TVP Historia Sobota, 31.12.2022 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 31 GRUDNIA Felieton, 2 min, Polska, 2005 Autor: Janusz Weychert 1932 - Polacy złamali kod "Enigmy"; 1977 - otwarto w Warszawie pierwszą niezależną bibliotekę książek zakazanych; 1978 - gwałtowny atak zimy spowodował całkowitą dezorganizację kraju; 1999 - tygodnik "Time" ogłosił Alberta Einsteina człowiekiem stulecia i umieścił na okładce jego zdjęcie; 07:00 ESSEQUIBO - UKRYTA RZEKA CZ. 2 (ESSEQUIBO - RETURN TO THE LOST WORLDS) Film dokumentalny, 52 min, Niemcy, 2013 Reżyseria: Marion Pollmann, Rainer Bergomaz Kolejna część niezwykłej podróży do krainy Essequibo, rzeki ukrytej głęboko w amazońskiej dżungli, zakrytej grubymi chmurami i niewidocznej z góry. Jest to najdłuższa rzeka w Gujanie, jej źródła znajdują się na Wyżynie Gujańskiej i uchodzą do Oceanu Atlantyckiego. Pełno tu wąwozów i wodospadów, bagien, dziwnych roślin i zwierząt. Nawet sami mieszkańcy plemion Amazonii nie znają wszystkich zakamarków i całej tutejszej fauny i flory. W dolinie rzeki znajdują się miejscowe skarby - eksploatowane złoża złota i diamentów. 08:05 WOJOWNICY CZASU - WIELKA WOJNA W BIESZCZADACH, CZYLI KOMAŃCZA 1914 - 1915 Film dokumentalny, 25 min, Polska, 2022 Reżyseria: Grzegorz Gajewski Scenariusz: Grzegorz Gajewski Zdjęcia: Grzegorz Gajewski, Krzysztof Krzyżanowski Muzyka: Krzysztof Ridan I wojna światowa, stoczona w latach 1914 - 1918, zwana wcześniej Wielką Wojną lub po prostu Wojną, w Bieszczady dotarła jesienią 1914 roku, kiedy armia austro - węgierska cofała się przed rosyjskim walcem parowym. Dotarł on do grzbietu Karpat oddzielających Galicję zachodnią od dzisiejszej Słowacji. Wówczas to areną ciężkich walk prowadzonych przez półrocze stały się Bieszczady i niewielka miejscowość Komańcza. 08:55 DZIEWCZYNY DO WZIĘCIA Komedia obyczajowa, 45 min, Polska 1972 Scenariusz i reżyseria: Janusz Kondratiuk Zdjęcia: Wiesław Pyda Muzyka: Czesław Niemen Aktorzy: Jan Mateusz Nowakowski, Jan Stawarz, Ewa Szykulska, Ewa Pielarz, Regina Regulska, Zbigniew Buczkowski, Jadwiga Chojnacka, Jan Himilsbach, Iga Cembrzyńska, Stanisław Mikulski Dziewczyny są do wzięcia raz w tygodniu: w sobotę. Przyjeżdżają do stolicy z podwarszawskich miejscowości z nadzieją na rozrywkę, na przerwanie monotonii szarej egzystencji, na poznanie mężczyzny, może - w perspektywie - na trwały związek. Wyprawiają się po męża i po odrobinę wielkomiejskiego blichtru. Z takim zamiarem przybywają pewnej soboty do Warszawy trzy panny. Są nieładne i bezbarwne, tandetnie ubrane, ale bardzo starają się utwierdzić w swojej wyjątkowości i atrakcyjności. Trzymając się sztywno żelaznej zasady, że porządna dziewczyna "nie zawiera znajomości na ulicy", dają się poderwać dopiero w kawiarni, gdzie wpadają w oko dwóm młodzieńcom z miasta, równie niezdecydowanym i skrępowanym jak one. By dodać sobie odwagi i wypaść jak najlepiej w oczach dziewcząt, panowie przedstawiają się jako "Inżynier" i "Magister". Ale ich ubogi repertuar metod podrywania sprowadza się do fundowania wybrankom kolejnych porcji kremu, co przynosi dość opłakane skutki żołądkowe. Pójście do kina okazuje się już przedsięwzięciem za trudnym do zrealizowania, gdyż cała piątka nie może się zdecydować na konkretny tytuł i z góry zakłada, że nie starczy dla nich biletów. Gdy wydaje się, że z braku pomysłów przyjdzie zakończyć przed czasem tak dobrze rozpoczętą znajomość, honor męski ratuje znajomy kelner, "światowiec", właściciel mieszkania w stolicy, który zaprasza całe towarzystwo do siebie. Bohaterowie filmu Kondratiuka: nudni i rozpaczliwie przeciętni, nieporadnie szukają wzajemnego kontaktu, są żałośni w tworzeniu mitów z własnych, niezrealizowanych marzeń. Z uporem oszukują się, że wyjazd był opłacalny, a zawarte znajomości będą miały swój dalszy ciąg. Reżyser obserwuje ich wnikliwie, chłodno i beznamiętnie, bez cienia napastliwości, ale i bez sympatii. Sposobem narracji, ujęcia tematu, specyficznym gorzko - ironicznym humorem "Dziewczyny do wzięcia" przypominają wczesne filmy Milosza Formana ("Czarny Piotruś", "Miłość blondynki") i innych reżyserów czeskiej "nowej fali" końca lat 60. , szalenie trafne i wnikliwe w swej prostocie. 11:00 DZIKIE KONIE. OPOWIEŚĆ Z PUSZTY (WILD HORSES - A TALE FROM THE PUSZTA) Film dokumentalny, 53 min, Niemcy, 2020 Reżyseria: Zoltan Torok To historia o pięknych, dzikich koniach Przewalskiego, żyjących na węgierskich równinach o nazwie Puszta. Są one domem największego stada tego rzadkiego gatunku koni. Kilkadziesiąt lat temu konie Przewalskiego prawie wyginęły w swoim pierwotnym środowisku, w rozległym mongolskim krajobrazie. Pozostałe nieliczne zwierzęta znalazły nowy dom na słynnych stepach Węgier, gdzie zaczęły się rozwijać na największych równinach Europy Środkowej. Stado liczy obecnie prawie 300 zwierząt i jest stadem różnych rodzin koni, przeplatanych bliskimi relacjami, prawdziwymi przyjaźniami i silnymi sojuszami. Realizowany przez trzy lata przez wielokrotnie nagradzany zespół film jest podróżą do ich sekretnego świata, opowiedzianą oczami rosnącego źrebaka. W filmie pojawi się również wiele innych innych zwierząt z łąk, takich jak drop, tur, gigantyczne pająki i wiele innych. 12:05 GRECJA. OD GÓR DO MORZA - ODC. 3 TESALIA (GREECE! FROM THE MOUNTAINS TO THE SHORELINE EPISODE 3 THESSALY) Film dokumentalny, 51 min, Grecja/Niemcy, 2016 Reżyseria: Johannes Backes, Dennis Wells Seria filmów dokumentalnych (5 ODCINKÓW), w których poznamy Grecję. Od bujnych, zielonych lasów po ośnieżone góry, od wysokich klifów po nagie mielizny, Grecja jest krainą o naturalnym pięknie, do której może konkurować jedynie jej historyczne znaczenie. Widziała najwcześniejsze cywilizacje Europy, jej filozoficznych założycieli i decydujące bitwy. Wspaniałe zdjęcia lotnicze tej wyjątkowej części Europy pokazują malownicze zatoki, zapierające dech w piersiach góry, dzikie delty rzek, malownicze wioski i klasztory. Krajobrazy, które widzimy, mogą oddychać i opowiadać swoje historie. Codzienne historie ludzi na ziemi, którzy tu mieszkają i pracują, tworzą równowagę dla widoku z lotu ptaka i zapraszają publiczność do doświadczenia najbardziej autentycznej kultury greckiej. Rybacy, mnisi, rzeźbiarze - zwykli ludzie żyjący w wyjątkowych miejscach - dają oryginalny wgląd w historyczne budowle, miejsca sakralne, starożytne tradycje i tradycje kulinarne, które od wieków wpływają na Europę. Odcinki: - Epir; - Południowe Wybrzeże i Attyka; - Tesalia; - Saloniki i Chalkidiki; - Macedonia Wschodnia i Tracja. 13:05 NIE MA RÓŻY BEZ OGNIA Komedia, 92 min, Polska 1974 Reżyseria: Stanisław Bareja Scenariusz: Stanisław Bareja i Jacek Fedorowicz Zdjęcia: Andrzej Ramlau Muzyka: Waldemar Kazanecki Aktorzy: Jacek Fedorowicz, Halina Kowalska, Jerzy Dobrowolski, Stanisława Celińska, Mieczysław Czechowicz, Stanisław Tym, Wiesław Gołas, Bronisław Pawlik, Jan Kobuszewski, Henryk Kluba, Wojciech Siemion, Monika Sołubianka, Jadwiga Chojnacka, Jan Himilsbach, Krzysztof Kowalewski, Wojciech Pokora, Bohdan Łazuka Janek i Wanda zajmują maleńki pokoik w starej willi i jest to jedyne mieszkanie w tym budynku - pozostałe pomieszczenia zostały zamienione na hałaśliwe biura. Stąd też Janek często bierze nadliczbowe godziny w pracy, byle tylko za wcześnie nie wracać do ciasnego lokum. Pewnego dnia małżonków odwiedza niejaki Malinowski, który przed laty mieszkał w tym samym pokoiku. A teraz chce za niego odstąpić swój przydział na nowe, dwupokojowe mieszkanie. Janek i Wanda nie mogą początkowo w to uwierzyć, ale w końcu dochodzi do zamiany. Okazuje się jednak, że w nowym mieszkaniu zadomowił się już były mąż Wandy, Jerzy. Pomimo że on i Wanda się rozwiedli, Jerzy - jako zameldowany u Wandy - ma prawo mieszkać w jej mieszkaniu. Janek próbuje więc znaleźć sposób na pozbycie się intruza. W administracji dowiaduje się, że powodem do eksmisji mogą być skargi lokatorów na zachowanie Jerzego. Pod nieobecność żony Janek przygotowuje więc libację. Skargi wpływają, tyle że na niego. Janek nie poddaje się: odnajduje niejaką Lusię, narzeczoną Jerzego, która bezskutecznie go poszukuje, i sprowadza ją do Warszawy, gdyż - jak sądzi - pozwoli mu to pozbyć się sublokatora. Fatalny zbieg okoliczności sprawia, że musi zameldować Lusię u siebie. Na dodatek okazuje się, że dziewczyna ma także drugiego narzeczonego, Zenka, który wprowadza się razem z nią, a jej ojciec zaczyna już zwozić meble do mieszkania Janka i Wandy. Pięć osób w dwóch pokojach to więcej, niż Janek może znieść. Zupełnie załamany trafia więc do szpitala dla nerwowo chorych. A tymczasem nieoczekiwanie wyjaśnia się sprawa mieszkania. Temat - kłopoty lokalowe - już wielokrotnie przedstawiany był w polskim kinie w ujęciu komediowym, np. w filmach "Skarb" czy "Człowiek z M - 3". W przypadku "Nie ma róży bez ognia" dobrą zabawę gwarantują znakomita obsada i scenariusz autorstwa Stanisława Barei i Jacka Fedorowicza. W jednym z wywiadów Stanisław Bareja mówił, że film ten "jest popisem aktorskim Jacka Fedorowicza. Ten świetny aktor, wyjątkowo sprawny i bardzo ofiarny, całkowicie żył rolą, nie korzystając niemal, mimo ryzyka, z pomocy dublerów". "Nie ma róży bez ognia" zrealizowane zostało wyłącznie we wnętrzach naturalnych, bez dekoracji. Nawet kryształy, które w ataku furii tłucze bohater, były prawdziwymi, wybrakowanymi odrzutami produkcyjnymi. 16:20 KULIG Film muzyczny, 30 min, Polska, 1968 Reżyseria: Stanisław Kokesz Scenariusz: Henryka Lankiewicz Zdjęcia: Wacław Florkowski, Zbigniew Karpowicz Muzyka: Andrzej Zieliński Wykonawcy: Maryla Rodowicz, Wojciech Korda, Ada Rusowicz, Alibabki, Skaldowie, Niebiesko - Czarni Aktorzy: Bogumił Kobiela Program rozrywkowy z udziałem Bogumiła Kobieli, Maryli Rodowicz i czołowych zespołów lat 60.: Alibabek, Skaldów i Niebiesko - Czarnych. Bogumił Kobiela gra tu roztargnionego turystę. Warto przypomnieć ten prawie 40 - letni program ze względu na gagi znakomitego komika, tatrzańskie plenery zimowe i niezapomniane przeboje. 17:00 SEKSMISJA Komedia, 116 min, Polska 1983 Reżyseria: Juliusz Machulski Scenariusz: Juliusz Machulski, Jolanta Hartwig, Pavel Hajny Zdjęcia: Jerzy Łukaszewicz Muzyka: Henryk Kuźniak Aktorzy: Jerzy Stuhr, Olgierd Łukaszewicz, Bożena Stryjkówna, Bogusława Pawelec, Hanna Stankówna, Beata Tyszkiewicz, Ryszarda Hanin, Barbara Ludwiżanka, Mirosława Marcheluk, Wiesław Michnikowski, Hanna Mikuć, Elżbieta Zającówna, Dorota Stalińska, Ewa Szykulska, Grażyna Trela, Janusz Michałowski i inni "Seksmisja" z miejsca podbiła tak widzów, jak i krytyków. Zrealizowana w konwencji science - fiction stanowiła modelowy przykład perfekcyjnego filmu komercyjnego, zawierającego zarazem kilka głębszych refleksji. Machulskiemu udało się połączyć potężny ładunek komizmu z satyrą na totalitaryzm i feminizm. Pozwoliło to krytykom doszukiwać się w "Seksmisji" wpływów zarówno "Ambasadora" Sławomira Mrożka, "Miasta kobiet" Felliniego, jak i sztuki "Pralnia" Stanisława Tyma. Powinowactw wynaleziono zresztą więcej. A mimo to "Seksmisja", choć złożona z wielu różnych elementów, jawi się jako twór oryginalny, opatrzony niebanalną, dowcipną (i tanią!) scenografią; zaskakuje znakomitymi dialogami i mistrzowsko skonstruowanym scenariuszem. Osobnym zagadnieniem jest aktorstwo, zwłaszcza fenomenalna rola Jerzego Stuhra jako rubasznego Maksa i kontrastująca z nią kreacja Olgierda Łukaszewicza jako mimozowatego Alberta. Trudno wreszcie nie wspomnieć o wizualno - erotycznych przewagach filmu, narzucanych przez tematykę i tytuł. Machulski wiedział, jak przyciągnąć męską widownię, obficie eksponując piękno kobiecego ciała. I choć w "Seksmisji" golizna pojawia się na ekranie dość często, nikogo to nie gorszy, tyle tu humoru, bezpretensjonalności i błazenady. Akcja filmu rozpoczyna się w sierpniu 1991 roku. Telewizja transmituje epokowy eksperyment. Maks i Albert, dwaj śmiałkowie, dobrowolnie poddają się hibernacji. Budzą się dopiero w roku 2044. Od opiekującej się nimi doktor Lamii dowiadują się, że w czasie ich snu wybuchła na Ziemi wojna nuklearna. Jednym z jej skutków było całkowite zniszczenie genów męskich, w związku z czym są obecnie prawdopodobnie jedynymi mężczyznami na planecie. Co innego z kobietami. Te dzięki partenogenezie od dawna rodzą same dziewczynki. Maks i Albert są zaszokowani. Niebawem wszakże uświadamiają sobie, że żyją w sterylnym, ulokowanym pod ziemią państwie. Na domiar złego stali się królikami doświadczalnymi w rękach ciekawych ich odmienności niewiast. Ich obecność budzi coraz większy niepokój Jej Ekscelencji, pełniącej dyktatorską władzę w "nowym, wspaniałym świecie". Wkrótce Maks i Albert pozbywają się reszty złudzeń. Odkrywają, że tak naprawdę znajdują się w więzieniu. Niewiele myśląc postanawiają wydostać się na wolność. Jednak straże Jej Ekscelencji nie śpią. 19:00 GIGANCI HISTORII - POLSKA BIG BITOWA Teleturniej, 45 min, Polska, 2022 Reżyseria: Tomasz Motyl Scenariusz: Mikołaj Korzyński Wykonawcy: Maciej Kurzajewski (prowadzący) To będzie bardzo muzyczny odcinek! Zaczęło się w Gdańsku, ale młodzieżowa gorączka z lat 60. szybko zaczęła rozlewać się na cały kraj. Muzyka, która była wyrazem buntu młodości i dążenia do wolności. O władzy, która "grożąc palcem przymykała oko", radości tworzenia i walce o ideały. Polska bigbitowa to temat tego odcinka teleturnieju Giganci historii. 20:00 JACK STRONG Film sensacyjny, 122 min, Polska, 2014 Reżyseria: Władysław Pasikowski Scenariusz: Władysław Pasikowski Zdjęcia: Magdalena Górka Aktorzy: Marcin Dorociński, Maja Ostaszewska, Patrick Wilson, Oleg Maslennikow, Ireneusz Czop, Mirosław Baka, Krzysztof Pieczyński Film o Ryszardzie Kuklińskim - człowieku, który będąc w samym środku systemu, podejmuje samotną batalię przeciw Sowietom. Dzięki swojej determinacji rozpoczyna wieloletnią współpracę z CIA. Odtąd życie jego i jego rodziny jest zagrożone, a jeden nieostrożny ruch może doprowadzić do tragedii. 22:15 EXCENTRYCY CZYLI PO SŁONECZNEJ STRONIE ULICY Komediodramat, 107 min, Polska, 2015 Reżyseria: Janusz Majewski Scenariusz: Włodzimierz Kowalewski, Janusz Majewski Zdjęcia: Adam Bajerski Muzyka: Wojciech Karolak Aktorzy: Maciej Stuhr, Sonia Bohosiewicz, Natalia Rybicka, Anna Dymna, Wojciech Pszoniak, Wiktor Zborowski, Marian Dziędziel, Adam Ferency, Władysław Kowalski, Jerzy Szejbal Bardzo dobrze przyjęty film o marzeniach i tęsknotach młodych ludzi zafascynowanych kulturą Zachodu, z przewijającymi się wątkami romansowym i szpiegowskim, wzbogacony fantastyczną muzyką i świetnymi piosenkami oraz znakomitą obsadą. Aktorstwo jest właśnie jedną z najmocniejszych stron "Excentryków" - jak pisał jeden z krytyków. Wyreżyserował film Janusz Majewski, twórca pamiętnych "Zaklętych rewirów", które przeszły do historii polskiego kina. W 2015 roku za swoje dzieło reżyser otrzymał Srebrne Lwy 40. Festiwalu Filmowego w Gdyni, a za drugoplanową rolę męską nagroda przypadła Wojciechowi Pszoniakowi. Akcja "Excentryków..." została ulokowana w Polsce końca lat 50. , w czasach Gomułki, kiedy to w 1956 roku nastąpiła pewna odwilż w naszym kraju. Dało się to odczuć także w muzyce rozrywkowej, która do tej pory właściwie była całkowicie zakazana przez władze. Wtedy nie zdołano już zatrzymać narastającej jazzowej fali i inwazji rock&rolla, jako muzyki wolności. Podtytuł "Excentryków..." On The Sunny Side of The Street (Po słonecznej stronie ulicy) nawiązuje zresztą do słynnego standardu jazzowego wykonywanego m.in. przez wielkiego Louisa Armstronga. To właśnie w tym czasie do kraju wraca z Anglii po wojennej emigracji Fabian, grający na puzonie muzyk jazzowy i świetny tancerz. Wraz z grupą podobnych sobie ekscentryków Fabian zakłada swingowy big - band, który w łaknącej takiej muzyki Polsce z miejsca odnosi ogromny sukces. Już po pierwszym występie big - band Fabiana zdobywa całe rzesze wielbicieli. W orkiestrze solistką zostaje intrygująca Modesta. On i ona tworzą idealną parę nie tylko w życiu prywatnym, bo jako świetny duet sprawdzają się także na scenie - okrzyknięci "królem i królową swingu". Są wolni i kolorowi, wyróżniają się na tle szarej polskiej rzeczywistości. Pewnego dnia sielankowy nastrój pęka jak mydlana bańka. Modesta nagle znika bez śladu. 00:15 O JEDEN MOST ZA DALEKO (A BRIDGE TOO FAR) Film wojenny, 168 min, USA, 1977 Reżyseria: Richard Attenborough Scenariusz: William Goldman Zdjęcia: Geoffrey Unsworth Muzyka: John Addison Aktorzy: Sean Connery, Gene Hackman, Robert Redford, Anthony Hopkins Film przedstawia przygotowania, przebieg i zakończenie operacji wojsk amerykańskich, brytyjskich i polskich pod kryptonimem Market Garden. Tytuł pochodzi od słów generała Browninga: "Myślę, że może planujemy o jeden most za daleko". Konsultantami wojskowymi przy produkcji filmu byli najważniejsi uczestnicy wydarzeń: generałowie Horrocks, Urquhart, Gavin i Frost oraz brygadier Vandeleur.