TVP Dokument Wtorek, 03.01.2023 06:00 DZIKA POLSKA - BOGATSZE ŻYCIE - RYJEK WIECZNIE GŁODNY Serial dokumentalny, 25 min, Polska, 2012 Reżyseria: Monika Purzycka Scenariusz: Joanna Łęska, Dorota Adamkiewicz Ryjówka malutka czy trochę od niej większa ryjówka aksamitna to zaledwie kilkugramowe istoty. Małe ssaki owadożerne, krewniacy kreta czy jeża, a nie myszy czy nornika. Istoty tyleż mało znane, co zadziwiające. Żywe ilustracje tego, jak i na ile sposobów natura zróżnicowała świat istot żywych, także zwierząt, i to tych na oko bardzo podobnych do siebie. Wraz z ich badaczem prof. Leszkiem Rychlikiem, wyruszyliśmy ich tropem w okolicach Konina. 06:30 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.V - ODC. 46 SŁODKI SMAK HISTORII Cykl dokumentalny, 28 min, Polska, 2017 Scenariusz i reżyseria: Radosław Kotarski Aby stworzyć pradawny miód pitny, potrzeba ogromnej pracy na każdym z etapów. Najpierw wykazać muszą się pszczoły, które rzetelnie zamieniają nektar na słodki miód. Następnie do pracy zabiera się miodosytnik, który nie może zmarnować ani grama słodkiego produktu naszych żołto - czarnych przyjaciół. Z kolejną pomocą przyjdą nam drożdże, które przeprowadzą szlachetną fermentację. Później do akcji wkracza bednarz, bo bez dobrej dębowej beczki nie ma właściwego i tradycyjnego leżakowania miodu pitnego. Dopiero wtedy można się raczyć najbardziej charakterystycznym dla historii Polski miodem. 07:05 NOTACJE - PROF. JERZY GAŁKOWSKI - BYŁEM ASYSTENETM KAROLA WOJTYŁY Cykl dokumentalny, 9 min, Polska, 2017 Autor: Krzysztof Tadej Prof. Jerzy Gałkowski ur. 25 IV 1937 r. w Jutrosinie. Kierownik Katedry Etyki Społecznej i Politycznej, Wydział Filozofii Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. Studia filozoficzne w KUL (1956 - 61). W latach 1968 - 72 członek Komitetu Dyrekcyjnego Bureau Internationale Catholique de lEnfance. Członek Rady Naukowej Instytutu Jana Pawła II KUL. Od 1989 do 1995 r. v - przewodniczący lubelskiego oddziału PTF. Przewodniczący Rady Programowej Radia Lublin SA (1995 - 2004), członek: polskiej sekcji UNESCO, Instytutu Europy Środkowo - Wschodniej (Lublin), Towarzystwa Naukowego KUL (w tym przez 2 kadencje przewodniczący Wydziału Filozoficznego TN KUL). W latach 1980 - 81 zaangażowany w tworzenie i działanie Wszechnicy Solidarności w Lublinie. Od 1989 do 1995 współpracownik Biura Reformy Szkolnej MEN. 08:25 JĘZYK CIAŁA ODKODOWANY (BODY LANGUAGE DECODED) Film dokumentalny, 51 min, Kanada, 2017 Reżyseria: Geoff D'Eon Film dokumentalny opowiadający o mowie naszego ciała przenosi nas w tajemniczy świat komunikacji niewerbalnej. Co mówimy, nie zdając sobie z tego sprawy i jak możemy odczytywać sygnały, które mimowolnie dają nam inni? Zagłębiamy się w naukę języka ciała, a także jego praktyczne zastosowanie w egzekwowaniu prawa, romansach, handlu, bezpieczeństwie narodowym i nie tylko. Wielu z nas uwielbia obserwować ludzi. Nawet jeśli nie słyszymy lub nie rozumiemy mówcy, często wychwytujemy kontekst tylko przy pomocy wzroku. Mowa ciała jest nieodłączną częścią życia. Czyny rzeczywiście mówią głośniej niż słowa. Bo dlaczego gestykulujemy, nawet jeśli osoba z którą rozmawiamy nas nie widzi? Zrozumienie komunikacji niewerbalnej stało się cennym narzędziem w wymiarze sprawiedliwości i świecie marketingu oraz niezbędną umiejętnością dla pracowników ochrony. A nawet potencjalną pomocą w leczeniu stresu pourazowego. Jak nigdy dotąd bardzo cenna jest wiedza, co naprawdę mówi nasze ciało. Oto miejsce, w którym opowiada się historie. Nie tylko za pomocą słów, ale także obrazów. Jedną z podstawowych umiejętności jest tutaj dogłębna znajomość ludzkiej twarzy. Jak jest zbudowana, jak działają jej mięśnie i co najważniejsze - jaka jest jej mimika. 09:25 NIEZWYKŁE ZWIERZĘTA. ŚWINIE (AMAZING PIGS) Film dokumentalny, 49 min, Wielka Brytania/Austria, 2018 Reżyseria: Matt Hamilton Film dokumentalny o niezwykłych ssakach, pozornie dobrze nam znanych, ale mających mnóstwo tajemnic. Brudne? Chciwe? Leniwe? Jakie naprawdę są świnie? Na pewno są bardzo inteligentne, mają ostre zmysły i żyją w prawie każdym środowisku na świecie, a jest ich obecnie około 2 miliardy. Film zabiera widzów w zaskakującą, zabawną i fascynującą podróż od parujących od gorąca dżungli w Indonezji do zamarzniętych bezkresów Syberii. Już nigdy nie spojrzymy na świnie tak samo. Poznamy świnie, które żyją na odległych Bahamach, gdzie pływają. Ciekawe jak się tu dostały? Opowieść o pływających świniach w raju to opowieść o wszystkich świniach. Ponieważ świnie; czy są dzikie czy domowe wiedzą jak przetrwać. Mają wiele niezwykłych zdolności, które my ludzie wykorzystaliśmy. W tym procesie nieświadomie pomogliśmy jeszcze bardziej zwiększyć zasięg i populacje. W filmie pokazano ciekawe eksperymenty i opowieści z natury. Silny węch jest wyjątkowo ważny dla dzika zwanego łowcą trufli we Francji. Wysoki poziom inteligencji pomaga świniom domowym pamiętać drogę przez labirynt; podczas gdy dziki guziec jest wystarczająco sprytny, aby dostrzec wzajemne korzyści płynące z relacji z mangustą. 10:25 WODA - NASZA PRZYSZŁOŚĆ - ODC. 1 KOLORADO: RZEKA SZUKAJĄCA UJŚCIA (WATER IS OUR FUTURE EP. 1 THE COLORADO A RIVER IN SEARCH OF ITS ESTUARY) Cykl dokumentalny, 52 min, Niemcy, 2018 Reżyseria: Tanja Winkler Pięcioodcinkowy cykl dokumentalny, opowiadający o regionach, które przeszły i nadal przechodzą radykalne zmiany. W niektórych miejscach, gdzie flora i fauna zostały kiedyś wytępione, by zrobić miejsce dla rolnictwa, przemysłu i wydobycia surowców, natura wraca do siebie. Krajobrazy kwitną nowym życiem, bo stare przemysły zostały zlikwidowane, a ludzie doceniają wartość świata przyrody. Na Wielkich Jeziorach Ameryki Północnej, w lasach deszczowych Kostaryki i na silnie zanieczyszczonych rzekach na Łużycach we wschodnich Niemczech rozległe obszary oddane monokulturom i strzeliste hałdy żużlu przekształcają się w bogate gatunkowo cuda natury. Biolodzy tworzą tereny podmokłe z terenów poprzemysłowych, ekolodzy zamieniają pastwiska dla bydła w lasy tropikalne, a dzielnice zniszczone przez wydobycie węgla brunatnego tworzą schronienie dla rzadkich gatunków. Poszczególne, niezależne odcinki serii dokumentują szereg fascynujących projektów, które pokazują, że nawet zniszczenie może zapewnić nowy początek naturze. I że wszyscy możemy pomóc zachować bioróżnorodność naszej planety na przyszłość. Odcinek 1 - "Kolorado: rzeka, szukająca ujścia". Swój początek Kolorado bierze w Górach Skalistych i płynie 2300 kilometrów przez pięć stanów USA, aż do Meksyku. Wiosną topniejące wody zasilają górskie strumienie i rzeka staje się jeszcze potężniejsza. W ciągu milionów lat Kolorado wyrzeźbiła swoje koryto w czerwonych skałach. Swoją nazwę - "Czerwona Rzeka" - otrzymała od barwy rzecznych osadów. Co jakiś czas rzeka rozlewa się w wielkie jeziora. Nie powstały dzięki siłom przyrody - stworzyli je ludzie. Dostarczają wodę milionom Amerykanom. Dzięki niej życie na południowym zachodzie USA stało się możliwe. Konieczne były ogromne prace inżynieryjne, by postawić zaporę na rzece. 11:25 TERESA ZARZECZAŃSKA SUKCES Film dokumentalny, 17 min, Polska, 1975 Scenariusz i zdjęcia: Teofil Różański, Andrzej Strzelecki Film o Teresie Zarzeczańskiej, która 30 sierpnia 1975 roku jako pierwsza Polka przepłynęła kanał La Manche. Kamera śledzi jej żmudne, samotne przygotowania do tego wyczynu. Wspierana przez wąskie grono przyjaciół i instytucji poza sportowych dociera na angielski brzeg. Kamera towarzyszy jej także podczas pokonywania kanału La Manche i chwil radości na francuskim brzegu po zakończeniu przeprawy. 14:00 DEMOKRACJA WŚRÓD ZWIERZĄT - ODC. 1 RZĄDY LUDU (ANIMAL DEMOCRACY / DÉMOCRATIE ANIMALE EP. 1 LE PEUPLE GOUVERNE) Film dokumentalny, 51 min, Francja, 2021 Reżyseria: Emma Baus W ostatnich czasach dokonano nowych odkryć dotyczących społecznego zachowania zwierząt. Wśród licznych gatunków rządzi lud. Decyzje podejmowane są wspólnie. Zwierzęta głosują i decyzję podejmuje większość. Czy demokracja ma swoje źródła w świecie zwierząt? W przyrodzie zwierzęta nie będące drapieżnikami spełniają rolę ofiar i mają większą szansę przeżycia, jeśli pozostają w grupie. Dlatego ograniczają ryzyko i nie oddalają się od innych, by nie narazić się na atak drapieżników. Głosowanie przez ustawienie ciała jest ciekawym odkryciem. Powszechna w świecie zwierząt demokracja daje większą pewność przetrwania niż autorytaryzm. Nowe odkrycia biologów zmieniają nasze postrzeganie zwierzęcych społeczności. Ludzie powinni brać z nich przykład. Okazuje się bowiem, że dzisiejsze demokracje mają korzenie w dzikiej przyrodzie. 15:00 MAŁPI GANG - SERIA 1. CZ. 4. NAPAD NA TAKSÓWKĘ (MONKEY THIEVES) Cykl dokumentalny, 24 min, Niderlandy (Holandia), 2008 Reżyseria: Allison Bean Zdjęcia: Richard Kirby Muzyka: Will Slater Yash i Tito, schwytane i wywiezione z miasta, stają przed nowym wyzwaniem, jakim jest życie w lesie. Ich najlepszy przyjaciel Bipin musi radzić sobie sam. Żądny władzy Zamir nie próżnuje. Próbuje wykorzystać każdą nadarzającą się okazję. Ostatnio doprowadził stado do obfitego źródła jedzenia. Jeśli uda mu się zrobić to ponownie, Rani i inne samice mogą go wybrać na nowego przywódcę. Wówczas dni Taraka jako szefa byłyby policzone. Ale Tarak mógłby udowodnić, że jego dwuletnie panowanie jeszcze nie dobiega końca. Wystarczy zdobyć pożywienie. W Dżajpurze jest około czterech tysięcy taksówek. Kierowcy jeżdżący po zatłoczonym mieście dwanaście godzin na dobę muszą kiedyś zrobić sobie przerwę. Na taką chwilę czekają właśnie rezusy. 16:00 WIEŻA EIFFLA - ARCYDZIEŁO INŻYNIERII (SECRETS OF THE EIFFEL TOWER / QUAND LA TOUR EIFFEL SE DEVOILE) Film dokumentalny, 51 min, Francja, 2012 Reżyseria: Martin Blanchard Film dokumentalny prezentujący słynną, paryską Wieżę Eiffla w jak najszerszym spektrum. Każdego roku to miejsce odwiedzało około 7 milionów turystów. Ponad 120 lat od jej powstania ta wspaniała konstrukcja - symbol stolicy Francji - nadal fascynuje, po prostu dlatego, że jest czymś więcej niż zwykłą wieżą o wysokości 324 metrów. Wieża Eiffla to radosny symbol, który porusza wyobraźnię wszystkich ludzi. Za tym mitem stoi, a raczej pracuje 300 agentów Socit d'Exploitation de la Tour Eiffel (Sete) i jego wykonawców. Od bunkra zakopanego pod Champ de Mars po najwyższe piętro, codziennie ożywiają i dbają oni o słynną Grande Dame; poznamy ich oraz inne sekrety Wieży. Wielka Dama jest wieżą, ale też symbolem miasta, narodu, nowoczesności i elegancji. Symbolem radosnym. Za to ją podziwiamy. Odwiedziło ją 250 milionów ludzi. To symboliczna budowla. Podczas targów rolniczych zawsze pojawia się zadanie, czy można wciągnąć krowy na pierwszy poziom. Być może kiedyś się to uda. Raz już wciągnięto słoniątko. Wieża zawsze była kojarzona ze szczęśliwymi wydarzeniami. Restauracja Jules Verne stała się ulubionym miejscem oświadczyn. Co rano Pole Marsowe przed wieżą zmienia się w platformę logistyczną. Tutaj są dostarczane produkty żywnościowe. Restauracja na 120 miejsc ma jedną gwiazdkę Michellina i ceny.... na miarę widoków. 17:05 WODA - NASZA PRZYSZŁOŚĆ - ODC. 2 UKRYTY SKARB ANDALUZJI (WATER IS OUR FUTURE EP. 2 ANDALUSIA’S HIDDEN TREASURE) Cykl dokumentalny, 52 min, Niemcy, 2018 Reżyseria: Frank Nischk Pięcioodcinkowy cykl dokumentalny, opowiadający o regionach, które przeszły i nadal przechodzą radykalne zmiany. W niektórych miejscach, gdzie flora i fauna zostały kiedyś wytępione, by zrobić miejsce dla rolnictwa, przemysłu i wydobycia surowców, natura wraca do siebie. Krajobrazy kwitną nowym życiem, bo stare przemysły zostały zlikwidowane, a ludzie doceniają wartość świata przyrody. Na Wielkich Jeziorach Ameryki Północnej, w lasach deszczowych Kostaryki i na silnie zanieczyszczonych rzekach na Łużycach we wschodnich Niemczech rozległe obszary oddane monokulturom i strzeliste hałdy żużlu przekształcają się w bogate gatunkowo cuda natury. Biolodzy tworzą tereny podmokłe z terenów poprzemysłowych, ekolodzy zamieniają pastwiska dla bydła w lasy tropikalne, a dzielnice zniszczone przez wydobycie węgla brunatnego tworzą schronienie dla rzadkich gatunków. Poszczególne, niezależne odcinki serii dokumentują szereg fascynujących projektów, które pokazują, że nawet zniszczenie może zapewnić nowy początek naturze. I że wszyscy możemy pomóc zachować bioróżnorodność naszej planety na przyszłość. Odcinek 2 - "Ukryty skarb Andaluzji". Południe Hiszpanii - morze i słońce. Zwłaszcza słońce. Andaluzja ma jednak więcej do zaoferowania - 24 niezwykłe parki narodowe i rzadkie gatunki zwierząt. Czy jednak wody wystarczy? Dla rolnictwa i przyrody Andaluzji? Tu trzeba być koniecznie, by pojąć kulturę Andaluzji - Alhambra, górująca nad miastem Granada. Przyglądając się filigranowej architekturze, trzeba sobie wyobrazić, że stała tu forteca. W kulturze islamu istnieje wielki szacunek dla wody. To chyba najważniejszy aspekt codziennego życia. System nawadniający, stworzony przez Maurów, nadal dostarcza farmerom w Las Alpujarras wodę, gdy skończy się odwilż. 18:05 ZAGADKOWE KATASTROFY MORSKIE - ODC. 8. LEGENDARNE KATASTROFY (SOS VESSEL IN DISTRESS! 8. LEGENDARY SHIPWRECKS) Serial dokumentalny, 48 min, Francja, 2018 Reżyseria: Antoine Laura, Herl Jouon Serial dokumentalny opowiadający o skarbach i zagadkach historii porzuconych na dnie. Wszystkie katastrofy morskie są dramatyczne. Ale niektóre, z różnych powodów, stają się legendarne. Najsłynniejsza z nich to zatonięcie Titanica. To katastrofa, o której wciąż się mówi, bo ma wszelkie cechy greckiej tragedii. W kwietniu 1912 roku, podczas swego pierwszego rejsu, statek pasażerski Titanic zderza się z górą lodową i tonie. Uważano, że jest niezatapialny. To było nie do pomyślenia. Wybuchła panika. Z dwóch tysięcy dwustu osób na pokładzie ginie 1500. W 1936 roku inny statek tonie kilkaset metrów od wybrzeży Islandii. To żaglowiec polarny Pourquoi Pas francuskiego badacza Jeana - Baptisty Charcota. To nie był zwykły sztorm, lecz jeden z trzech najsilniejszych sztormów w historii islandzkiej meteorologii. Zatonięcie Pourquoi Pas stało się prawdziwym mitem. To historia, którą opowiadała babka, dziadek, matka... wszystkie pokolenia. Wszyscy podziwiali Charcota, był prawdziwą legendą. Przypomnimy te dwie tragedie na morzach polarnych. 19:05 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - JAPONIA: POWRÓT DO ŹRÓDEŁ (FLAVORS) Serial dokumentalny, 51 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos Ta niezwykła seria dokumentalna pomaga odkryć bogactwo, magię i piękno najciekawszych miejsc na świecie: ich naturalne cuda i sławne zabytki, wytwory lokalnych rzemieślników i zapierające dech w piersiach krajobrazy. W każdym odcinku na widzów czeka niezapomniana podróż przez tradycję i historię kolejnego kraju, który jest wymarzonym miejscem docelowym każdego podróżnika. 22:30 SZEROKIE TORY - JEDEN DZIEŃ Z ŻYCIA UCHODŹCÓW CZECZEŃSKICH W GRUZJI Cykl reportaży, 24 min, Polska, 2002 Autor: Barbara Włodarczyk Reportaż o czeczeńskich uchodźcach w Gruzji - w Tbilisi i w Wąwozie Pankiskim, na granicy z Rosją. Główną bohaterką jest znana śpiewaczka z Groznego - Birliant Ramzajewa, która rok temu uciekła do Tbilisi. Artystka skupia dziś wokół siebie czeczeńską inteligencję w Gruzji i stanowi duchową podporę dla swoich współziomków. Najwięcej z nich znalazło schronienie w słynnym Wąwozie Pankiskim, który bezpośrednio sąsiaduje z Czeczenią i jest uznawany przez Rosję za wylęgarnię terrorystów. Wąwóz stanowi dziś najbardziej strzeżone miejsce w Gruzji. Dostępu do niego strzegą wspólne patrole wojsk wewnętrznych i służb bezpieczeństwa. Reportaż pokazuje warunki życia czeczeńskich uciekinierów w gruzińskiej stolicy i w izolowanych wioskach Wąwozu. 00:25 STUDIO 8 - FRAGMENT ŻYCIORYSU Film dokumentalny, 13 min, Polska, 1978 Autor: Jerzy Łuczak, Leszek Bober Zdjęcia: Jerzy Haida Historia Antoniego Rulczyńskiego, właściciela znanego zakładu fryzjerskiego w centrum Katowic. Początek firmy sięga 1920 roku, kiedy przedsiębiorca otworzył salon w Katowicach, przy ulicy 3 Maja oraz dwa inne w Mysłowicach. Inną jego pasją jest pamiętnikarstwo. Mistrz fryzjerstwa jest laureatem konkursów na pamiętniki rzemieślników. Bohater filmu opowiada o swoim życiu i jego ważnych momentach. Wspomina przejazd Ignacego Jana Paderewskiego przez Wielkopolskę, spotkanie z Wojciechem Korfantym, powstanie Wielkopolskie, swoje przybycie na Śląsk do Mysłowic. Opowiada o założeniu rodziny, przeprowadzce do Katowic, sukcesach zawodowych i spotkaniu z mistrzem fryzjerstwa, Antonim Cierplikowskim. Wspomina czasy II wojny światowej i pierwszych lat po wyzwoleniu. Ilustracją wypowiedzi są ujęcia salonu fryzjerskiego. 00:55 NOTACJE - BOGUSŁAW KAMOLA - KAŻDY MA SWOJEGO ANIOŁA STRÓŻA Cykl dokumentalny, 10 min, Polska, 2017 Autor: Sławomir Koehler Bogusław Kamola pseudonim Hipek, rocznik 1930, harcerz, uczestnik tajnych kompletów i małego sabotażu, członek Szarych Szeregów. Podczas powstania warszawskiego był w 400. drużynie 227. plutonu harcerskiego na Żoliborzu, gdzie działał m.in. w harcerskiej służbie łączności kanałowej. Trasy łącznikowe prowadziły z Żoliborza na Stare Miasto oraz do Śródmieścia. Powstańcy służący w "szczurach kanałowych" zapewniali nie tylko łączność pomiędzy dzielnicami, ale także transportowali broń, utrzymywali i zabezpieczali drożność podziemnych przejść oraz przeprowadzali kanałami grupy ewakuujących się żołnierzy i ludności cywilnej.