TVP Dokument Poniedziałek, 09.01.2023 06:00 DZIKA POLSKA - BOGATSZE ŻYCIE - LECĄ ŻURAWIE Serial dokumentalny, 23 min, Polska, 2012 Reżyseria: Monika Purzycka Scenariusz: Joanna Łęska, Dorota Adamkiewicz Wysmukły, wyprostowany, dumnie chodzi po polach na zgrabnych, długich nogach. Ma eleganckie popielate upierzenie i czarne końcówki skrzydeł. Żuraw jest ważnym gatunkiem wzbogacającym ptasią różnorodność w Polsce. Miejscem akcji odcinka są okolice Nowogardu Szczecińskiego, a bohaterem jest doskonały obserwator żurawi, filmowiec Marek Piotrowicz, który podpatruje gody żurawi. Żurawie zaczynają widowiskowy taniec godowy, którego widok zapiera dech w piersiach. Gesty, które mogą być stosowane w walce w tym wypadku zamieniane są na miłosne sygnały. To taniec miłości a nie, jak mogłoby wydawać się na pierwszy rzut oka, agresji. Ptaki krążą wokół siebie z rozpostartymi skrzydłami, wykonują niespodziewane wyskoki i głębokie skłony, podrzucają w górę kępki traw. Puszą się, przeganiają i trąbią jak ćwiczący hejnaliści, a wszystko to czynią na podmokłych łąkach. Z upływem czasu to widowisko powtarza się coraz rzadziej, aż zanika zupełnie, co oznacza, że ptaki zajęły się gniazdem i wysiadywaniem jaj. 06:30 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.V - ODC. 52 POLSKIE CUDA NATURY Cykl dokumentalny, 26 min, Polska, 2017 Scenariusz i reżyseria: Radosław Kotarski Radosław Kotarski tym razem rusza tropem niezwykłości, którymi Polskę obdarzyła matka natura. Zastanawia się, jaka jest historia takich miejsc jak Pustynia Błędowska, Puszcza Białowieska czy Łuk Mużakowa. Stara się ukazać ich naturalne piękno, ale także dotrzeć do procesów, dzięki którym powstały. 07:05 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 211 KARPACZ Magazyn, 22 min, Polska, 2020 Reżyseria: Adam Molak Scenariusz: Tomasz Malkowski Zdjęcia: Jacek Banach, Jarosław Wątor Tym razem odwiedzimy Karpacz - popularny górski kurort, w którym można zobaczyć jedyny w Polsce kościół przeniesiony z krainy Wikingów. Nad miastem góruje Śnieżka. Tylko tu podczas wspinaczki można natknąć się na prawdziwe latające talerze! Karpacz to dziś bardzo popularna miejscowość turystyczna. Obok Szklarskiej Poręby jest najchętniej odwiedzanym kurortem w Karkonoszach. Zimą przyciąga narciarzy i snowboardzistów, latem turystów spragnionych wspinaczki i pieszych wędrówek. 07:35 PODWODNY RAJ BORNEO - ŻÓŁWI ZAKĄTEK Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2014 Scenariusz i reżyseria: Andrzej Misiuk Muzyka: Piotr Czubin Wokół pięciu rajskich wysepek, otaczających Borneo, które odwiedzimy, rozsiane są bogate w życie rafy koralowe. Prawdziwą perłą wśród nich jest Sipadan, mekka płetwonurków. Czy jednak można wejść do raju, nie zetknąwszy się wcześniej ze śmiercią? W jaki sposób żywioł oceanu zawłaszcza i wykorzystuje spoczywający na dnie wrak Syreny? Wody Indo - Pacyfiku są pełne fascynujących i groźnych stworzeń. Dokąd prowadzi Aleja Żarłacza? Czy uda nam się odkryć tajemnicę i spenetrować niebezpieczną Jaskinę Żółwia, gdzie śmierć od stuleci zbiera żniwo? Eksplorując wody wokół północno - wschodniego Borneo, nie tylko staniemy oko w oko z rekinami, żółwiami, barrakudami czy płaszczkami, ale także spotkamy Morskich Cyganów. Kim są? Jak żyją? Nie tylko woda kryje w sobie tajemnice. Tropikalny las deszczowy Borneo także pełen jest zagadek. Jak daleko uda się zapuścić w jego głąb, płynąc dziką rzeką Kinabatangan? Podczas fascynującej borneańskiej wyprawy odwiedzimy rezerwaty ginących gatunków: Sepilog, centrum rehabilitacji orangutanów oraz Labuk Bay, jedyne na świecie sanktuarium nosaczy. W niezwykłą podróż zabierze nas Piotr Matejek, doświadczony płetwonurek z 25 - letnim stażem, którego doświadczenie i wiedza przemienią wyprawę w prawdziwą przygodę. Podwodny raj Borneo to seria filmów dokumentalnych o świecie Borneo i zetknięciu z nim człowieka, dla którego podwodny świat jest całym życiem. 08:10 BAROKOWE BOŻE NARODZENIE (A BAROQUE CHRISTMAS IN THE PALACE OF SCHLOSS HOF / BAROCKE WEIHNACHTEN IN SCHLOSS HOF) Film dokumentalny, 51 min, Austria, 2020 Reżyseria: Anita Lackenberger W tym filmie dokumentalnym, dzięki rekonstrukcji w historycznych strojach, w pałacach Hof i Niederweiden w Marchfeld w Dolnej Austrii zostały ożywione barokowe tradycje bożonarodzeniowe i ich kulinarne sekrety. W dzień św. Katarzyny, 25 listopada, Adwent rozpoczynał się tańcem św. Katarzyny. Rolnicy musieli płacić właścicielom gruntów podatki częściowo w naturze, np. drobiem czy jajkami. Celem było przygotowanie majątków szlacheckich na zimę poprzez gromadzenie żywności. Kupcy z południa przywozili cenne owoce cytrusowe i przyprawy do monarchii austro - węgierskiej. 24 grudnia był dniem ciężkiego postu do jutrzni, ale potem można było ucztować tak jak i w kolejne świąteczne dni. W epoce baroku nie było ani choinek, ani ciastek. Zamożne domostwa rozkoszowały się wybornymi pączkami cytrynowymi, ciastkami marcepanowymi czy najnowszym modnym napojem: gorącą czekoladą, gotowaną na gęsto z cukrem. Każdy otrzymywał kawałek świątecznego tortu. 09:10 KLAN MAŁEGO PAWIANA (THE CLAN OF BABY BABOON / BEBE BABOUIN & SON DROLE DE CLAN) Film dokumentalny, 50 min, Francja, 2018 Reżyseria: Jean - Marc Dauphin Film dokumentalny przedstawiający historię grupy bardzo młodych pawianów. Strategie przetrwania i codzienne życie. Są hałaśliwe i nieznośne, wścibskie i ciekawe świata. Nastolatki oraz matki z dziećmi. Najbardziej imponujący jest lider - przywódca stada. Potem w kolejności są ci, którzy pożądają tego najważniejszego miejsca w klanie. To tłumaczy, dlaczego młode samce nieustannie walczą o swoją pozycję. Interakcje w obrębie klanu są bogate i niezwykle złożone. Ale przede wszystkim grupa jest dobrze zorganizowana i zjednoczona, aby sprostać wyzwaniom codziennego życia: chronić się przed lampartami, znajdować jedzenie, uczyć się i żyć pełnią życia. 10:10 MAGICZNY OMAN - CZĘŚĆ 1: ŚLADAMI SINDBADA (MAGICAL OMAN. PART ONE: IN SINBAD’S FOOTSTEPS) Film dokumentalny, 52 min, Niemcy, 2018 Reżyseria: Rosie Koch, Roland Gockel Dwuczęściowa opowieść dokumentalna o Omanie. Poznamy magię Orientu - Sułtanat Omanu - legendarny dom Sindbada Żeglarza, który wydaje się być rodem z arabskich nocy. To kraj niezwykłych skrajności: jałowa pustynia i surowe góry spotykają się z bujnymi zielonymi oazami i malowniczą linią brzegową. Kraina kadzideł, różnych ras wielbłądów i Beduinów, tradycyjnych bazarów i potężnych średniowiecznych zamków - świadectw bogatej i znaczącej historii handlu. Klimat Omanu jest wyjątkowo regionalny, a gęstość zaludnienia niska. To idealne warunki dla zadziwiającego i unikalnego zestawu roślin i zwierząt, które próbują rosnąć na pustyniach, w górach, wzdłuż wybrzeża i na zielonych, monsunowych wzgórzach na południu kraju. Poznamy bliżej całe spektrum piękna i różnorodności legendarnego Orientu, które pozostaje kwitnącą rzeczywistością w małym, ale postępowym Sułtanacie Omanu. Część pierwsza - "Śladami Sindbada". Kraina z Księgi tysiąca i jednej nocy. Ojczyzna Sindbada Żeglarza. Pełna tajemnic i magii. Królestwo zapachów i barw. Kraj o wielu obliczach. Pełen kontrastów i niespodzianek. Tak dziki, jak przyjazny. Kraj szanujący swoje tradycje a zarazem otwarty na współczesność - Oman. Stolica, Maskat, leży w zatoce zamkniętej skalną ścianą. Maskat jest metropolią w rozkwicie. Główny meczet Omanu nosi imię władcy. Został zaprojektowany przez dwie firmy architektoniczne z Londynu. Zbudowano go w ciągu sześciu lat. Nazwa stolicy, Maskat, w przybliżeniu tłumaczy się po arabsku jako miejsce zakotwiczenia. To tutaj narodziła się historia Sindbada Żeglarza. W przeciwieństwie do czasów Sindbada, teraz za sterem stają też kobiety. 11:10 POSZUKUJEMY POLONEZA Reportaż, 16 min, Polska, 1984 Autor: Grażyna Orłowska Zdjęcia: Tadeusz Zieliński Opowieść o złodziejskim gangu i jego pomocnikach, którzy w roku 1983 roku ukradli kilkadziesiąt samochodów. Przestępcy, dzięki doskonale sfabrykowanym dowodom osobistym i rejestracyjnym, byli praktycznie nieuchwytni. Kradli wyłącznie samochody marki Polonez, które następnie z ogromnym zyskiem sprzedawali na giełdzie. W końcu jednak wpadli. Okazało się, że trzon tej grupy stanowią trzej bracia: 22 - letni Mirosław, 30 - letni Andrzej i 45 - letni Edward. Reportaż ma charakter śledztwa, podczas którego ekipa telewizyjna wraz z milicją krok po kroku dociera do złodziejskiej bandy. 11:35 TOMEK NA GRANICACH... RZECZYPOSPOLITEJ Cykl reportaży, 21 min, Polska, 2020 Reporterska opowieść o tym, co dzisiaj pozostało z dziedzictwa i kultury II Rzeczypospolitej. Nie tylko tego materialnego, ale przede wszystkim mentalnego. Kraju wyrosłego na pograniczu Zachodu i Wschodu, gdzie od wieków ścierały się wpływy wielkich mocarstw, etniczne namiętności, trwały religijne waśnie. Kraju, który z trudem próbował łączyć ten kipiący kocioł w jeden polityczny i cywilizacyjny organizm. 12:05 HISTORIE WILEŃSKIE - ODC. 9 Serial dokumentalny, 25 min, Litwa/Polska, 2021 Scenariusz i reżyseria: Wojciech Klimala Zdjęcia: Bartosz Frątczak Muzyka: Joanna Fidos Dorota Sokołowska, dziewczyna, o której się mówi. Chodziła do polskiej szkoły w Wilnie (ale swoje dziecko posłałaby do litewskiej). Maturę zdała jako jedna z najlepszych uczennic w całym kraju. Jest studentką Instytutu Stosunków Międzynarodowych i Nauk Politycznych Uniwersytetu Wileńskiego (bo uważa, że na studia na najlepszych uczelniach świata ma jeszcze czas). Prowadzi audycję w litewskim państwowym radiu LRT i nie wyklucza, że kiedyś zostanie prezydentką Litwy. 12:40 MOJE 600 GRAMÓW SZCZĘŚCIA - ODC. 22 Telenowela dokumentalna, 37 min, Polska, 2015 Reżyseria: Aneta Kopacz Scenariusz: Aneta Kopacz, Tomasz Średniawa, Dariusz Goczał, Mikołaj Wit, Krzysztof Landsberg Zdjęcia: Ryszard Mroczkowski, Wojciech Kursa, Zbigniew Jarosz, Dariusz Posłuszny, Dariusz Goczał Muzyka: Jan A.P. Kaczmarek Mama Melanii przeżywa dramatyczne chwile. Dziewczynka, która urodziła się w 23. tygodniu ciąży, przeszła wylew krwi do mózgu. Życie dziecka jest zagrożone. Starsza o trzy lata siostra przebyła podobną drogę. Rodzice Radka są zaniepokojeni stanem zdrowia synka, który nie przyjmuje pokarmu. Lekarze zalecają cierpliwość. 13:25 MOJE 600 GRAMÓW SZCZĘŚCIA - ODC. 23 Telenowela dokumentalna, 36 min, Polska, 2015 Reżyseria: Aneta Kopacz Scenariusz: Aneta Kopacz, Tomasz Średniawa, Dariusz Goczał, Mikołaj Wit, Krzysztof Landsberg Zdjęcia: Ryszard Mroczkowski, Wojciech Kursa, Zbigniew Jarosz, Dariusz Posłuszny, Dariusz Goczał Muzyka: Jan A.P. Kaczmarek Edyta Górniak dostaje list od Angeliki. Aldona i Wojciech, rodzice Radka, dostają nareszcie dobrą wiadomość. Ania pierwszy raz podejmuje próbę karmienia Wojtusia piersią. Dla dziecka ssanie piersi jest niezwykle istotne, słyszy bowiem bicie serce matki, które pamięta z życia płodowego. Poza tym jego buzia układa się w inny sposób niż na smoczku, co sprzyja rozwojowi żuchwy, wzmacnia szczęki i język. Wszystko to będzie miało znaczenie m.in. podczas nauki mówienia. Stan Melanii jest krytyczny - dziewczynka przechodzi badanie ultrasonograficzne mózgu. 14:05 KORSYKA - GÓRY ZANURZONE W MORZU (CORSICA, MOUNTAINS IN THE SEA / KORSIKA - WILDNIS ZWISCHEN SCHNEE UND SAND) Film dokumentalny, 50 min, Austria, 2019 Reżyseria: Heike Grebe, Michael Riegler Korsykanie są znani z niezależności, podobnie jak flora i fauna ich wyspy. Śródziemnomorski klimat, piaszczyste plaże... Korsyka. Najbardziej górzysta wyspa na Morzu Śródziemnym! W surowym habitacie rozwijają się nowe podgatunki... kształtują nowe zachowania. Oto skalista wyspa - między piaskiem a śniegiem. Dla nowo przybyłych jest to trudne, ale skaliste krajobrazy, legendarna makia, gęste, aromatyczne krzewy i zarośla, które przytłaczają całe wioski, muszą być trzymane w ryzach i chronione. Żyją tu licznie pająki czarnej wdowy, motyle, jaszczurki i pszczoły miodne. W opuszczonych wioskach dominują nietoperze. Góry Korsyki to pierwotny dom muflonów. Z kolei korsykańskie jelenie wytępiono, a następnie przywożono, żeby ratować gatunek, z sąsiedniej Sardynii. Spotkamy tu również salamandry, żółwie, świnie hybrydowe, kanie, żołny i kowaliki. Wody z roztopów z Monte Cinto. To najwyższy szczyt Korsyki o wysokości 2700 metrów. Stąd jest zaledwie 25 km do brzegu, ale szlak wiedzie przez ekstremalny krajobraz. Niewiele ssaków przetrwa tu - gdzie woda dochodzi do linii drzew. Żaden inny śródziemnomorski ląd nie jest nadal tak gęsto porośnięty lasami jak Korsyka. Wysokie góry i głębokie wąwozy sprawiają, że wycinka jest niemal niemożliwa. Las Vizzavona rozciąga się od wschodu do zachodu - dzieląc wyspę na pół. Drugim bogactwem Korsyki jest woda. Żadna wyspa śródziemnomorska nie może się mierzyć z setką korsykańskich rzek. Dzięki roztopom - ich koryta nigdy nie wysychają. Idealne warunki dla płazów! 15:00 MAŁPI GANG - SERIA 2. CZ. 5. ŻYCIE NA ULICY (MONKEY THIEVES - II SERIA (STREET LIFE)) Cykl dokumentalny, 25 min, Niderlandy (Holandia), 2008 W świątyni w Galcie pod Dżajpurem nastaje kolejny ciężki dzień. Globalna recesja zawitała również tutaj. Wierni dostarczają miejscowym makakom rezusom znacznie mniej pokarmu. Ostatnio z powodu braku pożywienia w grupie makaków doszło do rozłamu. Dziś w świątyni żyje połowa gangu, ale jedzenia wciąż brakuje. Zwierzęta nie przetrwają kolejnego ranka bez śniadania. Rani i jej partner Kamal wyczuwają wrogie nastroje wśród zgłodniałych członków gangu. Tymczasem w mieście, Bipin i spółka zmierzają ku świątyni. Odkąd gang z Galty podzielił się, grupa wygnańców trafiła na ulicę. Stąd nie widać ich poprzedniego domu, ale to nie znaczy, że zniknął z pamięci zwierząt. Kilka dni na ulicy przekonało zwierzęta, że warto walczyć o beztroskie życie w świątyni. Ale tę bitwę będzie można przeprowadzić i po śniadaniu. Właśnie pojawił się piekarz. Bipin dostrzegł w tym szansę na zdobycie pokarmu. Większość klientów płaci za pieczywo, ale Bipin nie ma pieniędzy. Nie ma też skrupułów i szybko wpada na pomysł, jak zdobyć przekąskę. Kiedy piekarz podlicza poranny utarg, Bipin wykorzystuje okazję. Małpi rabuś szybko zmienia zysk w stratę. Jednak podkradzione pieczywo nie wystarczy, by wyżywić całą grupę. Bipin zasmakował w przygodzie i wraz z innymi szuka kolejnych handlarzy. Podczas gdy w całym mieście małpy starają się zaspokoić głód, jest ktoś, kto najbardziej chciałby zapełnić nimi swoje klatki. Im więcej ludzi zaciska pasa z powodu kryzysu, tym więcej małp musi kraść, by przetrwać. Łapacz małp jeszcze nigdy nie miał tyle pracy. Dhanna Lal zyskał ponurą sławę wśród makaków. Nic dziwnego, że jego oblicze wzbudza w nich strach. 15:30 MAŁPI GANG - SERIA 2. CZ. 6. POSZUKIWANIA DOMU (MONKEY THIEVES - II SERIA (HOME HUNTERS)) Cykl dokumentalny, 25 min, Niderlandy (Holandia), 2008 W tym odcinku Bipin i spółka mają szansę znaleźć nowy dom. Tułają się, bo królowa Rani wygoniła ze świątyni Bipina i inne makaki o słabszej pozycji w hierarchii grupy na długo przed wkroczeniem tam langurów. I choć grupa wygnańców jeszcze nie znalazła schronienia, już potrafi zdobywać pokarm. Właśnie Bipin spostrzegł ruchomy cel ze śniadaniem i krzykiem mobilizuje grupę do działania. Makaki uważnie nadstawiają uszu i rozglądają się wokół. W pobliżu ani śladu konkurencyjnych gangów czy łapacza małp. Bipin prowadzi grupę pościgową po okolicznych dachach. Gdy w końcu jest po drugiej stronie, nie wierzy własnym oczom. Znalazł coś więcej niż śniadanie. W świątyni w Galcie nowi lokatorzy czują się jak u siebie. To langury, które sto lat temu dominowały w Galcie. Dziś są tu z powrotem. Przeprowadzka z lasu do świątyni to jak przejście do innego, lepszego świata. Największą zaletą świątyni są jednak nie imponujące budynki, tylko pożywienie. Po skromnych posiłkach z kory drzew i liści, langury mogą tu liczyć na ucztę z owoców, orzechów i słodyczy. Przynoszą je wierni, składający w ten sposób hołd Hanumanowi małpiemu bogu. Być może to wytworny wygląd bądź nienaganne zachowanie langurów sprawiają, że w świątyni pojawia się coraz więcej pielgrzymów i pożywienia. Langury mają też do dyspozycji miejscowe zbiorniki wodne. W najbardziej suchym stanie Indii Radżastanie, którego Dżajpur jest stolicą, nieograniczony dostęp do wody to prawdziwy skarb. Nic dziwnego, że małpy czują się w świątyni doskonale i zrobią wszystko, by tu pozostać. Nad Dżajpurem powoli wschodzi słońce. Wśród zakurzonych ulic makaki rezusy z gangu z Galty wciąż bezskutecznie szukają pożywienia. Ich królowa, Rani, zastanawia się, jak do tego doszło. Niegdyś żyła wygodnie w świątyni w Galcie. Dziś jest bezdomna i przeczesuje ulice, by znaleźć jakiś pokarm. Wciąż powraca bolesne wspomnienie o langurach, które przegoniły jej gang ze świątyni, i o tym, jak bardzo zawiódł ją jej partner Kamal. Kiedy trzeba było wykazać się męstwem, wycofał się bez walki. Ale dla Rani i jej gangu nadejdą jeszcze dobre chwile. Ta grupa małp wkrótce odnajdzie w mieście prawdziwą oazę. 16:05 DOKTOR WIRUS I PAN HYDE, WSPOMNIENIA WIRUSOLOGA (DOCTOR VIRUS AND MISTER HYDE) Film dokumentalny, 51 min, Belgia/Francja, 2016 Reżyseria: Jean Crepu Film dokumentalny opowiadający o najmniejszych organizmach, niewidzialnych gołym okiem, a potrafiących dokonać spustoszenia w organizmach żywych. To wirusy, wiązane z najstraszliwszymi chorobami i epidemiami zagrażającymi całej ludzkości, cieszą się złą sławą. Czy jednak mają tylko negatywne cechy? Odpowiedź brzmi: nie. Te mikroorganizmy, które pozostawały nieznane przez bardzo długi czas, stopniowo ujawniły swoje zaskakujące zdolności wspomagania niektórych funkcji naszych organizmów. Około połowa naszego dziedzictwa genetycznego składa się z sekwencji pochodzenia wirusowego. Co bardziej zaskakujące, wirus, który wszyscy posiadamy w dziedzictwie genetycznym, odgrywa kluczową rolę w tworzeniu się łożyska. Ponadto niektóre wirusy mogą być nieocenionymi narzędziami do leczenia chorób genetycznych lub nowotworów. Świat wirusów w końcu odkrywa swoje tajemnice. 17:05 LEGENDY EUROPY ODC. 1 CZECHY (LEGENDS OF EUROPE MYSTICAL AND FANTASY TALES 1. BOHEMIA) Serial dokumentalny, 52 min, Francja, 2019 Reżyseria: John Hudson Seria przedstawia nowe, niemal magiczne spojrzenie na europejskie dziedzictwo. Inspirowane nowo odkrytym zainteresowaniem odwiecznymi legendami. Czy przerażające, czy zaskakujące, te historie, inspirowane naturalnymi wspaniałościami, są jednocześnie mistycznymi i niejasnymi zagadkami do rozszyfrowania. Piraci, bestie, zaczarowane lasy, skamieniali pasterze, zaczarowane jeziora, dziwaczne potwory lub uwięzione księżniczki to bohaterowie tej serii, która z północy na południe i ze wschodu na zachód na nowo odkryje Europę. Odcinek pierwszy to podróż do Czech. Łacińska i niemiecka nazwa Czech wywodzi się od średniowiecznego Boiohaemum / Boiohaemia, oznaczającego krainę ludu Bojów. W starożytności nazwą tą określano obszary zamieszkane przez celtycki lud Bojów, zasiedlający te tereny w IV w. p.n.e. Choć wywędrowali oni potem do Italii, ich pierwotna ojczyzna w języku łacińskim zachowała swoją nazwę również po kolonizacji germańskiej, a potem słowiańskiej. Gęste lasy, pełne dzikich zwierząt, tajemnicze rzeki, zaczarowane zamki otoczone idyllicznymi dolinami. Opowieści i legendy Czech są sercem i duszą tego regionu Republiki Czeskiej. Odkrywamy fantastyczne dziedzictwo, które nigdy nie przestaje fascynować umysłów urzeczonych opowieściami o demonach, duchach, geniuszach, wampirach, księżniczkach, a nawet księżniczkach - wampirach. Przez wieki architektonicznej ewolucji Praga jest idealnym miejscem dla hipnotyzujących legend, które można opowiedzieć w zaułkach, tajemniczych pasażach lub mitycznych pomnikach. 18:05 JAK JEDWABNY SZLAK STWORZYŁ ŚWIAT - ODC. 1 WOJNA (HOW THE SILK ROAD MADE THE WORLD / DIE SEIDENSTRAE WEG IN DIE WELT VON HEUTE / EPISODE 1 WAR) Cykl dokumentalny, 52 min, Nowa Zelandia, 2018 Reżyseria: Anya Durling, Fei Xiang Trzyodcinkowa mini - seria dokumentalna, opowiadająca o dramatycznych losach Euroazji. Jedwabny Szlak to jedno z największych przedsięwzięć ludzkości. Od tysięcy lat istniejący szlak handlowy łączący wschód i zachód, głęboko wpłynął na historię. Handel Jedwabnym Szlakiem pomógł budować i łamać imperia, podsycał rewolucje i wpływał na cywilizacje. Ludzkość, jaką znamy i wiele rzeczy, które stworzyliśmy, zawdzięczamy legendarnemu szlakowi. Dotyczy to przedmiotów tak podstawowych, ale rewolucyjnych jak kartka papieru. Będziemy podróżować w czasie, aby być świadkiem ewolucji starożytnych wojen i przeżyć horror Czarnej Śmierci, zobaczymy wybuchowe skutki innowacji i przeżyjemy radykalne zmiany życia społecznego. Odc. 1 - "Wojna". Dzięki handlowi na Jedwabnym Szlaku rosły i upadały imperia. Szlak stanowił zarzewie rewolucji. Przyczynił się do wielkich odkryć. Tworzył silne więzi między odległymi narodami. Dwa tysiące lat temu. Imperium Rzymskie wydaje się niepowstrzymane. Rzym podbił już większą część Europy i wysyłał legiony za Morze Śródziemne na Bliski Wschód, stanowiący bramę do bogactw Azji. Droga ta zlana była jednak krwią. W 53 roku przed naszą erą pod mezopotamskim miastem Carrhae w Partii, będącej regionalnym królestwem, czerpiącym z kultur Persji i Grecji doszło do bitwy z rzymską armią. Wynik boju wydawał się przesądzony. 40 tysięcy Rzymian stanęło naprzeciw jedynie dziesięciu tysiącom Partów. Rzymskie legiony były wówczas najdoskonalszą piechotą Europy. Nowa Europa narodziła się w koszmarnym tyglu. 19:10 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - KOREA POŁUDNIOWA JAKIEJ NIE ZNAMY (FLAVORS) Serial dokumentalny, 52 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos Ta niezwykła seria dokumentalna pomaga odkryć bogactwo, magię i piękno najciekawszych miejsc na świecie: ich naturalne cuda i sławne zabytki, wytwory lokalnych rzemieślników i zapierające dech w piersiach krajobrazy. W każdym odcinku na widzów czeka niezapomniana podróż przez tradycję i historię kolejnego kraju, który jest wymarzonym miejscem docelowym każdego podróżnika. 20:10 PORTRETY DOKUMENTALNE. S.I - ELIZA KUBARSKA Cykl dokumentalny, 28 min, Polska, 2021 Scenariusz: Agnieszka Wąsikowska Zdjęcia: Grzegorz Myjkowski Seria rozmów z wybitnymi filmowcami zajmującymi się sztuką dokumentu. Bohaterami poszczególnych odcinków są zarówno uznani twórcy tego gatunku, jak i przedstawiciele młodego pokolenia filmowców - dokumentalistów. Cykl ma na celu stworzenie panoramy polskiego dokumentu poprzez realizację filmowych portretów opowiadających o danym twórcy, jego drodze i przekrojowo opisujących jego twórczość na przykładzie wybranych dzieł. Bohaterką tego odcinka jest Eliza Kubarska. 20:50 BADJAO. DUCHY Z MORZA (WALKING UNDER WATER) Film dokumentalny, 51 min, Wielka Brytania, 2014 Scenariusz i reżyseria: Eliza Kubarska Zdjęcia: Piotr Rosołowski Muzyka: Michał Jacaszek Badjao to społeczność nomadów morza, ludzi - ryb, zamieszkujących tereny między Filipinami, Borneo i Indonezją. Przez wieki żyli jak ryby, większość życia spędzając w wodzie. Dzieci Badjao uczą się szybciej pływać niż chodzić, a dorośli doprowadzili do perfekcji trudną sztukę free - divingu. Potrafią chodzić i polować na dnie oceanu, wstrzymując oddech przez wiele minut. Ich oczy są przystosowane do ostrego widzenia pod wodą. W zderzeniu z nowoczesną cywilizacją ich życie zmienia się gwałtownie. Nieposiadający żadnych dokumentów nomadzi traktowani są często jak nielegalni imigranci. Wysepki, na których od setek lat mieszkali (i czerpali wodę pitną), sprzedawane są pod zamknięte luksusowe kurorty. Badjao nie mają tam wstępu. Wypierani do skupionych wokół miast slumsów, nieuchronnie tracą swoje umiejętności. 10 - letni Sari podejmuje naukę u swojego wujka Alexana, ostatniego nurka głębinowego na wyspie Mabul. Alexan postanawia przekazać swój warsztat Sariemu, ponieważ nie może pogodzić się z myślą, że pod wpływem zachodniej cywilizacji świat jego przodków znika. Uczy go nie tylko niebezpiecznej sztuki nurkowania przy użyciu rurki i sprężarki powietrza, ale również odkrywa przed nim magiczne legendy i zwyczaje Badjao. Film zdobył Nagrodę Specjalną Jury na prestiżowym festiwalu Hot Docs w Toronto, Nagrodę za Najlepsze Zdjęcia Planet Doc Review i Wyróżnienie Specjalne na MFF w Los Angeles. 21:55 CO SIĘ WYDARZYŁO NA WYSPIE PAM? Film dokumentalny, 51 min, Polska, 2009 Reżyseria: Eliza Kubarska Wyprawa polskich alpinistów na najwyższy klif świata, w południowej Grenlandii. Bohaterowie zakładają bazę na niezamieszkanej wyspie Pam. 23:00 BYĆ KOBIETĄ W HIMALAJACH Film dokumentalny, 44 min, Polska, 2018 Scenariusz i reżyseria: Eliza Kubarska Film dokumentalny o kobietach wspinających się na najwyższe górskie szczyty w Himalajach. W 1978 roku Polka Wanda Rutkiewicz stanęła na szczycie Everestu jako pierwsza Europejka i trzecia kobieta na świecie. W kwietniu 1993 roku pierwsza Nepalka Pasang Lhamu Sherpa po trzech nieudanych próbach z poprzednich lat, również zdobywa Everest. Niestety, z tej wyprawy nigdy nie powróciła. Zginęła podobnie jak Wanda, która zaledwie miesiąc później zaginęła na Kanczendzondze - trzecim co do wysokości szczycie świata. Obie stały się ikonami kobiet niezależnych, silnych, dążących do celu. Każda z nich zapłaciła za swoje marzenia najwyższą cenę. Historie Wandy i Pasang, kobiet z odległych kultur, spotykają się nie tylko w Himalajach. Piękne kobiety, które musiały walczyć o swoje prawa i marzenia, które musiały udowadniać mężczyznom, że stać je na realizację swoich pasji. Aby tego dokonać, musiały stać się lepsze i bardziej wytrzymałe niż mężczyźni. Wandę i Pasang spotkamy nie tylko w ujęciach archiwalnych. Obie stały się inspiracją dla młodego pokolenia himalaistek swoich krajów. W Polsce spotykamy przedstawicielkę młodego pokolenia: 25 - letnią Sylwię Bojek, która zainspirowana Wandą, wyruszyła na Everest, aby go zdobyć jako najmłodsza Polka (kwiecień, maj 2017). We wschodnim Nepalu spotykamy Chhurim Sherpa, która pochodzi z wioski pod Kanczendzongą, na której zboczach zaginęła Wanda. Zafascynowana od dzieciństwa bohaterką Pasang Lhamu, Chhurim marzyła o Evereście. Udaje się jej tego dokonać w 2012 roku, ale idzie o krok dalej. Chhurim zdobywa Everest dwukrotnie w jednym sezonie (12 i 19 maja), dzięki czemu wchodzi do księgi rekordów Guinessa. Zderzając historie kobiet z dwóch krańców świata (Polska i Nepal), które łączy pasja gór, tworzymy ciekawy obraz kobiety w górach. Każda z bohaterek musiała walczyć nie tylko z przeciwnościami żywiołów, ale również z porządkiem świata, według którego kobieta miała spędzać czas w domu, opiekując się mężem i dziećmi, a nie zdobywać niebezpieczne szczyty. 23:55 ... I ŻYLI DŁUGO I SZCZĘŚLIWIE Reportaż, 10 min, Polska, 1979 Scenariusz: Jerzy Łuczak, Leszk Bober Zdjęcia: Jerzy Haida Jan i Stefania Ptasińscy obchodzą złote gody - opowiadają historię wspólnego życia. Wspominają moment poznania się, czas wojny, pracę na roli, wychowanie pięciu synów i czterech córek. Krzątanina gospodarzy wokół domu. Narodziny krowy, wypiek chleba, prace w ogródku, oranie pola. Przyjazd dzieci Ptasińskich z rodzinami na uroczystość złotych godów. 00:10 NOTACJE - JOANNA SOBOLEWSKA - PYZ - RĘCE MOJEJ MAMY Cykl dokumentalny, 9 min, Polska, 2017 Autor: Maria Nockowska Joanna Sobolewska - Pyz, Inka Sobolewska, ur. 31 lipca 1939 w Warszawie, polska działaczka społeczna pochodzenia żydowskiego, świadek Holocaustu, z wykształcenia socjolog. W 1991 była członkiem - założycielem Stowarzyszenia Dzieci Holocaustu, jego wiceprzewodniczącą, a od 2012 r. przewodniczącą. Aktywnie uczestniczyła w prezentowaniu prawdy i świadectwa o Shoah, w przywracaniu pamięci zapomnianym Sprawiedliwym wśród Narodów Świata. Występowała w debatach, spotkaniach i mediach. Była pomysłodawczynią wystawy "Moi żydowscy rodzice, moi polscy rodzice". Była członkiem komitetu Ogrodu Sprawiedliwych w Warszawie. Jej wspomnienia (historia mówiona) z okresu II wojny światowej znalazły się w zbiorach United States Holocaust Memorial Museum oraz Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN. Udzieliła wywiadu Remigiuszowi Grzeli opublikowanego w książce "Obecność". 00:30 DNI PRZEMIANY Film dokumentalny, 50 min, Polska, 2018 Scenariusz i reżyseria: Tomasz Jurkiewicz Zdjęcia: Tomasz Woźniczka, Tadeusz Chudy, Weronika Bilska, Beata Rakoczy Frydrychowice to rolnicza wieś w gminie Wieprz niedaleko Krakowa. Życie płynie tu spokojnym rytmem. 50 - letni Krzysztof Szczur wiedzie uporządkowany żywot szkolnego konserwatora. Proboszcz Józef przygotowuje się do udziału w turnieju tenisa ziemnego. Pani Zosia z otwartym sercem oczekuje przybycia do Polski Ojca Świętego Franciszka z okazji Światowych Dni Młodzieży. Chce przeżyć wizytę papieża na polskiej ziemi, być może ostatni raz w życiu. Krzysztof zostaje wybrany przewodniczącym lokalnego komitetu Światowych Dni Młodzieży. Wraz z całą społecznością wsi musi poradzić sobie z zakwaterowaniem kilkuset Brazylijczyków i Francuzów w lokalnej szkole i prywatnych domach. Wszyscy pragną, aby pielgrzymi czuli się tu jak najlepiej. Na przeszkodzie stają brak znajomości języka, problemy organizacyjne i ciągłe zmiany harmonogramu przyjazdów. Dochodzą do tego nieporozumienia kulturowe. Kamera skupia się na zapleczu Światowych Dni Młodzieży, opowiadając o tej stronie wydarzenia - do której nie dotarły oficjalne media - szukając autentycznych więzi, które narodziły się pomiędzy pielgrzymami a ich gospodarzami. Tematem tego pełnego humoru obserwacyjnego filmu jest zderzenie kultur, ale i międzyludzka solidarność niezależna od języka, koloru skóry i kraju urodzenia. 01:30 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - ODC. 229 Magazyn historyczny, 22 min, Polska, 2020 Autor: Adam Sikorski Magazyn historyczny prezentujący wydarzenia i różne aspekty dawnej i najnowszej historii Polski. W programie podejmowane są zatarte, zagubione, zakłamane wątki polskiej historii. Autor poszukuje odpowiedzi na pytania o naszą wspólną przeszłość. Okazuje się, że wiele odpowiedzi leży w rodzinnych archiwach, zdjęciach, dokumentach i wspomnieniach ludzi. Program mobilizuje do poszukiwań lokalne środowiska miłośników historii, których nie brakuje w żadnym zakątku kraju. 02:05 TAKIE MAŁE MIASTECZKO BATORY Film dokumentalny, 71 min, Polska, 2015 Scenariusz i reżyseria: Anna Dejczer - Galewicz Film poprzez opowieści i historie osób, które tworzyły załogę polskiego transatlantyka TSS Stefan Batory, odbudowuje obraz nieistniejącego już statku, zezłomowanego wiele lat temu w tureckiej stoczni. Pokazuje system, hierarchię, absurd, zniszczenie i współdziałanie, a przede wszystkim wielopoziomowość relacji ludzi, którzy jego historię tworzyli. Ci ludzie byli "ciałem" statku. Jedną trzystuosobową "rodziną", wizytówką ówczesnej Polski, polskiej żeglugi, polskiej kultury i obyczajowości. Razem mierzyli się z żywiołami, sztormami, trudem życia w Polsce czasów PRL - u i trudem zhierarchizowanego, usystematyzowanego życia na statku pasażerskim. Razem doświadczali dóbr "innego - lepszego" świata za granicą, w Stanach, Australii, Kanadzie. Razem podziwiali piękny i kolorowy świat. Jednocześnie byli dla siebie przeciwnikami w rozgrywkach życia w grupie, układów z władzami statku i kraju. Niektórzy z nich byli agentami służb bezpieczeństwa. Nie mogli sobie nawzajem ufać, ale jednocześnie musieli na sobie polegać. Film zadaje pytanie: Czy system, który wytworzyła załoga statku, pozostał w starszych, dziś 80 - 90 - latkach, do dziś? 03:25 JESZCZE LECIMY Film dokumentalny, 33 min, Polska, 2018 Scenariusz i reżyseria: Mirosław Dembiński Film dokumentalny opowiada o człowieku, który dokonał niezwykłego wyczynu. 22 lipca 2017 roku pan Janusz Orłowski Praszczur w wieku ponad 91 lat wykonał lot na paralotni na wysokość 326 metrów. Tym samym stał się najstarszym paralotniarzem na świecie i wpisał się do Księgi Rekordów Guinnessa. Jest to zarówno jego ogromny sukces osobisty, jak i wspaniałe osiągnięcie polskiego paralotniarstwa. Jego wyczyn został uwieczniony przez ekipę filmu dokumentalnego. Musiał pokonać wiele ograniczeń związanych ze swoim wiekiem, aby wzbić się w powietrze i szybować w przestworzach. W swojej drodze na Olimp spotyka różnych ludzi, z którymi prowadzi rozmowy na temat życia i latania. Buduje to metaforyczną refleksję na temat dążenia człowieka do wieczności. Zapytany o to, kiedy rozpoczęła się jego przygoda z lataniem, odpowiada, że gdy miał cztery lata, mieszkał wraz z rodzicami na ostatnim piętrze bloku. Uwielbiał wtedy przesiadywać na strychu i godzinami patrzeć się przez okna na najróżniejsze startujące i lądujące maszyny. Później było szkolenie szybowcowe w 1946 roku, a po dłuższej przerwie spowodowanej przyczynami rodzinnymi, pan Janusz Orłowski postanowił spróbować swoich sił na paralotni. Jak duże było zdziwienie instruktorów i innych paralotniarzy, gdy nie tak młody już pan Janusz pojawił się na pierwszym kursie latania na paralotni! Pan Janusz opowiada, że czas wolny można spędzać przed telewizorem lub przy piwku, jak kto woli, ale jego ulubionym sposobem jest paralotnia. Twierdzi, że wszystko jest możliwe, w każdym wieku, trzeba tylko odpowiednio bardzo chcieć.