TVP Historia Piątek, 13.01.2023 Zmiany z dnia 04.01.2023 w stosunku do raportu z dnia 21.12.2022 (dodano pozycję programową) 10:20 GENERAŁ WŁADYSŁAW SIKORSKI. TAJEMNICA ŚMIERCI Film dokumentalny, 59 min, Polska, 1987 Scenariusz: Witold Zadrowski Wykonawcy: Ludwik Łubieński, Edward Raczyński, Józef Garliński Próba wyjaśnienia tajemniczej śmierci generała Władysława Sikorskiego (1881 - 1943), polskiego męża stanu, polityka, generała. W spółzałożyciela Związku Walki Czynnej (1908) i prezesa utworzonego w 1910 Związku Strzeleckiego we Lwowie. Od 1905 członka Związku Odrodzenia Narodu Polskiego, od 1910 Polskiego Stronnictwa Postępowego. Od września 1917 r. do lutego 1918 r. dowódcy Uzupełnień Polskiego Korpusu Posiłkowego. W maju 1918 r. generał Sikorski przybył do Lwowa, gdzie zorganizował stację zborną wysyłającą byłych legionistów i żołnierzy austriackich - Polaków, do Królestwa. Od listopada 1918 r. w Wojsku Polskim. Mianowany przez Radę Regencyjną szefem sztabu w dowództwie w Galicji, uczestniczył w obronie Przemyśla przed Ukraińcami. W 1919 r. walczył w obronie Lwowa i dowodził grupą operacyjną na froncie polsko - ukraińskim na linii Zbrucza. Brał udział w wojnie polsko - bolszewickiej, w latach 1921 - 1922 szef sztabu generalnego. 1922 - 1923 premier i minister spraw wewnętrznych. 15 III 1923 r. rząd Sikorskiego doprowadził do uznania polskich granic wschodnich przez Konferencję Ambasadorów. Jako minister spraw wojskowych w gabinecie Stanisława Grabskiego zlecił opracowanie pierwszych planów operacyjnych i mobilizacyjnych, rozbudowy marynarki i lotnictwa oraz przemysłu zbrojeniowego. Walczył z Józefem Piłsudskim o wpływy w wojsku. Od 1925 r. dowódca Okręgu Korpusu VI Lwów. W czasie przewrotu majowego 1926 r. nie zaangażował się po żadnej ze stron. W 1928 r. odwołany ze stanowiska dowódcy Okręgu Korpusu w związku z zatargami z J. Piłsudskim. Do roku 1939 pozostał "generałem do dyspozycji" ministra wojny. Przebywał przeważnie we Francji, gdzie odbywał intensywne studia wojskowe. Przeciwnik polityczny obozu sanacji. W 1936 r. wspólnie z I. J. Paderewskim i J. Hallerem doprowadził do porozumienia polskich stronnictw centrowych (tzw. Front Morges). Inicjował założenie Stronnictwa Pracy. W 1939 r. desygnowany na premiera Rządu Rzeczpospolitej Polskiej na emigracji, w którym objął także tekę ministra spraw wojskowych. 7 XI 1939 r. mianowany Naczelnym Wodzem i Generalnym Inspektorem Sił Zbrojnych. W listopadzie 1939 r. powołał Związek Walki Zbrojnej. Po kapitulacji Francuzów walcząca wspólnie z nimi 84 - tysięczna armia polska utraciła ok. 2/3 stanu osobowego. 5 VIII 1940 r. Sikorski podpisał umowę w sprawie odbudowy armii polskiej w Wielkiej Brytanii. Wiosną 1941r. wyjechał do Stanów Zjednoczonych i Kanady w celu uzyskania pomocy materialnej i wojskowej. Po napaści Niemiec na ZSRR, 30 VII 1941r. zawarł układ z rządem radzieckim normujący stosunki dwustronne i układ dodatkowy w sprawie utworzenia armii polskiej w ZSRR. Treść układu nie precyzująca przebiegu polskiej granicy wschodniej stała się przyczyną kryzysu rządowego i powstania silnej opozycji. Odkrycie grobów katyńskich doprowadziło 23 IV 1943 r. do całkowitego zerwania przez rząd radziecki napiętych już wcześniej stosunków dyplomatycznych z rządem polskim. Sikorski zginął w katastrofie lotniczej 4 VII 1943 r. w Gibraltarze, powracając z inspekcji wojsk na Środkowym Wschodzie. Przyczyn katastrofy nie wyjaśniono do chwili obecnej. Pochowany na cmentarzu polskich lotników w Newark, w Wielkiej Brytanii. 17 IX 1993 r. jego prochy przeniesiono na Wawel. (zmodyfikowano opis: Omówienie) 13:05 KALENDARIUM POWSTANIA STYCZNIOWEGO 1863 - ODC. 1 Felieton, 6 min, Polska, 2022 Scenariusz: Bartłomiej Grudnik Celem cyklu Kalendarium Powstania Styczniowego 1863 jest przypomnienie współczesnym Polakom wydarzeń, do jakich doszło 160 lat temu. Powstanie Styczniowe było największym i najdłużej trwającym zrywem niepodległościowym Polaków, jaki miał miejsce w okresie zaborów. Jego wybuch 22 stycznia 1863 r. wywołało ogłoszenie branki, czyli poboru do wojska rosyjskiego. Choć powstanie zakończyło się klęską, pamięć o nim trwała w narodzie do końca zaborów. Doświadczenie tajnego państwa z okresu powstania było wzorem dla państwa podziemnego z czasu okupacji niemieckiej i sowieckiej. Jego herb Orzeł Biały, Pogoń i św. Michał Archanioł przypominał niezrealizowaną ideę Rzeczpospolitej trojga narodów. Z doświadczenia Powstania Styczniowego czerpał Piłsudski, planując walkę o odzyskanie niepodległości. Powiedział m.in. Dla nas, żołnierzy wolnej Polski, powstańcy 1863 roku są i pozostaną ostatnimi żołnierzami Polski walczącej o swą swobodę, pozostaną wzorem wielu cnót żołnierskich, które naśladować będziemy. Kalendarium Powstania Styczniowego 1863 będzie zawierać cotygodniowy przegląd wydarzeń na ziemiach polskich, ale także reakcji świata na wybuch powstania, biogramy postaci, przegląd prasy powstańczej i rosyjskiej. W każdym odcinku znakomici polscy historycy, tj. Włodzimierz Suleja, Janusz Odziemkowski, Andrzej Nowak, Wojciech Karwat, Michał Kopczyński, Mariusz Wołos opowiedzą o jednym, najważniejszym wydarzeniu z danego tygodnia bądź przypomną ważną, a często zapomnianą postać z okresu powstania. Cykl będzie ilustrowany archiwaliami pochodzącymi z zasobów TVP oraz archiwów polskich i zagranicznych.