TVP Historia Czwartek, 12.01.2023 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 12 STYCZNIA Felieton, 2 min, Polska, 2005 Autor: Janusz Weychert 1578 - pierwsze wykonanie "Odprawy posłów greckich" Jana Kochanowskiego; 1948 - w USA wprowadzono równość białych i czarnych w postępowaniach przed sądami; 1993 - zmarł Józef Czapski; 07:00 TAJEMNICA TWIERDZY SZYFRÓW - ODC. 3/13 Serial wojenny, sensacyjny, 45 min, Polska, 2007 Reżyseria: Adek Drabiński Scenariusz na podstawie własnej książki: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Waldemar Szmidt Muzyka: Stanisław Syrewicz Aktorzy: Paweł Małaszyński, Jan Frycz, Borys Szyc, Paweł Deląg, Piotr Grabowski, Karolina Gruszka, Anna Dereszowska, Cezary Żak, Jan Wieczorkowski, Marcin Dorociński Marzec 1945 r. Do ośrodka szkoleniowego cichociemnych w Szkocji przyjeżdża tajemnicza Joanna, która poszukuje majora Andrzeja Czernego. Nakazuje mu pojechać do willi wywiadu brytyjskiego w Duxford. Czerny usiłuje protestować, gdyż rozkaz nie pochodzi od jego przełożonych, ale Joanna oświadcza, że są sprawy, o których przełożeni nie chcą wiedzieć. W Duxford Czerny poznaje kmdr. Compiegne'a, Amerykanina, dowódcę specjalnej grupy wywiadu, która ma poszukiwać niemieckich kryptologów i szyfrów. W zamku Czocha szef kryptologów, profesor Kunze, rozzłoszczony, że Globcke tak długo nie pozwala Jorgowi podjąć pracy, zmusza szefa bezpieczeństwa do wystawienia przepustki do tajnej strefy zamku. Jorg poznaje "Aparat" - niezwykłą maszynę łamiącą radzieckie szyfry jednorazowe, uchodzące za całkowicie pewne. Jednakże maszyna źle funkcjonuje. Wraz z Kerstin Nowolk oboje mają znaleźć błąd. 07:55 WĘDROWIEC POLSKI Reportaż, 26 min, Polska, 2021 Reżyseria: Agnieszka Żmijewska Scenariusz: Agnieszka Żmijewska, Krzysztof Koehler Wykonawcy: Krzysztof Koehler (prowadzący) W kolejnym odcinku programu odwiedzamy polską Toskanię. Serce tego regionu to Ciężkowice. Atrakcją turystyczną jest Skamieniałe Miasto. Najbardziej mrocznym miejscem Skamieniałego Miasta jest Wąwóz Czarownic, gdzie, jak głosi miejscowa legenda, mają swoje sabaty czarownice oczywiście w towarzystwie czartów, niekoniecznie miejscowych. Z Ciężkowic wędrujemy do Bobowej słynącej z koronek i grobu Cadyka, do ktorego zmierzają chasydzi z całego świata. Cykl programów, którego celem jest przybliżenie historii, tradycji, kultury różnych regionów Polski. Prowadzącym ten niekonwencjonalny kulturalny przewodnik po Polsce jest poeta, literaturoznawca i krytyk literacki Krzysztof Koehler. 08:30 HISTORIA POLSKI - KAZIMIERZ LESKI Film dokumentalny, 54 min, Polska, 2016 Reżyseria: Małgorzata Brama Opowieść o legendarnym asie polskiego wywiadu, powstańcu warszawskim, honorowym obywatelu Warszawy i Izraela, pułkowniku Kazimierzu Leskim ps. "Bradl". Film oparty jest m.in. na autentycznych relacjach ostatnich żyjących żołnierzy Batalionu "Miłosz", podkomendnych Kazimierza Leskiego oraz jego przyjaciół i najbliższej rodziny. 09:50 SENSACJE XX WIEKU - POJEDYNEK W VENLO Kameralne i studyjne (widowisko), 50 min, Polska, 2004 Autor: Bogusław Wołoszański Reżyseria: Adek Drabiński Zdjęcia: Waldemar Szmidt Muzyka: Dariusz Żebrowski Aktorzy: Piotr Garlicki, Tomasz Dedek, Wojciech Wysocki, Marek Kalita, Jerzy Schejbal Opatrzność czuwała nad wodzem. Choć ładunek dynamitu z aż trzema, dla pewności, zapalnikami i dwoma mechanizmami zegarowymi eksplodował w ściśle wyznaczonym czasie, to jest 8 listopada 1939 o godzinie 21:20, zabijając sześciu i raniąc wielu towarzyszy partyjnych, w monachijskiej piwiarni "Buergerbraeukeller" Hitlera już nie było. Wbrew obyczajom, wcześniej niż zwykle opuścił siedzibę corocznego zjazdu nazistów. Szczęście uśmiechnęło się też do organów ścigania. Hans Georg Elser, stolarz z zawodu i komunista z przekonania, został schwytany tego samego dnia, wieczorem, podczas próby ucieczki do Szwajcarii. Podobno zachowywał się podejrzanie na przejściu granicznym. Nie sposób pojąć, dlaczego tak wytrawny i przezorny zamachowiec zamiast spokojnie wrócić do domu, usiłował opuścić Niemcy. Pytań jest więcej. Ktoś musiał pomagać Elserowi w składaniu tajnych wizyt w piwiarni. Ktoś musiał nie słyszeć - przez trzydzieści nocy z rzędu! - hałasu towarzyszącego drążeniu w filarze wnęki na bombę. Kto? Skąd u prostego stolarza imponująca wiedza pirotechniczna? I wreszcie dlaczego pojmany zbrodniarz nie stanął natychmiast pod murem ani nawet przed sądem? Został osadzony w Dachau, w którym przebywał przez kilka lat w dobrych, jak na obóz koncentracyjny, warunkach. Został zamordowany dopiero w kwietniu 1945 roku. Tego samego dnia stracono byłego szefa Abwehry, Wilhelma Canarisa, dzień później - bliskiego współpracownika admirała, Hansa Ostera. Ktoś zadbał o to, aby zwycięscy alianci nie poznali sekretów tajnych służb Trzeciej Rzeszy. W kolejnym odcinku "Sensacji XX wieku" Bogusław Wołoszański przedstawia zagadkowe, do dziś nie w pełni wyjaśnione kulisy zamachu na Hitlera dokonanego w listopadzie 1939 roku. Wojna z Polską już się skończyła, wojna z Zachodem - pomijając farsę "drole de guerre" - jeszcze się nie zaczęła. Trwały za to intensywne gry polityczne i dyplomatyczne, zmagania stronnictw i koterii, a także walki służb wywiadowczych. Nie tylko z przeciwnikami zza linii frontu. Niemiecka generalicja obawiała się przedwczesnego uderzenia na mocarstwa zachodnie. Z niepokojem patrzyła na rosnące wpływy SS. Wywiad wojskowy admirała Canarisa ostro konkurował z kierowanym przez Waltera Schellenberga wywiadem SS. Zamach monachijski i wydarzenia późniejsze, w tym nader łatwe schwytanie sprawcy, oraz porwanie przez Sicherheitsdienst w nadgranicznym holenderskim miasteczku Venlo dwóch wywiadowców brytyjskich, mogły być następstwem rywalizacji niemieckich tajnych służb - Abwehry i SS, jak też pokłosiem znacznie poważniejszego konfliktu w najwyższych kręgach kierowniczych Trzeciej Rzeszy. Czyżby Elser miał zabić nieobliczalnego Adolfa Hitlera, by nowy przywódca, rozsądny Heinrich Himmler, mógł szybko wynegocjować warunki pokoju z zachodnimi aliantami i pomaszerować na Wschód? 10:55 JÓZEF CZAPSKI - ŚWIADEK WIEKU 1896 - 1993 (JÓZEF CZAPSKI - ŚWIADEK WIEKU 1896 - 1993) Film dokumentalny, 58 min, Francja/Polska, 2014 Reżyseria: Andrzej Wolski Scenariusz: Andrzej Wolski Zdjęcia: Stephane Rossi, Wiktor Owlasiuk, Andrzej Wojciechowski, Larissa Kabernik Wykonawcy: Józef Czapski Film o Józefie Czapskim - malarzu, rysowniku publicyście, współzałożycielu i współredaktorze paryskiej "Kultury". Hrabia Józef Czapski herbu Leliwa urodził się w roku 1896 w Pradze, zmarł zaś w 1993 w Maisons - Laffitte, we Francji. Malarz, rysownik, pisarz, eseista, krytyk, ale też i wielki człowiek czasów, w których przyszło mu żyć. Żołnierz, odznaczony Orderem Virtutti Militari za udział w wojnie polsko - bolszewickiej, więzień obozów jenieckich ZSRR podczas II wojny światowej, żołnierz Armii Andersa, major Wojska Polskiego poszukujący "zaginionych" polskich oficerów, ofiar katyńskiej zbrodni. Współtwórca paryskiej "Kultury", intelektualista, który na swej drodze spotkał wybitne postaci swoich czasów: Andersa, de Gaulle ' a, Achmatową, Camusa czy Malraux. Swoją pasję artystyczną realizował, studiując najpierw w Warszawie, a później na krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych, gdzie dołączył do grupy tzw. kapistów - pełnych entuzjazmu i otwartych na świat młodych malarzy, którzy w 1924 r. założyli tzw. Komitet Paryski, który umożliwił im artystyczną ekskursję do światowej stolicy sztuki. Wraz z Janem Cybisem, Zygmuntem Waliszewskim i Arturem Nacht - Samborskim zamieszkał na kilka lat w Paryżu, chłonąc francuski postimpresjonizm, by później przenieść te doświadczenia na polski grunt. Do Francji powrócił w 1946 r. , stając się znaczącą postacią paryskiej "Kultury", z którą związany był aż do śmierci, również przez fakt zamieszkania w domu w Maisons - Laffitte przy Avenue de Poissy 9, gdzie mieściła się redakcja pisma. Jego eseje były publikowane w znaczących tytułach francuskich, jak "Le Figaro Litteraire", "Preuves", "Gavroche" czy "Nova et Vettera". Jego twórczość to niezliczone portrety, pejzaże, kompozycje kwiatowe, martwe natury, studia postaci. W swojej pracowni na piętrze domu - redakcji przetwarzał w skupieniu najprostsze motywy z życia codziennego, poszukując dramatyzmu i ekspresji poprzez niezwykle sugestywną grę świateł i kontrastowych barw. Choć jego prace oglądać można było na wystawach we Francji, Szwajcarii, Wielkiej Brytanii, Brazylii, Belgii i Polsce, był właściwie nieznany jako malarz, ale również jako eseista i dopiero po roku 1989 możliwe stało się zaprezentowanie jego bogatego dorobku. Jego "świadectwa" to liczne książki wspomnieniowe, ale także eseje na temat sztuki, religii i polityki. 12:00 TOWARZYSZE SEKRETARZE ORAZ INNI DYGNITARZE - ODC. 1 Magazyn, 25 min, Polska, 2022 Scenariusz: Dobrosław Rodziewicz Cykl o znanych osobistościach z kręgu władzy z czasów PRL. 12:25 SYZYFOWE PRACE - ODC. 1/6 - 1883 Serial historyczny, obyczajowy, 52 min, Polska 1998 Scenariusz na motywach powieści Stefana Żeromskiego i reżyseria: Paweł Komorowski Zdjęcia: Wiesław Zdort Scenografia: Bogdan Solle Muzyka: Jerzy Matuszkiewicz Aktorzy: Marcin Wołek, Joanna Szczepkowska, Franciszek Pieczka, Andrzej Wichrowski, Edyta Jungowska, Krzysztof Tyniec, Alosza Awdiejew, Katarzyna Kwiatkowska, Alicja Łuszczyńska, Paweł Chabasiński, Jacek Reus, Piotr Brewczyński, Jacek Popławsk, Daria Kudanowska, Paula Nachnybida Filmowa adaptacja "Syzyfowych prac" (1898), pierwszej liczącej się w dorobku Stefana Żeromskiego powieści, do dziś pozostającej w kanonach lektur szkolnych. Akcja sześcioodcinkowego serialu rozpoczyna się zimą 1883 roku. Państwo Borowiczowie, których nie stać na zatrudnienie prywatnego korepetytora, oddają swego 10 - letniego syna pod opiekę wiejskiego nauczyciela, by przygotował chłopca do nauki w rosyjskim gimnazjum. Odwożą smutnego, przestraszonego Marcinka do szkoły w Owczarach. Stary Józef, przyjaciel domu, na próżno próbuje go rozśmieszyć i pocieszyć. Państwo Wiechowscy wylewnie witają gości, gospodyni targuje się z rodzicami przyszłego ucznia o każdy worek kaszy czy mąki. Pozostawiony w obcym domu Marcin podejmuje desperacką próbę ucieczki, oczywiście, bezskuteczną. Józia, również podopieczna nauczyciela, pokazuje chłopcu klasę i najważniejszą "pomoc naukową" - dyscyplinę, pomaga przetrwać najtrudniejszą pierwszą noc, pierwsze dni. W wiejskiej szkole dzieci hałasują, biją się, wyśmiewają tych, którym się nie powiodło. Piotrek - jedyny, który opanował podstawy języka, popisuje się znajomością rosyjskiego. Wkrótce i Marcin zaczyna składać zdania po rosyjsku, kreśli pierwszy list do domu. Matka jest zrozpaczona, że syn pisze do rodziców "po rusku". Ojciec, który "poznawał cyrylicę na katordze", jest nawet rad, że syn może się uczyć języka bez uprzedzeń. Niespodziewanie nad szkołą w Owczarach pojawia się widmo katastrofy - carski inspektor przyjeżdża na inspekcję. Owładnięci strachem niczym bohaterowie Gogolowskiego "Rewizora" nauczyciel z małżonką przygotowują się do wizytacji. Gdy wszystko już lśni, stół ugina się od potraw i napojów, a dzieci na okrągło ćwiczą tekst powitania - zjawia się inspektor. Uczniowie wykazują się kompletną ignorancją. Oburzony carski urzędnik zbiera się do drogi. Powóz obstępują wiejskie kobiety, skarżąc się, że nauczyciel ich dzieci "tylko po rusku uczy" i każe im śpiewać "ruskie pieśni". To zupełnie zmienia sytuację. Inspektor obiecuje pamiętać o tak świetnym nauczycielu. Wiechowscy całą noc piją na umór i tańczą z radości. Rano nauczyciel wrzaskami i biciem "odwdzięcza się" dzieciom za donosy matek. Przerażony Marcin ucieka. 13:35 NIEZNANY FOTOGRAF I WOJNY ŚWIATOWEJ (THE MAN WHO SHOT THE GREAT WAR) Film dokumentalny, 60 min, Wielka Brytania, 2020 Dokument przybliża niezwykłą historię brytyjskiego żołnierza, który na zachodni front zabrał aparat fotograficzny. Żołnierzom, walczącym w pierwszej wojnie światowej, nie wolno było robić zdjęć. Tymczasem kapral George Hackney (1888 - 1977) z Belfastu robił zdjęcia od chwili, gdy w październiku 1915 roku wsiadł na pokład okrętu wiozącego go na front. Korzystając z nieuwagi lub nieobecności oficerów, dokumentował życie w okopach i na kwaterach, krajobrazy, francuskie i belgijskie wioski oraz miasteczka. Wyszedł cało z bitwy nad Sommą, gdzie straciło życie milion żołnierzy. Miał zasadę: nie fotografował zabitych kolegów i wrogów. Był dobrym obserwatorem, jak na amatora świetnie komponował kadry. Pamiętnik zniszczył, lecz albumy ze zdjęciami po jego śmierci trafiły do muzeum i stały się sensacją. Współczesny fotograf na kilku z nich rozpoznał swojego przodka, sierżanta, który nie wrócił z wojny. Wędrując śladem Hackneya, powtarza ujęcia sprzed stu lat. Historycy próbują ustalić tożsamość innych żołnierzy z albumu, zrekonstruować biografię fotografa i jego moralne dylematy. 14:45 JAK POWSTAWAŁY KONTYNENTY - AFRYKA. ODC. 1/4 (RISE OF THE CONTINENTS) Film dokumentalny, 48 min, Wielka Brytania, 2013 250 milionów lat temu Ziemia wyglądała jak obiekt z innego układu słonecznego. Kontynenty, które znamy dzisiaj, były skoncentrowane w jednym obszarze lądowym - Pangei - otoczonym ogromnym oceanem. Ale około 200 milionów lat temu ten superkontynent zaczął się rozpadać: powstawały nowe baseny oceaniczne, góry wzbiły się w niebo i przez miliony lat powstało siedem nowych mas lądowych, z których każda jest wyjątkowa. To nasze kontynenty. Odc. 1. Afryka to miejsce narodzin człowieka. Od dwustu tysięcy lat jest domem naszego gatunku. Można pomyśleć, że znajduje się tu od zawsze, ale to nieprawda. Naukowcy odkrywają zdumiewającą historię tego kontynentu. Kto wie, gdzie szukać, znajdzie tu wiele wskazówek co do burzliwej przeszłości tego lądu. Oderwana od dawnego superkontynentu Pangei, doświadczyła działania ogromnych sił geologicznych, które zmieniły ją nie do poznania. W ten sposób ukształtowały się wszystkie atrybuty współczesnej Afryki - jej świat zwierząt, jej bieda i bogactwo, a nawet starożytne cywilizacje. Obecnie Afryka stoi na progu jeszcze większych zmian, gdyż siły, które ją stworzyły, mogą ją wkrótce zniszczyć. Historia Afryki, jaką znamy, zaczyna się w jednym z jej najpiękniejszych miejsc w Wodospadach Wiktorii. Sto osiemdziesiąt milionów lat temu w tym miejscu było piekło na Ziemi. Na powierzchnię wydostało się nawet milion kilometrów sześciennych lawy. Lawa unicestwiła życie na dużej powierzchni. Jednak nie mówimy o zniszczeniu, a o narodzinach Afryki, bo wcześniej nie było Afryki i innych kontynentów. Na Ziemi istniał jeden superkontynent Pangea. W wysokich górach i na rozległych pustyniach panowały ekstremalne warunki. Erupcje w okolicy dzisiejszych Wodospadów Wiktorii oznaczały koniec superkontynentu. Wtedy narodziła się Afryka. Natomiast życie dało jej coś, co znajdowało się głęboko we wnętrzu. Pod superkontynentem powstawały pióropusze płaszcza, które wypychały materiał skalny, co w konsekwencji prowadziło do rozrywania kontynentu. Z czasem od superkontynentu odrywały się kolejne fragmenty. Erupcje na obszarze Wodospadów Wiktorii doprowadziły do ukształtowania się Indii i Antarktyki. Kolejny pióropusz płaszcza oderwał Amerykę Północną, a potem Południową. Wówczas powstała Afryka, jaką znamy dzisiaj. To oddzielenie doprowadziło do dramatycznych zmian klimatu, krajobrazu, jak również fauny. Zwierzęta musiały się przystosować do odmiennych warunków. Najznaczniejsze miały miejsce wzdłuż nowo powstałych wybrzeży. Powstały sto osiemdziesiąt milionów lat temu i obecnie tętnią życiem. 15:50 WYNALAZKI, KTÓRE ZMIENIŁY ŚWIAT - TELESKOP. ODC. 1/6 (REVOLUTIONS: THE IDEAS THAT CHANGED THE WORLD) Film dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2019 Reżyseria: Stephen Mizelos Samochód. Samolot. Smartfon. Rakieta. Robot. Teleskop. Uznajemy te urządzenia za coś oczywistego, ale każde z nich jest szczytem ludzkich osiągnięć, a jego historia sięga daleko w przeszłość. Powstawały latami, często w wyniku zaskakujących przypadków albo dzięki wielkim przełomowym odkryciom, a nawet cudom. Kosztowały lata walki i poświęcenia zdeterminowanych jednostek. Każdy z nich zrodził się, aby zaspokoić podstawowe ludzkie potrzeby i zrealizować odwieczne marzenia człowieka: potrzebę komunikacji, pragnienie odnalezienia naszego miejsca we wszechświecie czy potrzeby odkrywania i podróżowania. Ta seria to podróż przez historię człowieka, opowiedziana z perspektywy tych sześciu technologicznych cudów. Ujawnia, jak nauka, wynalazczość, często przypadek rozwijały się i uzupełniały, w wyniku czego zmieniły świat na zawsze, ale i ukształtowały współczesnego człowieka. 17:10 TAJEMNICA TWIERDZY SZYFRÓW - ODC. 4/13 Serial wojenno-sensacyjny, 43 min, Polska, 2007 Reżyseria: Adek Drabiński Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Waldemar Szmidt Muzyka: Stanisław Syrewicz Aktorzy: Paweł Małaszyński, Jan Frycz, Borys Szyc, Paweł Deląg, Piotr Grabowski, Karolina Gruszka, Anna Dereszowska, Cezary Żak, Jan Wieczorkowski, Marcin Dorociński W pobliżu zamku Czocha wybucha pożar. Jorg przedostaje się do ogarniętego płomieniami tajnego ośrodka ukrytego w lesie. Fotografuje znajdujący się tam reaktor atomowy. Na miejsce przybywają Globcke i Sauer. Widząc zabitego wartownika, Sauer wysyła do wnętrza zadymionego tunelu swojego pomocnika, Wolfa. W walce zwycięża Jorg, ale relacja Wolfa podsuwa Globckemu odpowiedź na pytanie, kim mógł być człowiek, który przedostał się do tajnych podziemi. Choć nie udaje mu się schwytać Jorga, nabiera przekonania, że jest on szpiegiem. W Paryżu komandor Compaigne i Czerny spotykają się z Joanną, która wyjawia im sekret zamku Czocha. To właśnie jest miejsce, do którego mają dotrzeć. Na Śląsku, gdzie wojska radzieckie toczą krwawe boje o Lubań odległy od Czochy o 20 kilometrów, generał Zawieniagin otrzymuje informacje od swojego szpiega "Kruka", że Niemcy odczytują radzieckie szyfrogramy. Generał musi przejąć maszynę lub zniszczyć ją, gdyż Stalin nie wybaczy mu, że pod jego bokiem pracowało takie urządzenie, a on nie znalazł sposobu, aby je zablokować. Uznaje więc, że należy dokonać desantu na zamek, co wydaje się samobójczym przedsięwzięciem. Generał nie troszczy się jednak o los swoich ludzi. Beer coraz częściej kręci się w pobliżu Natalii, chcąc się na niej zemścić po upokarzającej bójce z żołnierzami, o która ją obwinia. Zbiera informacje na jej temat, choć wciąż nie może znaleźć punktu zaczepienia. Wokół dziewczyny zaciska się pętla. Nowy wóz pelengacyjny coraz częściej i szybciej namierza miejsca, z których Natalia przekazuje radiogramy z wiadomościami od Jorga, lecz dziewczynie udaje się uniknąć aresztowania. Załoga wozu niespodziewanie odkrywa też, że w okolicy działa druga radiostacja, o czym jeden z techników informuje Globckego. Oznaczałoby to, że w małym miasteczku działa również drugi szpieg. 18:25 ARCHIWUM ZIMNEJ WOJNY - NA TAJNYCH CZĘSTOTLIWOŚCIACH Magazyn, 30 min, Polska, 2022 Reżyseria: Jan Sosiński Scenariusz: Andrzej Mietkowski, Jan Sosiński Muzyka: Piotr Dziki Chancewicz Wykonawcy: Andrzej Mietkowski (prowadzący) Wolna Europa, Głos Ameryki, BBC symbolizowały obronę wolnego słowa. Przez żelazną kurtynę przedzierały się też amerykańskie zakonspirowane radiostacje. Tajnym transmisjom do Bułgarii, Rumunii, Ukrainy, Albanii towarzyszyły próby rozchwiania pojałtańskiego status quo. O próbach dywersji tajnych radiostacji opowiedzą historycy: dr hab. Sławomir Łukasiewicz i prof. Rafał Habielski. 19:05 HISTORIA POLSKI - WIGILIE ANNY SZAŁAŚNEJ Film dokumentalny, 58 min, Polska, 2020 Reżyseria: Grzegorz Gajewski Scenariusz: Grzegorz Gajewski Zdjęcia: Jan Gajewski Muzyka: Igor Awdiejew Ten godzinny film dokumentalny prezentuje postać pani Anny Szałaśnej, etnomuzykolog, byłej więźniarki obozów koncentracyjnych w Auschwitz i Ravensbruck. We wrześniu 1939 roku Anna Szałaśna straciła nogę w ostrzelanym przez niemiecki samolot pociągu, którym wraz z rodziną ewakuowała się z Torunia. Pomimo kalectwa przeżyła prawie trzy lata obozowego koszmaru, o którym opowiada na spotkaniach z polską i niemiecką młodzieżą. Wspomina też lata powojenne, studia muzykologiczne oraz lata pracy polegającej na dokumentowaniu muzyki ludowej. 20:15 Z GÓRY WIDAĆ LEPIEJ. WANDA RUTKIEWICZ. OPOWIEŚĆ O KOBIECIE NIEZWYKŁEJ Film dokumentalny, 76 min, Polska, 2022 Reżyseria: Bartosz Kowalski Scenariusz: Piotr Górski, Paweł Sędziak, Bartosz Kowalski Zdjęcia: Egor Efimow Wanda Rutkiewicz - polska alpinistka i himalaistka, z zawodu elektronik, jedna z najwybitniejszych światowych himalaistek. Jako trzecia kobieta na świecie i pierwsza Europejka stanęła na Mount Evereście, najwyższym szczycie Ziemi. 23 czerwca 1986 Wanda Rutkiewicz zdobyła szczyt K2 jako pierwsza kobieta. Mount Everest zdobyła dokładnie tego samego dnia, w którym Karol Wojtyła został wybrany papieżem. To magiczna zbieżność dat. Film o niezwykłej kobiecie, ale i niejednoznacznej. Ważnej dla Polski i światowego alpinizmu. Opowiadają o niej przyjaciele, rodzina, Ci którzy się z nią wspinali, jeździli w samochodowych wyścigach. Opowiada o sobie wreszcie ona sama. Oglądamy fragmenty archiwalnych rozmów. Wanda mówi o tym, co dla niej było ważne. Słyszymy jej głos utrwalony w felietonach emitowanych w Lecie z Radiem. W filmie zobaczymy wiele niepublikowanych dotąd zdjęć archiwalnych. Opowiada też swoją gawędą o niej Tadeusz Różewicz. Rok 2022 Uchwałą Sejmu RP został ogłoszony został Rokiem Wandy Rutkiewicz. 21:35 MOSSAD OD ŚRODKA - ODCINEK 2: PRZYJACIELE NA MOMENT (INSIDE THE MOSSAD (TV SERIES) EPISODE TWO: FRIENDS FOR THE MOMENT) Serial dokumentalny, 48 min, Izrael, 2017 Reżyseria: Duki Dror Scenariusz: Yossi Melman, Chen Shelach Agenci Mossadu rekrutują nowych poza granicami. Skomplikowane są relacje między trenerem - rekruterem a kandydatem na agenta. Wiele z nich kończy się tragedią i stawia to poważne pytania etyczne i wątpliwości co do ludzkich zachowań w świecie szpiegów. W pracy z agentami potrzebna jest ogromna mądrość. Ludzie są różni i trzeba odpowiednio postępować. 22:35 MATA HARI - ODC. 3 (MATA HARI) Serial historyczny, biograficzny, 47 min, Rosja, 2016 Reżyseria: Julius Berg, Dennis Berry Scenariusz: Oleg Kiryłow, Igor Ter - Karapietow Aktorzy: Vahina Giocante, John Corbett, Alekisej Guskow, Ksenia Rappoport, Rutger Hauer, Christopher Lambert, Grard Depardieu Kireewskaja przekonuje Margaret do publicznego tańca i obiecuje dużą sumę za nadchodzący występ. Zapewnia francuskiego przedsiębiorcę, Monsieur Clocharda, że Margaret nie zawiedzie. Przyjaciółka Margaret, Pati, pomaga jej przygotować występ i opracowują układ: taniec siedmiu zasłon. Kireewskaja czuje, że przedstawienie Margaret może odnieść sukces. Ridokh szantażuje Kireewską. Złodziej Mathieu zakrada się do domu Kireewskiej i zabija Ridokha. Kireewskaja postanawia wykorzystać Mathieu, aby wyrównać rachunki z Margaret. 23:30 MATA HARI - ODC. 4 (MATA HARI) Serial historyczny, biograficzny, 46 min, Rosja, 2016 Reżyseria: Julius Berg, Dennis Berry Scenariusz: Oleg Kiryłow, Igor Ter - Karapietow Aktorzy: Vahina Giocante, John Corbett, Alekisej Guskow, Ksenia Rappoport, Rutger Hauer, Christopher Lambert, Grard Depardieu Po aresztowaniu Kirijewskiej Margareta stara się odzyskać nadszarpniętą reputację i wychodzi za mąż za Gabriela Astruca. Prowadzi w Paryżu kwiaciarnię, ale szczęśliwe i beztroskie życie to tylko pozory. Udaje jej się zdobyć poparcie sędziego Stollbakkena w sprawie opieki nad córką. Ale w ostatniej chwili na sali pojawia się brat MacLeoda, generał Vernhel. Przekonuje sędziego, by ten zmienił zdanie, a Non została przy ojcu. Na przyjęciu u ministra Messiniego wchodzi w konflikt z hiszpańskim hrabią Castello. 00:25 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - POTĘGA LOKALNEJ PAMIĘCI Magazyn, 22 min, Polska, 2019 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Odwiedzamy grób polskich żołnierzy z czasu wojny polsko - bolszewickiej 1920 roku, którzy zginęli pod Wolą Wierzbowską. Pochowano ich na miejscowym cmentarzu parafialnym, jednak zarys obszernego grobu zmienił się przez lata i mamy podejrzenie, że w obrębie tego miejsca pamięci pojawiły się współczesne nagrobki. Poszukamy dokumentów w Centralnym Archiwum Wojskowym w Rembertowie, by poległym tu Polakom oddać ich nazwiska. Z doświadczenia wiemy, że dokumentacja roku 1920 zachowała się dość dobrze, dlatego w porozumieniu z lokalnymi miłośnikami historii spróbujemy ulotny, ustny przekaz zamienić w trwałe, materialne znaki przeszłości. Na dobrą sprawę moglibyśmy wędrować od wioski do wioski i w każdej z nich odkrywać w lokalnej pamięci ślady wojny z bolszewikami. Tak też było w miejscowości Tymianki Bucie, gdzie znajduje się mogiła dwóch ułanów. 00:55 SENSACJE XX WIEKU - POJEDYNEK W VENLO Kameralne i studyjne (widowisko), 50 min, Polska, 2004 Autor: Bogusław Wołoszański Reżyseria: Adek Drabiński Zdjęcia: Waldemar Szmidt Muzyka: Dariusz Żebrowski Aktorzy: Piotr Garlicki, Tomasz Dedek, Wojciech Wysocki, Marek Kalita, Jerzy Schejbal Opatrzność czuwała nad wodzem. Choć ładunek dynamitu z aż trzema, dla pewności, zapalnikami i dwoma mechanizmami zegarowymi eksplodował w ściśle wyznaczonym czasie, to jest 8 listopada 1939 o godzinie 21:20, zabijając sześciu i raniąc wielu towarzyszy partyjnych, w monachijskiej piwiarni "Buergerbraeukeller" Hitlera już nie było. Wbrew obyczajom, wcześniej niż zwykle opuścił siedzibę corocznego zjazdu nazistów. Szczęście uśmiechnęło się też do organów ścigania. Hans Georg Elser, stolarz z zawodu i komunista z przekonania, został schwytany tego samego dnia, wieczorem, podczas próby ucieczki do Szwajcarii. Podobno zachowywał się podejrzanie na przejściu granicznym. Nie sposób pojąć, dlaczego tak wytrawny i przezorny zamachowiec zamiast spokojnie wrócić do domu, usiłował opuścić Niemcy. Pytań jest więcej. Ktoś musiał pomagać Elserowi w składaniu tajnych wizyt w piwiarni. Ktoś musiał nie słyszeć - przez trzydzieści nocy z rzędu! - hałasu towarzyszącego drążeniu w filarze wnęki na bombę. Kto? Skąd u prostego stolarza imponująca wiedza pirotechniczna? I wreszcie dlaczego pojmany zbrodniarz nie stanął natychmiast pod murem ani nawet przed sądem? Został osadzony w Dachau, w którym przebywał przez kilka lat w dobrych, jak na obóz koncentracyjny, warunkach. Został zamordowany dopiero w kwietniu 1945 roku. Tego samego dnia stracono byłego szefa Abwehry, Wilhelma Canarisa, dzień później - bliskiego współpracownika admirała, Hansa Ostera. Ktoś zadbał o to, aby zwycięscy alianci nie poznali sekretów tajnych służb Trzeciej Rzeszy. W kolejnym odcinku "Sensacji XX wieku" Bogusław Wołoszański przedstawia zagadkowe, do dziś nie w pełni wyjaśnione kulisy zamachu na Hitlera dokonanego w listopadzie 1939 roku. Wojna z Polską już się skończyła, wojna z Zachodem - pomijając farsę "drole de guerre" - jeszcze się nie zaczęła. Trwały za to intensywne gry polityczne i dyplomatyczne, zmagania stronnictw i koterii, a także walki służb wywiadowczych. Nie tylko z przeciwnikami zza linii frontu. Niemiecka generalicja obawiała się przedwczesnego uderzenia na mocarstwa zachodnie. Z niepokojem patrzyła na rosnące wpływy SS. Wywiad wojskowy admirała Canarisa ostro konkurował z kierowanym przez Waltera Schellenberga wywiadem SS. Zamach monachijski i wydarzenia późniejsze, w tym nader łatwe schwytanie sprawcy, oraz porwanie przez Sicherheitsdienst w nadgranicznym holenderskim miasteczku Venlo dwóch wywiadowców brytyjskich, mogły być następstwem rywalizacji niemieckich tajnych służb - Abwehry i SS, jak też pokłosiem znacznie poważniejszego konfliktu w najwyższych kręgach kierowniczych Trzeciej Rzeszy. Czyżby Elser miał zabić nieobliczalnego Adolfa Hitlera, by nowy przywódca, rozsądny Heinrich Himmler, mógł szybko wynegocjować warunki pokoju z zachodnimi aliantami i pomaszerować na Wschód? 01:55 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - PODWODNA WOJNA CZ 1 Magazyn, 29 min, Polska, 1991 Scenariusz: Maciej Zakrocki, Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Bogusław Wołoszański przedstawia przebieg działań wojennych prowadzonych przez niemieckie okrety podwodne u - booty. W programie wykorzystano archiwalne materiały filmowe.