TVP Dokument Niedziela, 15.01.2023 06:00 DZIKA POLSKA - WPŁYŃ NA WODĘ. URACZENI Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2013 Scenariusz i reżyseria: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łeska Zdjęcia: Tomasz Michałowski Kiedyś nazywano go szewcem ze względu na wyposażenie w kilka par naturalnych narzędzi, jakby wziętych z szewskiego warsztatu. Rak rzeczny ma wszakże 11 par odnóży, używanych do przeróżnych celów. Niektóre - zwłaszcza pokaźne szczypce - służą jako oręż zaczepny i obronny. Nie uchroniły jednak tego okazałego skorupiaka przed zgubnymi skutkami zmian w środowisku wodnym. Ludzie chętnie raczyli się mięsem raków, nie racząc przejąć się zanikaniem tych zwierząt. W programie ukazujemy badaczy, którzy się tym przejęli, badając tę wciąż tajemniczą istotę i starając się ją, gdzie tylko można, przywrócić naszym wodom. 06:30 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.I - ODC. 5 W STAROPOLSKIEJ ZAGRODZIE Cykl dokumentalny, 27 min, Polska, 2015 Scenariusz i reżyseria: Radosław Kotarski Gdzie dawniej przechowywano żywność, gdy jeszcze nie było lodówek? Dlaczego stawiano tajemniczą i wysoką konstrukcję na czterech palach obok domu? Jaka potrawa jest naprawdę rdzennie polska? Na te pytania odpowiada Radosław Kotarski, który tym razem odkrywa tajemnice dawnego gospodarstwa wiejskiego. Wciela się w rolę rolnika, sprawdza jak wyrabiano sery i próbuje ustalić, jakie zwierzęta hodowano w staropolskiej zagrodzie. 07:05 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 217 LEŻAJSK Magazyn, 21 min, Polska, 2021 Reżyseria: Adam Molak Scenariusz: Barbara Adamczyk Zdjęcia: Jacek Banach, Jarosław Wątor Tym razem zagościmy w Leżajsku. Zwiedzanie rozpoczniemy od Muzeum Ziemi Leżajskiej, znajdujące się w budynkach Zespołu Dworu Starościńskiego, którego historia sięga pierwszej połowy XVI wieku. Odwiedzimy też zespół kościelno - klasztorny oo. Bernardynów, wybudowany w roku 1608. To tu znajdują się organy, należące do najcenniejszych zabytków tego typu nie tylko w Polsce, ale i w Europie. Niespełna 3 km od Leżajska we wsi Wierzawice, znajduje się wyjątkowa, malowniczo położona stadnina. Stajnie zamieszkuje 31 koni, różnych ras i maści, a grupa pasjonatów, wciela się tutaj w role żołnierzy 20 Pułku Ułanów im. Króla Jana III Sobieskiego. 07:30 SIWA - WROTA PUSTYNI - ODC. 1 SHALI Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2012 Scenariusz i reżyseria: Andrzej Misiuk Muzyka: Piotr Czubin Serial dokumentalny, który stanowi dokumentację niezwykłej wyprawy do Egiptu śladami ludzi, władców i ich bogów. Kiedy kosmiczny wiatr przygody, omiatający planetę Ziemia, rzuca wędrowca na brzeg Wielkiego Oceanu Piasku, perspektywa, z jakiej oglądał do tej pory wszechświat nieodwracalnie zmienia się. Szlak słońca i wiatru bierze swój początek w oazie Siwa, położonej na krańcach Egiptu. To właśnie tu znajduje się wyrocznia Amona - Ra, gdzie pielgrzymujący Aleksander Wielki został obwołany boskim synem, a także słynne źródło Kleopatry. Starożytni władcy upodobali sobie Siwę. Czy odsłoni przed nami swoje tajemnice? Co spotka nas na Górze Umarłych? Wyruszając na wyprawę, wędrowiec miał nadzieję, że pustynia okaże mu więcej łaski niż zaginionej pięćdziesięciotysięcznej perskiej armii, wysłanej przez króla Kambyzesa. Siwą nie można władać, od Siwy można się jedynie uczyć. Pokora, z jaką udał się na zamieszkały przez tajemniczych ludzi kraniec świata, została nagrodzona. 08:00 PLANETA WALK O PRZETRWANIE (SURVIVORS OF THE INVISIBLE / TUEURS DE L'INVISIBLE) Film dokumentalny, 50 min, Francja, 2016 Reżyseria: Guilain Depardieu Film dokumentalny o owadach, których na Ziemi żyje milion gatunków. Zanurzanie się w ich świecie jest jak podróż do odległej i nieznanej galaktyki. Z jedną różnicą: te żywe stworzenia nie żyją w odległości lat świetlnych od nas, ale tuż pod naszymi stopami! Czy istnieje bardziej sielski widok niż łąka skąpana w słońcu? Zobaczmy z bliska ten wyjątkowy ogród w austriackich Alpach. Dzięki unikalnym ujęciom technologicznym opracowanym przez austriackiego entomologa film sprawi, że widz odkryje świat owadów, jakiego nigdy wcześniej nie widział. Raj bioróżnorodności. W głębi tej krainy kryje się niemal niewidoczny świat owadów. Każdy gatunek żyje w harmonii ze środowiskiem i umie korzystać z zasobów natury. Niebezpieczeństwo czai się wszędzie. Dla każdego ten dzień może być ostatnim. Zjedz albo zostań zjedzony. Wszystkie stworzenia walczą o przetrwanie. Mieszkańcy tego świata to mistrzowie przystosowania, wynik milinów lat doboru naturalnego. Niektóre gatunki wypracowały strategie przetrwania i mechanizmy obronne. Inne wyspecjalizowały się w okrutnym zabijaniu. Nauka przetrwania zaczyna się od pierwszego oddechu. 09:00 DZIKIE SERCE EUROPY - POWRÓT PRASTAREGO LASU (WILD HEART OF EUROPE - THE RETURN OF AN ANCIENT FOREST) Film dokumentalny, 52 min, Niemcy, 2020 Reżyseria: Lisa Eder Las Bawarski w Parku Narodowym jest dziki i nigdzie indziej na rozległym terytorium między brzegami Atlantyku a górami Uralu nie ma takich lasów, wrzosowisk, potoków i jezior, które mogą ewoluować zgodnie z ich własną naturą. "Niech natura będzie!" - to filozofia parku narodowego. Dzięki temu te lasy żyją. Po katastrofalnej nawałnicy w wyniku burzy w 1983 r. wszystkie wyrwane drzewa zostały pozostawione na ziemi. Z tego rzekomo martwego lasu wyrosła żywotna dzicz. Zagrożone gatunki, takie jak ryś, wilk, łoś i żbik odzyskały ten obszar. Ta koncepcja przyjęła się i służy jako wzór dla wielu innych obszarów chronionych. Ile dzikich terenów potrzebuje ludzkość, aby przetrwać? Czego możemy się nauczyć od dzikiego lasu, aby zachować go dla przyszłych pokoleń w czasach zmian klimatycznych? W filmie usłyszymy wypowiedzi wielu obrońców dzikiej przyrody, między innymi Jane Goodall. 10:05 KLUCZ DO SALVADORA DALEGO (LA LLAVE DALI / THE KEY TO DALI) Film dokumentalny, 53 min, Hiszpania, 2016 Reżyseria: David Fernandez Scenariusz: Pau Cavaller, David Fernandez, Simo Mateu Zdjęcia: Bosco Llona Girona to popularne wśród turystów hiszpańskie miasteczko. W 1989 roku w jednym z lokalnych sklepów z antykami niejaki Tomeu I’ Amo trafia na obraz, który wydaje mu się być oryginalnym dziełem Salvadora Dalego. Niestety, jedyna osoba mogąca potwierdzić autorstwo, czyli sam autor dzieła, umiera w tym samym roku. I’ Amo nie zniechęca się jednak i postanawia za wszelką cenę udowodnić wagę swojego znaleziska. Tak rozpoczyna się 25 - letnia przygoda, podczas której ten ekscentryczny naukowiec z Majorki pozna ekspertów z całego świata, a także odkryje specjalny kod jego zdaniem stosowany przez Salvadora Dalego, co rzuci nowe światło na twórczość hiszpańskiego mistrza. W przeciwieństwie do bajek, odnalezienie skarbu to dopiero początek historii, a w rzeczywistości trzeba jeszcze jego wartość udowodnić. Tomeus i'Amo przypomina swoją pewnością i naiwnością Don Kichota, który współcześnie walczy z wiatrakami świata sztuki. Niezależnie od wyniku tego pojedynku, l’ Amo i jego dzieje łączą w sobie narodowe cechy Hiszpanów: fantazję, aktywność, śmiałość. 11:05 URATOWANE SERCA Reportaż, 27 min, Polska, 2019 Bieda, ubóstwo, głód, rozciągające się na kilka, kilkanaście kilometrów - jedne z największych na świecie slumsy. Często rządzi tu bezprawie oraz forma przemocy, która najbardziej uderza w istotę człowieczeństwa - handel ludźmi. Kroplą w morzu potrzeb są walczące z tym procederem organizacje pozarządowe i Kościół. W Kenii, przy granicy z Tanzanią swoją działalność koncentruje HAART - Serce Kenii - organizacja wspierająca ofiary handlu ludźmi. Materiał filmowy przedstawia miejsca i osoby ofiarujące swe życie ludności w Kenii. Służące wsparciem każdego dnia oraz niosące Ewangelię. Zapewnienie bezpieczeństwa, pomoc medyczna i psychologiczna, umożliwienie zdobycia kwalifikacji zawodowych oraz pomoc w odzyskaniu poczucia wartości i godności - temu służą kościelne dzieła misyjne. Można powiedzieć, że to kropla w morzu potrzeb, jednak to sprawdzona droga wyjścia z ubóstwa i szansa na godną przyszłość. 11:45 BARBARA WŁODARCZYK ZAPRASZA - ALBANIA. POSZUKUJĄC SPRAWIEDLIWOŚCI Program kameralno-studyjny, 9 min, Polska, 2021 Scenariusz i prowadzenie: Barbara Włodarczyk Rozmowy z twórcami filmów dokumentalnych. 11:55 ALBANIA. POSZUKUJĄC SPRAWIEDLIWOŚCI Film dokumentalny, 44 min, Polska, 2021 Reżyseria: Witold Szabłowski Historia Jovana Plaku, którego ojciec, Koco Plaku, był wykształconym w Związku Radzieckim geologiem. To jemu Albania zawdzięcza znalezienie największych w kraju pokładów ropy naftowej. W latach 60. Albania zerwała związki z ZSRR, wszyscy wykształceni w Moskwie znaleźli się na czarnej liście. Jovan miał pół roku, kiedy jego ojca zabrali agenci Sigurimi. Los ojca i jego zniknięcie zdeterminowało całe jego życie. Jovan od niemal trzydziestu lat szuka bezskutecznie grobu ojca. Film jest jednocześnie opowieścią o latach albańskiego reżimu podczas rządów Envera Hodży, któremu podległe służby specjalne, zwane Sigurimi, miały nieograniczoną władzę nad życiem i śmiercią obywateli kraju. W egzekucjach zabito ponad 5 tysięcy ludzi; kolejnych kilkadziesiąt tysięcy to ofiary łagrów i prześladowań. Komunistyczny reżim, który rządził Albanią od zakończenia II wojny światowej do roku 1992, wzorem Stalina budował łagry i mordował swoich własnych obywateli. 12:50 WYBUDZENI - OLA JANCZARSKA Telenowela dokumentalna, 24 min, Polska, 2022 Reżyseria: Alina Mrowińska, Krystian Orzeszko Scenariusz: Alina Mrowińska Zdjęcia: Michał Jarosiński Prowadzenie: Ewa Błaszczyk Życie Oli, Jaśka, Pawła, Sebastiana zmieniło się kiedyś w sekundy wypadek komunikacyjny, podtopienie, zakrztuszenie, nagłe zatrzymanie krążenia. Zapadli w śpiączkę na kilka, kilkanaście miesięcy albo kilkanaście lat. Czas się zatrzymał. Znany świat zamienił się w świat snu. Wybudzeni to 10. odcinkowy serial dokumentalnych o ludziach, którzy przeżyli śpiączkę, wrócili do życia i naszego świata. Klaudia, pierwsza wybudzona w Klinice Budzik dla dzieci, wyszła za mąż i urodziła zdrową córeczkę, Jagoda jest uczennicą liceum, Krzysiek w tym roku będzie zdawał maturę. Jak śpiączka przewartościowała ich życie, co teraz jest dla nich najważniejsze o tym mówią Wybudzeni i ich bliscy. Jak sobie radzić z cierpieniem, jak nie tracić nadziei i walczyć do końca. Ola Janczarska, córka Ewy Błaszczyk i bohaterka pierwszego odcinka "Wybudzonych", od kilku lat jest w stanie minimalnej świadomości. Czasem rozumie co się do niej mówi, ma rozluźnioną twarz, a czasem jest gdzieś w swoim świecie. Gdyby nie Ola nie byłoby Budzika dla dzieci i dorosłych, programu dla ludzi w śpiączce, nie powstałaby Fundacja Akogo?. Nic by się nie wydarzyło. Ola ma dziś 27 lat. W majowe popołudnie 22 lata temu zakrztusiła się popijając tabletkę, doszło do niedotlenienia mózgu. Współczesna medycyna niewiele może jej zaproponować - mówi Ewa Błaszczyk - Są dwie drogi jak myślę o przyszłości - utrzymać Olę w jak najlepszej kondycji, żeby była gotowa na coś, co się objawi nowego w nauce, medycynie albo tak zwany cud. 13:20 JAK SMAKUJE POLSKA? - ODC. 6 - MAZOWSZE Magazyn, 31 min, Polska, 2021 Scenariusz i reżyseria: Jowita Baraniecka - Ogden Prowadzenie: Kuba Winkowski Opowieść o polskich tradycjach kulinarnych odkrywanych przez doświadczonego i uznanego kucharza - Kubę Winkowskiego. Kuba swoim foodtrackiem przemierza Polskę, zatrzymując się w pięknych zakątkach naszego kraju, gdzie od mieszkańców odwiedzanych regionów dowiaduje się, jak smakuje Polska. W dzisiejszym odcinku odwiedzimy największe województwo w Polsce i przekonamy się, jakie kulinarne skarby przed nami kryje. Kuba swoją podróż rozpoczyna w malowniczych sadach Bończy, następnie odwiedzi tłocznię oleju - tam czeka na niego nie lada wyzwanie. Odcinek zwieńczy uczta, podczas której nasz szef uraczy swoich gości autorskim daniem inspirowanym regionalnymi produktami. 13:55 ROZBÓJNICY WŚRÓD ZWIERZĄT - ODC. 2 WALKA O POŻYWIENIE (NATURAL BORN REBELS EP. 2 HUNGER WARS) Film dokumentalny, 52 min, Wielka Brytania, 2017 Reżyseria: Holly Spearing Zwierzęta nie przetrwają bez pożywienia. Dzień po dniu stają przed podobnym wyzwaniem: muszą zdobyć posiłek. A to niełatwa sztuka. Nic dziwnego, że zdeterminowane, uciekają się do drastycznych praktyk: od kradzieży po zaskakujące sztuczki, łamanie zasad współpracy, a nawet stosowanie przemocy. Jeśli wziąć pod uwagę, jakim wyzwaniom muszą sprostać, trudno nie docenić ich zachowania. U zwierząt walczących o przetrwanie wykształciły się wyjątkowe strategie, dzięki którym mogą one zdobyć pożywienie. Okazuje się, że skłonności przestępcze nie są wyłącznie ludzką cechą. Również wśród zwierząt zdarzają się gangsterzy, oszuści, złodzieje czy porywacze, którzy niecnymi metodami zdobywają pożywienie, terytorium, możliwość przekazania swoich genów czy przychylność silniejszych. W tym trzyodcinkowym dokumencie BBC podglądamy zaskakujące zwyczaje papug kakadu, pawi, makaków królewskich, hien, krabów palmowych czy nieświszczuków (piesków preriowych). Co ciekawe, podobnie jak u ludzi, i wśród zwierząt są również takie osobniki, które "łamią prawo" bez żadnego usprawiedliwienia. 14:55 SEKRETY DOLINY KRZEMOWEJ - ODC. 2 - MACHINA PERSWAZJI (EP. 2 THE PERSUASION MACHINE) Film dokumentalny, 51 min, Wielka Brytania, 2017 Reżyseria: Nie Dotyczy Jamie Bartlett - dziennikarz, blogger, autor książki "The Dark Net" i dyrektor Centrum Analiz Mediów Społecznościowych brytyjskiego think tanku Demos, wyrusza w podróż do Doliny Krzemowej, by odkryć prawdziwe oblicze działających tam firm i sprawdzić, co kryje się za ich obietnicami zbudowania nowego wspaniałego świata. W tym odcinku przygląda się, jak są wykorzystywane prywatne dane milionów użytkowników Facebooka i w jaki sposób firmy i organizacje, które mają do nich dostęp, mogą wpływać nie tylko na nasze wybory konsumenckie, ale również na stan demokracji i systemy polityczne na świecie? Dzięki unikalnym informacjom uzyskanym ze sztabu Donalda Trumpa, dowiadujemy się, jaki wielki wpływ na sukces obecnego prezydenta miały media społecznościowe. Pojawia się uzasadnione pytanie, czy da się jeszcze zapanować nad wszechobecną inwigilacją, zalewem fakenewsów i dokonującą się na naszych oczach zmianą zasad, na których opierał się świat, jaki znamy. 15:55 TAJEMNICE LUDZKIEGO CIAŁA. WZROST (SECRETS OF THE HUMAN BODY. GROW) Film dokumentalny, 51 min, Wielka Brytania, 2017 Reżyseria: Martin Johnson Zdjęcia: Patric Acum Trzyczęściowy film dokumentalny BBC Worldwide o sekretach ludzkiego ciała. Za pomocą pionierskiej grafiki i nowych naukowych odkryć poznamy lepiej wewnętrzną mechanikę naszego organizmu. Należy on do najbardziej wyrafinowanych na ziemi. Jest cudem naukowym, wciąż odkrywanym na nowo. Sposoby rozwoju, adaptacji i przetrwania naszego organizmu. Komunikacja mózgu z resztą ciała. Związek pragnienia tłustych potraw a konieczność nagłego wzrostu. Regeneracja komórek. W filmie poznamy organizmy ludzi z całego świata. Cudowne dziecko w Phoenix demonstruje zdolność mózgu do nadawania priorytetu rozwojowi umysłowemu nad wzrostem fizycznym. Schładzanie w lodowatym jeziorze pokazuje, jak drżenie może uratować nam życie. Niskie, eksperymentalne tortury w londyńskim laboratorium unaocznią sposób, w jaki nasze ciało blokuje ból. Zobaczymy fascynujące i precyzyjnie dostrojone systemy, które utrzymują motorykę ciała. Oraz wiele innych ciekawych, naukowych prezentacji. 16:55 ISLANDIA Z ALEXANDREM ARMSTRONGIEM - ODC. 3 (ICELAND WITH ALEXANDER ARMSTRONG) Cykl dokumentalny, 44 min, Wielka Brytania, 2021 Reżyseria: Ed Venner Trzyodcinkowa seria BBC Studios. Alexander Armstrong zwiedza ogromną skałę pośrodku Atlantyku. Mogli ją nazwać krainą rozgrzanej lawy. Wybrali nazwę Islandia, która także pasuje. Poza Wikingami, wulkanami i Bjork niewiele wiedział o Islandii. Wyrusza w liczącą tysiące kilometrów podróż szlakiem nordyckich bogów i zgniłych rekinów. Odkrywa krainę lodowców i gejzerów. Spotka człowieka, który piecze chleb we wrzącej wodzie. Spaceruje także tętniącymi życiem ulicami Rejkjawiku, gra w golfa o północy i jeździ na islandzkim koniu. Część 3. W tym odcinku Alexander zjedzie z lodowca Vatnajokull i ruszy na południowy zachód na najbardziej zabójczą islandzką plażę. Nawet w środku lata, kiedy słońce w Islandii nie zachodzi lodowiec ma do kilometra grubości. Spotka się z panią Laufey, która jeździ największym islandzkim pojazdem. Opuszcza południowe wybrzeże, żeby złapać prom na odległą wyspę Heimaey. Obecnie Heimaey to spokojne miejsce, a mieszkańcy zajmują się rybołówstwem i przypadkowymi turystami. Islandia to miejsce, w którym elfy są tak prawdziwe, jak skały pośród których żyją. Gdzie odwieczne tradycje łączą się z super nowoczesnością. Gdzie w jednej chwili możesz zwiedzać jedno z najciekawszych w świecie miast. Świat, w którym noc jest dniem, a dzień nocą. 17:45 PORTRETY DOKUMENTALNE S.I - ELIZA KUBARSKA. BYĆ KOBIETĄ W HIMALAJACH. Cykl dokumentalny, 5 min, Polska, 2021 Cykl dokumentalny opowiadający o najważniejszych, najciekawszych filmach wybitnych polskich filmowców zajmujących się sztuką dokumentu. 18:00 POLSKIE DZIEDZICTWO S.I - ODC. 1 Magazyn historyczny, 28 min, Polska, 2021 Reżyseria: Maciej Kłobucki Scenariusz: Maciej Kłobucki, Bartosz Kucharski, Kamil Szymański Zdjęcia: Damian Szprejda, Jacek Cichocki, Mariusz Gala Prowadzenie: Stefan Tompson, Jarosław Łukomski Magazyn historyczny o polskim Dziedzictwie Kulturowym na Kresach Wschodnich, prowadzony przez Stefana Tompsona, w którym przybliżona zostanie widzom historia ziem polskich sprzed 1921 roku. Zaprezentowane będą najciekawsze polskie posiadłości, usytuowane za naszą obecną wschodnią granicą. Ukazane zostaną najciekawsze miejsca, zarówno te oczywiste i znane z przewodników, jak również te, o których już dawno zapomniano. Autorzy przedstawią ich historię, a także ciekawostki i legendy dotyczące pokazywanych miejsc. Zamierzają też przybliżyć historię Polaków na danym terenie i zachęcić każdego widza do odwiedzin miejsc polskiego Dziedzictwa Kulturowego na Kresach Wschodnich. W pierwszym odcinku programu Stefan Tompson oprowadzi nas po zamku w Olesku. Poznamy historię tego niezwykłego miejsca oraz jego mieszkańców, wśród których znalazł się jeden z najwybitniejszych polskich królów, nazywany przez Osmanów pogromcą półksiężyca. Spacer po zamku będzie opowieścią zarówno o czasach jego świetności, ale także chwilach, w których popadał w ruinę. 18:30 LENA NA BAŁKANACH - ODC. 1. ADRIATYK Cykl reportaży, 23 min, Polska, 2021 Scenariusz i reżyseria: Konrad Zagórski Prowadzenie: Lena Urbańska Cykl reportaży, niewiele mająca wspólnego z typowym przewodnikiem turystycznym. Spróbujemy wejść głębiej w tkankę społeczeństwa, zanurzymy się w bałkańskim kotle, czyli mieszance religii, wyjątkowych kultur i ich burzliwej historii. W każdym odcinku będziemy skupiać się na wybranym zagadnieniu współczesnych Bałkanów. Zagadnienia te będą przedstawione poprzez kilku lokalnych bohaterów, którzy przybliżą nam swoją kulturę i opowiedzą o swojej działalności. Jest to seria skupiająca się na człowieku, opowiadająca o regionie przez poznanie ludzi. To seria o podróżach poza utartym szlakiem. 19:05 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 173 CZERWIŃSK NAD WISŁĄ Magazyn, 21 min, Polska, 2020 Reżyseria: Adam Molak Scenariusz: Aleksandra Filipowicz Zdjęcia: Jacek Banach, Jarosław Wątor Podczas kolejnej wyprawy Tomasz Bednarek odwiedzi Czerwińsk nad Wisłą, cel wielu pielgrzymek. Ciekawostką jest fakt, że gdyby nie pewne wydarzenie, które miało tu miejsce w 1410 roku, historia Polski mogłaby potoczyć się zupełnie inaczej. W programie m.in. opowieści o zakonie salezjanów, dziedzictwie wiślanym, a także o uprawie truskawek. 19:30 PORTRETY DOKUMENTALNE. S.I - ELIZA KUBARSKA Cykl dokumentalny, 28 min, Polska, 2021 Scenariusz: Agnieszka Wąsikowska Zdjęcia: Grzegorz Myjkowski Seria rozmów z wybitnymi filmowcami zajmującymi się sztuką dokumentu. Bohaterami poszczególnych odcinków są zarówno uznani twórcy tego gatunku, jak i przedstawiciele młodego pokolenia filmowców - dokumentalistów. Cykl ma na celu stworzenie panoramy polskiego dokumentu poprzez realizację filmowych portretów opowiadających o danym twórcy, jego drodze i przekrojowo opisujących jego twórczość na przykładzie wybranych dzieł. Bohaterką tego odcinka jest Eliza Kubarska. 20:10 PRZYBŁĘDA (STRAY) Film dokumentalny, 69 min, Australia, 2020 Reżyseria: Elizabeth Lo Film jest zarówno krytyczną obserwacją ludzkiej cywilizacji poprzez spojrzenie psów, jak i zmysłową podróżą po skrajnej marginalizacji. Na skrzyżowaniu Stray w stolicy Turcji obserwujemy trzy psy - Zeytin, Nazar i Kartal. Przemierzają ulice Stambułu. Ich oczy i uszy ukazują nam intymny portret życia miasta i jego mieszkańców. Chcą pokazać, co to znaczy żyć jako istota bez statusu i bezpieczeństwa. Szukając pożywienia i schronienia, wyruszają w podróże po tureckim społeczeństwie i pozwalają nam uzyskać portret ludzkiego życia w tym mieście. Niezależnie od tego, czy prowadzą nas do rozpadających się ruin, czy tętniących życiem ulic, spojrzenia bezdomnych działają jak okno: kobiety w małżeństwach pozbawionych miłości, protestujący, uchodźcy. Psimi oczami widzimy ludzki świat rozdarty podziałami klasowymi, etnicznymi i płciowymi. 21:35 KOCHAM RADIO (LA MAISON DE LA RADIO) Film dokumentalny, 99 min, Japonia/Francja, 2012 Reżyseria: Nicolas Philibert Zdjęcia: Katell Djian W swoim filmie Nicolas Philibert pokazuje radio od kuchni. Nie interesują go wyłącznie dziennikarze, ważni są tutaj wszyscy, dzięki którym w radiowej machinie wszystko chodzi jak w zegarku. Aby rzetelnie oddać atmosferę ich codziennej pracy, reżyser spędził sześć miesięcy, przyglądając się codziennym obowiązkom pracowników Radio France. Ten publiczny francuski nadawca radiowy gromadzi pod swoimi skrzydłami siedem stacji, m.in. France Inter, France Culture i FIP. Siedziba główna mieści się w olbrzymim budynku, usytuowanym na brzegu Sekwany w centrum Paryża. Philibert odnosi się do swoich bohaterów z ogromnym szacunkiem, ciepłem, ale też humorem. Zależy mu na pokazaniu ich tytułowej miłości do radia, a także ich precyzji i kunsztu, poprzez które ta miłość się objawia. Film został zrealizowany tak, aby pokazać jeden dzień z życia radiowej ekipy, wspieranej w swojej pracy przez dziesiątki ludzi, którzy choć nigdy nie wchodzą do studia, stanowią integralną część zespołu. 23:25 TAMTE LATA, TAMTE DNI - JERZY ILLG Magazyn, 24 min, Polska, 2020 Reżyseria: Joanna Makowska Prowadzenie: Marta Perchuć-Burzyńska Tym razem swoje dzieciństwo i młodość wspomina poeta, krytyk literacki i wieloletni redaktor naczelny Społecznego Instytutu Wydawniczego "Znak", Jerzy Illg. W rozmowie wraca do czasów zabaw na podwórku w Katowicach, spotkań katowickiego undergroundu na poddaszu Urszuli Broll i Andrzeja Urbaniaka, początków ruchu hippisowskiego oraz swojej znajomości z Czesławem Miłoszem 00:05 NOWY JORK NA PIECHOTĘ (THE WORLD BEFORE YOUR FEET) Film dokumentalny, 91 min, USA, 2018 Reżyseria: Jeremy Workman Bohaterem filmu jest człowiek, który przemierzył Nowy Jork na piechotę. Ulica po ulicy. Przez ponad sześć lat i z powodów, których nie potrafi wyjaśnić, 37 - letni Matt Green przemierzył każdą przecznicę, na każdej ulicy w Nowym Jorku, pokonując ponad 8 000 mil. Film opowiada historię niezwykłych, osobistych poszukiwań jednego człowieka i nieoczekiwanej podróży odkrywczej i pełnej zachwytu. 01:40 ZADUMA Film dokumentalny, 9 min, Polska, 1989 Reżyseria: Jacek Bławut Refleksyjna opowieść o pięknej klaczy Zadumie, przygotowywanej do sprzedaży na aukcji. Opiekunem Zadumy jest były oficer armii gen. Kleeberga Leon Chatizow. Jego wspomnienia przeplatają się z obrazami współczesnych wyścigów i aukcji. 02:50 W STAREJ KOSZULI. Z ODWAGĄ W SERCU Film dokumentalny, 54 min, Polska, 2021 Reżyseria: Dariusz Deberny Scenariusz: Zbigniew Górniak Dokument o Jacku Zejdlerze, bohaterze kultowego w latach 70. serialu TVP "Stawiam na Tolka Banana", w którym zagrał tytułową rolę. Film ukazuje fenomen nagłej serialowej kariery młodego aktora, w którym wielu upatrywało wtedy polskiego Jamesa Deana lub następcę Zbyszka Cybulskiego. Film opowiada również o zaangażowaniu Zejdlera w nielegalną działalność opozycyjną wymierzoną w komunistyczny reżim. Jacek Zejdler współpracował z Komitetem Obrony Robotników. Zakończyło się to tajemniczą śmiercią w Opolu, do którego aktor został zesłany karnie po tym, jak na polecenie władz wyrzucono go z czołowego wówczas Teatru im. Jaracza w Łodzi. Śmierć ta obrosła czarną legendą, a jej sprawstwo przypisywano wtedy Służbie Bezpieczeństwa. 03:50 ALBERT CINEMA Film dokumentalny, 49 min, Polska, 2012 Scenariusz i reżyseria: Agnieszka Zwiefka Zdjęcia: Aleksander Duraj Muzyka: Leszek Możdżer Tytułowy Albert Cinema to nieformalna grupa filmowa, w skład której wchodzą amatorzy, mieszkańcy Schroniska dla Bezdomnych im. św. Brata Alberta we Wrocławiu. Mają za sobą długie lata spędzone w ośrodku, dokąd trafili w zasadzie z tego samego powodu. Przez alkoholizm popadli w ruinę, stracili swoje rodziny i domy, nie mają perspektyw na lepszą przyszłość, poniekąd na własne życzenie zostali zepchnięci na margines życia. Ale i dla nich w końcu pojawiło się światełko w tunelu. W grudniu 2005 roku powstała grupa Albert Cinema, założona z inicjatywy Dariusza Dobrowolskiego, kierownika schroniska dla bezdomnych. To on zainteresował swoich podopiecznych magią kina, pokazał jak można żyć inaczej, jak poznawać inny świat. Uwierzyli w siebie, kiedy kolejne wyprodukowane przez nich filmy brały udział w konkursach, były prezentowane na festiwalach, miały kinowe premiery. Dokument "Albert Cinema" Agnieszki Zwiefki opowiada właśnie o bezdomnych z wrocławskiego ośrodka im. św. Brata Alberta, którzy pod nadzorem kierownika schroniska, Dariusza Dobrowolskiego, kręcą film "Człowiek, który morza nie widział". W skład ekipy filmowej, obok opiekuna, któremu i nadali pseudonim "Dobry", bo naprawdę jest dobry, wchodzą: Leszek, narrator, autor scenariusza i aktor w jednej osobie oraz operator Heniek, a także Szymon, Waldek, Franek. Widz poznaje bohaterów, zarówno w ich codziennym życiu w schronisku, jak i na planie filmowym. Śledzi cały proces powstawania filmu, aż po jego oficjalną kinową premierę. Między kręceniem kolejnych sekwencji bohaterowie rozmawiają o różnych sprawach, dzielą się przemyśleniami na temat swojej nowej pasji, biadolą nad smutnym losem, mówią o rodzinie, którą stracili, o marzeniach, przywołują piękne wspomnienia sprzed lat. Wymieniają także poglądy na temat kręconego filmu, spierają się o szczegóły, kłócą. Głównym bohaterem jest alkoholik Leszek, bezdomny od 28 lat. Jego największym marzeniem jest spotkać syna Artura, którego ostatni raz widział, gdy chłopiec miał 12 lat. Wspomina wakacje z nim i żałuje, że tych dni, kiedy był trzeźwy, było tak niewiele. To właśnie synowi Leszek dedykuje swój kolejny film.