TVP Dokument Środa, 04.01.2023 06:00 DZIKA POLSKA - BOGATSZE ŻYCIE - ŻYWY RELIKT MOKRADEŁ Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2012 Reżyseria: Monika Purzycka Scenariusz: Joanna Łęska, Dorota Adamkiewicz Łoś jest gatunkiem wciąż objętym moratorium, czyli całorocznym okresem ochronnym. Na Bagnach Biebrzańskich bytuje unikalna pod względem genetycznym populacja, którą w dobie ogromnej presji na ochronę różnorodności genetycznej należałoby otoczyć szczególną troską, a nawet formą ochrony. Jesień to czas, gdy spora część łosi opuszcza bagna, gdzie zanika wegetacja i nie bardzo jest co jeść i przenosi się do lasów, najchętniej sosnowych. Spotkania oko w oko z łosiem bywają wtedy codziennością. W nadbiebrzańskiej wsi jest uprawa sosnowa ogrodzona pokaźnymi deskami wspartymi na żelaznych belkach. Łosie rezydują tu od świtu, o czym świadczą zwisające smętnie, połamane tęgimi łosiowymi kopniakami sztachety i poobgryzane czuby sosenek, bo "sosna jest dla łosia tym, czym schabowy dla nas" mówi bohater odcinka dr hab. Mirosław Ratkiewicz z Uniwersytetu w Białymstoku. Od jesieni łosie widzi się tu częściej niż latem krowy, do których zresztą te dzikie zwierzęta dołączają czasem na pastwiskach. 06:30 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.V - ODC. 47 SKARB POLSKICH PÓL Cykl dokumentalny, 27 min, Polska, 2017 Scenariusz i reżyseria: Radosław Kotarski Nie tak wcale dawno temu, aby zrobić sobie ubranie, nie wystarczyło wyłącznie wykonanie odpowiedniego kroju, ale trzeba było utkać od podstaw sam materiał. Dlatego przez całe stulecia nasze babcie zajmowały się uprawą i obróbką lnu. Radosław Kotarski podąża tym tropem i pod czujnym okiem p. Krystyny stara się przerobić zebrany len na nici. 07:05 NOTACJE - KAZIMIERZ PUSTELAK. ZASTĘPSTWO W ONIEGINIE Cykl dokumentalny, 10 min, Polska, 2017 Kazimierz Pustelak - ur. 14 lutego 1930 w Nowej Wsi, polski śpiewak. W 1955 r. otrzymał propozycję solisty w Teatrze Muzycznym i Zespole Orkiestr i Chóru Polskiego Radia w Krakowie. W 1957 r. zadebiutował w krakowskiej operze. Uczył się śpiewu w szkole operowej Czesława Zaremby w Krakowie oraz Marii Świeżawskiej w Rzeszowie. W 1960 r. wyjechał do Włoch (szkoła śpiewu przy La Scali w Mediolanie). Od 1961 jest solistą. Teatru Wielkiego w Warszawie. Od 1971 r. jest również pedagogiem w warszawskiej Akademii Muzycznej. 08:25 WIEŻA EIFFLA - ARCYDZIEŁO INŻYNIERII (SECRETS OF THE EIFFEL TOWER / QUAND LA TOUR EIFFEL SE DEVOILE) Film dokumentalny, 51 min, Francja, 2012 Reżyseria: Martin Blanchard Film dokumentalny prezentujący słynną, paryską Wieżę Eiffla w jak najszerszym spektrum. Każdego roku to miejsce odwiedzało około 7 milionów turystów. Ponad 120 lat od jej powstania ta wspaniała konstrukcja - symbol stolicy Francji - nadal fascynuje, po prostu dlatego, że jest czymś więcej niż zwykłą wieżą o wysokości 324 metrów. Wieża Eiffla to radosny symbol, który porusza wyobraźnię wszystkich ludzi. Za tym mitem stoi, a raczej pracuje 300 agentów Socit d'Exploitation de la Tour Eiffel (Sete) i jego wykonawców. Od bunkra zakopanego pod Champ de Mars po najwyższe piętro, codziennie ożywiają i dbają oni o słynną Grande Dame; poznamy ich oraz inne sekrety Wieży. Wielka Dama jest wieżą, ale też symbolem miasta, narodu, nowoczesności i elegancji. Symbolem radosnym. Za to ją podziwiamy. Odwiedziło ją 250 milionów ludzi. To symboliczna budowla. Podczas targów rolniczych zawsze pojawia się zadanie, czy można wciągnąć krowy na pierwszy poziom. Być może kiedyś się to uda. Raz już wciągnięto słoniątko. Wieża zawsze była kojarzona ze szczęśliwymi wydarzeniami. Restauracja Jules Verne stała się ulubionym miejscem oświadczyn. Co rano Pole Marsowe przed wieżą zmienia się w platformę logistyczną. Tutaj są dostarczane produkty żywnościowe. Restauracja na 120 miejsc ma jedną gwiazdkę Michellina i ceny.... na miarę widoków. 09:20 DEMOKRACJA WŚRÓD ZWIERZĄT - ODC. 1 RZĄDY LUDU (ANIMAL DEMOCRACY / DÉMOCRATIE ANIMALE EP. 1 LE PEUPLE GOUVERNE) Cykl dokumentalny, 51 min, Francja, 2021 Reżyseria: Emma Baus W ostatnich czasach dokonano nowych odkryć dotyczących społecznego zachowania zwierząt. Wśród licznych gatunków rządzi lud. Decyzje podejmowane są wspólnie. Zwierzęta głosują i decyzję podejmuje większość. Czy demokracja ma swoje źródła w świecie zwierząt? W przyrodzie zwierzęta nie będące drapieżnikami spełniają rolę ofiar i mają większą szansę przeżycia, jeśli pozostają w grupie. Dlatego ograniczają ryzyko i nie oddalają się od innych, by nie narazić się na atak drapieżników. Głosowanie przez ustawienie ciała jest ciekawym odkryciem. Powszechna w świecie zwierząt demokracja daje większą pewność przetrwania niż autorytaryzm. Nowe odkrycia biologów zmieniają nasze postrzeganie zwierzęcych społeczności. Ludzie powinni brać z nich przykład. Okazuje się bowiem, że dzisiejsze demokracje mają korzenie w dzikiej przyrodzie. 10:25 WODA - NASZA PRZYSZŁOŚĆ - ODC. 2 UKRYTY SKARB ANDALUZJI (WATER IS OUR FUTURE EP. 2 ANDALUSIA’S HIDDEN TREASURE) Cykl dokumentalny, 52 min, Niemcy, 2018 Reżyseria: Frank Nischk Pięcioodcinkowy cykl dokumentalny, opowiadający o regionach, które przeszły i nadal przechodzą radykalne zmiany. W niektórych miejscach, gdzie flora i fauna zostały kiedyś wytępione, by zrobić miejsce dla rolnictwa, przemysłu i wydobycia surowców, natura wraca do siebie. Krajobrazy kwitną nowym życiem, bo stare przemysły zostały zlikwidowane, a ludzie doceniają wartość świata przyrody. Na Wielkich Jeziorach Ameryki Północnej, w lasach deszczowych Kostaryki i na silnie zanieczyszczonych rzekach na Łużycach we wschodnich Niemczech rozległe obszary oddane monokulturom i strzeliste hałdy żużlu przekształcają się w bogate gatunkowo cuda natury. Biolodzy tworzą tereny podmokłe z terenów poprzemysłowych, ekolodzy zamieniają pastwiska dla bydła w lasy tropikalne, a dzielnice zniszczone przez wydobycie węgla brunatnego tworzą schronienie dla rzadkich gatunków. Poszczególne, niezależne odcinki serii dokumentują szereg fascynujących projektów, które pokazują, że nawet zniszczenie może zapewnić nowy początek naturze. I że wszyscy możemy pomóc zachować bioróżnorodność naszej planety na przyszłość. Odcinek 2 - "Ukryty skarb Andaluzji". Południe Hiszpanii - morze i słońce. Zwłaszcza słońce. Andaluzja ma jednak więcej do zaoferowania - 24 niezwykłe parki narodowe i rzadkie gatunki zwierząt. Czy jednak wody wystarczy? Dla rolnictwa i przyrody Andaluzji? Tu trzeba być koniecznie, by pojąć kulturę Andaluzji - Alhambra, górująca nad miastem Granada. Przyglądając się filigranowej architekturze, trzeba sobie wyobrazić, że stała tu forteca. W kulturze islamu istnieje wielki szacunek dla wody. To chyba najważniejszy aspekt codziennego życia. System nawadniający, stworzony przez Maurów, nadal dostarcza farmerom w Las Alpujarras wodę, gdy skończy się odwilż. 11:25 STUDIO 8 - FRAGMENT ŻYCIORYSU Film dokumentalny, 13 min, Polska, 1978 Autor: Jerzy Łuczak, Leszek Bober Zdjęcia: Jerzy Haida Historia Antoniego Rulczyńskiego, właściciela znanego zakładu fryzjerskiego w centrum Katowic. Początek firmy sięga 1920 roku, kiedy przedsiębiorca otworzył salon w Katowicach, przy ulicy 3 Maja oraz dwa inne w Mysłowicach. Inną jego pasją jest pamiętnikarstwo. Mistrz fryzjerstwa jest laureatem konkursów na pamiętniki rzemieślników. Bohater filmu opowiada o swoim życiu i jego ważnych momentach. Wspomina przejazd Ignacego Jana Paderewskiego przez Wielkopolskę, spotkanie z Wojciechem Korfantym, powstanie Wielkopolskie, swoje przybycie na Śląsk do Mysłowic. Opowiada o założeniu rodziny, przeprowadzce do Katowic, sukcesach zawodowych i spotkaniu z mistrzem fryzjerstwa, Antonim Cierplikowskim. Wspomina czasy II wojny światowej i pierwszych lat po wyzwoleniu. Ilustracją wypowiedzi są ujęcia salonu fryzjerskiego. 14:00 DEMOKRACJA WŚRÓD ZWIERZĄT - ODC. 2 SZEF KONSULTUJE (ANIMAL DEMOCRACY / DÉMOCRATIE ANIMALE EP. 2 LE CHEF CONSULTE) Film dokumentalny, 51 min, Francja, 2021 Reżyseria: Emma Baus Liczne zwierzęta żyją pod przywództwem szefa. Okazuje się jednak, że władza przywódców nie jest tak absolutna, jak nam się wydawało. Na dzikich obszarach Afryki współpraca jest koniecznością. Poznajmy przywódców, którzy nim zaczną działać, konsultują się ze swoimi stadami. Społeczności pawianów oliwkowych są zorganizowane hierarchicznie. Zwierzę o najwyższym statucie kontroluje liczne aspekty życia grupy, przyznaje sobie najlepsze pożywienie, najwygodniejsze miejsce odpoczynku. W świecie zwierząt, nawet w społecznościach bardzo zhierarchizowanych, każdy ich członek posiada cząstkę władzy. Przyjrzymy się tej hierarchii społecznej. 15:00 MAŁPI GANG - SERIA 1. CZ. 6. OSTATECZNA ROZGRYWKA. (MONKEY THIEVES. MONSOON SHOWDOWN) Cykl dokumentalny, 25 min, Niderlandy (Holandia), 2008 Zdjęcia: Richard Kirby Muzyka: Will Slater Tarak, przywódca gangu liczącego sześćdziesiąt małp, przeżywa najgorsze dwa miesiące w ciągu dwuletniego panowania. Monsun powinien nadejść już wiele tygodni temu, ale jak dotąd z nieba nie spadła ani kropla deszczu. Stado zaczyna się rozpadać. Podczas suszy brakuje żywności dla ludzi. O dokarmianiu małp nie ma zatem mowy. Największy kłopot sprawia Tarakowi zbuntowany Zamir, dorosły samiec, który już teraz chce zająć jego miejsce. Na szczęście dla Taraka, nadchodzi burza. Miasto zmienia się w okamgnieniu. Dla najmłodszych osobników, które dotąd wodę widziały tylko w zbiornikach, to zupełna nowość. Dla Zamira natomiast deszcz to prawdziwa katastrofa. Gwarantuje ponowny dostatek żywności dla całego gangu. Najedzone małpy są zadowolone i nie potrzebują nowego przywódcy. Tarak może z powrotem umocnić swoją pozycję wodza. Zamir nie zrezygnował jednak ze swoich ambicji. 16:00 NATURA NAS UZDROWI (THE NATURE EFFECT) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2020 Reżyseria: B. Guerrini, P. D’Erm Film dokumentalny o tym, jaki zbawienny wpływ ma na nas środowisko naturalne. Od Japonii po Stany Zjednoczone, przez Szwecję, Niemcy i Kanadę, spotkamy naukowców z najbardziej prestiżowych uniwersytetów (Stanford, University of British Colombia,...) - biologów, neurologów, ekspertów w dziedzinie psychologii środowiskowej - którzy obecnie pokazują, że bliskie obcowanie z naturą stymuluje nieoczekiwane zasoby biologiczne i psychologiczne i stanowi nieograniczone źródło dobrego samopoczucia. Naukowcy ci uważają, że istnieją dzisiaj wystarczające dowody, aby stwierdzić, że nawet krótkotrwałe zanurzenie w środowisku naturalnym, nawet w mieście, prowadzi do regulacji bicia serca, znacznego zmniejszenia kortyzolu / stresu, zmniejszenia zaburzeń sercowo - naczyniowych i poprawy. Nadal jest to znaczący impuls dla naszego naturalnego układu odpornościowego. Ich badania pokazują również, że regularne zanurzanie się w naturze zmniejsza niepokój i zmęczenie psychiczne, poprawia naszą uwagę i funkcje poznawcze, a nawet może pomóc w walce z depresją. 17:00 WODA - NASZA PRZYSZŁOŚĆ - ODC. 3 EMSCHER - CUD W ZAGŁĘBIU WĘGLOWYM (WATER IS OUR FUTURE EP. 3 THE EMSCHER THE MIRACLE IN THE COALFIELDS) Cykl dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2018 Reżyseria: Michael R. Gartner Pięcioodcinkowy cykl dokumentalny, opowiadający o regionach, które przeszły i nadal przechodzą radykalne zmiany. W niektórych miejscach, gdzie flora i fauna zostały kiedyś wytępione, by zrobić miejsce dla rolnictwa, przemysłu i wydobycia surowców, natura wraca do siebie. Krajobrazy kwitną nowym życiem, bo stare przemysły zostały zlikwidowane, a ludzie doceniają wartość świata przyrody. Na Wielkich Jeziorach Ameryki Północnej, w lasach deszczowych Kostaryki i na silnie zanieczyszczonych rzekach na Łużycach we wschodnich Niemczech rozległe obszary oddane monokulturom i strzeliste hałdy żużlu przekształcają się w bogate gatunkowo cuda natury. Biolodzy tworzą tereny podmokłe z terenów poprzemysłowych, ekolodzy zamieniają pastwiska dla bydła w lasy tropikalne, a dzielnice zniszczone przez wydobycie węgla brunatnego tworzą schronienie dla rzadkich gatunków. Poszczególne, niezależne odcinki serii dokumentują szereg fascynujących projektów, które pokazują, że nawet zniszczenie może zapewnić nowy początek naturze. I że wszyscy możemy pomóc zachować bioróżnorodność naszej planety na przyszłość. Odcinek 3 - "Emscher - cud w zagłębiu węglowym". Ruhra. Rzeka dała nazwę jednemu z największych regionów przemysłowych w Europie. Zagłębie Ruhry w sercu Niemiec słynie z węgla i stali. Przemysł zniszczył jednak kolejną rzekę - Emscher. Ujęta w betonowe koryto niosła toksyczne ścieki z całego Zagłębia Ruhry. Od lat znana jest jako najbardziej zatruty dopływ Renu. W latach 80 - tych podniosły się protesty miejscowej ludności. Powstał niezwykły projekt - odnowa rzeki na długości 350 - ciu kilometrów. Miał ponownie przywrócić Emscher i jej dopływy do naturalnego stanu. Ludzie i przyroda mieli odbić to, co zabrała im industrializacja. Zyskać także miała miejscowa ryba - byczek. Czy taka zmiana krajobrazu jest w ogóle możliwa? 18:05 BELMONDO WSPANIAŁY (BELMONDO LE MAGNIFIQUE) Film dokumentalny, 51 min, Francja, 2017 Reżyseria: Bruno Sevaistre Film dokumentalny, którego bohaterem jest Jean - Paul Charles Belmondo. Dzięki ponad 70 filmom i 160 milionom sprzedanych biletów, aktor był największą gwiazdą francuskiego kina. W wieku 17 lat zaczął grać na scenie. Filmy przyniosły mu sławę i pieniądze, lecz jego pasją pozostał teatr. Gdyby w tym czasie istniało słowo bankowość, miałoby ono zastosowanie w jego przypadku. Osoby poniżej 30. roku życia nie wiedzą, że grał u wszystkich reżyserów Nowej Fali, takich jak: Jean - Luc Godard, Jean - Pierre Melville, Claude Sautet, Louis Malle, Alain Resnais i Claude Chabrol. Osoby powyżej 50. roku życia nie mogą zapomnieć o jego żarliwości, pokazie siły i wyczynach, które sam wykonał. Jedni nazywali go Belmondo, inni Bebel. 22 sierpnia 2001 roku wyszedł z paryskiego szpitala, w którym przebywał dwa tygodnie z powodu udaru mózgu. W 2021 roku, w kwietniu aktor obchodził 88. urodziny. 19:05 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - KAPSZTAD - AFRYKAŃSKA PIĘKNOŚĆ. (FLAVORS) Serial dokumentalny, 51 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos Ta niezwykła seria dokumentalna pomaga odkryć bogactwo, magię i piękno najciekawszych miejsc na świecie: ich naturalne cuda i sławne zabytki, wytwory lokalnych rzemieślników i zapierające dech w piersiach krajobrazy. W każdym odcinku na widzów czeka niezapomniana podróż przez tradycję i historię kolejnego kraju, który jest wymarzonym miejscem docelowym każdego podróżnika. 00:15 SIÓDEMKA - MATKA Reportaż, 16 min, Polska, 1977 Autor: Ewa Witulska, Marek Ciszak Zdjęcia: Jerzy Haida Portret starszej kobiety, Ślązaczki, matki synów, którzy zostali górnikami w kopalni "Powstańców Śląskich" w Radzionkowie. Obraz życia jej i męża w jednym z familoków przeplatany jest obrazami z życia jej synów w czasie pracy w kopalni. Kobieta opowiada o sobie i synach, śpiewa stare, śląskie piosenki, wspomina swoje życie, matkę, mówi o pielęgnowaniu śląskich tradycji. Na koniec rodzinne spotkanie przy stole. Synowie wraz z rodzinami odwiedzają rodziców. Mówią o tym, co zawdzięczają matce. 00:45 NOTACJE - ADP. HENRYK HOSER - MOJE POWOŁANIE Cykl dokumentalny, 9 min, Polska, 2017 Autor: Krzysztof Tadej Henryk Franciszek Hoser (1942 - 2021), urodzony w Warszawie polski duchowny rzymskokatolicki, pallotyn, misjonarz, lekarz, wizytator apostolski w Rwandzie w latach 1994 - 1996, arcybiskup ad personam, biskup diecezjalny warszawsko - praski w latach 2008 - 2017, od 2017 biskup senior diecezji warszawsko - praskiej.