TVP Dokument Piątek, 06.01.2023 06:00 DZIKA POLSKA - BOGATSZE ŻYCIE - DRAPIEŻNICY W GALARECIE Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2012 Reżyseria: Monika Purzycka Scenariusz: Joanna Łęska, Dorota Adamkiewicz O śluzowcach nazywanych też śluzorośla mało kto słyszał, niewielu zdaje sobie sprawę z ich istnienia. Już sama nazwa, zupełnie niesłusznie, może budzić złe skojarzenia, albowiem to co oślizgłe nie cieszy się specjalnymi względami wśród ludzi. A jednak są to fascynujące organizmy. Czym zatem są śluzowce? Na to pytanie odpowiedzą: prof. Marek Kozłowski z SGGW w Warszawie oraz Maciej Romański z Wigierskiego Parku Narodowego. 06:30 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.V - ODC. 49 BAŚŃ O WODZIE Cykl dokumentalny, 27 min, Polska, 2017 Scenariusz i reżyseria: Radosław Kotarski Radosław Kotarski przemierza Polskę wzdłuż i wszerz, aby dowiedzieć się, w jaki sposób dawniej pozyskiwano czystą wodę i jak transportowano ją do mieszkańców. Zastanawia się również, czy woda w dawnych czasach była lepszej jakości niż ta współczesna. Zabiera również widzów do niedostępnych miejsc, w których uzdatnia się życiodajny płyn, przy użyciu metod sprzed setek lat. 07:05 NOTACJE - JERZY SATANOWSKI. DOPISUJĘ DŹWIĘKI DO INNYCH BYTÓW Cykl dokumentalmy, 9 min, Polska, 2016 Jerzy Satanowski (rocznik 1947), absolwent filologii polskiej Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu, kompozytor, wokalista, dyrygent i reżyser. Jako muzyk debiutował w latach 60. w Lesznie, w grupie rockowej Następcy. Tu też miał ciekawy epizod w swoim życiu: wraz z kolegami z tego zespołu zgłosił się - jak po latach stwierdził dla żartu - jako ochotnik na wojnę w Wietnamie po stronie Wietkongu, do walki z interwencją amerykańską w tym kraju. Ostatecznie żaden z 68 ochotników z Wielkopolski, i w ogóle z Polski, nie wyjechał. Na początku lat 70. stworzył z Edwardem Stachurą wiele utworów, które stały się przedmiotem swoistego kultu młodego pokolenia. Jerzy Satanowski ma także w dorobku kompozcje muzyki filmowej i teatralnej. 300 realizacji scenicznych w kraju i za granicą, laureat wielu festiwali teatralnych (Belgrad, Nancy, Edynburg, Opole, Kalisz Kaliskie Spotkania Teatralne, Wrocław i in.). Jest kompozytorem piosenek aktorskich, głównie do tekstów Edwarda Stachury, Agnieszki Osieckiej, Jonasza Kofty i Jana Wołka, śpiewanych m.in. przez Krystynę Jandę, Piotra Fronczewskiego, Hanny Banaszak, Ewy Błaszczyk, Piotra Machalicę. 07:20 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 208 BISKUPIN Magazyn, 21 min, Polska, 2020 Scenariusz i reżyseria: Barbara Adamczyk Zdjęcia: Jacek Banach, Jarosław Wątor Biskupin, to doskonałe miejsce, by wybrać się w podróż w czasie. Można zasmakować tutaj "żywej historii", podziwiać rekonstrukcje osad sprzed setek, a nawet tysięcy lat i dzięki odtwórcom, odgrywającym role mieszkańców wioski, zobaczyć jak wyglądała codzienność w zamierzchłych czasach. Biskupin, leży w województwie kujawsko - pomorskim, na Pojezierzu Gnieźnieńskim. Na terenie dawnej wsi, znajduje się rezerwat archeologiczny, który jest jednym z największych, tego typu w Europie. Obejmuje obszar około 38 ha. Znajdziemy na nim liczne ślady dawnego osadnictwa, od epoki kamienia, po wczesne średniowiecze. "Rezerwat archeologiczny Biskupin" uznany jest za Pomnik Historii RP. 08:25 BOŻE NARODZENIE U ŚWIĘTEGO PAWŁA (CHRISTMAS AT ST. PAUL'S) Film dokumentalny, 59 min, Wielka Brytania, 2018 Reżyseria: Luke Korzun Martin Zdjęcia: Andrew Muggeleton Muzyka: Johna Lemke Film dokumentalny, który pozwoli nam zajrzeć za kulisy przygotowań do Bożego Narodzenia w jednej z najbardziej znanych świątyń w Europie, w Katedrze Świętego Pawła w Londynie. Kto i jak uczestniczy w przygotowaniach. Jak to się dzieje, że magia zaspokaja potrzeby 45 000 odwiedzających, którzy przechodzą przez drzwi katedry w okresie świątecznym? Odbudowana po pożarze, który zniszczył jej poprzednią wersję, Katedra Świętego Pawła jest znana jako Kościół Narodu i stała się symbolem Londynu - domem dla królewskich ślubów, pogrzebów, chrzcin i wielu innych uroczystości. W każde święta Bożego Narodzenia katedra organizuje mnóstwo specjalnych wydarzeń, koncertów, od procesji adwentowej po kolędowanie, uroczystą pasterkę w Wigilię i samo celebrowanie Bożego Narodzenia. Zobaczymy, jak wyglądają przygotowania, gdy rozstawia się choinki, naprawia drobiazgi w dekoracjach. Od działań duchowieństwa po próby chórów. Święta Bożego Narodzenia u Świętego Pawła to niezwykłe wydarzenie. 09:25 POWRÓT PTAKÓW NA JEZIORA (BIRDS OF THE LAKES RETURN) Film dokumentalny, 54 min, Słowenia, 2018 Reżyseria: Matej Vranic Dokument o ptakach i ich ochronie, która jest coraz ważniejszym wyzwaniem dla różnorodności biologicznej. Film pokazuje, że dzięki pragmatycznym inicjatywom możliwa jest ponowna naturalizacja obszarów, które zostały zdewastowane przez przemysł. Zadziwiające szczegóły naszych dyskretnych sąsiadów można zaobserwować podczas czterech pór roku, odsłaniając ich tętniącą życiem egzystencję: walkę o przetrwanie w warunkach zimowych; wiosenny powrót migrantów, którzy spędzili zimę na południu; okres gniazdowania i krycia; jesienne migracje i zimowe przygotowania do pobytu. 10:30 WODA - NASZA PRZYSZŁOŚĆ - ODC. 4 (WATER IS OUR FUTURE EP. 4 THE JORDAN RIVER OF PEACE?) Cykl dokumentalny, 52 min, Niemcy, 2018 Reżyseria: Michael R. Gärtner Pięcioodcinkowy cykl dokumentalny, opowiadający o regionach, które przeszły i nadal przechodzą radykalne zmiany. W niektórych miejscach, gdzie flora i fauna zostały kiedyś wytępione, by zrobić miejsce dla rolnictwa, przemysłu i wydobycia surowców, natura wraca do siebie. Krajobrazy kwitną nowym życiem, bo stare przemysły zostały zlikwidowane, a ludzie doceniają wartość świata przyrody. Na Wielkich Jeziorach Ameryki Północnej, w lasach deszczowych Kostaryki i na silnie zanieczyszczonych rzekach na Łużycach we wschodnich Niemczech rozległe obszary oddane monokulturom i strzeliste hałdy żużlu przekształcają się w bogate gatunkowo cuda natury. Biolodzy tworzą tereny podmokłe z terenów poprzemysłowych, ekolodzy zamieniają pastwiska dla bydła w lasy tropikalne, a dzielnice zniszczone przez wydobycie węgla brunatnego tworzą schronienie dla rzadkich gatunków. Poszczególne, niezależne odcinki serii dokumentują szereg fascynujących projektów, które pokazują, że nawet zniszczenie może zapewnić nowy początek naturze. I że wszyscy możemy pomóc zachować bioróżnorodność naszej planety na przyszłość. 11:30 KOWALSKI POWINIEN WYPOCZĄĆ. EXPRES NARTY Felieton, 21 min, Polska, 1973 Scenariusz: Antoni Dzieduszycki, Mariusz Jeliński Zdjęcia: Romuald Klonowski, Jan Peltz, Marek Worsztynowicz, Piotr Varanka Fabularyzowany felieton filmowy, promujący narciarstwo jako świetny sposób spędzenia wolnego czasu - aktywnie i na wesoło. Państwo Kowalscy wyjeżdżają na weekend na narty w Góry Orlickie (Sudety Wschodnie). Wśród tłumu innych narciarzy docierają na stok, gdzie uczą się jeździć. Choć pan Kowalski niezbyt dobrze radzi sobie w tym sporcie, doskonale się przy tym bawi. Obserwując narciarzy na stoku, poznajemy ówczesny sprzęt narciarski, techniki jazdy, stroje. Państwo Kowalscy uczestniczą w zawodach o puchar Orlicy, wieczornych zabawach przy ognisku, jeździe na nartach z pochodniami. Całość opowiedziana jest w sposób humorystyczny, a liczne kadry z gór ukazano na tle muzyki. 13:50 BOTSWANA GINĄCY, AFRYKAŃSKI RAJ (BOTSWANA - AFRICA'S LAST WILDLIFE PARADISE / MITTENDRIN - BOTSWANA) Film dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2020 Reżyseria: Alexander Sass Film dokumentalny, w którym poznamy najciekawsze dzikie zwierzęta w fascynującym kraju, jakim jest Botswana. Kraj ten posiada różnorodną faunę i jest jednym z ostatnich miejsc w Afryce, gdzie mogą one nadal swobodnie żyć. Nakręcony w HFR z szybkością 50 klatek na sekundę materiał filmowy dzikiej przyrody zabiera widza na ekscytujące safari do delty Okawango. Odwiedzamy chatę zamieszkałą wyłącznie przez buszmenów z południowej Afryki, a także Park Narodowy Chobe, w którym żyje wiele słoni. Następnie udajemy się do solniska Makgadikgadi w północno - wschodniej Botswanie - kolebki Homo Sapiens. Tutaj odwiedzamy surykatki, zebry i podziwiamy widoki na zapierające dech w piersiach wodospady Wiktorii. Opowieść zaczyna się w Botswanie na skraju pustyni Kalahari. Rozległa, niekończąca się, na wpół jałowa i piaszczysta sawanna rozciąga się na olbrzymim obszarze Afryki Południowej. To tu żyje lud Buszmenów - zwanych San - rdzennych mieszkańców Afryki Południowej. San mieszkają niedaleko Ghanzi i prowadzą tu farmę z niewielkim hotelem. Witają bardzo gorąco przyjezdnych. To będzie ekscytująca wyprawa! Niesamowita, rozległa przestrzeń - dziewicza przyroda jak okiem sięgnąć. Odwiedzimy też deltę Okawango w Botswanie południowo - zachodniej. Ta największa na świecie delta śródlądowa istnieje dzięki rzece Okawango - raz do roku zalewającej te tereny. Tworzy całą sieć ukrytych kanałów, dróg wodnych, wysepek i naturalnych lagun. 20 tysięcy km kwadratowych równin zalewowych jest habitatem dla 444 gatunków ptaków, 64 gatunków gadów, 33 gatunków płazów, 71 gatunków ryb i 122 gatunków ssaków. 14:55 MAŁPI GANG - SERIA 2. CZ. 4. WYGNANIEC Z MIASTA (MONKEY THIEVES - II SERIA (URBAN EXILE)) Cykl dokumentalny, 24 min, Niderlandy (Holandia), 2008 W tym odcinku Bipin i spółka za wszelką cenę próbują przetrwać. Rywalizacja między małpami nasila się, kiedy do miasta wkracza konkurencyjny gang. W świątyni w Galcie jeden z młodych osobników pada ofiarą napięć wśród starszyzny gangu makaków rezusów. Czy nastąpi kolejny rozłam? Tymczasem na delekich północnych peryferiach Dżajpuru, grupa Devdana budzi się po ciężkiej nocy spędzonej w nowym otoczeniu. Zwierzęta szukają nowego domu, po tym jak zostały wypędzone ze świątyni w Galcie. Grasujące wokół drapieżniki zafundowały makakom straszliwą kołysankę. Yash i inne młode rezusy prawie nie zmrużyły oka. Są u kresu wytrzymałości. W takich warunkach raczej nie zdołają przetrwać. Wszystkie oczy kierują się na przywódcę - Devdana. Od niego zależy los gangu. Czy Devdan powinien wrócić do Dżajpuru, gdzie czeka już grupa samców, a łapacz małp Dhanna Lal patroluje wszystkie ulice i gdzie trzeba walczyć o każdy kęs posiłku? A może powinien ruszyć na północ, w głąb tajemniczych lasów? Devdan nie ma pojęcia, co może go tam spotkać. To może być zatem najważniejsza decyzja w jego życiu. A w odległym lesie, blisko sto kilometrów na północny wschód od Dżajpuru, grupa małp wiedzie szczęśliwy żywot. Tym zdrowo wyglądającym osobnikom nie brak tu chyba pożywienia. Wśród nich żyje rezus o niezwykłym błysku w oku. To Zamir banita z gangu z Galty. Stanowił wyjątkowo duże zagrożenie dla mieszkańców Dżajpuru. Do lasu nie trafił z własnej woli. Przywiózł go tu łapacz małp. Tak znalazł się w kolonii karnej dla małp. Niesforne makaki mają tu rozpocząć nowe życie. Oczywiście nowo przybyłym zwierzętom niełatwo przystosować się do nowych warunków, ale może się uda. 15:55 NARODZINY OCEANU - CZĘŚĆ 2 (CREATING AN OCEAN) Film dokumentalny, 51 min, Francja, 2020 Reżyseria: Alain Tixier Dwuczęściowy film dokumentalny o tym, jak powstawało gigantyczne oceanarium w Chinach. Jest sanktuarium morskiego życia. To ogromna, szklano - metalowa konstrukcja, która może pomieścić 100 milionów litrów wody. To największe akwarium na świecie zostało właśnie otwarte na wyspie Hengqin, obok Makau. Nie ma takiego drugiego miejsca, które przypominałoby taką wymarzoną konstrukcję pod względem wielkości placu budowy, typu i skali architektonicznej oraz liczby prezentowanych gatunków morskich czy szacowanej liczby odwiedzających. Budowa była prawdziwą łamigłówką inżynierii architektonicznej, wymagała zespołowej pracy ekspertów z całego świata. To gigantyczne akwarium pobiło już kilka rekordów. Zgromadziło największą liczbę rekinów wielorybich i płaszczek olbrzymich w niewoli. Będzie też domem dla nie mniej niż 20 000 ryb i około 5 000 innych gatunków. Ta miniseria pokaże 4 lata wyjątkowej pracy, innowacji, osiągnięć technicznych i najwyższej klasy logistyki. Zobaczymy również, jak każde ze zwierząt zostało wprowadzone do nowego środowiska, a także poznamy niesamowitą pracę osób odpowiedzialnych za opiekę nad zwierzętami, które są tutaj prawdziwymi celebrytami. 17:00 WODA - NASZA PRZYSZŁOŚĆ - ODC. 5 (WATER IS OUR FUTURE EP. 5 THE NETHERLANDS THE PACT WITH WATER) Cykl dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2018 Reżyseria: Daniel Munter Pięcioodcinkowy cykl dokumentalny, opowiadający o regionach, które przeszły i nadal przechodzą radykalne zmiany. W niektórych miejscach, gdzie flora i fauna zostały kiedyś wytępione, by zrobić miejsce dla rolnictwa, przemysłu i wydobycia surowców, natura wraca do siebie. Krajobrazy kwitną nowym życiem, bo stare przemysły zostały zlikwidowane, a ludzie doceniają wartość świata przyrody. Na Wielkich Jeziorach Ameryki Północnej, w lasach deszczowych Kostaryki i na silnie zanieczyszczonych rzekach na Łużycach we wschodnich Niemczech rozległe obszary oddane monokulturom i strzeliste hałdy żużlu przekształcają się w bogate gatunkowo cuda natury. Biolodzy tworzą tereny podmokłe z terenów poprzemysłowych, ekolodzy zamieniają pastwiska dla bydła w lasy tropikalne, a dzielnice zniszczone przez wydobycie węgla brunatnego tworzą schronienie dla rzadkich gatunków. Poszczególne, niezależne odcinki serii dokumentują szereg fascynujących projektów, które pokazują, że nawet zniszczenie może zapewnić nowy początek naturze. I że wszyscy możemy pomóc zachować bioróżnorodność naszej planety na przyszłość. 18:00 GALERIA SZTUKI NA EKRANIE - DEGAS: PASSION FOR PERFECTION (EXHIBITION ON SCREEN EP. 20 DEGAS: PASSION FOR PERFECTION) Cykl dokumentalny, 51 min, Wielka Brytania, 2021 Reżyseria: Phil Grabsky Filmowe spotkania z najbardziej znanymi artystami i dziełami sztuki na świecie. Każdy odcinek opowie o innym artyście i przybliży jego życie, odkrywając miejsca, w których żył i pracował, relacje z przyjaciółmi czy rodziną, za pomocą prywatnych listów i ożywiając ich osobiste historie. Wystawa na ekranie zapewnia uprzywilejowany dostęp do arcydzieł artystów w największych muzeach i galeriach na świecie. M.in. Leonardo, Rembrandt, Cezanne, Monet, Picasso. 19:05 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - PEREŁKI ANTYLI (FLAVORS) Serial dokumentalny, 51 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos W tym odcinku odwiedzimy wyspy będące częścią Małych Antyli. Barbados, Saint Vincent i Grenadyny należą do tak zwanych "Wysp Nawietrznych". Zamieszkuje je ludność pochodzenia indiańskiego i afrykańskiego. Dawne tereny Imperium Brytyjskiego wymykają się dziś wszelkim stereotypom. Barbados leży we wschodniej części archipelagu, między Martyniką a wybrzeżem Wenezueli. W przeciwieństwie do swoich wulkanicznych sąsiadek, jest wyspą koralową. Rdzenne terytorium Arawaków było kolonizowane przez Portugalczyków, a od 1625 roku - przez Anglików. Obecnie Barbados jest niezależnym państwem, należącym do brytyjskiej Wspólnoty Narodów. To jedno z najmniejszych państw świata. Jego powierzchnia wynosi zaledwie 430 kilometrów kwadratowych. Wyspa Saint Vincent wraz z częścią archipelagu Grenadyn tworzy jedno państwo należące do Wspólnoty Narodów i niepodległe od 1979 roku. Jego stolicą jest Kingstown. Pięć tysięcy lat przed naszą erą na tych terenach żyli Indianie Sibonejowie. W III wieku naszej ery osiedli tu Arawakowie, a w XIV wieku - wojowniczy lud Karaibów. W latach 1763 - 1783 Wielka Brytania i Francja walczyły o kontrolę nad wyspą Saint Vincent, mimo że traktat z 1763 roku uznał ją za "neutralną". Brytyjczycy kilkakrotnie próbowali ją okupować, jednak Karaibowie skutecznie bronili swojego terytorium. Przyczynili się nawet do porażki Anglików, którzy ostatecznie musieli uznać ich prawo do funkcjonowania jako "niepodległy naród". 00:05 POSZUKUJEMY POLONEZA Reportaż, 16 min, Polska, 1984 Autor: Grażyna Orłowska Zdjęcia: Tadeusz Zieliński Opowieść o złodziejskim gangu i jego pomocnikach, którzy w roku 1983 roku ukradli kilkadziesiąt samochodów. Przestępcy, dzięki doskonale sfabrykowanym dowodom osobistym i rejestracyjnym, byli praktycznie nieuchwytni. Kradli wyłącznie samochody marki Polonez, które następnie z ogromnym zyskiem sprzedawali na giełdzie. W końcu jednak wpadli. Okazało się, że trzon tej grupy stanowią trzej bracia: 22 - letni Mirosław, 30 - letni Andrzej i 45 - letni Edward. Reportaż ma charakter śledztwa, podczas którego ekipa telewizyjna wraz z milicją krok po kroku dociera do złodziejskiej bandy. 00:35 NOTACJE - JAN KANTY PAWLUŚKIEWICZ. NIEZNOSNA LEKKOŚĆ NONKONFORMIZMU Cykl dokumentalny, 11 min, Polska, 2017 Jan Kanty Pawluśkiewicz karierę artystyczną rozpoczął w 1967 r. Współzałożyciel grupy muzycznej Anawa (w której grał do roku 1980), związany z Piwnicą pod Baranami i Teatrem STU, oraz Teatrem Narodowym i Teatrem Powszechnym w Warszawie. Uczestniczy w utworzonym przez Aleksandra Glondysa projekcie artystycznym Ellington po krakowsku.