TVP Historia Sobota, 14.01.2023 07:00 BYŁ TAKI DZIEŃ - 14 STYCZNIA Felieton, 2 min, Polska, 2005 Autor: Janusz Weychert 1863 - branka do wojska rosyjskiego przed Powstaniem Styczniowym; 1878 - Aleksander Graham Bell zaprezentował królowej Wiktorii swój wynalazek - telefon; 1900 - premiera "Tosci" Pucciniego; 1999 - zmarł Jerzy Grotowski; 07:10 DROGA OD CHRYSTUSA DO KONSTANTYNA - ODC. 3/6 (THE ROAD FROM CHRIST TO CONSTANTINE) Film dokumentalny, 52 min, USA, 2014 Reżyseria: Jonathan Phillips Scenariusz: Jonathan Phillips Wykonawcy: Jonathan Phillips Serial ten zabiera widzów w ekscytującą podróż do pięknych i ważnych historycznych miejsc, gdzie chrześcijaństwo miało swoje początki, to wciągająca przygoda przez cztery wieki i siedem krajów Bliskiego Wschodu i Afryki Północnej. Obecnie Chrześcijaństwo jest największą religią na świecie, z ponad dwoma miliardami wyznawców. 08:10 KUCHNIA JAGIELLONÓW - JOGAJŁA. KULINARNE DZIEDZICTWO LITWY. Magazyn, 25 min, Polska, 2020 Reżyseria: Jerzy Grabowski Scenariusz: Łukasz Modelski Wykonawcy: Łukasz Modelski (prowadzący) Cykl przedstawiający czasy dynastii Jagiellonów od strony kuchni. A kuchnia tamtych czasów to nie tylko tłuste mięsiwa suto podlewane miodem. To kuchnia pełna finezji, owoców, warzyw, zup, wypieków. Kuchnia zwana dziś litewską kształtowała się przede wszystkim w wieku XVIII i XIX, niełatwo jest więc odnaleźć dziś średniowieczne przepisy. W kolejnym odcinku prowadzący proponuje barszcz. Jagiellonowie nie jedli barszczu czerwonego z buraków. Przysmakiem był barszcz szczawiowy na ciepło lub jako chłodnik. Drugą potrawą jest tarta gruszkowa ze śmietaną i orzechami. 09:00 WOJNA DOMOWA - ODC. 5/15 - DWÓJKA Z AZYMUTU Serial komediowy, 30 min, Polska 1965 Reżyseria: Jerzy Gruza Scenariusz: Jerzy Gruza, Maria Zientarowa Zdjęcia: Mieczysław Jahoda Muzyka: Jerzy Matuszkiewicz Aktorzy: Irena Kwiatkowska, Alina Janowska, Kazimierz Rudzki, Andrzej Szczepkowski, Krzysztof Musiał, Elżbieta Góralczyk i inni Anula dostaje dwóję z terenoznawstwa. Zniechęcona do życia i świata, udaje się do Pawła na "jam session". Pani Jankowska, nie chcąc przeszkadzać młodym, wybiera się z wizytą do wujostwa Anuli, do towarzystwa przyłącza się także ojciec Pawła. "Starzy" bawią się wesoło w rytmie modnego tańca let's kiss, podczas gdy młodzi, piętro wyżej, smętnie słuchają muzyki improwizowanej. 09:35 WOJNA DOMOWA - ODC. 6/15 - TRÓJKA KLASOWA Serial komediowy, 24 min, Polska 1965 Reżyseria: Jerzy Gruza Scenariusz: Jerzy Gruza, Maria Zientarowa Zdjęcia: Mieczysław Jahoda Aktorzy: Irena Kwiatkowska, Alina Janowska, Kazimierz Rudzki, Andrzej Szczepkowski, Krzysztof Musiał, Elżbieta Góralczyk i inni Władze szkolne wydają zarządzenie, że młodzieży nie wolno wieczorem przebywać na ulicy bez opieki dorosłych. W związku z tym rodzice tworzą trzyosobowe zespoły, które odprowadzają pociechy ze spotkań czy wspólnych lekcji do domu. Do trójek klasowych dołączają również wujostwo Anuli. 10:10 JAK POWSTAWAŁY KONTYNENTY - AFRYKA. ODC. 1/4 (RISE OF THE CONTINENTS) Film dokumentalny, 48 min, Wielka Brytania, 2013 250 milionów lat temu Ziemia wyglądała jak obiekt z innego układu słonecznego. Kontynenty, które znamy dzisiaj, były skoncentrowane w jednym obszarze lądowym - Pangei - otoczonym ogromnym oceanem. Ale około 200 milionów lat temu ten superkontynent zaczął się rozpadać: powstawały nowe baseny oceaniczne, góry wzbiły się w niebo i przez miliony lat powstało siedem nowych mas lądowych, z których każda jest wyjątkowa. To nasze kontynenty. Odc. 1. Afryka to miejsce narodzin człowieka. Od dwustu tysięcy lat jest domem naszego gatunku. Można pomyśleć, że znajduje się tu od zawsze, ale to nieprawda. Naukowcy odkrywają zdumiewającą historię tego kontynentu. Kto wie, gdzie szukać, znajdzie tu wiele wskazówek co do burzliwej przeszłości tego lądu. Oderwana od dawnego superkontynentu Pangei, doświadczyła działania ogromnych sił geologicznych, które zmieniły ją nie do poznania. W ten sposób ukształtowały się wszystkie atrybuty współczesnej Afryki - jej świat zwierząt, jej bieda i bogactwo, a nawet starożytne cywilizacje. Obecnie Afryka stoi na progu jeszcze większych zmian, gdyż siły, które ją stworzyły, mogą ją wkrótce zniszczyć. Historia Afryki, jaką znamy, zaczyna się w jednym z jej najpiękniejszych miejsc w Wodospadach Wiktorii. Sto osiemdziesiąt milionów lat temu w tym miejscu było piekło na Ziemi. Na powierzchnię wydostało się nawet milion kilometrów sześciennych lawy. Lawa unicestwiła życie na dużej powierzchni. Jednak nie mówimy o zniszczeniu, a o narodzinach Afryki, bo wcześniej nie było Afryki i innych kontynentów. Na Ziemi istniał jeden superkontynent Pangea. W wysokich górach i na rozległych pustyniach panowały ekstremalne warunki. Erupcje w okolicy dzisiejszych Wodospadów Wiktorii oznaczały koniec superkontynentu. Wtedy narodziła się Afryka. Natomiast życie dało jej coś, co znajdowało się głęboko we wnętrzu. Pod superkontynentem powstawały pióropusze płaszcza, które wypychały materiał skalny, co w konsekwencji prowadziło do rozrywania kontynentu. Z czasem od superkontynentu odrywały się kolejne fragmenty. Erupcje na obszarze Wodospadów Wiktorii doprowadziły do ukształtowania się Indii i Antarktyki. Kolejny pióropusz płaszcza oderwał Amerykę Północną, a potem Południową. Wówczas powstała Afryka, jaką znamy dzisiaj. To oddzielenie doprowadziło do dramatycznych zmian klimatu, krajobrazu, jak również fauny. Zwierzęta musiały się przystosować do odmiennych warunków. Najznaczniejsze miały miejsce wzdłuż nowo powstałych wybrzeży. Powstały sto osiemdziesiąt milionów lat temu i obecnie tętnią życiem. 12:15 MUMIE STAROŻYTNEGO EGIPTU - TAJEMNICA ŚMIERCI WALECZNEGO FARAONA. ODC. 1/6 (MUMMIES UNWRAPPED) Film dokumentalny, 44 min, Wielka Brytania, 2019 Przez wieki mumie fascynowały, ale i przerażały. Nie tylko są kluczem do poznania starożytności, lecz także do rozwikłania tajemnic, które fascynowały historyków przez setki lat. Seria przybliża historie mumii z różnych zakątków świata i odkrywa zakamarki najbardziej fascynujących miejsc pochówku i starożytnych grobowców - od egipskich grobowców i masowych grobów Majów, do ukrytych krypt, a nawet spornych pozostałości po zabójcy Abrahama Lincolna, który nazywał się John Wilkes Booth. 13:10 KRYMINALNE ZAGADKI POLSKI - ODC. 3 Magazyn, 22 min, Polska, 2021 Reżyseria: Bartek Jastrzębowski Scenariusz: Maciej Bardzki Wykonawcy: Wit Kasperek Aktorzy: Katarzyna Cygler, Laura Solongo Nieznana z imienia córka Bolesława Chrobrego wyszła za mąż za Świętopełka I Wielkiego Księcia Rusi. W 1018 roku została uprowadzona. Czy porwanie było zemstą wobec Bolesława Chrobrego? Kto stał za porwaniem? Na wszystkie te pytania szuka odpowiedzi nasza pani dedektyw. 13:50 SZATAN Z SIÓDMEJ KLASY Film przygodowy dla młodych widzów, 102 min, Polska, 2006 Scenariusz i reżyseria: Kazimierz Tarnas Zdjęcia: Zdzisław Najda Muzyka: Krzesimir Dębski Aktorzy: Bartosz Fejge, Katarzyna Bator, Wojciech Malajkat, Krzysztof Globisz, Katarzyna Pypno, Tytus Hołdys, Marek Serdiukow, Tomasz Koźlik, Paweł Jakowlew, Łukasz Jaźwiec, Rafał Kołsut, Krystyna Tkacz, Justyna Sieńczyłło, Emilian Kamiński, Maria Kaniewska Nowa ekranizacja powieści Kornela Makuszyńskiego pod tym samym tytułem. Lata 30. XX wieku. W majątku Iwona Gąsowskiego pod Wilnem pojawia się Francuz, który koniecznie chce kupić zadłużoną posiadłość i chylący się ku upadkowi dom. Gdy właściciel nie chce jej sprzedać, z domu nieoczekiwanie giną stare drzwi. Najpierw jedne, potem drugie... Profesor gimnazjum, Piotr Gąsowski, historyk, prosi swego najbystrzejszego ucznia, znanego z detektywistycznych zdolności Adama Cisowskiego, o pomoc w rozwiązaniu zagadki niezrozumiałych kradzieży w domu jego brata. Okazuje się, że wszystkiemu winien odnaleziony w Paryżu w 1836 roku list Kamila de Berier, pułkownika armii napoleońskiej, który w czasie odwrotu spod Moskwy, tuż przed śmiercią, pozostawił wskazówki dotyczące ukrytego skarbu. 16:00 GRECJA. OD GÓR DO MORZA - ODC. 5 WSCHODNIA MACEDONIA I TRACJA (GREECE! FROM THE MOUNTAINS TO THE SHORELINE EPISODE 5 EASTERN MACEDONIA & THRACE) Film dokumentalny, 51 min, Grecja/Niemcy, 2016 Reżyseria: Johannes Backes, Dennis Wells Seria 5 filmów dokumentalnych, w których poznamy Grecję. Od bujnych, zielonych lasów po ośnieżone góry, od wysokich klifów po nagie mielizny, Grecja jest krainą o naturalnym pięknie, z którym może konkurować jedynie jej historyczne znaczenie. Widziała najwcześniejsze cywilizacje Europy, jej filozoficznych założycieli i decydujące bitwy. Niezwykłe zdjęcia lotnicze tej wyjątkowej części Europy pokazują piękne zatoki, wspaniałe góry, dzikie delty rzek, malownicze wioski i klasztory. Odcinki: - Epir; - Południowe Wybrzeże i Attyka; - Tesalia; - Saloniki i Chalkidiki; - Macedonia Wschodnia i Tracja. 17:45 CHŁOPI - ODC. 1/13 - BORYNA Serial obyczajowy, 51 min, Polska 1972 Reżyseria: Jan Rybkowski Scenariusz na podstawie powieści Władysława Reymonta: Jan Rybkowski, Ryszard Kosiński Zdjęcia: Marek Nowicki Muzyka: Adam Sławiński Aktorzy: Władysław Hańcza, Ignacy Gogolewski, Emilia Krakowska, Jadwiga Chojnacka, Tadeusz Fijewski, Tadeusz Janczar, Kazimierz Wichniarz, Krystyna Królówna, Franciszek Pieczka, Irena Karel, Lech Ordon, Halina Kossobudzka, Bronisław Pawlik, August Kowalczyk, Wanda Łuczycka, Mieczysław Czechowicz, Barbara Ludwiżanka i inni Adaptacja najsłynniejszej, uhonorowanej Nagrodą Nobla powieści Władysława Reymonta, a zarazem jeden z najpopularniejszych seriali wyprodukowanych swego czasu przez TVP. Akcja toczy się w ciągu 12 miesięcy na przełomie XIX i XX w. Powikłane i często dramatyczne losy mieszkańców Lipiec nierozerwalnie wiążą się z biegiem pór roku. Na znakomicie zarysowanym tle społeczno - obyczajowym rozgrywa się dramat rodziny Borynów i uwikłanej w jej losy młodej dziewczyny, Jagny. Pierwszy odcinek przybliża rodzinę Borynów. Maciej Boryna - czołowa postać filmu - to blisko 60 - letni wdowiec, który terroryzuje swoim despotycznym charakterem pozostałych domowników: syna Antka i jego żonę Hankę, córkę Józkę, małego wychowanka Witka i starszego sługę Kubę. Sąsiadka Dominikowa namawia Borynę, aby wyszukał sobie młodą żonę. Na wsi są przecież dorodne panny, które wydadzą się chętnie za najbogatszego gospodarza. Nie bez znaczenia jest fakt, że Dominikowa sama ma urodziwą córkę Jagnę. 19:00 GIGANCI HISTORII - HISTORIA LEGIONÓW POLSKICH Teleturniej, 44 min, Polska, 2022 Reżyseria: Tomasz Motyl Scenariusz: Mikołaj Korzyński Wykonawcy: Przemysław Babiarz (prowadzący) Polska przestała istnieć, ale wciąż istniała jej armia. Zaledwie dwa lata po trzecim rozbiorze, na hasło rzucone przez Jana Henryka Dąbrowskiego, jednego z bohaterów insurekcji kościuszkowskiej, pod broń zgłosiło się wkrótce ponad dwadzieścia pięć tysięcy ludzi. Nie tylko szlachty, ale też chłopów. Ludzie wolni są braćmi - głosiło motto Legionów Dąbrowskiego. Marzyli o przebiciu się do Polski i wyzwoleniu kraju, stało się jednak tak, że musieli walczyć w Italii, a w końcu na odległym i egzotycznym krańcu świata, gdzie spora część z nich zginęła w bezsensownej walce. Ci, którzy przeżyli, stworzyli jednak później armię Księstwa Warszawskiego, zanieśli nad Wisłę ideały oświecenia, a także doświadczenie w prowadzeniu nowoczesnej, napoleońskiej wojny. Przypomnieli też światu o Polsce. To właśnie walcząc w szeregach legionowych, Józef Wybicki napisał pieśń, która wkrótce stała się niezwykle popularna, a zaledwie trzydzieści lat później, podczas powstania listopadowego, stanie się hymnem Polski. Zaczynała się wówczas od słów: Jeszcze Polska nie umarła. A póki my żyjemy, żyje pamięć o tych wydarzeniach, dlatego "Historia Legionów Polskich jest tematem tego odcinka programu. 19:50 KALENDARIUM POWSTANIA STYCZNIOWEGO 1863 - ODC. 2 Felieton, 5 min, Polska, 2022 Scenariusz: Bartłomiej Grudnik Celem cyklu Kalendarium Powstania Styczniowego 1863 jest przypomnienie współczesnym Polakom wydarzeń, do jakich doszło 160 lat temu. Powstanie Styczniowe było największym i najdłużej trwającym zrywem niepodległościowym Polaków, jaki miał miejsce w okresie zaborów. Jego wybuch 22 stycznia 1863 r. wywołało ogłoszenie branki, czyli poboru do wojska rosyjskiego. Choć powstanie zakończyło się klęską, pamięć o nim trwała w narodzie do końca zaborów. Doświadczenie tajnego państwa z okresu powstania było wzorem dla państwa podziemnego z czasu okupacji niemieckiej i sowieckiej. Jego herb Orzeł Biały, Pogoń i św. Michał Archanioł przypominał niezrealizowaną ideę Rzeczpospolitej trojga narodów. Z doświadczenia Powstania Styczniowego czerpał Piłsudski, planując walkę o odzyskanie niepodległości. Powiedział m.in. Dla nas, żołnierzy wolnej Polski, powstańcy 1863 roku są i pozostaną ostatnimi żołnierzami Polski walczącej o swą swobodę, pozostaną wzorem wielu cnót żołnierskich, które naśladować będziemy. Kalendarium Powstania Styczniowego 1863 będzie zawierać cotygodniowy przegląd wydarzeń na ziemiach polskich, ale także reakcji świata na wybuch powstania, biogramy postaci, przegląd prasy powstańczej i rosyjskiej. W każdym odcinku znakomici polscy historycy, tj. Włodzimierz Suleja, Janusz Odziemkowski, Andrzej Nowak, Wojciech Karwat, Michał Kopczyński, Mariusz Wołos opowiedzą o jednym, najważniejszym wydarzeniu z danego tygodnia bądź przypomną ważną, a często zapomnianą postać z okresu powstania. Cykl będzie ilustrowany archiwaliami pochodzącymi z zasobów TVP oraz archiwów polskich i zagranicznych. 20:00 SAYONARA (SAYONARA) Film obyczajowy, 141 min, USA 1957 Reżyseria: Joshua Logan Scenariusz: Paul Osborn Aktorzy: Marlon Brando, Patricia Owens, James Garner, Martha Scott, Miiko Taka, Miyoshi Umeki, Red Buttons, Ricardo Montalban, Kent Smith, Reiko Kuba, Soo Yong Melodramat nagrodzony czterema Oscarami: dla drugoplanowego aktora Reda Buttonsa, aktorki drugoplanowej Miyoshi Umeki oraz za dźwięk i scenografię. Nominacje do nagrody: za najlepszy film, reżyserię oraz dla aktora pierwszoplanowego Marlona Brando. "Sayonara" to adaptacja powieści wydanej pod tym samym tytułem w 1954 r. amerykańskiego pisarza Jamesa Michenera (1907 - 1997). Film porusza drażliwy temat trudnych stosunków amerykańsko - japońskich po II wojnie światowej. To historia pilotów Sił Powietrznych Stanów Zjednoczonych, asów myśliwskich, którzy brali udział wojnie koreańskiej 1950 - 1953. Głównym bohaterem jest syn amerykańskiego generała, major Lloyd Gruver (w tej roli Marlon Brando), stacjonujący w bazie sił powietrznych na wyspie Honsiu, w pobliżu Kobe w Japonii. Doświadczony pilot walczący w wojnie koreańskiej trafił tu za sprawą generała Webstera, ojca swej narzeczonej Eileen. Przed Gruverem rysuje się świetlana przyszłość, jest młody, zdolny, cieszy się sympatią i poparciem swego przełożonego Webstera. Atmosfera w podbitej przez Amerykanów Japonii nie jest jednak najlepsza, zarówno stacjonujące tu obce wojska, jak i miejscowa ludność, wszyscy są narażeni na falę uprzedzeń i nienawiści. Jeden z najlepszych pilotów Joe Kelly wkrótce zamierza poślubić Japonkę Katsumi, mimo wyraźnej dezaprobaty swoich wojskowych zwierzchników. Przeciwko temu małżeństwu jest także Gruver. Dochodzi między nim a przyszłym panem młodym do ostrej wymiany zdań. W końcu jednak Lloyd przeprasza za swoje zachowanie i zgadza się nawet zostać drużbą na ślubie kolegi. Niespodziewanie Gruver również zakochuje się w Japonce, artystce Hana - ogi, którą poznał dzięki Katsumi. Uświadamia sobie, że dopiero teraz jest naprawdę szczęśliwy. Postanawia więc iść za głosem serca i walczyć o swoją miłość, choć zdaje sobie sprawę, jakie czekają go trudności. Jedną decyzją może przekreślić całą swoją wojskową karierę. 22:35 HISTORIA W POSTACIACH ZAPISANA - LUDWIK XV I MARIA LESZCZYŃSKA - WIERNOŚĆ PO FRANCUSKU (MARIE LECZINSKA) Film dokumentalny, 105 min, Francja, 2013 Reżyseria: Laure Delalex Wykonawcy: Marek Ciuniel Polka na tronie Francji. To barwna opowieść filmowa o królowej Marii Leszczyńskiej - żonie króla Francji Ludwika XV, córce polskiego króla i księcia Lotaryngii Stanisława Leszczyńskiego. Była żoną jednego z najbardziej uwodzicielskich władców Francji, którego liczne zdrady i kochanki były przyczyna wielu cierpień zakochanej w nim polskiej królowej. Jej wysoka kultura osobista, subtelność i inteligencja nie zostały od razu dostrzeżone na pełnym hipokryzji dworze francuskim. Królowa panowała przez 43 lata, gromadząc wokół siebie wspaniały dwór, tworzony przez osobistości epoki: ludzi kultury i sztuki. Film jest niezwykle interesującą historią mało znanych losów polskiej królowej. 00:35 CZYSTA FORMALNOŚĆ (UNA PURA FORMALITA) Film kryminalny, 106 min, Włochy/Francja, 1994 Reżyseria: Giuseppe Tornatore Scenariusz: Giuseppe Tornatore, Pascal Quignard Zdjęcia: Blasco Giurato Muzyka: Ennio Morricone Aktorzy: Gerard Depardieu, Roman Polański, Sergio Rubini, Paolo Lombardi W burzową noc na komisariat policji zostaje doprowadzony dziwnie zachowujący się człowiek (Gerard Depardieu). Nie może on potwierdzić swojej tożsamości ani odtworzyć w pamięci kilku ostatnich godzin, ani też wytłumaczyć śladów krwi na swoim ubraniu. Przesłuchanie rozpoczyna komisarz (Roman Polański), dzięki któremu tajemniczy mężczyzna okazuje się słynnym pisarzem Onoffem. Powoli obaj mężczyźni rozwiązują zagadkę pisarza, jego utraty pamięci i śladów krwi.