TVP Dokument Czwartek, 29.12.2022 06:00 DZIKA POLSKA - BOGATSZE ŻYCIE - USKRZYDLONE ZWIĄZKI Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2012 Reżyseria: Monika Purzycka Scenariusz: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Bohaterami odcinka jest małżeństwo naukowców z Centrum Badań Ekologicznych PAN, dr Dariusz Bukaciński i dr Monika Bukacińska. Od dwudziestu lat obserwują gniazda kolonii mewy pospolitej. Głównym ich poligonem badawczym są wyspy i piaszczyste ławice w nurcie Wisły między Dęblinem i Kobylnicą. Przekleństwem mew pospolitych jest ich nazwa. Mało kto bowiem chce wydawać pieniądze na ochronę ptaka "pospolitego". Tymczasem ten gatunek mewy nie dość, że nigdy w Polsce liczny nie był, to ostatnio znalazł się wręcz na krawędzi wymarcia. 06:30 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.IV - ODC. 41 KRÓTKA HISTORIA BRUDU Cykl dokumentalny, 27 min, Polska, 2017 Scenariusz i reżyseria: Radosław Kotarski Jak nasi pradziadowie radzili sobie z poranną i wieczorną toaletą? Jak bardzo ich zwyczaje różniły się od naszych? Aby to sprawdzić, Radosław Kotarski przemierza Kujawy, Podlasie, Pomorze i Warmię w poszukiwaniu śladów ewolucji higieny na polskich ziemiach. 07:00 NOTACJE - WŁODZIMIERZ LUBAŃSKI. PROSTA GRA Cykl dokumentalny, 10 min, Polska, 2018 Włodzimierz Lubański (rocznik 1947). Urodzony w Gliwicach piłkarz, trener. Karierę piłkarską rozpoczął w 1957 roku. Grał w Sośnicy Gliwice, GKS Gliwice, Górniku Zabrze, KSC Lokeren, Valenciennes FC, Stade Quimper i KRC Mechelen. Z reprezentacją Polski zdobył złoty medal olimpijski (1972). W drużynie narodowej rozegrał 75 meczów, zdobywając 48 bramek. Czterokrotnie był królem strzelców ekstraklasy. Grając w Górniku Zabrze, sześciokrotnie zdobył tytuł mistrza Polski. Uznawany jest za jednego z najlepszych polskich piłkarzy w historii. 07:15 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 200 KOCK Magazyn, 22 min, Polska, 2020 Reżyseria: Ewa Grodzka, Adam Molak Scenariusz: Tomasz Malkowski, Weronika Mliczewska Zdjęcia: Jacek Banach, Jarosław Wątor, Jacek Banach, Jarosław Wątor Tym razem odwiedzimy Kock. To jedno z najstarszych miasteczek Lubelszczyzny, słynące z bogatej historii oraz nietuzinkowych osobowości. Dzieje miasta odzwierciedlają trudne losy Polski. Zwane "miastem historii" w związku z postacią sławnego cadyka oraz ostatnią bitwą kampanii wrześniowej. Można tu podziwiać piękny pałac i kościół w stylu klasycystycznym, multimedialne muzeum historyczne oraz przepiękną naturę. Warte odwiedzenia są też okolice miasta. 07:45 PODWODNY RAJ BORNEO - EWOLUCJA Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2014 Scenariusz i reżyseria: Andrzej Misiuk Muzyka: Piotr Czubin Wokół pięciu rajskich wysepek, otaczających Borneo, które odwiedzimy, rozsiane są bogate w życie rafy koralowe. Prawdziwą perłą wśród nich jest Sipadan, mekka płetwonurków. Czy jednak można wejść do raju, nie zetknąwszy się wcześniej ze śmiercią? W jaki sposób żywioł oceanu zawłaszcza i wykorzystuje spoczywający na dnie wrak Syreny? Wody Indo - Pacyfiku są pełne fascynujących i groźnych stworzeń. Dokąd prowadzi Aleja Żarłacza? Czy uda nam się odkryć tajemnicę i spenetrować niebezpieczną Jaskinę Żółwia, gdzie śmierć od stuleci zbiera żniwo? Eksplorując wody wokół północno - wschodniego Borneo, nie tylko staniemy oko w oko z rekinami, żółwiami, barrakudami czy płaszczkami, ale także spotkamy Morskich Cyganów. Kim są? Jak żyją? Nie tylko woda kryje w sobie tajemnice. Tropikalny las deszczowy Borneo także pełen jest zagadek. Jak daleko uda się zapuścić w jego głąb, płynąc dziką rzeką Kinabatangan? Podczas fascynującej borneańskiej wyprawy odwiedzimy rezerwaty ginących gatunków: Sepilog, centrum rehabilitacji orangutanów oraz Labuk Bay, jedyne na świecie sanktuarium nosaczy. W niezwykłą podróż zabierze nas Piotr Matejek, doświadczony płetwonurek z 25 - letnim stażem, którego doświadczenie i wiedza przemienią wyprawę w prawdziwą przygodę. Podwodny raj Borneo to seria filmów dokumentalnych o świecie Borneo i zetknięciu z nim człowieka, dla którego podwodny świat jest całym życiem. 08:15 ZŁOTNICY HABSBURGÓW (PRECIOUS METAL PRECIOUS CRAFTS / EDLES METALL, EDLES HANDWERK) Film dokumentalny, 44 min, Austria, 2016 Reżyseria: Alexander Schukoff Złoto i srebro zawsze fascynowały ludzkość. Ale ten podziw dotyczy bardziej przedmiotów wykonanych przez artystów niż samego metalu. Blask szlachetnego metalu dodaje wartości i prestiżu biżuterii, dziełom sztuki czy architekturze. Sztuka złotnicza jest jednym z najstarszych rzemiosł na świecie, W 1366 roku Albrecht i Leopold III przyznali złotnikom pierwsze prawa handlowe. Ten film to wyprawa przez historię tego rzemiosła. Zobaczymy najpiękniejsze dokonania tej sztuki, między innymi bukiet kamieni szlachetnych w Muzeum Historii Naturalnej. Sztuka wiedeńskich złotników stała się sławna na całym świecie dzięki kamieniom z Sissi. Portret niemieckiego malarza Franza Xavera Winterhaltera przedstawia cesarzową Elżbietę z dziewięcioma błyszczącymi gwiazdami we włosach. Te diamenty są do dziś produkowane przez tę samą rodzinę, która dostarczała cesarzowi korony, insygnia i kule. Kajzerowie zawsze sami zamawiali takie prace, a niektórzy nawet uczyli się rzemiosła. Film skupia się na szczegółach rzemiosła, wypowiedziach kuratorów, złotników i historyków, zaprasza na ekscytującą podróż przez historię. 09:05 ARY I ICH KRÓLESTWO (THE MACAW KINGDOM) Film dokumentalny, 53 min, Węgry, 2018 Reżyseria: Attila David Molnar Molnar, Cintia Garai Film o ekscytującej wyprawie międzynarodowych naukowców w głąb peruwiańskiej dżungli w dorzeczu Amazonki, która ma na celu uratowanie papugi Ara przed wyginięciem. Nielegalny handel ptakami i wylesianie powodujące utratę siedlisk są w rzeczywistości największymi zagrożeniami. Ale wybitne odkrycia, rzeczowo udokumentowane i przedstawione, mogą być źródłem rozwiązań. 10:10 LUDZKIE ŚCIEŻKI - ODC. 13 OMAN, SZLAK KADZIDŁA (THE PATH OF MEN EP. 13 OMAN, THE INCENSE ROAD) Cykl dokumentalny, 52 min, Francja, 2019 Reżyseria: Donat Lefebvre, Jeremie Saint Jean Cykl dokumentalny, który prezentuje odkrycia geograficzne, historyczne, kulturowe i socjologiczne w powiązaniu z mitycznymi drogami eksplorowanymi przez poszukiwaczy przygód i wędrownych kupców. Przedstawia perspektywę rozwoju cywilizacji na przestrzeni kilkuset lat i odzwierciedla ewolucję przyrody i ludzkości na całym świecie. W tym odcinku odwiedzimy Oman i podążymy szlakiem kadzidła. Rosnąca na południu sułtanatu Omanu Boswellia Sacra wydziela żywicę cenioną od wieków przez faraonów, królów i cesarzy. Wytwarzane z niej kadzidło od dawna używane było podczas obrzędów religijnych. W Biblii Trzej Królowie ofiarowali dzieciątku Jezus złoto, mirrę i kadzidło. W starożytności do Grecji i Rzymu docierały z cennym towarem karawany złożone z dwóch tysięcy wielbłądów. Szlaki wiodły zachodnim brzegiem Półwyspu Arabskiego, nie zapuszczając się w niegościnną pustynię Ar - Rab al Chali. Zaczynamy wędrówkę szlakiem kadzidła z Maskatu. Jedziemy od miejsca, w którym się je pozyskuje, w prowincji Zufar, na południu Omanu. Nieodłącznym elementem wędrówki jest zniewalający zapach, towarzyszący ludzkości od tysięcy lat. Stolicą Omanu jest Maskat leżący między górami Al - Hadżar i szafirowymi wodami zatoki Omańskiej. Maskat znaczy miejsce cumowania. Z małego portu miasto przekształciło się w nowoczesną metropolię. Z półtora miliona jej mieszkańców 45 procent stanowią imigranci. Dzielnice białych domów ciągną się w nieskończoność wzdłuż dróg szybkiego ruchu. W mieście nie ma wieżowców. Zasady zagospodarowania wykluczają budowle, które zasłaniałyby góry. Nie brakuje za to ogrodów i terenów zielonych. To jedno z najczystszych miast na świecie. W centrum miasta wznosi się wielki meczet sułtana Kabusa. Budowa trwała 7 lat. Meczet może pomieścić do czterdziestu tysięcy wiernych. Główna kopuła ma 50 metrów wysokości i jest otoczona pięcioma minaretami, symbolizującymi pięć zasad islamu. Największy ma 91 i pół metra wysokości. 11:05 PASZPORTY WOLNOŚCI - KONRAD ZBROŻEK ODC. 13 Cykl dokumentalny, 15 min, Polska, 2021 Scenariusz i reżyseria: Sławomir Koehler Zdjęcia: Mariusz Rakowski, Łukasz Dobrowolski, Tomasz Kowalewski, Michał Jarosiński, Maciej Uchmański Muzyka: Marcin Sady Konrad Piotr Zbrożek. Urodzony 10 VII 1963 r. w Warszawie. Studiował na Papieskiej Akademii Teologicznej w Krakowie w latach 1986 - 1988. W latach 1982 - 1989 pracował w Teatrze Archidiecezji Warszawskiej, a także w redakcjach czasopism wydawanych poza cenzurą oraz w Radiu Solidarność. 13 XII 1981 założył w Józefowie szkolną strukturę Organizacji Młodzieży Niepodległej, która samodzielnie kolportowała ulotki oraz niosła pomoc strajkującym robotnikom. W 1982 r. wstąpił do Konfederacji Polski Niepodległej. Współorganizował teatr w Muzeum Archidiecezji Warszawskiej, gdzie występowali artyści bojkotujący reżimowe sceny i galerie. Od 1985 r. był członkiem Grup Oporu Solidarni, uczestniczył w akcjach ulotkowych - w stolicy przeprowadził dziesiątki takich akcji. Związany z Radiem S, z redakcjami pism podziemnych. W Krakowie współtworzył Ruch Wolność i Pokój, a wraz krakowskimi konfederatami założył Studencką Ligę Obrony Praw Człowieka. W latach 1987 - 1989 był redaktorem tygodnika Region RKW NSZZ Solidarność regionu Dolny Śląsk oraz pracował w Biurze Informacji i Propagandy Konfederacji Polski Niepodległej. Był wielokrotnie zatrzymywany, aresztowany, pierwszy raz 1 V 1982 r. , a ostatni podczas trwania obrad Okrągłego Stołu. Był karany przed kolegiami, nigdy żadnej grzywny nie zapłacił. Od 1984 r. współorganizował przerzut prasy podziemnej na Zachód i import stamtąd wydawnictw emigracyjnych. W Radiu S obsługiwał nadajnik transmitując audycje Solidarności i KPN - u, w: Warszawie, Trójmieście i na Górnym Śląsku. SB spowodowała relegowanie Zbrożka ze studiów w Papieskiej Akademii Teologicznej. Od 1990 r. jest członkiem Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich. Kawaler Krzyża Oficerskiego Orderu Polonia Restituta. 11:25 FELIETON Z PRZYSZŁOŚCI - 1 Reportaż, 15 min, Polska, 1970 Zdjęcia: Wiesław Kielar Cykl spotkań ze Stanisławem Lemem. Rozmowa pierwsza na temat przewidywania przyszłości, prognozowania rozwoju świata, futurologii jako dziedziny nauki i potrzeby nowej metodologii badań. Pisarz wspomina o ryzyku i trudzie, jakie to przewidywanie ze sobą niesie, podaje jako przykład efekt cieplarniany. Wymienia te dziedziny, w których prognostyka pełni niemałą rolę: klimat, demografia, nauka i technika, przede wszystkim wpływ odkryć i wynalazków na życie ludzi, a także kultura. Mówi również o modelu futurologii amerykańskiej i wykorzystywanych przez badaczy metodach, delfickiej i scenariuszowej, w kontekście panoramy roku 2000. 11:55 WOJCIECH KILAR - CREDO Film dokumentalny, 59 min, Polska, 2012 Scenariusz i reżyseria: Violetta Rotter-Kozera, Zdzisław Sowiński Zdjęcia: Sławomir Chudowski Film dokumentalny o Wojciechu Kilarze, jego życiu i muzyce. Film jest szczerym wyznaniem świadomego życiowych i twórczych wyborów kompozytora. Wojciech Kilar to światowej sławy twórca od lat podążający swoją indywidualną, niezależną drogą. W filmie wykorzystano unikatowe materiały z prywatnych zbiorów kompozytora, wcześniej niepublikowane. Realizacja trwała ponad rok, materiał zdjęciowy wykonano na Jasnej Górze, w Sewilli, Worochcie, Paryżu. 12:55 KONOPNICKA Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2022 Reżyseria: Maciej Janiszewski Maria Konopnicka (1842 - 1910) jest jedną z najwybitniejszych pisarek w dziejach polskiej literatury i autorką pieśni patriotycznej "Rota", która po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w 1918 roku konkurowała z "Mazurkiem Dąbrowskiego" o miano hymnu narodowego. Ale co więcej wiemy o pisarce? Autorzy filmu śledzą historię i twórczość Marii Konopnickiej na przestrzeni jej dorosłego życia. Film tworzy portret psychologiczny słynnej pisarki i przede wszystkim mierzy się z mitami związanymi z jej kontrowersyjnym życiem. Postać Konopnickiej jest na tyle tajemnicza i niezrozumiała, że reżyser postanowił przeprowadzić swego rodzaju dochodzenie, z którego widz dowiaduje się, dlaczego wokół pisarki jest tyle nieścisłości i plotek. Choć można spotkać opinię, iż była feministką, po bliższym przyjrzeniu się losom pisarki, również wydaje się to mocno naciągane. Ryzykownym jest także uznanie jej za skandalistkę, gdyż typowi skandaliści nie przejmują się ani krytyką, ani opinią publiczną, a tymczasem autorka Prometeusza bardzo dbała o swój wizerunek. Sławiąc dokonania Konopnickiej, zapomina się o tym, iż była przede wszystkim kobietą, uwikłaną w wyjątkowo skomplikowaną sytuację życiową. Co więcej, błędem byłoby uznanie jej za moralną opokę Narodu. Wręcz przeciwnie Konopnicka jawi się jako kobieta wyzwolona, niestroniąca od wolnych związków ze znacznie młodszymi mężczyznami, a w czasach w jakich przyszło jej żyć środowiska katolickie uznawały jej twórczość za bardzo szkodliwą i wymierzoną nie tylko w Kościół, ale w chrześcijaństwo i polskość. W dokumencie postaramy się za pomocą archiwaliów oddać klimat tamtego okresu. Do projektu zaprosimy pisarki bestsellerowych książek: Karolinę Dzimira - Zarzycką, autorkę książki "Samotnica. Dwa życia Marii Dulębianki" i Iwonę Kienzler autorkę książki "Maria Konopnicka. Rozwydrzona bezbożnica" oraz czołowych historyków zajmujących się biografią Marii Konopnickiej. Film to będzie także podróż sentymentalna po wspaniałych miejscach, gdzie Konopnicka mieszkała i gdzie podejmowała najważniejsze decyzje w swoim życiu. Są to miejsca gdzie wychowywała dzieci, pisała listy do przyjaciół, na przykład Elizy Orzeszkowej. Przybliży też czasy w jakich żyła pisarka i jaka panowała wtedy moda, trendy oraz glamour. Film podzielono na rozdziały, do których wstępem są fragmenty listów Konopnickiej, co pozwalali zobaczyć bohaterkę jako osobę prywatną, zdystansowaną do pełnionych przez siebie ról publicznych, bez cenzury opowiadającą o swoim dniu powszednim. 13:55 UROCZYSKO Z PRZYPADKU (AN ACCIDENTAL WILDERNESS) Film dokumentalny, 52 min, Kanada, 2020 Reżyseria: Catie Lamer Film dokumentalny o wielkomiejskich ekosystemach, bada ewolucję bujnej, miejskiej dziczy w Toronto. Poznamy jaką transformację może przejść świat naturalny wokół ludzi. To przypomnienie o tym, jaką moc ma natura pozostawiona sobie samej. W Toronto to, co zaczęło się jako wysypisko odpadów budowlanych, stało się kwitnącą zieloną przestrzenią, domem dla wielkich i małych dzikich zwierząt. Ewoluujące na przestrzeni 60 lat, kilka minut od centrum jednego z największych miast Ameryki Północnej, miejskie składowisko odpadów budowlanych stało się niesamowitym przykładem rewitalizacji natury. Od kojotów, sów i bobrów, po żółwie, węże i kilkaset gatunków ptaków i flory; dzika przyroda i roślinność odzyskały ten pięciokilometrowy miejski krajobraz, wtapiając się w przemysłową infrastrukturę i stając się domem dla wielkich i małych stworzeń. 15:00 ZDUMIEWAJĄCE INDIE - CZ. 4 GHATY ZACHODNIE MONSUNOWE GÓRY (WILDEST INDIA) Serial dokumentalny, 52 min, Niderlandy (Holandia), 2011 Reżyseria: Richard Kirby Pięcioodcinkowy serial o niezwykłej przyrodzie i cywilizacji Indii. W czwartym odcinku poznajemy Ghaty Zachodnie, góry krawędziowe położone wzdłuż Morza Arabskiego. Tutejsze lasy deszczowe tętnią życiem, a rzeki są błogosławieństwem dla milionów mieszkańców. Prastare tradycje i obrzędy włączają do świata ludzi groźne zwierzęta. Południe Indii zawdzięcza życie i plony deszczom padającym na zbocza Ghatów Zachodnich. Zapraszamy na wyprawę w monsunowe góry. 16:00 JANE - NOWE POKOLENIE (JANE NEW GENERATION) Film dokumentalny, 48 min, Francja, 2020 Reżyseria: Pascal Sarragot Scenariusz: Floriane Brisotto Film dokumentalny, który jest spojrzeniem na życie i obecne projekty Jane Goodall - światowej sławy etnolożki, specjalistki od prymatologii i paleontologii oraz wszechstronnej pionierki badań naukowych. Opowiedziana oczami jej wnuka Merlina. Jak opowiadał - "Dorastałem w Tanzanii. Tutaj czuję się jak w domu Od dziecka byłem bardzo związany z tą kulturą. Moja babcia spędziła tu większość swojego życia. Przyjeżdżała dwa razy w roku. Bardzo za nią tęskniłem. Mam nadzieję, że ona też za mną tęskniła! Moja babcia, ja i miliony ludzi wierzymy w przyszłość i mamy wszelkie powody do nadziei. Nowe pokolenie wie, co ma robić. Nazywam się Merlin van Lawick, a moją babcią jest Jane Goodall." To intymny portret i jej jasne przesłanie - nowe pokolenia są naszą najlepszą nadzieją na lepsze jutro. Świetnym przykładem tej nadziei jest właśnie jej wnuk, za którymi podążamy przez Tanzanię, gdzie dla Jane wszystko się zaczęło, gdy zdecydowała się opuścić swoje brytyjskie życie i zamieszkać w lesie z szympansami. Przyczyniła się do poznania procesów społecznego uczenia się, myślenia, działania i kultury wśród dzikich szympansów. Pełen nadziei na przyszłość dokument to wzruszająca opowieść o życiu, działaniach i doświadczeniach Jane Goodall. 17:00 LUDZKIE ŚCIEŻKI - ODC. 14 NAMIBIA, SZLAKIEM BOHATERÓW (THE PATH OF MEN EP. 14 NAMIBIA, ON THE PATH OF THE HEREROS) Cykl dokumentalny, 52 min, Francja, 2019 Reżyseria: Donat Lefebvre, Jeremie Saint Jean Cykl dokumentalny, który prezentuje odkrycia geograficzne, historyczne, kulturowe i socjologiczne w powiązaniu z mitycznymi drogami eksplorowanymi przez poszukiwaczy przygód i wędrownych kupców. Przedstawia perspektywę rozwoju cywilizacji na przestrzeni kilkuset lat i odzwierciedla ewolucję przyrody i ludzkości na całym świecie. Odcinek czternasty to podróż śladami bohaterów w Namibii. Zaczynamy podróż od Cape Cross. W 1486 roku portugalski żeglarz Diego Cao oznaczył to miejsce krzyżem. Przed nim żaden Europejczyk nie zapuścił się tak daleko na południe. Dziś ta plaża należy do Namibii i znajduje się na niej rezerwat uchatek. Region jest częścią słynnego Wybrzeża Szkieletowego, które ciągnie się od Cape Cross do południa Angoli. Wybrzeże usiane jest wrakami. Nad rezerwatem Erindi wstaje świt. Region dotknęła susza. W świetle poranka zaczyna się walka o przetrwanie. Przy wodopoju robi się ścisk. W jednym miejscu tłoczą się hipopotamy, słonie i krokodyle. Ten ekosystem jest jednym z głównych bogactw Namibii. Strażnicy rezerwatu pełnią podwójną rolę: chronią przyrodę i oprowadzają turystów. W porównaniu do takich krajów jak Republika Południowej Afryki namibijska infrastruktura jest mniej rozwinięta. Poniekąd to zaleta, bo możemy zobaczyć tu zwierzęta żyjące na wolności, na przykład gepardy i lamparty. 18:05 LA LA LA. HISTORIA MUSICALU (LA LA LA. A STORY OF MUSICALS) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2019 Reżyseria: Thierry Bellaiche Scenariusz: Eric Bitoun Musical to nie tylko zwykły gatunek filmowy, ale także stan umysłu, rodzaj magii, który może dotyczyć wielu spraw. Film dokumentalny pełen wspomnień, fragmentów najbardziej znanych tytułów musicalowych, anegdot i muzyki, którą tak bardzo kochają widzowie. Od takich produkcji, jak "Dames" z 1934, "Kiss Me, Kate" z 1953, "Grease" z 1978, "Flashdance" z 1983, "Chicago" z 2003, aż po produkcje Bollywood. To wspaniałe przedstawienia w teatrach, widowiska telewizyjne oraz produkcje filmowe, takie jak zdobywca 6 Oscarów "La la Land" o pianiście jazzowym zakochanym w początkującej aktorce. 19:05 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - FLORENCJA - MIASTO TALENTÓW (FLAVORS) Serial dokumentalny, 51 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos Ta niezwykła seria dokumentalna pomaga odkryć bogactwo, magię i piękno najciekawszych miejsc na świecie: ich naturalne cuda i sławne zabytki, wytwory lokalnych rzemieślników i zapierające dech w piersiach krajobrazy. W każdym odcinku na widzów czeka niezapomniana podróż przez tradycję i historię kolejnego kraju, który jest wymarzonym miejscem docelowym każdego podróżnika. 20:10 WIELKIE RODZINY - ODC. 5 Film dokumentalny, 43 min, Polska, 2021 Scenariusz i reżyseria: Grzegorz Szczepaniak Zdjęcia: Adam Lipiński, Paweł Banasiak, Marek Kozakiewicz, Filip Drożdż Poranek u każdej z rodzin wygląda inaczej, ale wigilijny nastrój udzielił się wszystkim. Rodziny celebrują ten wyjątkowy dzień. U Da Cruzów cud narodzin sprawi, że tę Wigilię zapamiętają już na zawsze. Tym razem nie spędzają przy stole z rodziną, ale w szpitalu. W tę noc cudów na świecie pojawia się Gilbert, piąte dziecko Weroniki i Janu. I 38. bohater tej dokumentalnej serii. U Twarowskich, tradycyjnie gwar. Rozmowa w kuchni podczas ostatnich przygotowań do wigilijnej kolacji koncentruje się wokół liczby dzieci, które zamierzają mieć w przyszłości potomkowie Twarowskich. Dochodzą na koniec do wniosku, że muszą planować jednak nieco mniejsze rodziny, żeby móc spotykać się w komplecie. Tylko Zosia deklaruje urodzić dziesiątkę dzieci, żeby przebić rodziców, co do liczby potomstwa. Lewocki i dzieci lepią pierogi, Monika także jest zajęta. U Kacprzyków podobnie, w kuchni krząta się Janeczka, przed domem zaś Michał wiesza światełka. W każdym domu słychać radosne nucenie kolęd. Gdy nadchodzi Wigilia wszyscy siadają do stołu, jest odświętnie, uroczyście, bardzo rodzinnie. Rodziny łamią się opłatkiem, ściskają, tulą do siebie, składają życzenia, a Weronika tuli z Janu swoje nowo narodzone dziecko. 21:00 NEWBORN Film dokumentalny, 73 min, Polska, 2017 Scenariusz i reżyseria: Lidia Duda Muzyka: Bartek Straburzyński Film o niezgodzie na własne życie i o trudnej sztuce uczenia się nowego. To film o przegranym, który postanowił zostać zwycięzcą. Film o sile ludzkiego charakteru. Film o miłości, która może odmienić życie. Któż nie marzył, żeby uścisnąć dłoń Arnolda Schwarzeneggera... a Krzysztofowi się udało. To niesamowita historia. Trochę jak z amerykańskiego snu o sukcesie niemożliwym, który stał się realny. Krzysztof pojawił się znikąd. W zniszczonym ubraniu, dziurawych butach, bez sportowego stroju. Za biedny, by kupować odżywki i stosować sportowe diety. Miał 16 lat i pobił rekord świata w klasycznym trójboju siłowym. Od tego dnia jest niepokonany. On, syn alkoholika i rozchwianej emocjonalnie matki, skreślony przez wszystkich już jako dziecko. Marzenę i Krzysztofa poznamy kilka tygodni przed przyjściem na świat ich dziecka. Mieszkają na skraju wsi u babci Marzeny. Nie odstępują się na krok. Gdzie on, tam i ona. Ten kameralny świat dwojga młodych ludzi zakłócą obrazy z traumatycznej przeszłości Krzysztofa, a w nich krótkie, suche, pozbawione komentarza zdania: Mam 8 lat, stwierdzili, że do niczego się nie nadaję. Nie patrzę innym w oczy, nie chcę rozmawiać. Mam metkę debila. Widz, patrząc na dorosłego już Krzysztofa, musi wiedzieć, że w rodzinnym domu miał zapewnione picie i bicie. Ojciec zniknął z jego życia, kiedy prawie zakatował go na śmierć. Krzysztof miał wtedy 5 lat. Wycofanie Krzysztofa, jego milczenie, tłumaczono opóźnieniem w rozwoju. Na podwórku był pośmiewiskiem kolegów. Stał się agresywny. Nikt nie dostrzegł nieprzepracowanej, dziecięcej traumy po latach domowego koszmaru. Zapadła decyzja o nauczaniu domowym. Od 8 roku życia świat oglądał tylko przez okno. Rówieśnicy definitywnie zniknęli z jego życia. W wieku 10 lat zaczął ćwiczyć, żeby nie myśleć i nie zwariować. Po 6 latach samotnych treningów zgłosił się na pierwsze zawody i pobił rekord świata w trójboju siłowym. Dziecięca terapia, jako sposób na stres wynikający z wykluczenia, stworzyła mistrza. I tym happy endem mogłaby zakończyć się jego historia, gdyby tego samego dnia nie spotkał Marzeny. To ona zwróciła na niego uwagę i miesiącami przebijała się przez jego mur milczenia. Po roku znajomość przerodziła się w uczucie. Była pierwszą osobą, która dała mu wsparcie. Dzięki niej rozpoczął swoje drugie życie. Jej rodzina była przeciwna ich związkowi. W dniu swoich 18 - tych urodzin Marzena uciekła z domu. Byli zdani tylko na siebie. Skończyli szkoły. Pobrali się. Dla niej zaczął pracować nad sobą. Uczy się kontaktów z ludźmi, walczy ze swoim wycofaniem, nieufnością i drzemiącą w nim agresją. Uczy się normalnego życia. Na strychu leży kilkadziesiąt pucharów i medali. W skrzynce na listy na zardzewiałym płocie imienne zaproszenie od Arnolda Schwarzeneggera na jego Festiwal Sportu. Świat stoi przed Krzysztofem otworem. Zostaje ojcem. Mistrz świata, który podnosi w martwym ciągu 370 kg, musi wziąć na ręce swojego pierworodnego. Niecałe cztery kilogramy nowego życia. To jest chyba największy ciężar, który będzie musiał udźwignąć. Przez półtora roku będę obserwować, jak młody mężczyzna, który nie wyniósł ze swojego rodzinnego domu żadnych pozytywnych wzorców, będzie sprawdzał się w nowej roli, roli ojca. Czy udźwignie ciężar ojcostwa i odpowiedzialności za własnego syna? To dla Krzysztofa najważniejszy, życiowy sprawdzian. 22:30 BAŁKANY W OGNIU - CZĘŚĆ 4. JUGOSŁOWIAŃSKA BECZKA PROCHU (THE BALKANS IN FLAMES / BALKAN IN FLAMMEN 4. SPECIAL) Serial dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2019 Reżyseria: Veronika Mendler, Klaus Kastenholz Czteroodcinkowa seria dokumentalna o sytuacji na Półwyspie Bałkańskim. Upadek Jugosławii w XX wieku był wynikiem wielu wojen i konfliktów, które nękały Europę Południowo - Wschodnią od ponad stu lat. Przerażające okrucieństwa z przeszłości wciąż tkwią w wielu sercach i umysłach w dużych częściach regionu, powodując trwającą brutalną konfrontację, która jest jedną z przyczyn dalszego rozmieszczania żołnierzy ONZ w niebieskich hełmach. Często nie sposób zapomnieć o krwawej przeszłości. Ten serial dokumentalny dociera do sedna przyczyn konfliktów i wojen. Wypowiedzi współczesnych świadków i międzynarodowych ekspertów pomagają w dochodzeniu w sprawie kryzysu południowo - wschodniego. Jest to badanie genezy państwa, epoki dyktatora Tity, wojen jugosłowiańskich lat 90. , a także wpływu przeszłości na współczesność. Odcinek 4 - "Jugosłowiańska beczka prochu". Jugosłowiańska tragedia - dekada grozy. Cztery miliony ludzi traci domy, ponad 100 tysięcy ginie. Skala okrucieństwa w południowo - wschodniej Europie przeraża świat. Konflikt, który wydawał się niemożliwy. Jego ideologicznymi podpalaczami są Tudjman i Milosevic. Po prawie 40 latach pokoju pod rządami Tito, kraj pogrąża się w chaosie. Europa i USA przyglądają się bezczynnie. Dlaczego narody Jugosławii stały się wrogami? I jaką winę za rozmiary tej wojny ponosi społeczność światowa? Rok 1991 Jugosławia się rozpada. Pokój na Bałkanach Zachodnich jest nadal kruchy. Wystarczy tylko iskra, by beczka prochu znów wybuchła. 23:30 U NAS NA PEKINIE - ODC. 2 KLUCZ Serial dokumentalny, 26 min, Polska 2004 Scenariusz i realizacja: Ewa Borzęcka Zdjęcia: Marcin Peresada Muzyka: Janusz Grzywacz Ela z drugiego piętra przed lustrem wspomina lata młodości i swoje ogromne wtedy powodzenie u mężczyzn. Jej zwierzeń wysłuchuje uważnie pies Szaman, który od chwili wyprowadzki z domu ukochanego syna Eli jest jej cierpliwym powiernikiem. Mireczek jest jedną z najważniejszych osób w kamienicy przy Złotej 83, a już na pewno najważniejszą osobą na piątym piętrze, gdzie w lokalach nie ma ubikacji. Za potrzebą lokatorzy muszą chodzić do wygódki na podwórku albo do wspólnej toalety na piętrze, a właśnie Mireczek posiada klucz do tego przybytku i pilnuje, żeby panował tam porządek. Pozostali mieszkańcy przychodzą więc do niego po klucz i to, niestety, zawsze nie w porę. Oto bowiem Mireczek po ciężkim dniu na mieście właśnie usiłuje zjeść obiad - miskę makaronu, tymczasem drzwi do jego mieszkania co chwilę się otwierają i staje w nich kolejny delikwent. Mireczek przerywa jedzenie, wydaje klucz, upominając, by nie nabrudzić, i wraca do talerza. Dzieciom w ogóle klucza nie wydaje, twardo odsyłając je na podwórko. Ale i starsi zaczynają go już męczyć. Przy kolejnym petencie traci cierpliwość. Na trzecim piętrze, w mieszkaniu Alicji, zwanej przez mieszkańców Baronową, otwiera się inny świat: panuje tam wzorowy porządek, jest stylowo i wytwornie. Z okien słychać muzykę klasyczną. W środku dystyngowana gospodyni podejmuje przyjaciółkę herbatą. Dyskutują o upadku obyczajów i braku poszanowania dla pięknej mowy polskiej. Iwonka i Henryk z piątego piętra mają bardziej przyziemne zmartwienia. Henryk, wielbiciel seriali, próbuje naprawić telewizor, w którym zniknął obraz. Tak długo tłucze pięścią w obudowę, pokrzykując: "obraz!", "obraz!", aż ten faktycznie się pojawia. Nie wiadomo tylko, na jak długo. Mirek ze swą ukochaną Stenią kontynuują tymczasem filmowanie ostatnich lokatorów kamienicy. Akurat są u Henia na czwartym piętrze. Rozmowa schodzi na młodość gospodarza. Henio wspomina okoliczności, w których złamano mu nos, uskarża się też na swoją samotność, a przecież on tak szanuje kobiety. 00:10 ENCYKLOPEDIA TATRZAŃSKA - TATRZAŃSKI PARK NARODOWY Reportaż, 30 min, Polska, 1972 Scenariusz i reżyseria: Czesław Kruszelnicki Tatrzański Park Narodowy powstał w 1954 r. , ale idea ochrony jego przyrody pojawiła się już w 1765 r. , gdy Komisja króla Stanisława Augusta Poniatowskiego była przeciwna pasterstwu i górnictwu w Tatrach. W I połowie XIX w. coraz więcej mówi się i pisze na ten temat, są też działacze; Eugeniusz Janota, Walery Eljasz, Ludwik Zejszner, Franciszek Nowicki. W 1884 r. leśnik, Gustaw Lettner wysuwa ideę powstania parku, Bogusław Królikowski w 1889 r. publikuje projekt stworzenia Parku Narodowego im. A. Mickiewicza w Tatrach. Każdy z nas powinien wiedzieć, że cała fauna i flora parku tatrzańskiego znajduje się pod ochroną. Niestety, tak nie jest pokazuje to ankieta telewizyjna wśród turystów w Kuźnicach, którzy nie wiedzą, że znajdują się na terenie TPN i że żadnego "kwiatka" zrywać nie należy. Mówią o tym Zofia i Witold Paryscy, wskazując na ważną rolę roślin pionierskich w Tatrach. Profesor Walery Goetel porównuje powierzchnię Tatr do Alp, obrazując to mapami. Dyrektor TPN i jego zastępca opowiadają o zapędach przedsiębiorstw na wprowadzanie urządzeń w górach bez odpowiednich zgód i ustaleń. A cały program jest nagrany w pięknych, letnich plenerach Doliny Chochołowskiej, Morskiego Oka, Nosala. 00:45 NOTACJE - WŁODZIMIERZ LUBAŃSKI. TALENT TO NIE WSZYSTKO Cykl dokumentalny, 9 min, Polska, 2018 Włodzimierz Lubański (rocznik 1947), piłkarz, trener, absolwent Technikum Chemicznego w Gliwicach. Karierę piłkarską rozpoczął w 1957 roku. W 1972 roku zdobył z reprezentacją Polski złoty medal olimpijski. W drużynie narodowej rozegrał 75 meczów, zdobywając 48 bramek. Czterokrotnie był królem strzelców ekstraklasy. Jako zawodnik Górnika Zabrze sześciokrotnie zdobył tytuł mistrza Polski. Jest uznawany za jednego z najlepszych polskich piłkarzy w historii. 01:00 AFRYKA MOJEGO DZIECIŃSTWA Film dokumentalny, 51 min, Polska, 2009 Reżyseria: Ewa Misiewicz Scenariusz: Dorota Kabalewska, Ewa Misiewicz Zdjęcia: Piotr Wąsowski, Henryk Janas, Andrzej Adamczak Muzyka: Tadeusz Woźniak W latach 1942 - 1948 w osiedlach dla polskich uchodźców utworzonych w Kenii, Tanzanii, Ugandzie w Afryce Wschodniej oraz w Zambii, Zimbabwe i RPA w Afryce Południowej przebywało 18 tysięcy Polaków, w tym 8 tysięcy dzieci. Bohaterów dokumentu do Afryki rzuciły losy II wojny światowej, której doświadczyli jako dzieci. Mieli wówczas po 6 - 10 lat, okrutna wojna sprawiła, że nie dane im było zaznać szczęśliwego, beztroskiego dzieciństwa. Poznali za to, co to ból, strach, głód i cierpienie. Tamte lata obfitowały w dramatyczne przeżycia, ale w pamięci świadków minionych czasów pozostały też wspaniałe wspomnienia. Kamera pokazuje zderzenie dwóch światów: zimnej, skutej lodem Syberii i pięknej, dzikiej Afryki. O utraconym i odzyskanym dzieciństwie mówią: Halina Machalska, Danuta Dziedzic - Sedlak, Krystyna Pryjomko - Serafin, Piotr Łabuz, Kazimierz Majewski, Mieczysław Pożarski. Wszyscy oni jako dzieci wraz z rodzinami w 1940 r. zostali wysiedleni ze swoich domów przez NKWD i wywiezieni na Sybir, gdzie ludzie ludziom zgotowali straszny los. Kiedy Stalin uwolnił Polaków, rozpoczęła się wielka wędrówka na południe przez Uzbekistan i Iran. Wygnańców dziesiątkowały groźne choroby: tyfus, czerwonka. Ci, którym udało się przeżyć, szli dalej, a celem była Afryka, dziki i nieznany kraj, o którym wiedzieli jedynie, że tam odlatują na zimę bociany. Ostatni etap podróży wiódł przez dżunglę, aż wreszcie dotarli do Tengeru, największego osiedla polskiego w Afryce. Nękani głodem i poniewierką wysiedleńcy nareszcie znaleźli swój raj na ziemi. Każdy miał swój dach nad głową i własne poletko do uprawy. Bohaterowie dokumentu wspominają tamte chwile, pamiętając, jak ich sąsiedzi sadzili pomidory, ogórki, słoneczniki, by stworzyć sobie w ten sposób kawałek małej Polski. Dla 8 tysięcy dzieci, które na sześć lat trafiły do osiedla polskich uchodźców, był to czas radości, beztroskich zabaw, wycieczek krajoznawczych, świętowania narodowych uroczystości, jak 3 Maja, ale też szkolnych obowiązków. Na całe życie zapamiętali Afrykę swego dzieciństwa, gdzie przeżyli niezapomniane przygody, dorastali w egzotycznym świecie otoczeni troskliwą opieką. Teraz w jesieni życia, rozproszeni po świecie, tęsknią za tamtym beztroskim dzieciństwem, z nostalgią myślą o dzikiej afrykańskiej przyrodzie i niepowtarzalnym zapachu Afryki. Niektórzy z nich wracają tam co roku. Krystyna Pryjomko - Serafin powróciła do Afryki po 50 latach, a w podróży towarzyszył jej syn, któremu chciała pokazać kraj swego dzieciństwa. Niedaleko Tengeru zobaczyła więzienie, gdzie przebywały matki z dziećmi. Po powrocie do Anglii zorganizowała pomoc, publikując artykuł w "Dzienniku Polskim". Odzew był natychmiastowy, zewsząd napływały pieniądze. Dzieki hojności tych, którzy w latach 1942 - 1948 mieszkali w Tengerze, powstało Schronisko św. Gabriela. Jego założycielka, pani Krystyna, pragnęła w ten sposó przywrócić biednym afrykańskim dzieciom utracone dzieciństwo. 02:05 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - ODC. 222 ZDĄŻYĆ PRZED CZASEM Magazyn, 22 min, Polska, 2020 Autor: Adam Sikorski W tym odcinku wizyta w poznańskim Muzeum Broni Pancernej. We współpracujących z Muzeum warsztatach prowadzi się prace renowacyjne sprzetu z okresu I i II wojny światowej. Grupa pasjonatów, jest w stanie przywrócić do pancernego życia każde znalezione pancerne zwłoki. Ich praca jest fascynująca, a wyniki nieprawdopodobne. 02:40 OJCIEC I SYN Film dokumentalny, 53 min, Polska, 2013 Scenariusz i reżyseria: Marcel Łoziński, Paweł Łoziński Dwaj znani dokumentaliści, Marcel Łoziński i Paweł Łoziński, wyruszają kamperem przez Europę. Celem podróży jest Paryż, miejsce urodzin Marcela. Ojca i syna łączy nie tylko nazwisko i pokrewieństwo, ale również wykonywany z pasją zawód oraz silna i skomplikowana więź, pełna resentymentów i niedopowiedzeń. Rejestrują kamerą rozmowy, które prowadzą w czasie podróży. Wspominają dawne lata, mówią o pracy, miłości, odpowiedzialności, ojcowskich obowiązakach, rodzinnych sprawach. Dla Marcela Łozińskiego najszczęśliwszym dniem w życiu był 4 grudnia 1965 r. Właśnie wówczas przyszedł na świat w Warszawie jego syn, Paweł. Przemierzając kolejne kraje w drodze do Francji, poszukują odpowiedzi na pytania: czy wykonywanie tego samego zawodu przez ojca i syna jest przekleństwem czy błogosławieństwem? Czy można wykorzystać film, by załagodzić rozmaite rodzinne problemy, wyjaśnić wątpliwości, przyczyny rozwodu rodziców, przybliżyć rodzinne relacje? Dla ojca jest to powrót do miejsca urodzenia, dla syna próba rozliczenia wspólnej przeszłości. W film dokumentalny zostały wplecione fragmenty archiwalnych nagrań z rodzinnej kolekcji Marcela i Tamary Łozińskich. 03:40 CASA BLANCA Film dokumentalny, 54 min, Polska, 2014 Scenariusz i reżyseria: Aleksandra Maciuszek Casa Blanca - niewielka miejscowość rybacka nad Zatoką Hawańską. Nelsa (76 lat) i jej cierpiący na zespół Downa syn Vladimir (37 lat), dzielą niewielki pokój w przeludnionej wielorodzinnej kamienicy. Vladimir jest jedynym opiekunem schorowanej Nelsy, Nelsa - jedyną strażniczką łatwo popadającego w problemy Vladimira. Ich życie pod wspólnym dachem jest pełne konfliktów. Matka stara się kontrolować syna, podczas gdy ten, chętniej spędza swój czas z rybakami, pomagając im w pracy, żartując i pijąc rum. Nelsa codziennie przemierza ulice Casa Blanki w poszukiwaniu jedynaka, który długo nie wraca do domu.