TVP Dokument Poniedziałek, 26.12.2022 06:00 DZIKA POLSKA - LASY PEŁNE ŻYCIA - LEŚNA BRAĆ Serial dokumentalny, 25 min, Polska, 2011 Reżyseria: Monika Purzycka Scenariusz: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Potrafił odnaleźć w lesie i pokazać innym to, czego oni sami tam nie zobaczą. Otwierał oczy na przyrodę nawet samym leśnikom. I pozostawał jednocześnie niewidocznym dla dzikich mieszkańców lasu, których fotografował i filmował. Artur Tabor, zmarły tragicznie podczas jednej ze swych przyrodniczych wypraw fotograf i filmowiec, był wyjątkowo mocno i na wiele sposobów zżyty z lasem. Nieraz starał się po prostu wyglądać jak krzak, fragment pnia albo taką postać nadać terenowemu jeepowi, z którego podpatrywał naturę, a w którym nieraz i mieszkał. Sprytne sposoby maskowania się łączył z ogromną, graniczącą z szaleństwem determinacją w swych na wskroś już nowoczesnych łowach. Bohaterowie odcinka, wspominając Artura, starają się sięgnąć do źródeł tej pasji. 06:35 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.IV - ODC. 38 ŁÓDŹ FILMOWA Cykl dokumentalny, 27 min, Polska, 2017 Scenariusz i reżyseria: Radosław Kotarski Nie byłoby polskiego kina bez miasta, które określa się mianem Hollyłódź. Dlatego Radosław Kotarski przybywa do Łodzi, gdzie poznaje tajniki historycznych produkcji filmowych. Przygląda się temu, jak tworzono filmy fabularne, gdzie wyświetlano pierwsze ruchome obrazy i tworzy własną animację w legendarnym studiu Se - Ma - For. Będzie to podróż pełna dawnych, filmowych wspomnień. 07:05 NOTACJE - ANNA SZAŁAPAK. BIAŁY ANIOŁ Cykl dokumentalny, 10 min, Polska, 2017 Anna Małgorzata Szałapak (1952 - 2017), etnograf, etnolog, doktor nauk humanistycznych, piosenkarka. Zmarła po długiej chorobie. Od 1979 roku występowała na scenie krakowskiej Piwnicy pod Baranami. Wykonawczyni poezji śpiewanej, m.in: Agnieszki Osieckiej, Ewy Lipskiej, Czesława Miłosza, Zygmunta Koniecznego, Jana Kantego Pawluśkiewicza. Była także znana z występów w zespole "Słowianki". 07:20 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 197 GDYNIA MODERNISTYCZNA Magazyn, 21 min, Polska, 2020 Reżyseria: Ewa Grodzka Scenariusz: Tomasz Malkowski Zdjęcia: Jacek Banach, Jarosław Wątor Gdynia jest miastem, które zrodziło się z marzenia Polaków o potędze morskiej. Wybudowano je w międzywojniu, w zaledwie kilkanaście lat. Jak pisała ówczesna prasa w iście amerykańskim tempie przekształcono małą osadę rybacką w nowoczesną, nadmorską metropolię. Gdynia zwana jest białym miastem, gdyż praktycznie całe jej śródmieście zbudowano w dwudziestoleciu międzywojennym w jednolitym modernistycznym stylu. Białe pudełkowe domy powstawały pod wpływem modnego wówczas Bauhausu. Spacerując po mieście, nie można oprzeć się wrażeniu, że stojące tu budynki przypominają okręty zacumowane na lądzie. Gdynia słynie z tak właśnie wyglądających domów. Jednym z wyjątkowych egzemplarzy awangardowego modernizmu jest ukończony w 1936 roku budynek dawnego ZUS - u, który po wojnie był siedzibą Polskich Linii Oceanicznych. 07:50 PODWODNY RAJ BORNEO - KRÓLESTWO Serial dokumentalny, 23 min, Polska, 2014 Scenariusz i reżyseria: Andrzej Misiuk Muzyka: Piotr Czubin Wokół pięciu rajskich wysepek, otaczających Borneo, które odwiedzimy, rozsiane są bogate w życie rafy koralowe. Prawdziwą perłą wśród nich jest Sipadan, mekka płetwonurków. Czy jednak można wejść do raju, nie zetknąwszy się wcześniej ze śmiercią? W jaki sposób żywioł oceanu zawłaszcza i wykorzystuje spoczywający na dnie wrak Syreny? Wody Indo - Pacyfiku są pełne fascynujących i groźnych stworzeń. Dokąd prowadzi Aleja Żarłacza? Czy uda nam się odkryć tajemnicę i spenetrować niebezpieczną Jaskinę Żółwia, gdzie śmierć od stuleci zbiera żniwo? Eksplorując wody wokół północno - wschodniego Borneo, nie tylko staniemy oko w oko z rekinami, żółwiami, barrakudami czy płaszczkami, ale także spotkamy Morskich Cyganów. Kim są? Jak żyją? Nie tylko woda kryje w sobie tajemnice. Tropikalny las deszczowy Borneo także pełen jest zagadek. Jak daleko uda się zapuścić w jego głąb, płynąc dziką rzeką Kinabatangan? Podczas fascynującej borneańskiej wyprawy odwiedzimy rezerwaty ginących gatunków: Sepilog, centrum rehabilitacji orangutanów oraz Labuk Bay, jedyne na świecie sanktuarium nosaczy. W niezwykłą podróż zabierze nas Piotr Matejek, doświadczony płetwonurek z 25 - letnim stażem, którego doświadczenie i wiedza przemienią wyprawę w prawdziwą przygodę. Podwodny raj Borneo to seria filmów dokumentalnych o świecie Borneo i zetknięciu z nim człowieka, dla którego podwodny świat jest całym życiem. 08:20 OD MORZA ŚRÓDZIEMNEGO DO AFRYKI POŁUDNIOWEJ - ODC. 11. DO OCEANU INDYJSKIEGO (FROM THE MEDITERANEAN TO SOUTH AFRICA / DE LA MEDITERRANE A L'AFRIQUE DU SUD. VERS L’OCEAN INDIEN) Serial dokumentalny, 13 min, Francja, 2010 Reżyseria: Yannick Charles Serial dokumentalny, który pozwoli poznać szlak od Morza Śródziemnego aż po Południową Afrykę. Morze Śródziemne, synonim podboju i wymiany, jest pełne historii i nadziei. Widziane z lotu ptaka wybrzeża opowiadają o epickich przygodach minionego świata. Pozostałości archeologiczne, wyspiarskie ostoje, wysublimowane miasta, dziewicze przestrzenie naturalne. Dalej będziemy podróżować do Zatoki Perskiej, poznamy Abu Zabi i Emiraty Arabskie. Na dalekim południu kontynentu afrykańskiego Republikę Południowej Afryki, której granice stanowią dwa oceany, Atlantyk i Indyjski. Od Przylądka Dobrej Nadziei do granicy Namibii, od Kapsztadu do słynnego szlaku ogrodowego, będziemy się unosić nad magicznym krajobrazem wybrzeży świata. Maroko, Tunezja, Baleary, Malta, Włochy, Góra Athos, Korfu i Cyklady, Bałkany, Abu Zabi, RPA. Odc. 11 Mijamy Przylądek Dobrej Nadziei. Wzdłuż wybrzeża biegnie znakomita droga R44. Kierowcy cenią ją za niezrównane widoki. Jeżdżą nią też poławiający uchowce kłusownicy. Są wszędzie. Nurkują nocą i dniem. Są świetnie zorganizowani. Zrobią wszystko, by nielegalnie zdobyć dochodowe małże. Krążący śmigłowiec sprawia, że biorą nas za policję i uciekają. Uchowiec ma wielkość męskiej dłoni, jest pyszny i uważany za afrodyzjak. Kłusownicy dzielą się na nurków, którzy poławiają uchowce, tragarzy, którzy zanoszą je na miejsce zbiórki, pakowaczy i strażników. Najłatwiej zauważyć tragarza niosącego worek. Natychmiast pozbywa się uchowców, by uniknąć zatrzymania. Nurków nigdy nie widzimy, bo szybko odpływają. 08:35 BLISKIE SPOTKANIA Z GRIZZLY - ODC. 1 GŁÓD (GRIZZLY ENCOUNTERS PART 1: THE HUNGER CHALLENGE) Film dokumentalny, 50 min, Niemcy, 2020 Reżyseria: Klaus Scheurich, Annette Scheurich Dwudczęściowy film dokumentalny o niedźwiedziach. Silnych, dzikich, pewnych siebie, ale samotnikach i oryginalnych przedstawicielach fauny. Jedynie życie matki nie jest samotne. Jednym z niewielu miejsc, w których niedźwiedzie grizzly nadal swobodnie wędrują, są Parki Narodowe Alaski. Tutaj niedźwiedź nie ma się czego obawiać poza głodem, chorobami i innymi niedźwiedziami. Jedzenie, bezpieczeństwo, reprodukcja i strach to siły napędowe - niewiele różniące się od naszych ludzkich pragnień i konieczności do życia. Będziemy podążać za grizzly w Parku Narodowym Denali i na wybrzeżu Katmai. Popatrzymy na świat z niedźwiedziego punktu widzenia, zdając sobie sprawę, że życie niedźwiedzia obraca się wokół podobnych rzeczy jak nasze: potrzeb i emocji. Odcinek 1: Głód. Niedźwiedzie brunatne, grizzly - to symbol dzikiej Alaski. Są na szczycie łańcucha pokarmowego i tak silne, że nie mają wrogów. Za wyjątkiem jednego - głodu, który je nieustannie nęka. Znalezienie wystarczającej ilości pożywienia w krótkim lecie alaskańskim - to wyścig z czasem, sprawa życia lub śmierci. Choć życie to nie tylko jedzenie. Czego potrzebują misie, by przetrwać? Siła nie wystarczy - trzeba mieć rozwiniętą inteligencję, by umieć żyć w dziczy. Wybrzeże Katmai na Alasce to idealne miejsce, by zobaczyć jak niedźwiedzie radzą sobie z głodem. 09:35 BLISKIE SPOTKANIA Z GRIZZLY - ODC. 2 PRYWATNE ŻYCIE (GRIZZLY ENCOUNTERS PART 2: THE PRIVATE LIFE OF BEARS) Film dokumentalny, 50 min, Niemcy, 2020 Reżyseria: Annette Scheurich, Klaus Scheurich Dwuczęściowy film dokumentalny o niedźwiedziach. Silnych, dzikich, pewnych siebie, ale samotnikach i oryginalnych przedstawicielach fauny. Jedynie życie matki nie jest samotne. Jednym z niewielu miejsc, w których niedźwiedzie grizzly nadal swobodnie wędrują, są Parki Narodowe Alaski. Tutaj niedźwiedź nie ma się czego obawiać poza głodem, chorobami i innymi niedźwiedziami. Jedzenie, bezpieczeństwo, reprodukcja i strach to siły napędowe - niewiele różniące się od naszych ludzkich pragnień i konieczności do życia. Będziemy podążać za grizzly w Parku Narodowym Denali i na wybrzeżu Katmai. Popatrzymy na świat z niedźwiedziego punktu widzenia, zdając sobie sprawę, że życie niedźwiedzia obraca się wokół podobnych rzeczy jak nasze: potrzeb i emocji. Odcinek 2 - "Prywatne życie". Niedźwiedzie brunatne, grizzly - to w przyrodzie waga ciężka. Dzikie, potężne, tajemnicze o reputacji groźnych awanturników. Tymczasem, gdy je poznamy bliżej - odkrywamy, że to czułe olbrzymy ze złożonym życiem społecznym. Każdy ma odmienną osobowość. Docierając do głębi ich natury i oddzielając fakty od fikcji - odkrywamy zadziwiającą prawdę o stworzeniach, wywołujących największy strach na planecie. Poza wszystkim - życie w społeczności niedźwiedziej wymaga umiejętności i oświadczenia. Najlepszym miejscem do poznania życia prywatnego niedźwiedzi - jest z pewnością wybrzeże Katmai na Alasce. 10:35 DAJ SIĘ ZASKOCZYĆ. RESTAURACJE W NIEZWYKŁYCH MIEJSCACH. (GUESS WHERE WE'RE EATING TONIGHT) Film dokumentalny, 57 min, Republika Południowej Afryki, 2019 Reżyseria: Delphine Coutin Film dokumentalny o najbardziej niesamowitych restauracjach świata. Jedzenie w restauracji wydaje się czymś powszechnym. A jednak niektórym placówkom udaje się zaoferować swoim klientom niezwykłe wrażenia w nietypowych warunkach. Filmowcy podążali za niezwykłymi restauratorami, którzy zadomowili się tam, gdzie się ich nie spodziewają: w starej kopalni soli, w Mont Saint - Michel, na dnie jaskini lub prawie w chmurach. Jak się okazuje, wszelkie sposoby i zabiegi są dobre, aby zaskoczyć klientów, ale uwaga - biznes może być niebezpieczny! 11:40 PASZPORTY WOLNOŚCI - KAZIMIERZ KACZOR ODC. 10 Cykl dokumentalny, 15 min, Polska, 2021 Scenariusz i reżyseria: Sławomir Koehler Zdjęcia: Miłosz Mickiewicz, Arkadiusz Gruszka, Tomasz Kornat, Michał Jarosiński, Robert Jażdżyk, Jarosław Radwański, Sławomir Szatkowski, Adam Kowalczyk, Robert Neumann, Kamil Hasiuk, Tomasz Kornat, Michał Sławiński, Przemysław Sroka Muzyka: Marcin Sady Kazimierz Julian Kaczor. Urodzony 9 II 1941 r. w Krakowie. Absolwent Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej w Krakowie - Wydział Lalkarski (1964 r.) i Wydział Aktorski (1965 r.). Jeden z najwybitniejszych polskich aktorów. Pracował m.in. w Teatrze Lalkowym Groteska w Krakowie, w Starym Teatrze w Krakowie, w Teatrze Współczesnym w Warszawie. Od 1974 r. do 2014 r. należał do zespołu Teatru Powszechnego w Warszawie, gdzie był jednym z założycieli biblioteczki wydawnictw niezależnych. Był członkiem Polskiego Związku Żeglarskiego. W latach 1965 - 1980 należał do Związku Zawodowego Pracowników Kultury i Sztuki. Był prezesem Związku Artystów Scen Polskich (1996 r. - 2002 r.). W latach 1974 - 1979 związany z salonem kultury niezależnej Anny i Tadeusza Walendowskich (przy ul. Puławskiej w Warszawie). Współorganizował Solidarność w Teatrze Powszechnym w Warszawie. Był delegatem na I i II WZD Regionu Mazowsze, a także na I KZD. Uczestniczył w bojkocie mediów (1981 - 1987). Współorganizował i nieformalnie przewodniczył Solidarności Artystów Teatralnych i Filmowych. Publikował w pismach podziemnych: Tygodniku Mazowsze, KOS, Robotniku. Był redaktorem Biuletynu Teatralnego. W 1983 r. organizował nagrania dla Radia S. W latach 1984 1986 uczestniczył w rejsie zorganizowanym przez Tony’ego Halika i w koncertach w Polskim Instytucie Teatralnym w Nowym Jorku, poświęconych pamięci ks. Jerzego Popiełuszki. Działacz Komitetu Kultury Niezależnej. Uczestnik m.in. występów w kościołach, Mszy za Ojczyznę. Działacz Duszpasterstwa Środowisk Twórczych. Wielokrotnie przesłuchiwany i zastraszany (w 1982 r. spalono mu samochód). Był członkiem Rady Kultury przy Prezydencie RP (1992 r. - 1993 r.). Odznaczony Srebrnym Krzyżem Zasługi (1979 r.), Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (1998 r.), Srebrnym Medalem Zasłużony Kulturze Gloria Artis (2010 r.) 12:05 MÓJ RENIFER I JA (REINDEER FAMILY AND ME) Film dokumentalny, 52 min, Wielka Brytania, 2017 Reżyseria: Anwar Mamon Znany prezenter filmów przyrodniczych Gordon Buchanan tym razem wybrał się do Laponii, aby zobaczyć największe widowisko natury, podziwiać oszałamiającą przyrodę i spotykać tubylców po drodze. Northern Lights są jednymi z najbardziej wyjątkowych zjawisk naturalnych na świecie. Gordon pokaże nam najpiękniejsze krajobrazy, a dołączy do niego nieoczekiwany towarzysz - skandynawski renifer. Przy mroźnych temperaturach i niebezpiecznych drapieżnikach warunki w Laponii mogą być trudne. Gordon rozpoczyna swoją podróż, ucząc się i żyjąc z ludem Sami - rdzennym klanem skandynawskich pasterzy reniferów, którzy od stuleci żyją i pracują w tym regionie. Gordon nauczy się tropić rysie, niedźwiedzie i rosomaki, pozna tajniki wędkarstwa podlodowego, ale przede wszystkim dowie się, jak najlepiej dbać o renifera. Pozna wszystko, czego potrzebuje, aby tu przeżyć. Z reniferami i przewodnikiem Sami, który mu pomaga, odwiedzi również pustynię, gdzie będzie podziwiał lemingi, złote orły i łosie. To tutaj jest jedno z najlepszych miejsc na świecie, aby zobaczyć aurorę borealis, a jest to nieziemski widok, ponieważ żywe, wielokolorowe gazy atmosferyczne tańczą po niebie, przedstawiając piękny, ciągle zmieniający się pokaz świetlny. 13:05 CUD ARCHITEKTURY - KATEDRA W STRASBURGU (EXTREME CONSTRUCTIONS: THE SECRETS OF STRASBOURG CATHEDRAL / STRASBOURG - LA CATHDRALE DE TOUS LES RECORDS) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2020 Reżyseria: Lionel Langdale Film dokumentalny o katedrze w Strasburgu. Jest drugą najczęściej odwiedzaną świątynią we Francji i perłą architektury sakralnej o wyjątkowej sylwetce. Najwyższy budynek wzniesiony w średniowieczu. Budowana przez w latach 1176 - 1439, katedra w Strasburgu różni się radykalnie od innych katedr. Została zbudowana przy użyciu nowych technologii i zgodnie z zasadami nigdy wcześniej nietestowanymi. Badaczy fascynuje iglica, która długo była najwyższą w Europie. Katedra ma wymiary boiska do piłki nożnej: 118 metrów długości na 51 szerokości. Iglica ma 142 metry wysokości, czyli tyle, ile czterdziestopiętrowy budynek. Budowę świątyni rozpoczęto w XII wieku, w okresie architektonicznej rewolucji. Nowe technologie umożliwiły stopniowe przejście od stylu romańskiego do gotyku. Odkryto, że pod fundamentami znajdują się resztki innej katedry. Po raz pierwszy badacze mogli prześledzić w 3D niesamowitą historię tego projektu. Ujawniają, jak budowniczowie byli w stanie przeciwstawić się prawom fizyki, aby budować coraz wyżej i wyjaśnić znaczenie żelaza w tej kamiennej katedrze. Możemy podziwiać katedrę w jej oryginalnym stanie. To zabytek, który czyta się jak książkę o historii ewolucji architektury gotyckiej. Katedra w Strasburgu: wyjątkowy projekt, który trwał 400 lat i zmobilizował najlepszych architektów średniowiecza. 14:10 BORNEO - PRASTARY RAJ NA ZIEMI (BORNEO: EARTH'S ANCIENT ISLE) Film dokumentalny, 49 min, Austria, 2019 Reżyseria: Matt Hamilton Film dokumentalny o Wyspie Borneo, gdzie przez większość roku panuje tropikalna aura. To niezwykły region na Ziemi - około 120 milionów lat. Przez cały ten czas spójne światło słoneczne, ciepło i deszcz stworzyły krainę pełną dziwacznych gatunków i niezwykłych ekosystemów. Są tu najwyższe na świecie drzewa tropikalne, najcięższe nadrzewne zwierzęta i najmniejsze niedźwiedzie. Borneo wciąż zaskakuje i oferuje nowe odkrycia. Ten film przedstawia zjawiska nigdy wcześniej nieudokumentowane. Historia Borneo to historia wody. Wyspa izolowana przez ciepłe morza tropikalne, przez miliony lat ciągłych opadów deszczu spowodowały intensywną rywalizację o życie. W górach Borneo rośliny mięsożerne używają kropel deszczu, by złapać zdobycz. W lasach deszczowych ogromne samce orangutanów wzywają rywali do walki. Na wybrzeżu roi się od meduz. Ale w jaskiniach Borneo i wokół nich konkurencja o pożywienie jest największa. O zmroku, gdy setki tysięcy nietoperzy opuszczają jaskinię, są ścigane przez drapieżne ptaki. 15:05 ZDUMIEWAJĄCE INDIE - CZ. 1. PUSTYNIA THAR: ŚWIĘTE PIASKI (WILDEST INDIA) Serial dokumentalny, 52 min, Niderlandy (Holandia), 2011 Reżyseria: Richard Kirby Pięcioodcinkowy serial holenderski o niezwykłej przyrodzie i cywilizacji Indii. W pierwszym odcinku ekipa filmowców dociera z kamerą a Thar, największą pustynię Półwyspu Indyjskiego. Thar leży w Radżastanie w zachodnich Indiach oraz w stanie Pendżab w południowo - wschodnim Pakistanie. Niemiłosierny skwar, przenikliwy wiatr i niemal permanentna susza sprawiają, że miejsce to bywa nazywane "królestwem śmierci". Paradoksalnie jednak tętni życiem. Można tu spotkać zwierzęta, których nie zobaczymy nigdzie indziej, ale także miliony ludzi. To najbardziej zatłoczona pustynia świata, gdzie ludzie i zwierzęta zawierają swoiste przymierze, które obu stronom zapewni przetrwanie. 16:10 TRIUMF POMIDORA (TRIUMPH OF THE TOMATO) Film dokumentalny, 48 min, Austria, 2014 Reżyseria: Maria - Magdalena Koller Film dokumentalny o pomidorach - ich historii, znaczeniu i tradycjach kulinarnych. Pierwotny peruwiański pomidor, zwany spuchniętym owocem, był żółty, a konkwistadorzy cenili go za jego kwiaty. Ale w Europie pod hiszpańskim słońcem zdziczał, zrobił się zaokrąglony, czerwony, stał się niezbędny. W Austrii nadal nazywają to rajskim owocem, a we Włoszech złotym jabłkiem. To był z pewnością prawdziwy zakazany owoc pierwszego uwodzenia na świecie! Dzisiejsza obsesja na punkcie kształtu, wielkości i długiego okresu przydatności do spożycia sprawiła, że niegdyś wspaniały pomidor stracił smak. Od hodowcy pomidorów Ericha Stekovicsa z 3200 odmianami przechowywanymi w nylonowych pończochach, po carycę pomidora Irinę Zacharias, która uratowała czerwone owoce po upadku komunizmu. Od pizzy, która ożywiła życie seksualne królowej Margarity, po 32 nowe odmiany chińskiego króla pomidora - Li Jingfu i Joe Cockera, który śpiewał o nim serenady. Ten dokument wyciśnie z pomidora dosłownie wszystko, aby pokazać, jaki jest wspaniały. Może zrozumiemy też, dlaczego ludzie szaleją na festiwalach pomidorów w Hiszpanii i we Włoszech. 17:05 LUDZKIE ŚCIEŻKI - ODC. 11 INDIE, SZLAKIEM BUDDY (THE PATH OF MEN EP. 11 INDIA, THE PATH OF BUDDHA) Cykl dokumentalny, 52 min, Francja, 2019 Reżyseria: Donat Lefebvre, Jeremie Saint Jean Cykl dokumentalny, który łączy odkrycia geograficzne, historyczne, kulturowe i socjologiczne z mitycznymi drogami eksplorowanymi przez poszukiwaczy przygód lub przez cywilizacje i wędrownych kupców. Przedstawia perspektywę rozwoju cywilizacji na przestrzeni kilkuset lat i odzwierciedla ewolucję przyrody i ludzkości na całym świecie. Odcinek jedenasty to podróż szlakiem Buddy przez Indie. Na północy Indii, między pogórzem Himalajów a doliną Gangesu, żył w VI wieku przed naszą erą wyjątkowy człowiek: Budda. Wyruszamy szlakiem od miejsca urodzin Siddharthy do miejsca śmierci Buddy. Obecnie na wszystkich kontynentach mieszka 500 milionów buddystów. Stanowią 8 % światowej populacji. Co roku w maju obchodzi się na całym świecie narodziny Buddy, które miały miejsce ponad dwa tysiące pięćset lat temu. Podróż rozpoczynamy na południu Nepalu. Kraj ten liczy 30 milionów mieszkańców słynących z gościnności. Nepal ma dwóch wielkich sąsiadów: Chiny i Indie. Królestwo, które od niedawna jest republiką demokratyczną, ostrożnie kroczy w przyszłość, starając się zachować oryginalną kulturę. 18:10 ZAGADKOWE KATASTROFY MORSKIE - ODC. 5. TAJEMNICA PAŃSTWOWA (SOS VESSEL IN DISTRESS! 5. AFFAIRS OF STATE) Cykl dokumentalny, 51 min, Francja, 2018 Reżyseria: Antoine Laura, Herl Jouon Marynarze wiedzą, że przyczyn zatonięcia statku może być wiele: sztorm, skały, awarie, błąd ludzki, ale niektóre jednostki zatonęły z powodów, które długo pozostają nieznane. Czasem dlatego, że władze nie chcą o nich mówić. Pod wodą dzieją się rzeczy, o których lepiej nie wiedzieć. 15.01.2004 roku u wybrzeży Anglii francuski trawler Bugaled Breizh tonie w kilka sekund. Ginie pięciu członków załogi. Kilka miesięcy później wrak zostaje wydobyty. Kadłub nosił ślady dziwnego wypadku. Jak to możliwe, że zatonął tak szybko i nikt się nie uratował? To bardzo tajemnicze. Od piętnastu lat mimo licznych dochodzeń katastrofa pozostaje niewyjaśniona. Wielu obarcza winą wojskowych. 19:10 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - PLAŻE TAJLANDII (FLAVORS) Serial dokumentalny, 50 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos Ten niezwykły serial dokumentalny pomaga odkryć bogactwo, magię i piękno najciekawszych miejsc na świecie: ich naturalne cuda i sławne zabytki, wytwory lokalnych rzemieślników i zapierające dech w piersiach krajobrazy. W każdym odcinku na widzów czeka niezapomniana podróż przez tradycję i historię kolejnego kraju, który jest wymarzonym miejscem docelowym każdego podróżnika. 20:10 PORTRETY DOKUMENTALNE. S.I - MACIEJ ADAMEK Cykl dokumentalny, 28 min, Polska, 2021 Scenariusz: Agnieszka Wąsikowska Zdjęcia: Grzegorz Myjkowski Seria rozmów z wybitnymi filmowcami zajmującymi się sztuką dokumentu. Bohaterami poszczególnych odcinków są zarówno uznani twórcy tego gatunku, jak i przedstawiciele młodego pokolenia filmowców - dokumentalistów. Cykl ma na celu stworzenie panoramy polskiego dokumentu poprzez realizację filmowych portretów opowiadających o danym twórcy, jego drodze i przekrojowo opisujących jego twórczość na przykładzie wybranych dzieł. Bohaterem tego odcinka jest Maciej Adamek. 20:50 RAZEM Film dokumentalny, 51 min, Polska, 2013 Reżyseria: Maciej Adamek Scenariusz: Maciej Adamek Zdjęcia: Mateusz Skalski, Radosław Ładczuk Muzyka: Andrzej Izdebski Poruszający dokument o silnych relacjach ludzi ze zwierzętami. Ania, która ma już dość skomplikowanych związków z mężczyznami, spokój ducha odnalazła w przebywaniu ze swoim kotem Tygrysem. Dla Krzyśka po śmierci ukochanej żony najważniejszym przyjacielem jest jego pies Largo. Ryszarda oprócz tego, że ma kilka kotów w domu, od wielu lat dokarmia dzikie koty na pobliskim bazarze. To dokument nie tylko o ludziach, ale i o zwierzętach. O Pumce, która chowa się w szafie, starym kocie Franku i samotnej Mini. Ten film pokazuje, że związki ludzi ze zwierzętami mogą być równie mocne jak z ludźmi. 21:55 I NIE OPUSZCZĘ CIĘ AŻ DO ŚMIERCI Film dokumentalny, 30 min, Polska 1999 Scenariusz: Jolanta Krysowata, Maciej Adamek Reżyseria: Maciej Adamek Zdjęcia: Tomasz Michałowski Opracowanie muzyczne: Teresa Kruczek Andrzej i Franciszek tworzą wspaniałą parę, a właściwie jedną osobę, której pierwszy jest mózgiem, a drugi - rękami. Ten drugi jest też tłumaczem pierwszego, kiedy słuchający nie może zrozumieć z trudem wypowiadanych słów. Andrzej zgodził się, by powstał film o nich. Chciałby, żeby ludzie zrozumieli ich życie i wyciągnęli z tego filmu coś dla siebie. Franek urodził się upośledzony umysłowo. Ojciec bił go za to niezawinione opóźnienie w rozwoju. W końcu, kiedy chłopczyk miał dziesięć miesięcy, opuścił żonę. Zmarła przedwcześnie. Syn miał wtedy niespełna osiem lat. Babka oddała go do szkoły specjalnej z internatem. Ojciec Andrzeja zmarł na raka. Chłopiec miał wówczas trzy lata. Matka opiekowała się nim troskliwie. Woziła po lekarzach: nie chodził i nie mówił. W końcu posłała go do szkoły specjalnej z internatem. Tam poznał Franka. I tak połączył ich los. Matka Andrzeja bardzo pragnęła, by znalazł sobie przyjaciela. Niepokoiła się o przyszłość syna zdanego na nieustanną pomoc innych. Wybrał sobie Franka. W odróżnieniu od innych dzieci, od początku znajomości był dla niego bardzo życzliwy. W końcu kobieta zabrała ze szkoły obu. Aż do jej śmierci żyli szczęśliwie. Kiedy zmarła, ludzie zaczęli gadać, że przyjaciele nie poradzą sobie sami. Umieszczono ich więc w domu opieki społecznej. Franek wyszedł stamtąd do własnego mieszkania. Osamotniony Andrzej bardzo za nim tęsknił. Przyjaciel zabrał go więc do siebie. Nim się to stało, Franek podpisał umowę, że będzie się Andrzejem opiekował aż do końca i nie ożeni się, jeśli tamten tego nie zrobi wcześniej. Andrzej też podpisał taką umowę. Teraz żyją razem. Franek robi zakupy, sprząta, pierze, przygotowuje posiłki, wykonuje wszystko, co trzeba. Myje przyjaciela, ubiera go, podaje mu lekarstwa. Ten zaś decyduje, pilnuje, przypomina i napomina, czuwa. Nie zawsze tak było. Początkowo Franciszka złościło niedołęstwo Andrzeja. Nawet - wstyd przyznać - bił go za to. Z czasem jednak wszystko się dotarło i ułożyło. Mają tylko jeden problem. Chcieliby się ożenić. Cierpliwie studiują ogłoszenia matrymonialne. Bywają nawet na imprezach dla samotnych. Kłopot tylko w tym, że Andrzej, który rozumie i podziela tęsknoty przyjaciela, musiałby ożenić się pierwszy. Z tego powodu niekiedy dopada go lęk. Franek zapewnia go wówczas, że go nie opuści aż do śmierci. Zresztą podpisana umowa zobowiązuje. 22:35 ŻYCIE PRZED TOBĄ Film dokumentalny, 20 min, Polska, 2002 Scenariusz i reżyseria: Maciej Adamek Zdjęcia: Artur Żurawski "Świat jest śliski, chropowaty, mokry, pachnący, ciemny" - opisują swoje wrażenia uczniowie Przedszkola dla Dzieci Niewidomych w Laskach. Nauczyciele i wychowawcy w ramach zajęć dydaktycznych przygotowują te dzieci do samodzielnego życia. Obserwujemy, jak radzą sobie z wykonywaniem codziennych, zdawałoby się prostych, czynności. Uświadamiamy sobie, jak cenny jest dar wzroku. Bez bodźców wzrokowych problemem staje się otwarcie drzwi, znalezienie własnego ręcznika na wieszaku, czy spacer parkową alejką. Na targu warzywnym przedszkolaki rękami "oglądają" wyłożone na straganach produkty, próbują je rozpoznać. Dotykanie jednych jest miłe, innych nieprzyjemne. Większość dzieci z radością chłonie nowe doświadczenia, ale część zachowuje ostrożność i rezerwę. Następnie w przedszkolu z zakupionych warzyw przyrządzają zupę, uczą się kroić warzywa, wkładać je do garnka i zapalać gaz. Większość prowadzonych przez opiekunów zajęć ma właśnie taki, praktyczny charakter. Dzieci uczą się zasuwać suwak, sznurować buty, rozpoznawać godzinę na zegarze, nawiązywać relacje z rówieśnikami, "widzieć rękami". Codzienne czynności wymagają wiele trudu, wiele wysiłku, by zdobyć umiejętność ich wykonywania. W marzeniach czasami zapominają o swojej ułomności. Chłopcy chcą być kierowcami, żołnierzami, dziewczynki - piosenkarkami, tancerkami, ale mają też inne marzenia - zrobić śniadanie, herbatę, ugotować obiad, posprzątać, uprać. Takie zwykłe, dla większości normalne sprawy, bo właśnie takiego zwykłego, normalnego życia najbardziej pragną. 23:05 DWA ŚWIATY Film dokumentalny, 51 min, Polska, 2015 Scenariusz i reżyseria: Maciej Adamek Bohaterką filmu jest 10 - letnia Laura, córka głuchoniemych rodziców. Dziewczynka w odróżnieniu od nich słyszy i mówi. To film o zbyt wczesnym wkraczaniu w dorosłe życie. Laura musi pomagać głuchoniemym rodzicom w wielu sprawach, w których zazwyczaj dzieci w jej wieku nie uczestniczą. Od urodzenia żyje w dwóch światach - w świecie ciszy, który panuje w jej domu, i w świecie osób słyszących - poza domem. Rodzice Laury urodzili się głuchoniemi, nigdy nie mówili i nigdy nie słyszeli. Co dziwniejsze w ich rodzinach wszyscy mówią i słyszą. Aneta - mama Laury - jest głuchoniema z niewiadomych powodów, a Adam - ojciec Laury - po urodzeniu zachorował na ospę. Poznali się na jednej z wycieczek organizowanych przez związek głuchoniemych i szybko pobrali się. Po ślubie zamieszkali z rodzicami Adama na wsi. Kiedy oni wkrótce zmarli, młodzi małżonkowie zostali sami na gospodarce. Dość długo nie mogli się zdecydować na dziecko, bo obawiali się, że też będzie głuchonieme. Tak dzieje się w wielu przypadkach. Laura urodziła się zdrowa. Kiedy córka była mała, rodzice przywiązywali jej sznurek do ręki, w ten sposób wiedzieli, że dziecko płacze lub czegoś potrzebuje. Laura nauczyła się, że może pociągnąć za sznurek, a wtedy rodzice przyjdą. W domu cały czas był włączony telewizor, żeby dziewczynka uczyła się mówić. Dość szybko rodzice zaczęli uczyć ją także języka migowego. W wieku 10 lat Laura perfekcyjnie posługuję się językiem migowym, ale też świetnie mówi i pisze. Dzięki temu jest oknem na świat rodziców. Bez niej ich funkcjonowanie w świecie ludzi słyszących wydaje się praktycznie niemożliwe. Film pokazuje, jak Laura porusza się w obu światach: osób słyszących i głuchoniemych. Konieczność pomagania rodzicom spowodowała, że dziesięciolatka jest o wiele bardziej dojrzała niż jej rówieśnicy. 00:05 OGNISTA PANTERA Reportaż, 16 min, Polska, 1978 Scenariusz: Antoni Dzieduszycki Zdjęcia: Jerzy Augustyński Bohaterem reportażu jest Zbigniew Doubrawski. W 1956 r. opuścił dom rodzinny i wyjechał za granicę, aby spełniać swoje marzenia. Jako znakomity kaskader i konstruktor samochodów był znany prawie na całym świecie. W drugiej połowie lat 50. zwyciężał w wielu wyścigach samochodowych w Europie Zachodniej i Ameryce. Swojej pasji poświęcił całe życie. Po latach wrócił do Malborka, gdzie prowadził warsztat naprawy samochodów zagranicznych i budował kolejny samochód o nazwie Ognista Pantera, którym planował pobić rekord świata prędkości wozów prototypów w Utah. 00:30 NOTACJE - JERZY JANIK. PRZYJACIEL PAPIEŻA Cykl dokumentalny, 10 min, Polska, 2017 Wspomnienia prof. Jerzego Janika (ur. w 1927 r. we Lwowie) fizyka, byłego pracownika naukowego Instytutu Fizyki Jądrowej w Krakowie. Jego ojciec zginął w Katyniu. Prof. Jerzy Janik był przyjacielem Jana Pawła II. W latach 50. poznał ks. Karola Wojtyłę. Uczestniczył w wielu seminariach naukowych z udziałem biologów, fizyków, teologów, filozofów i kardynała Karola Wojtyły. Przez wiele lat organizował w letniej rezydencji papieża spotkania naukowców z całego świata z Janem Pawłem II. Doktor honoris causa Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. 00:50 SALON SIÓSTR W. Film dokumentalny, 29 min, Polska, 2012 Scenariusz i reżyseria: Jakub Stożek Zdjęcia: Aleksander Duraj, Michał Pakulski Film opowiada historię dwóch sióstr Joanny i Joli, które prowadzą w Szczecinie salon kosmetyczny AURA. Z pozoru wygląda na miejsce, jakich wiele w każdym dużym mieście. Jest to jednak salon szczególny, bo odwiedzają go kobiety zmagające się z chorobą nowotworową. Tutaj zabiegi upiększające są jedynie pretekstem do rozmów i zwierzeń, których charakter wykracza daleko poza standardowe funkcjonowanie salonów urody. 01:30 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - ODC. 219 ŁOWY NA GRUBEGO ZWIERZA Magazyn, 22 min, Polska, 2020 Autor: Adam Sikorski Dziś w drodze na południe minęliśmy Rzeszów, by zachwycić się widokami z przedpola Karpat. Przed nami wioska Czudec. Wypatrujemy tu śladu po dawnym potoku zasilającym młyn. Jesteśmy tu po to, by pomóc wydobyć z tego miejsca zabytkowe silniki, które lata temu zasilały młyn. Jeśli się to uda, trafią one do Muzeum Silników Stacjonarnych w Konieczkowej, stworzonego przez przyjaciela naszego programu, Grzegorza Smelę. Ta akcja to wyraz naszego podziwu dla dzieł polskich inżynierów i techników. 02:05 BRACIA Film dokumentalny, 68 min, Polska, 2013 Reżyseria: Wojciech Staroń Nagrodzony na festiwalu w Locarno w 2015 roku dokument przedstawiający historię życia braci Alfonsa i Mieczysława Kułakowskich. Pierwszy jest artystą malarzem, drugi kartografem geodetą i realistą. W drugiej połowie lat 90. powrócili z Kazachstanu do Polski jako repatrianci. Zamieszkali w wiosce na północy kraju. Obok zdjęć dokumentalnych kręconych w domu braci Kułakowskich, film Wojciecha Staronia wypełniają materiały archiwalne. 03:25 WYŻEJ NIŻ HIMALAJE Reportaż, 47 min, Polska, 1996 Scenariusz: Anna Teresa Pietraszek Zdjęcia: Sławomir Woźniak Polacy są jedynymi zdobywcami na świecie najwyższych gór zimą. To Polacy pierwsi zdobyli zimą Mount Everest, a potem kolejne sześć szczytów 8 - tysięcznych w Himalajach. O najtrudniejszych wyprawach i największych sukcesach sportowych Polaków opowiada najwybitniejszy kierownik wypraw wysokogórskich Andrzej Zawada. Pełne anegdot wspomnienia z ekstremalnych, zimowych wspinaczek między innymi: Jerzego Kukuczki, Wandy Rutkiewicz, Krzysztofa Wielickiego i innych. Dramatyczne zdjęcia filmowe z wyprawy w Hinduksz i Himalaje, zimą w skrajnym klimacie.