TVP Kultura Piątek, 09.12.2022 Zmiany z dnia 07.12.2022 w stosunku do raportu z dnia 23.11.2022 (dodano pozycję programową) 07:50 CO DALEJ? - KOMU WOLNO ZMIENIAĆ GRANICE? Dysk./wywiad/debata, 20 min, Polska, 2022 Scenariusz: Paweł Krzemiński Wykonawcy: Piotr Gociek (prowadzący) Celem wojny Rosji przeciw Ukrainie jest wytyczenie na nowo granic w Europie. Wytyczenie przy użyciu przemocy. Ten cel budzi zrozumiały sprzeciw u wszystkich, dla których nienaruszalność granic jest podstawą ładu międzynarodowego. Jednak Europa po 1989 roku widziała powstanie nowych państw i rozpad starych. Mamy w Europie nowe państwa uznawane tylko częściowo jak Republika Kosowa, mamy punkty zapalne, gdzie konflikt graniczny jest tylko zamrożony jak na Cyprze, którego część okupowana jest przez Turcję. Na jakich warunkach i kiedy moża zmieniać granice? Goście: - dr hab. Tomasz Grosse, politolog i socjolog, prof. Uniwersytetu Warszawskiego - dr Witold Reperowicz, specjalista ds. międzynarodowych, reporter, Akademia Sztuki Wojennej - profesor Matev Tomi, słoweński socjolog, wykładowca na Wyższej Szkole Studiów Społecznych w Nowej Goricy ROZMOWA 1 - Zacznijmy od bardzo konkretnego przykładu. Agresja Rosji przeciw Ukrainie sprawiła, że 42, 5 proc. obywateli Mołdawii jest za połączeniem ich kraju z Rumunią. Jest to największy odsetek poparcia w 30 - letniej historii Republiki Mołdawii. Jak przeprowadzić taki proces, gdyby miało do niego dojść? W ostatnich dziesięcioleciach zmiany granic najczęściej następowały w wyniku upadku lub rozpadu większego, wielonarodowego państwa. W niektórych przypadkach odbywało się to pokojowo - tak było w przypadku byłej Czechosłowacji. W innych wypadkach działo się to w sposób bardzo krwawy i brutalny. Wystarczy wspomnieć, co się działo na terytorium byłej Jugosławii. Ta krwawa wojna toczyła się po upadku drugiego państwa jugosłowiańskiego. W Czechosłowacji osiągnięto konsensus obu stron - inaczej niż w byłej Jugosławii, która stanęła w obliczu serbskiego ekspansjonizmu, będącego głównym powodem tej krwawej wojny. Teraz znowu jesteśmy świadkami takiego ekspansjonizmu. Rosja, która już od 2014 roku prowadzi brutalną agresję wobec Ukrainy, z aneksją Krymu i okupacją części Ukrainy, poprzez swoje działania forsuje zmianę granic. Dlatego bardzo ważne jest skupienie wysiłków na powstrzymaniu tego rosyjskiego ekspansjonizmu. ROZMOWA 2: - Co do konieczności powstrzymania rosyjskiego ekspansjonizmu, wahań być nie może. Ale czy w najbliższych latach czeka nas zmiana granic w innych częściach Europy? Wspomnaliśmy o zmianie nastrojów w Mołdawii, ale niepodległości chce cześć Szkotów, nierozstrzygnięta jest kwestia zjednoczenia Irlandii czy Naddniestrza. A jak rozstrzygać spory między metropolią a mniejszością? Własne postulaty mają nacjonaliści katalońscy. Są i opinie, że receptą na takie zjawiska jak separatyzm kataloński powinna być Europa regionów - wielki zjednoczony organizm, w którym podstawową jednostką jest region. ROZMOWA 3: - Granice mogą być zmienione tylko w przypadku konsensusu wszystkich zainteresowanych stron mówi prof. Matev Tomi. Ale w 1992 roku, gdy rozpadała się Czechosłowacja, badania opinii publicznej pokazywały, że w obu krajach większość mają przeciwnicy tego rozwodu. Jak nadzorować takie procesy? Rosja próbuje uzasadnić zabór części Ukrainy wynikami referendów. Wiemy, że to była farsa, ale takie kłamstwo raz wrzucone w obieg i powtarzane, niestety nabiera siły. Mówiliśmy dziś o granicach w Europie, tymczasem poza starym kontynentem także są terytoria sporne: Sahara Zachodnia, Kaszmir, Wyspy Kurylskie, Wzgórza Golan. Z pewnością ewentualny sukces Rosji w wojnie z Ukrainą zachęci do działania tych wszystkich, którzy chcieliby graniczne spory rozstrzygać przy pomocy siły. Stawka obrony Ukrainy jest dużo większa, niż niepodległość jednego kraju. (dodano pozycję programową) 15:00 ZAGINIONE - ODNALEZIONE - CZARNY NESESER Magazyn, 12 min, Polska, 2022 Wykonawcy: Rafał Wiśniewski (prowadzący) Wrzesień 1939 r. Z siedziby Polskiego Radia przy ul. Zielnej 25, trzech mężczyzn wynosi bezcenne płyty z nagraniami z okresu agresji niemieckiej na Polskę. Są tam miedzy innymi nagrania prezydenta Warszawy Stefana Starzyńskiego, ministra spraw zagranicznych Józefa Becka i reportaże z oblężenia Warszawy autorstwa amerykańskich i brytyjskich korespondentów. Dwa metalowe pudła zabiera podpułkownik Wacław Lipiński, drugą część wyniósł amerykański dziennikarz polskiego pochodzenia Eugeniusz Domachowski, czarny neseser z trzecią częścią depozytu ukrył Mirosław Panufnik. Jesienią 1939 roku z siedziby polskiego radia wyniesiono bezcenne płyty. Wacław Lipiński w obawie przed aresztowaniem przekazał płyty Halinie Przedpełskiej i Stefanii Żaboklickiej. Kobiety podjęły decyzję o zamurowaniu dwóch metalowych pudeł z płytami w ścianie willi na ulicy Hoene - Wrońskiego w Warszawie. Eugeniusz Domachowski, jako obywatel państwa neutralnego (Stany Zjednoczone przystąpiły do wojny dopiero pod koniec 1941 r.), miał szansę wywieźć nagrania do USA, do czego jednak nie doszło. Tuż przed wyjazdem z Polski, 2 listopada 1939 roku, przekazał depozyt swojej kuzynce Genowefie Domachowskiej. Ta zaś przekazała płyty Pawłowi i Teodorze Olszewskim, których znała, ponieważ uczyła ich syna języka angielskiego. Olszewscy ukryli depozyt w piwnicy swojego sklepu Mikrochemia, znajdującego się podówczas przy ul. Marszałkowskiej 124. Ostatnią partię płyt w czarnym neseserze wyniósł Mirosław Panufnik, kierownik amplifikatorni Polskiego Radia. Prawdopodobnie zostały one ukryte w budynku przy ul. Księdza Skorupki 14, gdzie mieściła się pracownia lutnicza i mieszkanie jego ojca. Mirosław Panufnik zginął 16 września 1944 r. , podczas Powstania Warszawskiego. Nagrania wyniesione przez podpułkownika Wacława Lipińskiego zostały przyniesione do Polskiego Radia przez Halinę Przedpełską i Stefanią Żaboklicką. Również płyty wyniesione przez Eugeniusza Domachowskiego zostały odzyskane, do studia radiowego przyniósł je syn państwa Olszewskich Tomasz. Niestety nagrań wyniesionych przez Mirosława Panufnika nie odnaleziono do tej pory. Dziś w zbiorach Archiwum Polskiego Radia znajdują się 93 płyty stanowiące dwie spośród trzech części nośników uratowanych przez pracowników Polskiego Radia. Los trzeciej części, na którą składała się połowa ewakuowanych płyt, do dziś pozostaje nieznany. (zmodyfikowano opis: Omówienie) 19:00 WIRTUOZI V4+. MIĘDZYNARODOWY TALENT SHOW 2022 CZ. 2 (WIRTUOZI V4+. MIĘDZYNARODOWY TALENT SHOW 2022 CZ. 2) Koncert, 117 min, Węgry, 2022 Virtuosos V4+ to węgierski talent - show dla młodych wykonawców muzyki klasycznej. Na scenie zobaczymy najzdolniejszą młodzież z krajów Grupy Wyszehradzkiej: Polski, Czech, Węgier i Słowacji, a także gościnnie ze Słowenii. Celem programu jest promocja muzyki klasycznej i dzielenie się muzycznymi tradycjami krajów Europy Środkowej.