TVP Dokument Sobota, 07.01.2023 06:00 DZIKA POLSKA - BOGATSZE ŻYCIE - WYKUWANIE RÓŻNORODNOŚCI Serial dokumentalny, 23 min, Polska, 2012 Reżyseria: Monika Purzycka Scenariusz: Joanna Łęska, Dorota Adamkiewicz Dzięcioły są u nas barwną ilustracją różnorodności biologicznej ptasiego świata. Ale nie tylko ptasiego, również całego środowiska, w którym żyją. Nie ma lepszego dowodu rozmaitości składu gatunkowego drzewostanu leśnego niż chór głosów i werbli dzięciołów różnych gatunków jednocześnie. Gatunki te są dość do siebie podobne, co już samo przez się pokazuje, jak przyroda różnicuje gatunki zwierząt z jednej grupy, a obecność wielu z nich naraz w tym samym lesie oznacza, że obok drzew iglastych są tu liściaste, obok żywych martwe, obok młodych stare. Dzięcioły same zresztą wzbogacają las, wykuwając dziuple, do których wprowadzają się inne gatunki - od ptaków po owady. Można rzec bez większej przesady, że swymi mocnymi dziobami wykuwają jakąś cząstkę leśnej bioróżnorodności. Ale też same od niej zależą, bowiem niektóre gatunki nie potrafią żyć w lesie innym niż urozmaicony. Jednym z ważnych czynników, decydujących o rozmaitości i przyrodniczym bogactwie lasu, jest jego kontakt z innymi lasami. 06:30 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.V - ODC. 50 JAK POWSTAŁY NASZE NAZWISKA? Cykl dokumentalny, 28 min, Polska, 2017 Scenariusz i reżyseria: Radosław Kotarski Radosław Kotarski przybywa do średniowiecznej osady, aby w niej prześledzić procesy, które dały początek naszym, współczesnym nazwiskom. Stara się także znaleźć odpowiedź na pytanie, kiedy przydomki zamieniły się w pełnoprawne nazwiska i jakimi drogami się to stało. Odpowiada również na pytanie, czy faktycznie nazwiska z końcówką na - ski świadczą o pochodzeniu szlacheckim. 07:00 NOTACJE - ANDRZEJ DĄBROWSKI. DO ZAKOCHANIA JEDEN KROK Cykl dokumentalny, 10 min, Polska, 2017 Odcinek o najsłynniejszym przeboju "Do zakochania jeden krok", wykonywanym przez Andrzeja Dąbrowskiego (urodzony w 1938 roku, w Wilnie). Piosenkarz opowiada o kulisach związanych z tym przebojem, ogromnej popularności, cenie sławy, anegdotycznych sytuacjach. To również opowieść o fascynacji Andrzeja Dąbrowskiego śpiewaniem i muzyką, a także o filozofii jego życia. Piosenkarz, perkusista, dziennikarz, kierowca rajdowy. Absolwent Państwowej Wyższej Szkoły Muzycznej w Krakowie. Wykonawca wielu popularnych piosenek, m. in. "Do zakochania jeden krok", "Zielono mi", "Szał by Night". Dwukrotnie zdobył Grand Prix podczas Festiwalu Polskiej Piosenki w Opolu (1970, 1972) i raz podczas Międzynarodowego Festiwalu Piosenki w Sopocie (1972). Uznawany za jednego z najlepszych polskich perkusistów jazzowych. Towarzyszył gwiazdom światowego jazzu na estradzie i w studiach nagrań, m. in. Josephine Baker, Jonowi Hendricksowi). Wicemistrz Polski w rajdach samochodowych w 1957 r. 07:15 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 209 WYŻYNA KRAKOWSKO - CZĘSTOCHOWSKA Magazyn, 21 min, Polska, 2020 Reżyseria: Barbara Adamczyk Scenariusz: Aleksandra Filipowicz Zdjęcia: Jacek Banach, Jarosław Wątor Celem kolejnej podróży jest Wyżyna Krakowsko - Częstochowska - region który słynie z malowniczych dolin, tajemniczych jaskiń i charakterystycznych białych ostańców. To kraina bogata w zabytki architektury w szczególności zamki i warownie wybudowane na skałach dochodzących nawet do 30 metrów wysokości. Wyżyna Krakowsko - Częstochowska często nazywana jest Jurą i jest to związane z okresem jurajskim ery mezozoicznej, czyli czasem, gdy kształtował się ten malowniczy region. Na turystach ogromne wrażenie robią ostańce skalne, powstałe w wyniku procesów wietrzenia i erozji skał. Nie brakuje też prawdziwych dzieł stworzonych przez człowieka. W Ojcowie możemy zobaczyć Kaplicę Na Wodzie p.w. św. Józefa Robotnika. Stoi ona okrakiem nad dwoma brzegami Prądnika. Legenda głosi, że takie usytuowanie obiektu pomogło w 1901 roku ominąć carski zakaz budowania świątyń na ZIEMI ojcowskiej. 07:45 PODWODNY RAJ BORNEO - WIELKA PIĄTKA SIPADANU Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2014 Scenariusz i reżyseria: Andrzej Misiuk Muzyka: Piotr Czubin Wokół pięciu rajskich wysepek, otaczających Borneo, które odwiedzimy, rozsiane są bogate w życie rafy koralowe. Prawdziwą perłą wśród nich jest Sipadan, mekka płetwonurków. Czy jednak można wejść do raju, nie zetknąwszy się wcześniej ze śmiercią? W jaki sposób żywioł oceanu zawłaszcza i wykorzystuje spoczywający na dnie wrak Syreny? Wody Indo - Pacyfiku są pełne fascynujących i groźnych stworzeń. Dokąd prowadzi Aleja Żarłacza? Czy uda nam się odkryć tajemnicę i spenetrować niebezpieczną Jaskinę Żółwia, gdzie śmierć od stuleci zbiera żniwo? Eksplorując wody wokół północno - wschodniego Borneo, nie tylko staniemy oko w oko z rekinami, żółwiami, barrakudami czy płaszczkami, ale także spotkamy Morskich Cyganów. Kim są? Jak żyją? Nie tylko woda kryje w sobie tajemnice. Tropikalny las deszczowy Borneo także pełen jest zagadek. Jak daleko uda się zapuścić w jego głąb, płynąc dziką rzeką Kinabatangan? Podczas fascynującej borneańskiej wyprawy odwiedzimy rezerwaty ginących gatunków: Sepilog, centrum rehabilitacji orangutanów oraz Labuk Bay, jedyne na świecie sanktuarium nosaczy. W niezwykłą podróż zabierze nas Piotr Matejek, doświadczony płetwonurek z 25 - letnim stażem, którego doświadczenie i wiedza przemienią wyprawę w prawdziwą przygodę. Podwodny raj Borneo to seria filmów dokumentalnych o świecie Borneo i zetknięciu z nim człowieka, dla którego podwodny świat jest całym życiem. 08:15 NARODZINY OCEANU - CZĘŚĆ 1 (CREATING AN OCEAN) Film dokumentalny, 50 min, Francja, 2020 Reżyseria: Alain Tixier Dwuczęściowy film dokumentalny o tym, jak powstawało gigantyczne oceanarium w Chinach. Jest sanktuarium morskiego życia. To ogromna, szklano - metalowa konstrukcja, która może pomieścić 100 milionów litrów wody. To największe akwarium na świecie zostało właśnie otwarte na wyspie Hengqin, obok Makau. Nie ma takiego drugiego miejsca, które przypominałoby taką wymarzoną konstrukcję pod względem wielkości placu budowy, typu i skali architektonicznej oraz liczby prezentowanych gatunków morskich czy szacowanej liczby odwiedzających. Budowa była prawdziwą łamigłówką inżynierii architektonicznej, wymagała zespołowej pracy ekspertów z całego świata. To gigantyczne akwarium pobiło już kilka rekordów. Zgromadziło największą liczbę rekinów wielorybich i płaszczek olbrzymich w niewoli. Będzie też domem dla nie mniej niż 20 000 ryb i około 5 000 innych gatunków. Ta miniseria pokaże 4 lata wyjątkowej pracy, innowacji, osiągnięć technicznych i najwyższej klasy logistyki. Zobaczymy również, jak każde ze zwierząt zostało wprowadzone do nowego środowiska, a także poznamy niesamowitą pracę osób odpowiedzialnych za opiekę nad zwierzętami, które są tutaj prawdziwymi celebrytami. 09:15 BOTSWANA GINĄCY, AFRYKAŃSKI RAJ (BOTSWANA - AFRICA'S LAST WILDLIFE PARADISE / MITTENDRIN - BOTSWANA) Film dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2020 Reżyseria: Alexander Sass Film dokumentalny, w którym poznamy najciekawsze dzikie zwierzęta w fascynującym kraju, jakim jest Botswana. Kraj ten posiada różnorodną faunę i jest jednym z ostatnich miejsc w Afryce, gdzie mogą one nadal swobodnie żyć. Nakręcony w HFR z szybkością 50 klatek na sekundę materiał filmowy dzikiej przyrody zabiera widza na ekscytujące safari do delty Okawango. Odwiedzamy chatę zamieszkałą wyłącznie przez buszmenów z południowej Afryki, a także Park Narodowy Chobe, w którym żyje wiele słoni. Następnie udajemy się do solniska Makgadikgadi w północno - wschodniej Botswanie - kolebki Homo Sapiens. Tutaj odwiedzamy surykatki, zebry i podziwiamy widoki na zapierające dech w piersiach wodospady Wiktorii. Opowieść zaczyna się w Botswanie na skraju pustyni Kalahari. Rozległa, niekończąca się, na wpół jałowa i piaszczysta sawanna rozciąga się na olbrzymim obszarze Afryki Południowej. To tu żyje lud Buszmenów - zwanych San - rdzennych mieszkańców Afryki Południowej. San mieszkają niedaleko Ghanzi i prowadzą tu farmę z niewielkim hotelem. Witają bardzo gorąco przyjezdnych. To będzie ekscytująca wyprawa! Niesamowita, rozległa przestrzeń - dziewicza przyroda jak okiem sięgnąć. Odwiedzimy też deltę Okawango w Botswanie południowo - zachodniej. Ta największa na świecie delta śródlądowa istnieje dzięki rzece Okawango - raz do roku zalewającej te tereny. Tworzy całą sieć ukrytych kanałów, dróg wodnych, wysepek i naturalnych lagun. 20 tysięcy km kwadratowych równin zalewowych jest habitatem dla 444 gatunków ptaków, 64 gatunków gadów, 33 gatunków płazów, 71 gatunków ryb i 122 gatunków ssaków. 10:15 WODA - NASZA PRZYSZŁOŚĆ - ODC. 5 (WATER IS OUR FUTURE EP. 5 THE NETHERLANDS THE PACT WITH WATER) Cykl dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2018 Reżyseria: Daniel Munter Pięcioodcinkowy cykl dokumentalny, opowiadający o regionach, które przeszły i nadal przechodzą radykalne zmiany. W niektórych miejscach, gdzie flora i fauna zostały kiedyś wytępione, by zrobić miejsce dla rolnictwa, przemysłu i wydobycia surowców, natura wraca do siebie. Krajobrazy kwitną nowym życiem, bo stare przemysły zostały zlikwidowane, a ludzie doceniają wartość świata przyrody. Na Wielkich Jeziorach Ameryki Północnej, w lasach deszczowych Kostaryki i na silnie zanieczyszczonych rzekach na Łużycach we wschodnich Niemczech rozległe obszary oddane monokulturom i strzeliste hałdy żużlu przekształcają się w bogate gatunkowo cuda natury. Biolodzy tworzą tereny podmokłe z terenów poprzemysłowych, ekolodzy zamieniają pastwiska dla bydła w lasy tropikalne, a dzielnice zniszczone przez wydobycie węgla brunatnego tworzą schronienie dla rzadkich gatunków. Poszczególne, niezależne odcinki serii dokumentują szereg fascynujących projektów, które pokazują, że nawet zniszczenie może zapewnić nowy początek naturze. I że wszyscy możemy pomóc zachować bioróżnorodność naszej planety na przyszłość. 11:10 PORTRETY DOKUMENTALNE. S.I - JACEK BŁAWUT Cykl dokumentalny, 28 min, Polska, 2021 Scenariusz: Agnieszka Wąsikowska Zdjęcia: Grzegorz Myjkowski Cykl pod nazwą "Portrety dokumentalne", to seria rozmów z wybitnymi filmowcami zajmującymi się sztuką dokumentu. Bohaterami poszczególnych odcinków są zarówno uznani twórcy tego gatunku, jak i przedstawiciele młodego pokolenia filmowców - dokumentalistów. Cykl ma na celu stworzenie panoramy polskiego dokumentu poprzez realizację filmowych portretów opowiadających o danym twórcy, jego drodze i przekrojowo opisujących jego twórczość na przykładzie wybranych dzieł. Bohaterem tego odcinka jest Jacek Bławut. 11:40 PAN KLEKS - WOJNA I MIŁOŚĆ. BAJKA DOKUMENTALNA Film dokumentalny, 55 min, Polska, 2021 Scenariusz i reżyseria: Włodek Jurków Poeta i miłość w czasach Zagłady. II wojna światowa. Niemiecka okupacja w Polsce. Zgodnie z niemieckimi zarządzeniami Żydzi mogą mieszkać tylko na terenie getta. Za opuszczenie getta grozi śmierć. Znany warszawski poeta pochodzenia żydowskiego ukrywa się po aryjskiej stronie. Dzięki pomocy polskich przyjaciół co jakiś czas przenosi się do innego mieszkania na terenie Warszawy. W samotności, w czasie największego terroru, jaki zdarzył się w tej części świata, poeta zaczyna pisać bajkę, opowiadanie dla dzieci. Powstaje książka, którą dziś nazywa się polskim Harrym Potterem, bestseller i klasyka polskiej literatury. Niezwykła opowieść o Panu Kleksie i uczniach jego Akademii, to wyprawa do świata nieograniczonej wyobraźni, gdzie triumfuje piękno i dobro. Książka czytającym ją dzieciom daje radość i przygodę, stanie się częścią ich dzieciństwa. Samotność ukrywającego się poety, rozjaśnia promień światła. Poeta jest zakochany. Niezwykłe, romantyczne uczucie. Chęć bycia z ukochaną jest silniejsza od strachu, od zagrożenia śmiercią. Poeta wychodzi z ukrycia, by spotykać się z kochaną kobietą. Miłość go odmienia, promienieje, na jego twarzy nie widać strachu. Być może właśnie dlatego nikt na ulicy nie rozpoznaje w nim ukrywającego się Żyda. Poeta przeżył wojnę. Nigdy nie wracał do okupacji, nie opowiadał o czasach Zagłady. Napisał kolejne wersje przygód Pana Kleksa i wiele wierszy dla dzieci. Po wojnie Jan Brzechwa i Janina pobrali się i tak jak w bajce: żyli długo i szczęśliwie. 13:10 TWOJE SERCE Film dokumentalny, 13 min, Polska, 1971 Scenariusz i reżyseria: Józef Arkusz Filmowy wykład na temat budowy i pracy serca. 13:30 W KRAKOWSKIM OGRODZIE BOTANICZNYM Film dokumentalny, 11 min, Polska, 1968 Reżyseria: Włodzimierz Puchalski Film o najstarszym Ogrodzie Botanicznym w Krakowie, po którym przewodnikiem jest jego długoletni dyrektor, prof. Władysław Szafer. Opowiada on także o historii botaniki jako dziedziny naukowej w Polsce i wpływie jej na społeczeństwo. Relację tę uzupełnia prezentacja unikalnych okazów drzew, krzewów i kwiatów - gatunków krajowych i zamorskich. 13:50 MACIERZYŃSTWO W ŚWIECIE ZWIERZĄT - ODC. 1 MALUCHY (ANIMAL MUMS. BABIES) Serial dokumentalny, 45 min, Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: Alice Keens - Soper Serial BBC Worldwide prezentuje matki i macierzyństwo w świecie zwierząt. Matki, niezastąpione w życiu każdego z nas. Wśród zwierząt odgrywają równie wyjątkową rolę. Przed nami opowieść o najsilniejszej więzi w świecie przyrody. Od narodzin młodych do osiągnięcia przez nie samodzielności. Poznamy najbardziej niesamowite matki w świecie zwierząt. Od pierwszych chwil po narodzinach między matką a potomstwem tworzy się magiczna więź. Samica pomaga maleństwu stawiać pierwsze kroki. Potrafi wykarmić zgłodniałą czeredkę i wszelkimi sposobami będzie ochraniać swoje młode. Niezwykła relacja między matką a jej potomstwem, najsilniejsza więź w świecie zwierząt, istnieje już od porodu. Jagnię za chwilę pozna najważniejszą owcę w swoim życiu - matkę. Samice królika zwykle porzucają swoje młode po czterech tygodniach, by ponownie się rozmnażać. W pierwszym dniu po narodzinach młoda żyrafa potrafi nie tylko chodzić, ale i galopować. 14:50 LABORATORIUM LUDZKICH ZACHOWAŃ - CZĘŚĆ 1 (MEET THE HUMANS EP. NOSTALGIA TRIP) Cykl dokumentalny, 48 min, Wielka Brytania, 2017 Reżyseria: Michael Mosley Cykl filmów dokumentalnych, stawiających ludzkie zachowania pod lupą. Pewien wiejski dom zostaje wyposażony w kamery monitorujące grupę nieświadomych badanych, zaproszonych do wzięcia udziału w różnych zajęciach grupowych, od nocy dla samotnych po niezręczny weekend integracyjny. Z wnętrza sekretnego pokoju obserwacyjnego prezenter Michael Mosley i eksperci analizują każdy ruch uczestników. W pierwszym odcinku zajmiemy się nostalgią. Wspomnienia to zapis naszych życiowych doświadczeń. Z czasem wspomnienia coraz bardziej określają, kim jesteśmy. Do jakiego stopnia wpływają na obecne zachowania? Jaki mają wpływ nie tylko na umysł, ale też na ciało? Chcemy sprawdzić, czy proces starzenia można spowolnić, a nawet odwrócić dzięki zanurzeniu się we wspomnieniach z młodości. Zebrano grupę ludzi, którzy w tym pomogą. Nie mogą wiedzieć, co jest naszym celem. Najlepszą przykrywką będzie szkolne spotkanie po latach. 15:50 PRAWDZIWA HISTORIA FANTASTYKI NAUKOWEJ - ODC. 1 (THE REAL HISTORY OF SCIENCE FICTION (MY GOD IT'S FULL OF STARS)) Film dokumentalny, 43 min, Wielka Brytania, 2014 Reżyseria: Ben Southwell Czteroczęściowy dokument o historii science fiction, obejmujący wszystkie jej formy, od podróży w czasie po sztuczną inteligencję, od eksploracji kosmosu po spotkania z kosmitami. Ten niezwykle wciągający serial przedstawia filmowców, pisarzy, aktorów i grafików, których obsesja i wyobraźnia przeniosły w nieznane i których kreacje urzekły publiczność na całym świecie. Zbadawszy przyszłość, przeszłość, wszechświaty równoległe i odległe galaktyki, współautorzy - w tym aktorzy William Shatner, Nichelle Nichols, Rutger Hauer, Zoe Saldana, Nathan Fillion, Richard Dreyfuss, David Tennant, Peter Weller, Christopher Lloyd, Keir Dullea i Edward James Olmos; twórcy filmowi: John Carpenter, Douglas Trumbull, Paul Verhoeven i John Landis; scenarzysta i producent wykonawczy Steven Moffat; autorzy Ursula K. Le Guin, Neil Gaiman i William Gibson - opowiadają o swoich doświadczeniach. Z pomocą profesorów Briana Coxa i Stephena Hawkinga seria bada również kluczowe koncepcje naukowe leżące u podstaw historii science fiction. 16:55 CHIŃSKI NOWY ROK - NAJWIĘKSZE ŚWIĘTO ŚWIATA ODC. 1 (CHINESE NEW YEAR - THE GREATEST CELEBRATION ON EARTH - EP. 1) Film dokumentalny, 49 min, Wielka Brytania, 2016 Reżyseria: Sarah Sarkhel Trzyczęściowy dokument opowiadający o Chińskim Nowym Roku - jednym z największych wydarzeń na świecie. Każdego roku jedna szósta ludności świata podróżuje do domów, aby świętować z rodzinami. To największa sezonowa migracja ludności. Zobaczymy, jak Chińczycy obchodzą najważniejsze święto w roku; opowiemy o jego roli w bogatej, chińskiej kulturze; prześledzimy przygotowania do uroczystości oraz ich przebieg. W odcinku pierwszym pokażemy, jak wyglądają dni poprzedzające święta. Dowiemy się, jak niegdyś Nowy Rok obchodziła chińska prowincja. Ruszymy w trasę z tysiącami motocyklistów. Trwający 15 dni Chiński Nowy Rok, nazywany także Świętem Wiosny, to główne święto w chińskim kalendarzu. Określane kalendarzem księżycowym, ruchome święto przypada na okres stycznia i lutego. W okresie Chińskiego Nowego Roku liczba podróży samochodami sięga trzech miliardów dwustu milionów. Chiński Nowy Rok to fascynujące połączenie tradycji i nowoczesności, z jaką kojarzymy współczesne Chiny. W kolejnym odcinku porozmawiamy o rodzinie i noworocznych pokarmach. 20:15 POD OPIEKĄ WIECZNEGO SŁOŃCA (V PAPRSCICH SLUNCE / UNDER THE SUN) Film dokumentalny, 105 min, Łotwa/Korea Północna/Rosja/Czechy/Niemcy, 2015 Scenariusz i reżyseria: Vitaly Mansky Muzyka: Karlis Auzans Dziewczynka z przeciętnej rodziny zostaje wybrana do koreańskiej "Spartakiady". 23:05 ŻYCIORYS Dokument fabularyzowany, 29 min, Polska, 1975 Scenariusz: Krzysztof Kieślowski, Janusz Fastyn Zdjęcia: Janusz Petrycki, Tadeusz Rusinek Relacja z posiedzenia Wojewódzkiej Komisji Kontroli Partyjnej rozpatrującej odwołanie robotnika wykluczonego z partii.