TVP Dokument Wtorek, 10.01.2023 06:00 DZIKA POLSKA - BOGATSZE ŻYCIE - WILCZE MANEWRY Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2012 Reżyseria: Monika Purzycka Scenariusz: Joanna Łęska, Dorota Adamkiewicz W przepastnych Borach Dolnośląskich kryły się wielkie poligony wojsk radzieckich. Gdy wojska stąd odmaszerowały, pozostawiając po sobie zarastające lasem pustkowia, zapanowała tu niepodzielnie przyroda. Takiego, obfitującego w zwierzynę, a bezludnego matecznika nie mogły nie odkryć wilki. I przywędrowały tutaj, a za nimi wyruszyło dwoje badaczy wilczych zwyczajów i wędrówek. Wraz z nimi wyruszamy zimowym wilczym tropem, uczymy się odnajdywać na śniegu ślady godów wilczej pary, śledzić za pośrednictwem tropów ich łowieckie manewry. I dowiadujemy się, do jak dalekich, zagranicznych wędrówek są skłonni ci drapieżcy w poszukiwaniu dogodnych ostoi i łowisk. 06:30 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.V - ODC. 53 11 LISTOPADA - DZIEŃ NIEPODLEGŁOŚCI Cykl dokumentalny, 27 min, Polska, 2017 Scenariusz i reżyseria: Radosław Kotarski W dniu Narodowego Święta Niepodległości Radosław Kotarski śledzi historyczne zwyczaje, które od lat Polacy praktykują właśnie 11 listopada. W tym celu między innymi wypieka rogale świętomarcińskie. Zastanawia się także czy w dawnej Polsce istniały obchody niepodległościowe. A jeśli tak, to z czym były związane? 07:05 NOTACJE - RYSZARD PERYT - ISTOTĄ HARMONII JEST KRZYŻ Cykl dokumentalny, 11 min, Polska, 2017 Autor: Maria Nockowska Ryszard Peryt (rocznik 1947), aktor, reżyser, doktor sztuki teatru, profesor Akademii Teatralnej w Warszawie. Studiował w warszawskiej Państwowej Wyższej Szkole Teatralnej im. Aleksandra Zelwerowicza. Jako jedyny reżyser na świecie zrealizował wszystkie dzieła sceniczne Mozarta, a także wszystkie dzieła sceniczne Monteverdiego. Zmarł w 2019 roku. 07:20 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 212 ZAMEK CZOCHA Magazyn, 22 min, Polska, 2020 Reżyseria: Adam Molak Scenariusz: Tomasz Malkowski Zdjęcia: Jacek Banach, Jarosław Wątor Ponadczasowa seria podróżnicza, wpisująca się w cykl inicjatyw promujących i popularyzujących Polskę na podstawie jej potencjału historycznego, kulturowego, przyrodniczego i rekreacyjnego. Tomasz Bednarek odwiedza najpiękniejsze i najciekawsze miejsca w wielu zakątkach kraju, wędrując nie tylko szlakiem tłumnie odwiedzanym przez turystów, ale docierając również do miejsc, o których wiedzą nieliczni. Zamek Czocha jest jednym z najpiękniejszych w Polsce. Cechuje go wyjątkowa zagadkowość. Jego mury dosłownie skrywają tajemnice, gdyż znajdują się w nich liczne ukryte przejścia. Bajkowa architektura to efekt XX - wiecznej przebudowy, jednak historia budowli sięga średniowiecza. Twierdza powstała w XIII wieku - pierwotnie jako warownia strzegąca pogranicza śląsko - łużyckiego. Zamek zbudowano na wysokiej skale w zakolu rzeki Kwisy. Takie położenie wzmacniało obronny charakter twierdzy. Obecnie malowniczo wznoszącą się na cyplu warownię oblewają wody Jeziora Leśniańskiego sztucznego zbiornika powstałego na początku XX wieku przez spiętrzenie nurtu Kwisy. 07:50 PODWODNY RAJ BORNEO - ATLAS RYB I KORALOWCÓW Serial dokumentalny, 25 min, Polska, 2014 Scenariusz i reżyseria: Andrzej Misiuk Muzyka: Piotr Czubin Wokół pięciu rajskich wysepek, otaczających Borneo, które odwiedzimy, rozsiane są bogate w życie rafy koralowe. Prawdziwą perłą wśród nich jest Sipadan, mekka płetwonurków. Czy jednak można wejść do raju, nie zetknąwszy się wcześniej ze śmiercią? W jaki sposób żywioł oceanu zawłaszcza i wykorzystuje spoczywający na dnie wrak Syreny? Wody Indo - Pacyfiku są pełne fascynujących i groźnych stworzeń. Dokąd prowadzi Aleja Żarłacza? Czy uda nam się odkryć tajemnicę i spenetrować niebezpieczną Jaskinę Żółwia, gdzie śmierć od stuleci zbiera żniwo? Eksplorując wody wokół północno - wschodniego Borneo, nie tylko staniemy oko w oko z rekinami, żółwiami, barrakudami czy płaszczkami, ale także spotkamy Morskich Cyganów. Kim są? Jak żyją? Nie tylko woda kryje w sobie tajemnice. Tropikalny las deszczowy Borneo także pełen jest zagadek. Jak daleko uda się zapuścić w jego głąb, płynąc dziką rzeką Kinabatangan? Podczas fascynującej borneańskiej wyprawy odwiedzimy rezerwaty ginących gatunków: Sepilog, centrum rehabilitacji orangutanów oraz Labuk Bay, jedyne na świecie sanktuarium nosaczy. W niezwykłą podróż zabierze nas Piotr Matejek, doświadczony płetwonurek z 25 - letnim stażem, którego doświadczenie i wiedza przemienią wyprawę w prawdziwą przygodę. Podwodny raj Borneo to seria filmów dokumentalnych o świecie Borneo i zetknięciu z nim człowieka, dla którego podwodny świat jest całym życiem. 08:20 DOKTOR WIRUS I PAN HYDE, WSPOMNIENIA WIRUSOLOGA (DOCTOR VIRUS AND MISTER HYDE) Film dokumentalny, 51 min, Belgia/Francja, 2016 Reżyseria: Jean Crepu Film dokumentalny opowiadający o najmniejszych organizmach, niewidzialnych gołym okiem, a potrafiących dokonać spustoszenia w organizmach żywych. To wirusy, wiązane z najstraszliwszymi chorobami i epidemiami zagrażającymi całej ludzkości, cieszą się złą sławą. Czy jednak mają tylko negatywne cechy? Odpowiedź brzmi: nie. Te mikroorganizmy, które pozostawały nieznane przez bardzo długi czas, stopniowo ujawniły swoje zaskakujące zdolności wspomagania niektórych funkcji naszych organizmów. Około połowa naszego dziedzictwa genetycznego składa się z sekwencji pochodzenia wirusowego. Co bardziej zaskakujące, wirus, który wszyscy posiadamy w dziedzictwie genetycznym, odgrywa kluczową rolę w tworzeniu się łożyska. Ponadto niektóre wirusy mogą być nieocenionymi narzędziami do leczenia chorób genetycznych lub nowotworów. Świat wirusów w końcu odkrywa swoje tajemnice. 09:25 KORSYKA - GÓRY ZANURZONE W MORZU (CORSICA, MOUNTAINS IN THE SEA / KORSIKA - WILDNIS ZWISCHEN SCHNEE UND SAND) Film dokumentalny, 50 min, Austria, 2019 Reżyseria: Heike Grebe, Michael Riegler Korsykanie są znani z niezależności, podobnie jak flora i fauna ich wyspy. Śródziemnomorski klimat, piaszczyste plaże... Korsyka. Najbardziej górzysta wyspa na Morzu Śródziemnym! W surowym habitacie rozwijają się nowe podgatunki... kształtują nowe zachowania. Oto skalista wyspa - między piaskiem a śniegiem. Dla nowo przybyłych jest to trudne, ale skaliste krajobrazy, legendarna makia, gęste, aromatyczne krzewy i zarośla, które przytłaczają całe wioski, muszą być trzymane w ryzach i chronione. Żyją tu licznie pająki czarnej wdowy, motyle, jaszczurki i pszczoły miodne. W opuszczonych wioskach dominują nietoperze. Góry Korsyki to pierwotny dom muflonów. Z kolei korsykańskie jelenie wytępiono, a następnie przywożono, żeby ratować gatunek, z sąsiedniej Sardynii. Spotkamy tu również salamandry, żółwie, świnie hybrydowe, kanie, żołny i kowaliki. Wody z roztopów z Monte Cinto. To najwyższy szczyt Korsyki o wysokości 2700 metrów. Stąd jest zaledwie 25 km do brzegu, ale szlak wiedzie przez ekstremalny krajobraz. Niewiele ssaków przetrwa tu - gdzie woda dochodzi do linii drzew. Żaden inny śródziemnomorski ląd nie jest nadal tak gęsto porośnięty lasami jak Korsyka. Wysokie góry i głębokie wąwozy sprawiają, że wycinka jest niemal niemożliwa. Las Vizzavona rozciąga się od wschodu do zachodu - dzieląc wyspę na pół. Drugim bogactwem Korsyki jest woda. Żadna wyspa śródziemnomorska nie może się mierzyć z setką korsykańskich rzek. Dzięki roztopom - ich koryta nigdy nie wysychają. Idealne warunki dla płazów! 10:25 LEGENDY EUROPY ODC. 1 CZECHY (LEGENDS OF EUROPE MYSTICAL AND FANTASY TALES 1. BOHEMIA) Serial dokumentalny, 52 min, Francja, 2019 Reżyseria: John Hudson Seria przedstawia nowe, niemal magiczne spojrzenie na europejskie dziedzictwo. Inspirowane nowo odkrytym zainteresowaniem odwiecznymi legendami. Czy przerażające, czy zaskakujące, te historie, inspirowane naturalnymi wspaniałościami, są jednocześnie mistycznymi i niejasnymi zagadkami do rozszyfrowania. Piraci, bestie, zaczarowane lasy, skamieniali pasterze, zaczarowane jeziora, dziwaczne potwory lub uwięzione księżniczki to bohaterowie tej serii, która z północy na południe i ze wschodu na zachód na nowo odkryje Europę. Odcinek pierwszy to podróż do Czech. Łacińska i niemiecka nazwa Czech wywodzi się od średniowiecznego Boiohaemum / Boiohaemia, oznaczającego krainę ludu Bojów. W starożytności nazwą tą określano obszary zamieszkane przez celtycki lud Bojów, zasiedlający te tereny w IV w. p.n.e. Choć wywędrowali oni potem do Italii, ich pierwotna ojczyzna w języku łacińskim zachowała swoją nazwę również po kolonizacji germańskiej, a potem słowiańskiej. Gęste lasy, pełne dzikich zwierząt, tajemnicze rzeki, zaczarowane zamki otoczone idyllicznymi dolinami. Opowieści i legendy Czech są sercem i duszą tego regionu Republiki Czeskiej. Odkrywamy fantastyczne dziedzictwo, które nigdy nie przestaje fascynować umysłów urzeczonych opowieściami o demonach, duchach, geniuszach, wampirach, księżniczkach, a nawet księżniczkach - wampirach. Przez wieki architektonicznej ewolucji Praga jest idealnym miejscem dla hipnotyzujących legend, które można opowiedzieć w zaułkach, tajemniczych pasażach lub mitycznych pomnikach. 11:20 WOKÓŁ MÓRZ II - ODC. 9 SZKOCJA. ŁODZIĄ PRZEZ KANAŁ KALEDOŃSKI (AROUND THE SEA II EP. 9 ECOSSE, AU FIL DES LOCHS ET DES ECLUSES) Serial dokumentalny, 23 min, Francja, 2018 Reżyseria: Magali Serre Kontynuacja opowieści o krajach, miastach i ludziach, których życie związane jest z wodą. Ocean Spokojny, Karaiby, wybrzeże Francji, Ocean Polarny czy wybrzeże Afryki - będziemy podróżować, żeglować i dowiadywać się wszystkiego o świecie widzianym oczami mieszkańców, którzy żyją i pracują wokół tych niezwykłych miejsc. Raj dla jednych, a dla innych ekologiczne cierpienie. Odcinek dziewiąty to Szkocja i kraina dzikich, rozległych przestrzeni. W sercu dziewiczej przyrody wije się Kanał Kaledoński, zbudowany na początku XIX wieku i łączący Morze Szkockie z Morzem Północnym. Biegnie od Fort William do Inverness. Przecina Szkocję od wschodu do zachodu i przepływa przez serię jezior, z których najsłynniejsze jest Loch Ness. Każdej wiosny odbywają się tu tradycyjne regaty, które przenoszą uczestników do dawnej Szkocji, pełnej legend i mitycznych potworów. Choć regaty to świetna rozrywka, wymagają również wysiłku. Podczas wyścigu pogoda sprawi uczestnikom kilka niespodzianek. Żaglowce pokonają trasę długości dziewięćdziesięciu siedmiu kilometrów, aż do Morza Północnego. Pierwszy etap - schody Neptuna, jedna z największych atrakcji Kanału Kaledońskiego: osiem śluz zbudowanych w 1807 roku. W tym miejscu łodzie unoszą się na wysokość dwudziestu metrów nad poziomem morza. Kanał powstał, by żaglowce handlowe nie musiały opływać Szkocji od północy - to bardzo niebezpieczny szlak. Potrzeba dwudziestu minut, by pokonać każdą ze śluz. W sumie - dwie i pół godziny na podziwianie Ben Nevis, najwyższego szczytu Wielkiej Brytanii. 11:45 ... I ŻYLI DŁUGO I SZCZĘŚLIWIE Reportaż, 10 min, Polska, 1979 Scenariusz: Jerzy Łuczak, Leszk Bober Zdjęcia: Jerzy Haida Jan i Stefania Ptasińscy obchodzą złote gody - opowiadają historię wspólnego życia. Wspominają moment poznania się, czas wojny, pracę na roli, wychowanie pięciu synów i czterech córek. Krzątanina gospodarzy wokół domu. Narodziny krowy, wypiek chleba, prace w ogródku, oranie pola. Przyjazd dzieci Ptasińskich z rodzinami na uroczystość złotych godów. 12:05 MÓJ PRADZIAD MELCHIOR WAŃKOWICZ Film dokumentalny, 55 min, Polska, 1998 Reżyseria: Piotr Morawski Scenariusz: Tomasz Rostworowski, Piotr Morawski Zdjęcia: Andrzej Adamczyk Z dworu w Kałużycach pozostały tylko fragmenty fundamentów, ledwie wystające spod wybujałej trawy. Tuż obok, na polu, rolnicy wyorują czasem z ziemi ułomki ozdobnych kafli, skorupy, kawałki gipsowych sztukaterii. Trwalszy okazał się papier. W miejscowym archiwum zachowały się stare księgi metrykalne i barwne tablice genealogiczne rodu. Ogladają je wspólnie Jur Wańkowicz - bratanek, oraz Dawid Walendowski, prawnuk wielkiego pisarza. Dawid Walendowski po uzyskaniu dyplomu opuścił Stany Zjednoczone i przyleciał do Warszawy. Mieszka tu i pracuje w przedstawicielstwie holenderskiego banku. Chce poznać znany dotąd tylko z opowieści kraj przodków, ruszyć tropami sławnego pradziadka. By dotrzeć do krainy "szczenięcych lat" Melchiora, musi, wraz z przewodnikiem Jurem, odwiedzić Białoruś. Na jej terytorium leżą dziś Kałużyce. Pięknego dworu pełnego książek, obrazów, dzieł sztuki i starej porcelany od dawna już nie ma. Na zapuszczonym, porośniętym lasem cmentarzysku pozostały szczątki nagrobnych pomników. Tylko najstarsi mieszkańcy wsi pamiętają jeszcze rodzinę Wańkowiczów. Bogate pamiątki z lat wojny i emigracji przechowują w Ameryce wnuczki pisarza. Ewa Erdman - Lazarewicz i Anna Erdman. Wańkowicz ciężko znosił wychodźstwo. Jego decyzja o powrocie do kraju w 1958 roku nie spodobała się wielu przedstawicielom Polonii. Jeszcze gorzej przyjęto kontakty przybysza z ludźmi ówczesnej władzy. Pisarz nie przejmował się zarzutami. Chciał, by jego książki docierały w jak największych nakładach do polskich czytelników. Nawet kosztem "flirtu" z reżimem i ingerencji cenzury. W warszawskim mieszkaniu literata bywało tłoczno. Melchior poił gości mocnymi nalewkami i szokował równie mocnymi wypowiedziami. Często zwracał się bezpośrednio do nieznanych, ślęczących gdzieś przy magnetofonach funkcjonaruszy podsłuchujących rozmowy w domu "obiektu". Naprawdę ważne i poufne kwestie omawiał w bezpiecznym miejscu, na balkonie. Wbrew opinii "nieprzejednanych" nie dał się obłaskawić ludowej władzy. Skazany w politycznym procesie na półtoraroczne węzienie uparcie odmawiał prośby o ułaskawienie. Mimo namów Moczara nie chciał też przedstawić sądowi zaświadczeń lekarskich zawieszających "odsiadkę". A wsadzić Wańkowicza do celi partia nie śmiała. Zwlekała z wykonaniem wyroku przez parę lat, aż do amnestii. Obok reporterskich relacji z podróży prawnuka pisarza oraz wspomnień bratanka, wnuczek i sekretarki Wańkowicza, Aleksandry Ziółkowskiej, tworzywem dokumentalnego filmu są archiwalne materiały TVP, zdjęcia i fragmenty dzieł bohatera. Są to: "Szczenięce lata", "Ziele na kraterze", "Tędy i owędy", "Monte Cassino", "Przez cztery klimaty" i "Nowe pędy". 13:10 BYĆ KOBIETĄ W HIMALAJACH Film dokumentalny, 44 min, Polska, 2018 Scenariusz i reżyseria: Eliza Kubarska Film dokumentalny o kobietach wspinających się na najwyższe górskie szczyty w Himalajach. W 1978 roku Polka Wanda Rutkiewicz stanęła na szczycie Everestu jako pierwsza Europejka i trzecia kobieta na świecie. W kwietniu 1993 roku pierwsza Nepalka Pasang Lhamu Sherpa po trzech nieudanych próbach z poprzednich lat, również zdobywa Everest. Niestety, z tej wyprawy nigdy nie powróciła. Zginęła podobnie jak Wanda, która zaledwie miesiąc później zaginęła na Kanczendzondze - trzecim co do wysokości szczycie świata. Obie stały się ikonami kobiet niezależnych, silnych, dążących do celu. Każda z nich zapłaciła za swoje marzenia najwyższą cenę. Historie Wandy i Pasang, kobiet z odległych kultur, spotykają się nie tylko w Himalajach. Piękne kobiety, które musiały walczyć o swoje prawa i marzenia, które musiały udowadniać mężczyznom, że stać je na realizację swoich pasji. Aby tego dokonać, musiały stać się lepsze i bardziej wytrzymałe niż mężczyźni. Wandę i Pasang spotkamy nie tylko w ujęciach archiwalnych. Obie stały się inspiracją dla młodego pokolenia himalaistek swoich krajów. W Polsce spotykamy przedstawicielkę młodego pokolenia: 25 - letnią Sylwię Bojek, która zainspirowana Wandą, wyruszyła na Everest, aby go zdobyć jako najmłodsza Polka (kwiecień, maj 2017). We wschodnim Nepalu spotykamy Chhurim Sherpa, która pochodzi z wioski pod Kanczendzongą, na której zboczach zaginęła Wanda. Zafascynowana od dzieciństwa bohaterką Pasang Lhamu, Chhurim marzyła o Evereście. Udaje się jej tego dokonać w 2012 roku, ale idzie o krok dalej. Chhurim zdobywa Everest dwukrotnie w jednym sezonie (12 i 19 maja), dzięki czemu wchodzi do księgi rekordów Guinessa. Zderzając historie kobiet z dwóch krańców świata (Polska i Nepal), które łączy pasja gór, tworzymy ciekawy obraz kobiety w górach. Każda z bohaterek musiała walczyć nie tylko z przeciwnościami żywiołów, ale również z porządkiem świata, według którego kobieta miała spędzać czas w domu, opiekując się mężem i dziećmi, a nie zdobywać niebezpieczne szczyty. 14:00 ORLE JEZIORA (EAGLE LAKES / DIE LAUENBURGISCHEN SEEN - WILDNIS ZWISCHEN LÜBECK UND ELBE) Film dokumentalny, 50 min, Niemcy, 2020 Reżyseria: Almut Hauschild, Christoph Hauschild Film dokumentalny o niezwykłym miejscu na terenie Niemiec. Jeziora Lauenburskie wtopione są w wielowiekowy krajobraz. W tym otoczeniu żyją nieoczekiwani nowi mieszkańcy. Pojezierze Lauenburg znajduje się między Lubeką a Lauenburgiem. Dzięki tem, że jest biotopem i bioróżnorodnością jest to jeden z najważniejszych krajobrazów przyrodniczych w Niemczech. 25 lat po zjednoczeniu natura wyleczyła rany spowodowane przez dzielący mur, a teraz nawet blizny zaczynają powoli znikać. Pojezierze Lauenburg stało się ośrodkiem zagrożonych gatunków. Twórcy filmów o zwierzętach przedstawiają naturalne bogactwo tych jezior. Po ponad roku kręcenia materiałów filmowych możemy poznać ekscytujące historie o polowaniu na orły morskie. Zobaczymy ogromne stada jeleni. Jednym z przykładów tego, jak cenne stało się to schronienie, jest obecność orła bielika. Po ponad 13 - letniej nieobecności do Szlezwiku - Holsztynu powrócił pierwszy rybołów. 14:55 MAŁPI GANG - SERIA 2. CZ. 7. UCZTA DLA ZGŁODNIAŁYCH (MONKEY THIEVES - II SERIA (BEGGAR'S BANQUET)) Cykl dokumentalny, 25 min, Niderlandy (Holandia), 2008 W Dżajpurze jest wtorkowy poranek. Królowa Rani i jej bezdomny gang z Galty wcześnie zaczynają dzień. Kamal, samiec alfa, popadł w niełaskę po tym, jak pozwolił, by grupa langurów zajęła terytorium makaków w świątyni. Bezdomne makaki rezusy kierują się w głąb miasta. Nagle wśród ulicznego zgiełku Rani rozpoznaje znajome dźwięki. Reszta gangu też je słyszy. Wszyscy się ożywiają. Dla tych niegdysiejszych mieszkańców świątyni odgłosy modlitwy oznaczają tylko jedno - pożywienie. Ale nie tylko makaki wiedzione głodem przybyły w to miejsce. Świątynia Hanumana w rejonie Chandpole to jedna z najstarszych i najsłynniejszych świątyń w mieście. We wtorek osiemdziesiąt tysięcy wiernych przybywa tu, aby sławić Hanumana małpiego boga. Najlepszym sposobem oddania mu hołdu jest dokarmienie jego żywych wcieleń. Rani czuje, że los wreszcie się do nich uśmiechnął. W pobliżu świątyni kręci się także miejski łapacz małp Dhanna Lal. Jednak tego ranka Dhanna nie zamierza łapać małp. Wtorek to dzień poświęcony czczeniu Hanumana. Łapacz nie wziął ze sobą klatek. Skupił się na innych naczelnych, na grupie nastolatków kandydatów na łapaczy małp. Chłopcy nie mogą się doczekać, kiedy zaczną ćwiczyć. Wobec tylu szkód wyrządzanych przez małpie gangi, ten zawód na pewno ma przyszłość. Tymczasem do świątyni zbliża się grupa samców. Po najwyraźniej ciężkiej nocy są bardzo głodne. Często odwiedzają świątynię, by się posilić. Dziś rano mogą tu liczyć na wyjątkowe atrakcje. Gromada samic to prawdziwa gratka. Samce rozbiegają się więc po pobliskich dachach, by mieć lepszy widok. Królowa Rani zainteresowana tylko jedzeniem, szuka miejsca odpowiedniego na śniadanie. Ale inne samice są poruszone i ochoczo wypatrują nowych potencjalnych członków gangu. Ci przystojni nieznajomi to kusząca perspektywa. 15:25 MAŁPI GANG - SERIA 2. CZ. 8. POLICJANCI I RABUSIE (MONKEY THIEVES - II SERIA (COPS AND ROBBERS)) Cykl dokumentalny, 25 min, Niderlandy (Holandia), 2008 Wczesny ranek w Dżajpurze. Większość ludzi zajmuje się pracą. Zgłodniałe małpy też nie leniuchują. Królowa Rani i jej gang makaków rezusów z Galty polują na śniadanie. Ponad tydzień temu gang został wyrzucony ze świątyni w Galcie przez grupę langurów. Rani sprostała wyzwaniu życia w mieście, czego nie można powiedzieć o jej partnerze Kamalu, który ucieka, gdy tylko dzieje się coś niepokojącego. Tymczasem kierowca ciężarówki, która przybyła do Dżajpuru, odkrył pod plandeką kłopotliwego pasażera. To Zamir, dawny buntownik z gangu z Galty. Osiem miesięcy temu Zamir został uznany za osobnika stwarzającego zagrożenie i wywieziony z Dżajpuru do odległego lasu. Teraz powrócił do miasta, ale czuje się tu zagubiony. Obserwuje tętniące wokół życie. Odgłosy ulicy budzą w nim dawne wspomnienia. Wiele z tego, co widzi, jest mu dziwnie znajome. Na ulicy widać pełno makaków. Niektóre wyglądają groźniej niż małpy, które poznał na wsi. Instynkt nakazuje mu trzymać się z dala od innych małp, nie rzucać się w oczy i zmierzać w głąb miasta. Gang Rani trafił do dzielnicy wyrobów tekstylnych. Szyje się tutaj ubrania dla wszystkich. Małpy są zachwycone. Najwięcej ciekawości budzą turbany we wszystkich kolorach, najpiękniejsze w całych Indiach. Ale krawcy mają tu oko na niemile widzianych klientów. Księżniczka Esha naraża się krawcom, ale za jej wybryki odpowie ktoś inny. W tym sezonie modna małpa nie powinna pokazywać się bez nowego turbanu. Księżniczka dokonuje więc zakupu, choć w charakterystycznym dla małp, złodziejskim stylu. Pozostałe małpy świetnie się tu bawią, jednak pokaz mody nie zaspokoi głodu. Makaki ubarwiają ulicę tkaninami, po czym uciekają z miejsca przestępstwa, zostawiając za sobą ślady. Wkrótce Rani i jej bliscy znajdą się w tarapatach, bo zmierza ku nim grupa łapaczy małp. Kłopoty będzie miał także Zamir. Gdy próbował odnaleźć drogę do centrum miasta, zauważył łapacza, który zamknął go w klatce i wywiózł do lasu. Na szczęście, tym razem łapacz pojechał dalej, nie rozglądając się wokół. Zamir zaś, przybywając do miasta, ma nadzieję wyrównać rachunki ze starym wrogiem, jakim jest gang z Galty. Już dwukrotnie próbował przejąć nad nim władzę. Być może uda się za trzecim razem? 16:00 EKSTREMALNE MIASTA - ODC. 1. JAKUCK (EXTREME CITIES / LES VILLES DE L'EXTREME. 1. YAKUTSK) Serial dokumentalny, 47 min, Francja, 2009 Reżyseria: David Rosanis Cztery ekstremalnie położone miasta - Jakuck, La Paz, Hammerfest i Bangkok - są jednymi z najtrudniejszych miejsc zamieszkania na świecie. Dowiemy się, jak te miasta walczą z najtrudniejszymi warunkami środowiskowymi na naszej planecie, aby zapewnić swoim mieszkańcom akceptowalny poziom egzystencji. W pierwszym odcinku poznamy Jakuck, najzimniejsze miasto na świecie. W miejscu zwanym biegunem zimna największym wyzwaniem jest rodzaj gleby: wieczna zmarzlina. Wraz z ociepleniem klimatu ta zamarznięta gleba topnieje, a budynkom grozi zawalenie. Całe miasto zbudowane jest na lodzie, choć wkrótce ten technologiczny cud może skończyć się katastrofą. Po upadku Związku Radzieckiego Jakucja stała się autonomiczną republiką Sacha. Tu zimy trwają od dziewięciu do dziesięciu miesięcy. Jakuck znajduje się w pobliżu punktu, który geografowie nazywają biegunem zimna. Notuje się tu najniższe temperatury na północnej półkuli, do minus 70 - ciu stopni. 17:00 LEGENDY EUROPY ODC. 2 PÓŁNOC (LEGENDS OF EUROPE MYSTICAL AND FANTASY TALES. NORTH) Serial dokumentalny, 52 min, Francja, 2019 Reżyseria: John Hudson Seria przedstawia nowe, niemal magiczne spojrzenie na europejskie dziedzictwo. Inspirowane nowo odkrytym zainteresowaniem odwiecznymi legendami. Czy przerażające, czy zaskakujące, te historie, inspirowane naturalnymi wspaniałościami, są jednocześnie mistycznymi i niejasnymi zagadkami do rozszyfrowania. Piraci, bestie, zaczarowane lasy, skamieniali pasterze, zaczarowane jeziora, dziwaczne potwory lub uwięzione księżniczki to bohaterowie tej serii, która z północy na południe i ze wschodu na zachód na nowo odkryje Europę. Odcinek drugi to wyprawa do krain położonych na północy naszego kontynentu. Wielu żeglarzy widziało, jak ich statki rozrywały się na tych wybrzeżach pokrytych przerażającymi skamieniałymi ławicami, które stwardniały z czasem. Mówi się, że sam gigant Gargantua ukształtował krajobraz. Tak powstał dawno temu ten geologiczny cud. Ogromna różnorodność tego regionu jest źródłem wielu legend, takich jak katedra w Amiens lub ta o poszarpanym drzewie i bajkowych pierścieniach. Na krańcach Francji, tam gdzie burzliwe Morze Północne wreszcie łagodnieje, by przez Cieśninę Kaletańską i La Manche połączyć się z Atlantykiem, spotkanie wyznaczyły sobie ptaki z całej Europy. Choć trwożliwych tutejszy klimat może odstraszyć, one mają tu swój raj. Dzikie zwierzęta mroźnej północy to główni bohaterowie pikardyjskich i flamandzkich legend, które inspirowały malarzy i pisarzy. Wśród nich najjaśniejszym światłem lśni wielki Juliusz Verne. Podróżnik, który zbliżał się do tych brzegów od Wielkiej Brytanii, musiał mieć się na baczności. Piaszczyste wydmy majaczące w oddali uśpiły czujność niejednego żeglarza. Nikt nie spodziewał się pasa ostrych skał, którym Dunkierka zawdzięczała nazwę: Miasto Rozbitków. Tak, Dunkierka to pułapka! 18:05 JAK JEDWABNY SZLAK STWORZYŁ ŚWIAT - ODC. 2 ŚWIATŁO W CIEMNOŚCI (HOW THE SILK ROAD MADE THE WORLD / DIE SEIDENSTRAE WEG IN DIE WELT VON HEUTE / EPISODE 2 LIGHT FROM DARKNESS) Cykl dokumentalny, 52 min, Nowa Zelandia, 2018 Reżyseria: Anya Durling, Fei Xiang Trzyodcinkowa mini - seria dokumentalna, opowiadająca o dramatycznych losach Euroazji. Jedwabny Szlak to jedno z największych przedsięwzięć ludzkości. Od tysięcy lat istniejący szlak handlowy łączący wschód i zachód, głęboko wpłynął na historię. Handel Jedwabnym Szlakiem pomógł budować i łamać imperia, podsycał rewolucje i wpływał na cywilizacje. Ludzkość, jaką znamy i wiele rzeczy, które stworzyliśmy, zawdzięczamy legendarnemu szlakowi. Dotyczy to przedmiotów tak podstawowych, ale rewolucyjnych jak kartka papieru. Będziemy podróżować w czasie, aby być świadkiem ewolucji starożytnych wojen i przeżyć horror Czarnej Śmierci, zobaczymy wybuchowe skutki innowacji i przeżyjemy radykalne zmiany życia społecznego. Odc. 2 - "Światło w ciemności". To opowieść o tym, jak handel na Jedwabnym Szlaku przynosił coś więcej, niż tylko pieniądze. Także o tym, jak pomagał przekształcać świat, który nas stworzył. W bitwie pod Crecy w 1346 - ym roku Anglicy odnieśli historyczne zwycięstwo nad Francją. Pomógł im w tym chiński wynalazek, który trafił do Europy - proch strzelniczy. W chińskim regionie - Mongolii Wewnętrznej, archeolodzy badają pochodzenie prosa - jednego z najstarszych udomowionych zbóż na świecie. Migracja prosa otwierała okno na świat. Handel prosem i pszenicą między Europą i Chinami nie tylko dostarczał żywność, ale dokonał także wielkiej zmiany społecznej. Ludzie przenosili też choroby na wielkie odległości, wędrując Jedwabnym Szlakiem. 19:05 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - LAZUROWE WYBRZEŻE. KRAINA PIĘKNA I LUKSUSU (FLAVORS) Seerial dokumentalny, 51 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos Ta niezwykła seria dokumentalna pomaga odkryć bogactwo, magię i piękno najciekawszych miejsc na świecie: ich naturalne cuda i sławne zabytki, wytwory lokalnych rzemieślników i zapierające dech w piersiach krajobrazy. W każdym odcinku na widzów czeka niezapomniana podróż przez tradycję i historię kolejnego kraju, który jest wymarzonym miejscem docelowym każdego podróżnika. 20:10 KUBA - REWOLUCJA OD KUCHNI Film dokumentalny, 43 min, Polska, 2020 Scenariusz i reżyseria: Witold Szabłowski Zdjęcia: Siarhei Marchyk Rozpoczynając rewolucję, Fidel Castro obiecał Kubańczykom, że żaden z nich nigdy nie umrze z głodu. Jedzenie zawsze jest w centrum uwagi kubańskich władz, które, by wyżywić naród, wyhodowały nawet zmutowaną genetycznie krowę - rekordzistkę. Co jedzą dziś zwykli Kubańczycy? O to zapytaliśmy ich samych. Co jadł Fidel? Zdradza nam jego osobisty kucharz, Erasmo Hernandez (to pierwszy film, w którym zgodził się wystąpić). Czy rzeczywiście ludzie na wyspie nie głodują? I czy przypadkiem kuchennymi drzwiami na Kubę nie wkrada się kapitalizm? 21:05 BARBARA WŁODARCZYK ZAPRASZA - ALBANIA. POSZUKUJĄC SPRAWIEDLIWOŚCI Program kameralno-studyjny, 9 min, Polska, 2021 Scenariusz i prowadzenie: Barbara Włodarczyk Rozmowy z twórcami filmów dokumentalnych. 21:15 ALBANIA. POSZUKUJĄC SPRAWIEDLIWOŚCI Film dokumentalny, 44 min, Polska, 2021 Reżyseria: Witold Szabłowski Historia Jovana Plaku, którego ojciec, Koco Plaku, był wykształconym w Związku Radzieckim geologiem. To jemu Albania zawdzięcza znalezienie największych w kraju pokładów ropy naftowej. W latach 60. Albania zerwała związki z ZSRR, wszyscy wykształceni w Moskwie znaleźli się na czarnej liście. Jovan miał pół roku, kiedy jego ojca zabrali agenci Sigurimi. Los ojca i jego zniknięcie zdeterminowało całe jego życie. Jovan od niemal trzydziestu lat szuka bezskutecznie grobu ojca. Film jest jednocześnie opowieścią o latach albańskiego reżimu podczas rządów Envera Hodży, któremu podległe służby specjalne, zwane Sigurimi, miały nieograniczoną władzę nad życiem i śmiercią obywateli kraju. W egzekucjach zabito ponad 5 tysięcy ludzi; kolejnych kilkadziesiąt tysięcy to ofiary łagrów i prześladowań. Komunistyczny reżim, który rządził Albanią od zakończenia II wojny światowej do roku 1992, wzorem Stalina budował łagry i mordował swoich własnych obywateli. 22:15 SZEROKIE TORY - JEDEN DZIEŃ Z ŻYCIA TAKSÓWKARZA W MIEŚCIE STALINA Cykl reportaży, 24 min, Polska, 2002 Autor: Barbara Włodarczyk Reportaż z gruzińskiego miasta Gori, gdzie urodził się Stalin i gdzie do dziś trwa jego kult, mimo ujawnienia całej prawdy o zbrodniach stalinowskich. Bohaterem jest taksówkarz, który doskonale zna miasto i jego mieszkańców i tak jak większość z nich jest wielbicielem Stalina. Kamera towarzyszy bohaterowi w pracy, w domu, gdzie od 10 lat nie ma ogrzewania i ciepłej wody. Obserwacja warunków życia w objętej kryzysem Gruzji daje odpowiedź na pytanie, skąd bierze się nostalgia za Stalinem, który dla umęczonych ciężkimi warunkami życia Gruzinów stał się uosobieniem porządku i stabilizacji. 22:50 OSIEM PROCENT Film dokumentalny, 74 min, Polska, 2021 Scenariusz i reżyseria: Wojciech Klimala Reżyser pokolenia lat 80. wyjeżdża z Polski do RPA, aby przyjrzeć się rzeczywistości swoich rówieśników. Staje się jednym z bohaterów filmu. Pragnie dowiedzieć się, jakich zmian zaznał świat Południowej Afryki po 25 latach od upadku apartheidu. Czy ziścił się sen o multikulturowej społeczności, zwany przez Nelsona Mandelę Rainbow Nation? Czy Afrykanerzy żyją w zgodzie z rdzennymi mieszkańcami RPA? Czy przetrwała głośno zapowiadana równość? Jakie ślady postapartheidu można znaleźć w nastrojach społeczno - politycznych RPA? Poznając ten kraj, postara się zrozumieć jego skomplikowaną historię i przybliżyć obecną sytuację, w jakiej znajdują się mieszkańcy Republiki Południowej Afryki. 00:15 PIERWSZY KROK Reportaż, 25 min, Polska, 1978 Scenariusz: Michał Dąbrowski, Aleksander Gosk Zdjęcia: Kazimierz Sikorski Przygotowania młodzieży szkolnej do pracy na żaglowcu "Dar Pomorza" oraz ich pierwszy rejs na tej fregacie. Po raz drugi w przygotowaniach do sezonu biorą udział uczniowie gdańskiego liceum zawodowego, harcerze, którzy trafiają tu poprzez Centrum Wychowania Morskiego i Wodnego w Gdyni oraz jungowie Bractwa Żelaznej Szekli. Młodzież, podzielona na trzy wachty, przebywa na statku i uczy się żeglarskiego rzemiosła. Każdy uczestniczy w ćwiczeniach i pracach podkładowych na statku. Młodzi ludzie ćwiczą wiosłowanie na łodziach ratunkowych, chodzenie po masztach, ściąganie i rozwijanie żagli. Pełnią też służbę w kuchni oraz malują elementy statku. Po trzech tygodniach fregata "Dar Pomorza" wraz z młodą załogą wypływa w rejs. Młodzi ludzie wykorzystają w praktyce to, czego nauczyli się wcześniej. 00:50 NOTACJE - ROMAN STANIEWSKI - POZOSTAŁY TE ZDJĘCIA Cykl dokumentalny, 10 min, Polska, 2017 Autor: Sławomir Koehler Roman Staniewski (rocznik 1923), inżynier geodeta. W czasie II wojny światowej był żołnierzem Batalionu Miotła (jako starszy strz. ps. Stanisław Kwiatkowski). 01:05 MAKSIMUM PRZYJEMNOŚCI Film dokumentalny, 47 min, Polska, 2012 Scenariusz i reżyseria: Katarzyna Trzaska Zdjęcia: Andrzej Wojciechowski, Michał Żuberek Muzyka: Marzena Majcher Bohaterki dokumentu pochodzą z Torunia, od dawna są na emeryturze, ale nie poddają się upływowi czasu. Przyjaciółki: Irena, Małgorzata, Krystyna, Bogumiła, Elżbieta, znajdują własny sposób na to, by oddalić starość, zapomnieć o nieuchronnym przemijaniu. Jesień życia upływa im na różnych zajęciach w klubach, na kuracjach, masażach. Nie stronią też od tańców na specjalnych wieczorkach dla seniorów. Myślą o dobrej zabawie, o zdrowiu, kondycji i wyglądzie zewnętrznym, a chcąc się ubierać elegancko i modnie, szukają lepszych kreacji w ciuchlandach. Osobne miejsce w ich życiu zajmują prezentacje handlowe, bez których nie umiałyby już normalnie funkcjonować. Tajemniczy rezonator biofotonowy za 6 tysięcy złotych, masażer do stóp z podczerwienią, odmładzające kapsułki, fotel masujący za 13 000 złotych, odkurzacz "inteligentny" za 8 tysięcy złotych, garnki "ambitne" oraz patelnia za 5 tysięcy to zakupy ich marzeń, sen o luksusie. Prym w tej dziedzinie wiedzie Irena, która ma już chyba wszystko, łącznie z kosztownym kompletem garnków do gotowania na parze. Na przyrządzanie i degustację takich potraw zaprasza przyjaciółki, które z podziwem, i być może z zazdrością, patrzą na jej nowy nabytek. Małgosia, Krysia, Ela, Bogusia i Irena wierzą, że oferowane im na różnych prezentacjach "cudowne" towary potrafią wydłużyć życie, uleczyć choroby, okażą się remedium na opuszczenie, samotność i dokuczliwą starość. Utwierdzają je w tym zapewnienia młodego, przebojowego prezentera o osiągnięciu: maksimum przyjemności, maksimum satysfakcji, maksimum zadowolenia. Autorka filmu nie próbuje analizować zjawiska sprzedaży bezpośredniej od strony agresywnych firm sprzedających, skłania się raczej ku subtelnej i zabawnej próbie odpowiedzi na pytanie: dlaczego wśród emerytów te przedmioty cieszą się tak ogromnym powodzeniem? Dlaczego decydują się wydać ostatnie oszczędności na luksus, który tak naprawdę ociera się o kicz. 02:05 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - ODC. 230 NA RATUNEK MILCZĄCYM KOLOSOM Magazyn historyczny, 23 min, Polska, 2021 Autor: Adam Sikorski Dziś wybieramy się do Krosna. W kamienicy w centrum Krosna podczas penetracji piwnic koledzy eksploratorzy odkryli silnik stacjonarny z początków ubiegłego wieku. Po bliższych oględzinach okazało się, że napędzał unikatowy generator zaopatrujący w prąd znaczną część miasta. Ponieważ w kamienicy mają zostać przeprowadzone prace remontowe, podejmiemy próbę wydobycia silnika, nim komuś przyjdzie do głowy pociąć go na złom. 02:35 DOKUMENT - PAMIĘĆ DOMU Film dokumentalny, 47 min, Polska, 2012 Scenariusz i reżyseria: Beata Hyży-Czołpińska Zdjęcia: Krzysztof Więckowski Podlasie do dziś cechuje niepowtarzalny krajobraz, wzbogacony niespotykaną w innych częściach Polski architekturą drewnianą. Niestety, w ostatnich latach zachodzą w nim nieodwracalne zmiany. Na skutek niekontrolowanych chaotycznych inwestycji budowlanych ginie zarówno krajobraz kulturowy, jak i przyrodniczy, będący wspólnym wielowiekowym dziedzictwem. Są jednak ludzie, którzy dostrzegają wartości krajobrazowe Podlasia. To głównie mieszkańcy dużych miast, którzy postanowili radykalnie zmienić życie, uciec z hałaśliwych aglomeracji i zamieszkać na wsi. Kupują zdewastowane stare drewniane domy i restaurują je tak, by zachowały swój historyczny charakter. Kto zdąży pierwszy? Czy szybciej będzie postępowało niszczenie krajobrazu, czy zacznie się proces powstrzymujący? To zależy od dotarcia z przesłaniem filmu do powszechnej świadomości. 03:30 TAJEMNICA ŚMIERCI WOJEWODY Film dokumentalny, 53 min, Polska, 2015 Scenariusz i reżyseria: Hanna Zofia Etemadi Zdjęcia: Jacek Grzelak Muzyka: Joanna Fidos W 2017 r. przypadła 700 - letnia rocznica lokacji Lublina, miasta o bogatej historii obfitującej w godne przypomnienia wydarzenia. Także i nowoczesna historia Lublina, zwłaszcza tragiczne lata okupacji to wiele faktów heroicznych a zapomnianych, będących tłem działania wybitnych osobowości. Jedną z nich - może najbardziej znaczącą - jest ostatni wojewoda lubelski II Rzeczypospolitej Jerzy Albin de Tramecourt, zamordowany przez Niemców jesienią 1939 roku w nieznanych dotąd okolicznościach. Autorzy filmu postawili sobie za cel wydobycie z zapomnienia jego postaci. Był to człowiek od szesnastego roku życia związany z ruchem niepodległościowym, bohaterski legionista, wybitny żołnierz, społecznik, wreszcie starosta wileńsko - trocki i radomski, później wicewojewoda poleski, a od września 1937 roku do tragicznej śmierci w 1939 roku wojewoda lubelski. Dzięki dostępowi do unikalnego archiwum rodzinnego został zilustrowany nie tylko życiorys bohatera filmu, ale i życie miasta Lublina od początku XX wieku do 1940 roku. Praca nad filmem miała też na celu wyjaśnienie tajemnicy śmierci wojewody, ustalenie miejsca i czasu, bo powód: odmowa współpracy z okupantem, znany jest z przekazu jego współpracowników.