TVP Historia Niedziela, 15.01.2023 06:45 BYŁ TAKI DZIEŃ - 15 STYCZNIA Felieton, 2 min, Polska, 2005 Autor: Janusz Weychert 1831 - Victor Hugo zakończył pisanie "Dzwonnika z Notre Dame"; 1928 - rozgłośnia Polskiego Radia w Wilnie rozpoczęła regularne nadawanie programów; 1969 - wyroki dla Jacka Kuronia i Karola Modzelewskiego za "wywoływanie niepokojów studenckich"; 1990 - mieszkańcy Berlina wdarli sie do siedziby Stasi; 09:05 WOJNA DOMOWA - ODC. 7/15 - POLSKI JOGA Serial komediowy, 28 min, Polski 1965 Reżyseria: Jerzy Gruza Scenariusz: Jerzy Gruza, Maria Zientarowa Zdjęcia: Mieczysław Jahoda Aktorzy: Irena Kwiatkowska, Alina Janowska, Kazimierz Rudzki, Andrzej Szczepkowski, Krzysztof Musiał, Elżbieta Góralczyk i inni W trakcie zbierania makulatury Anula natrafiła na podręcznik ćwiczeń jogi. Jest zafascynowana praktykami hinduskich mistrzów, przekonuje nawet ciocię, że ta gimnastyka gwarantuje idealne odprężenie fizyczne i psychiczne. "Mistrz" grany przez Bohdana Łazukę wcale nie stroni od alkoholu i za słoną opłatą aplikuje Anuli i jej ciotce porcję ćwiczeń. 09:35 WOJNA DOMOWA - ODC. 8/15 - WIZYTA STARSZEJ PANI Serial komediowy, 47 min, Polska 1965 Scenariusz i reżyseria: Jerzy Gruza Zdjęcia: Antoni Wójtowicz Muzyka: Jerzy Matuszkiewicz Aktorzy: Irena Kwiatkowska, Alina Janowska, Kazimierz Rudzki, Andrzej Szczepkowski, Krzysztof Musiał, Elżbieta Góralczyk i inni Do państwa Jankowskich przyjeżdża z wizytą babcia. Poucza i strofuje wszystkich domowników, co najbardziej denerwuje wnuka. Starsza pani zmusza sąsiadki do drylowania wiśni i smażenia konfitur. Trafia nawet do szkoły Pawła, gdzie robi wykład nauczycielowi o szkodliwości noszenia miękkich kapci. 10:45 W KOTLE HISTORII - JAJA NA WEMBLEY. ŻOŁĄDKI POD SPECJALNYM NADZOREM Magazyn, 25 min, Polska, 2022 Reżyseria: Jerzy Grabowski Scenariusz: Łukasz Modelski Wykonawcy: Łukasz Modelski (prowadzący) 17 października 1973 roku na Stadionie Wembley w Londynie reprezentacja Polski zremisowała w meczu eliminacyjnym do Mistrzostw Świata w Piłce Nożnej z drużyną Anglii 1:1. Tym samym awansowała do rozgrywanego w 1974 roku turnieju finałowego Mistrzostw Świata. Później trener Kazimierz Górski podkreślał, że mecz na Wembley był jednym z najważniejszych w dziejach polskiego futbolu. Podczas Mistrzostw Świata w 1974 roku w RFN i Berlinie Zachodnim reprezentacja Polski była jedną z największych niespodzianek. Ostatecznie zajęła w turnieju trzecie miejsce, po RFN i Holandii. Jakie śniadanie przygotował dla grających na Wembley zawodników specjalnie przywieziony kucharz z Polski? O tym w programie Łukasza Modelskiego. 12:15 NADMORSKIE MIASTA - ODC. 4 MARSYLIA (CITIES BY THE SEA 4. MARSEILLE) Film dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2019 Reżyseria: Ilka Franzmann Dziesięcioodcinkowy cykl dokumentalny o najciekawszych nadmorskich miastach - bramach na świat. Wszystkie są nieodłącznie definiowane przez ich położenie, a co za tym idzie, przez otwartość na świat, ducha odkrywania i pragnienia przygody. Ich geostrategiczna lokalizacja przekształciła je w figury szachowe zmieniających się sił i systemów politycznych, w miejsca tranzytowe marzycieli i migrantów oraz w tygle ludzi z różnych środowisk i kultur. Autorzy serialu, wędrując przez wybrane najciekawsze morskie miasta świata, odkrywają je na nowo, korzystając z najnowszych technologii lotniczych i bogatego języka filmowego. Odcinek 4. Marsylia to najstarsze i drugie co do wielkości miasto we Francji. Emanuje kreatywnością i radością życia, ale nie jest wolne od problemów społecznych. To metropolia, która stale wymyśla się na nowo. Od roku 1830 we francuskiej marynarce wojennej istnieje oddział malarzy. Kobiety nadal są w nim wyjątkiem. Dwa i pół tysiąca lat temu Marsylię założyli greccy żeglarze. Większość ludzi, którzy odcisnęli na niej swoje piętno, przybyła tu drogą morską. 13:15 DZIKIE KRAINY AUSTRALII - ALPY AUSTRALIJSKIE (1/5) (AUSTRALIA’S WILD PLACES.) Film dokumentalny, 50 min, Niemcy, 2013 Reżyseria: Peters Moers, Rory Mcguinness Pięcioczęściowa dokumentalna opowieść o dzikich krainach Australii - prastarego kontynentu, pełnego skrajności. Kraju najbardziej jadowitych węży, osobliwych gatunków zwierząt i roślin. Przez dziesiątki tysięcy lat ludzie przystosowywali się tu do życia. Znosili ekstremalne warunki środowiskowe tej nieokiełznanej krainy, by z czasem ją pokochać. Od bujnych lasów deszczowych po spieczone słońcem pustynie i ośnieżone góry. Dzikie piękno tego kontynentu do dziś zachowało się w parkach narodowych. Zima w Alpach Australijskich. Zimne fronty atmosferyczne, nadciągające znad Oceanu Południowego, pokrywają białą powłoką stare drzewo, zwane śnieżnym eukaliptusem. Najbardziej odporne z eukaliptusów rozwijają się w chłodnym klimacie na dużych wysokościach. Rosną powoli, osiągając nieco ponad trzydzieści metrów. W rejonie Góry Kościuszki, najwyższego szczytu Australii, temperatura spada zimą do minus 20 stopni Celsjusza. Ponadto wieje tu silny mroźny wiatr. Tutejsze zwierzęta i rośliny przechodzą ciężki test wytrzymałości. Podczas gdy niektóre zwierzęta zapadają w sen zimowy, wombat jest aktywny przez całą zimę. Prowadzi głównie nocny tryb życia, ale teraz, z powodu braku pożywienia, wyszukuje je w ciągu dnia. Wieczorem jest zbyt zimno. Gruba warstwa śniegu utrudnia odnalezienie i dotarcie do pokarmu, jednak tego dnia pogoda mu sprzyja. Słońce ogrzewa jego gęste futro, a postępująca odwilż odsłania skrawki ziemi i rwący potok. Wombaty są bardzo silne. Ostrymi pazurami wykopują podziemne tunele. By dotrzeć do pożywienia, potrafią przebić się przez twardą lodową skorupę. Góry Śnieżne to najwyższa część łańcucha Wielkich Gór Wododziałowych, ciągnących się 3500 kilometrów wzdłuż wschodnich wybrzeży Australii od północnej, tropikalnej części stanu Queensland po stan Wiktoria. To trzeci pod względem długości łańcuch górski na świecie. Ale tylko w tej części wznoszą się wysokie szczyty i leży śnieg. W Górach Śnieżnych żyją tysiące dzikich koni sprowadzonych tu niegdyś przez osadników z Europy. W Alpach Australijskich konie te nazywane są brumby. Właśnie w tej górskiej krainie narodziła się legenda o Człowieku znad Śnieżnej Rzeki. Pod koniec września śnieg topnieje. Woda spływa rzekami, zasilając zieloną roślinność. Parki Narodowe Alp Australijskich to jedenaście obszarów chronionych na jedynych terenach wysokogórskich na tym rozległym kontynencie. Gdy na alpejskich pastwiskach znika lód i śnieg, powracają zgłodniałe kangury olbrzymie. Wiosną również płazy wyłaniają się na powierzchnię. Korobory z rodziny żółwinkowatych występują tylko w Alpach Australijskich. Wzory na ich ciele przypominają rysunki na ciałach aborygenów. W przeciwieństwie do większości gatunków żab, te nie skaczą i nie pływają. Niestety trafiły na australijską listę gatunków najbardziej zagrożonych wyginięciem. Kakadu żółtoczuba to duża papuga występująca na wschodnich obszarach Australii. Początki Alp Australijskich sięgają czasów, kiedy rozpadł się superkontynent Gondwana, z którego wyodrębniły się Australia, Ameryka Południowa, Indie, Afryka i Antarktyda.Olbrzymi bąbel wulkanicznej magmy uniósł skorupę ziemską, tworząc gigantyczny płaskowyż, który zapadł się w środkowej części. Jeden fragment pochłonęło morze, ale krawędź uskoku zachowała się w postaci wschodniego wybrzeża Australii. Po rozpadzie Gondwany poszczególne płyty kontynentalne zderzały się, powodując wypiętrzanie się gór. Przez całe epoki geologiczne postrzępiony, nowo powstały łańcuch górski był rzeźbiony przez wiatr, wodę i lód. Potem w dolinach rzek zamieszkali aborygeni. Co roku latem plemiona spotykały się wśród górskich szczytów, by pożywiać się ćmami. Wykurzali dymem owady z jaskiń, a potem wytwarzali z nich bogate w białko placki, które służyły im za pożywienie całe miesiące. Karłowaty opos górski. Jest symbolem Alp Australijskich. Jako jedyne australijskie zwierzę żyje ponad linią śniegu. Wyspecjalizowany, żywi się miejscowymi ćmami, które przybywają tu latem i odlatują zimą. Zjada także nasiona roślin rosnących tylko na okolicznych skałach. Karłowate oposy górskie, ćmy i drzewa Podocarpus lawrencei tworzą mały unikatowy ekosystem. Narodowe parki i rezerwaty na obszarze Alp Australijskich chronią jedyne wysokogórskie środowisko na kontynencie. Wszystko to w jedynej części Australii, którą można nazwać alpejską. 14:15 KRYMINALNE ZAGADKI POLSKI - ODC. 4 Magazyn, 25 min, Polska, 2021 Reżyseria: Bartek Jastrzębowski Scenariusz: Maciej Bardzki Wykonawcy: Wit Kasperek Aktorzy: Katarzyna Cygler, Laura Solongo W kolejnym odcinku śledztwo koncentruje się wokół historii śmierci żony Przemysła II i powstałych wtedy podejrzeń. Czy było to zabójstwo na zlecenie? A może zginęła bezpośrednio z rąk Przemysła II? Szukamy śladów wskazujących na winę lub niewinność. 15:00 DZIEWCZYNA SZUKA MIŁOŚCI Film archiwalny, 73 min, Polska 1938 Reżyseria: Romuald Gantkowski, Romuald Gantkowski Scenariusz: Wacław Sieroszewski, Ferdynand Goetel, Antoni Cwojdziński, Tadeusz Królikiewicz, Wacław Sieroszewski, Ferdynand Goetel, Antoni Cwojdziński, Tadeusz Królikiewicz Zdjęcia: Jakub Joniłowicz, Henryk Vlassak, W. Kunicki, Leonard Zajączkowski, Jakub Joniłowicz Muzyka: Michał Kondracki, Marian Neuteich Aktorzy: Jan Kurnakowicz, Tamara Wiszniewska, Mieczysław Cybulski, Kazimierz Szubert, Józef Orwid, Maria Chmurkowska, Franciszek Dominiak, Mieczysław Milecki, Jan Ciecierski Czarno - biały przedwojenny film miał w swoim czasie propagować polskie lotnictwo, ale wśród rodzimej widowni nie zrobił furory. Dziś jednak nawet pewne nieporadności realizacyjne i dramaturgiczne mają swój urok. Bohaterem jest chłopak owładnięty pasją latania. Młody ślusarz Jerzy Zamiejski sam konstruuje samolot. Jest dumny ze swego dzieła, ale na drodze jego kariery i szczęścia staje groźny konkurent, lotnik Witold Siemacki. Jerzy przypadkiem poznaje brazylijskiego milionera Tomasza Kotlicę i jego córkę Janinę. Zakochuje się w pięknej pannie z wzajemnością, ale zazdrosny Witold ich rozdziela, uciekając się do perfidnej intrygi. Jerzy, korzystając z pomocy rodaka milionera, kończy politechnikę i szkołę lotniczą. Odżywają młodzieńcze marzenia. Znów buduje samolot, leci nim do Rio de Janeiro. W drodze przestaje działać radio, ale Zamiejski szczęśliwie doprowadza maszynę na lotnisko. Opromieniony sławą świetnego i odważnego pilota, wraca do Warszawy. Wciąż pamięta o Janinie. 16:30 GIGANCI HISTORII - DOWÓDCY ARMII KRAJOWEJ Teleturniej, 44 min, Polska, 2022 Reżyseria: Tomasz Motyl Scenariusz: Mikołaj Korzyński Wykonawcy: Maciej Kurzajewski (prowadzący) Wszyscy byli doświadczonymi oficerami, którzy zdobywali szlify jeszcze podczas I wojny światowej. Wszyscy dowodzili walkami podczas wojny polsko - bolszewickiej i w kampanii wrześniowej. Teraz jednak musieli prowadzić zupełnie inną wojnę. Już nie w mundurze i na polu bitwy, lecz po cywilnemu i w konspiracji. Michał Karaszewicz - Tokarzewski, Kazimierz Sosnkowski, Stefan Rowecki, Tadeusz Bór - Komorowski, Leopold Okulicki. Ludzie którzy stworzyli polskie podziemie zbrojne od podstaw i którzy kierowali tym ogromnym organizmem przez kolejne lata okupacji. Miał różne nazwy. Służba Zwycięstwu Polski, Związek Walki Zbrojnej i wreszcie Armia Krajowa. Setki akcji, dywersja, skuteczny wywiad ich działania sprawiały, że Niemcy żyli w poczuciu nieustannego zagrożenia. Ale walka z okupantem niosła ze sobą ogromne ryzyko, a dowódcy zdawali sobie z tego sprawę. Roweckiego zamordowali Niemcy, Okulicki padł ofiarą Rosjan. Zanim to się stało, w ostatnim rozkazie, rozwiązującym Armię Krajową, napisał: Dalszą swą pracę i działalność prowadźcie w duchu odzyskania pełnej niepodległości Państwa i ochrony ludności polskiej przed zagładą. Dowódcy Armii Krajowej to bohaterowie tego odcinka teleturnieju Giganci historii. 17:25 CHŁOPI - ODC. 2/13 - JARMARK Serial obyczajowy, 49 min, Polska 1972 Reżyseria: Jan Rybkowski Scenariusz: Jan Rybkowski, Ryszard Kosieński Aktorzy: Władysław Hańcza, Ignacy Gogolewski, Emilia Krakowska, Jadwiga Chojnacka, Tadeusz Fijewski, Tadeusz Janczar, Kazimierz Wichniarz, Krystyna Królówna, Franciszek Pieczka, Irena Karel, Lech Ordon, Halina Kossobudzka, Bronisław Pawlik, August Kowalczyk, Wanda Łuczycka, Stanisław Milski, Mieczysław Czechowicz, Barbara Ludwiżanka i inni Wrześniowa niedziela na wsi. Odświętnie przystrojeni gospodarze. Kobiety i dzieci wolno i uroczyście podążają do kościoła. Drugim miejscem spotkań mieszkańców wsi jest karczma. Tutaj chodzi się na tańce, pijatykę i dysputy polityczne. Tymczasem w domu Borynów dochodzi do ostrej sprzeczki między ojcem a synem. Antek nie może już wytrzymać stałego wypominania, że żyje na łasce ojca. 18:25 PORTRETY WOJENNE - JÓZEF BECK Film dokumentalny, 25 min, Polska, 2014 Reżyseria: Tomasz Matuszczak Scenariusz: Tomasz Olejarczyk Zdjęcia: Jacek Kościuszko Muzyka: Łukasz Mrozik Aktorzy: Cezary Kosiński, Katarzyna Bargiełowska, Tomasz Zaród, Andrzej Rydel, Wojciech Korwin Wierzbicki, Zenon Borkowski, Dawid Janicki, Piotr Owczarek Ten odcinek cyklu przedstawia sylwetkę Józefa Becka, ostatniego ministra spraw zagranicznych Drugiej Rzeczpospolitej, na tle realiów politycznych przedwojennej Europy. Minister był od września 1939 roku internowany w Rumunii. W odcinku mowa o wydarzeniach, które doprowadziły do drugiej wojny światowej, a samego Becka do śmierci na wygnaniu. Nieuchronność wydarzeń i złudność nadziei staje się widoczna z perspektywy czasu. Perspektywa ta odsłania również miałkość gry politycznej, która była prowadzona 75 lat temu. 19:00 TAJEMNICE UKRYTE W KOŚCIACH. POLOWANIE NA CZARNĄ ŚMIERĆ (SECRETS IN THE BONES: THE HUNT FOR THE BLACK DEATH KILLER) Film dokumentalny, 50 min, Kanada, 2014 Reżyseria: Liam O'Rinn Scenariusz: Liam O'Rinn Biolog Hendrik Poinar - istne skrzyżowanie Doktora Who z Indianą Jonesem z pomocą międzynarodowej ekipy ekspertów próbuje złamać kod genetyczny średniowiecznej dżumy. Czarna Śmierć 660 lat temu zredukowała populację Europy nawet o połowę. Od zarażenia do agonii w męczarniach mijał najwyżej tydzień. Autorzy dokumentu ilustrują to, wymazując ludzi ze współczesnego zdjęcia rynku w toskańskiej Pistoi. Poinar jest naukowcem wyspecjalizowanym w analizach dawnego DNA. W poszukiwaniu patogenu jedzie do Rosji oglądać zamrożone syberyjskie mamuty i do wioski koło Lukki, gdzie trwają archeologiczne badania przyklasztornej osady. Sekundują mu włoski historyk, niemiecki paleogenetyk, osteolog z Muzeum Londynu, gdzie w kartonowych pudłach trzymane są kości ofiar zarazy, oraz epidemiolodzy. 20:00 SAMOCHODY, KTÓRE PODBIŁY ŚWIAT - ODC. 1/4 (THE CARS THAT MADE THE WORLD) Film dokumentalny, 39 min, USA, 2020 Reżyseria: Ritesh Gupta Seria przybliża historie wizjonerów, którzy stworzyli i rozwinęli motoryzację. To niezwykle barwna podróż w czasie, podczas której widzowie zobaczą, jak największe nazwiska przemysłu samochodowego stały się legendarnymi markami, które pokochali wielbiciele motoryzacji. Dzięki rekonstrukcjom i nigdy wcześniej niepokazywanym archiwalnym materiałom filmowym, autorzy serii śledzą ścieżki kariery siedmiu postaci, które miały ogromny wpływ na rozwój motoryzacji: Henry ' ego Forda, Waltera Chryslera, braci Dodge, Williama Duranta, Lee Iacocca i Johna Deloreana. Chociaż to produkcja amerykańska, autorzy nie zapominają o genialnych konstruktorach i producentach aut z całego świata. 20:55 MOSSAD OD ŚRODKA - ODCINEK 2: PRZYJACIELE NA MOMENT (INSIDE THE MOSSAD (TV SERIES) EPISODE TWO: FRIENDS FOR THE MOMENT) Seerial dokumentalny, 48 min, Izrael, 2017 Reżyseria: Duki Dror Scenariusz: Yossi Melman, Chen Shelach Agenci Mossadu rekrutują nowych poza granicami. Skomplikowane są relacje między trenerem - rekruterem a kandydatem na agenta. Wiele z nich kończy się tragedią i stawia to poważne pytania etyczne i wątpliwości co do ludzkich zachowań w świecie szpiegów. W pracy z agentami potrzebna jest ogromna mądrość. Ludzie są różni i trzeba odpowiednio postępować. 22:00 TAJEMNICE POCZĄTKÓW POLSKI - Z OTCHŁANI PRADZIEJÓW Film dokumentalny, 62 min, Polska, 2019 Reżyseria: Marek Skrzec, Zdzisław Cozac Scenariusz: Zdzisław Cozac Zdjęcia: Mariusz Gala, Zdzisław Cozac Pierwszym historycznym władcą Polski był Mieszko I. A co przed państwem Mieszka? Niektórzy twierdzą, że były inne organizmy polityczne na przykład Wielka Lechia. Autorzy filmu, szukając odpowiedzi na tę zagadkę, podążają śladami archeologów i na podstawie ich odkryć starają się najpierw odpowiedzieć na pytanie: jakie ludy mieszkały na terenie Polski, zanim powstało państwo Piastów? Trafiają na ślady Celtów, Scytów, Gotów, Słowian i innych ludów. Z tej mozaiki wyłania się zdumiewające i bogate w nieoczekiwane zwroty akcji życie ludzi, którzy przed tysiącami lat mieszkali nad Wisłą i Odrą. 23:10 CZYSTA FORMALNOŚĆ (UNA PURA FORMALITA) Film kryminalny, 106 min, Włochy/Francja, 1994 Reżyseria: Giuseppe Tornatore Scenariusz: Giuseppe Tornatore, Pascal Quignard Zdjęcia: Blasco Giurato Muzyka: Ennio Morricone Aktorzy: Gerard Depardieu, Roman Polański, Sergio Rubini, Paolo Lombardi W burzową noc na komisariat policji zostaje doprowadzony dziwnie zachowujący się człowiek (Gerard Depardieu). Nie może on potwierdzić swojej tożsamości ani odtworzyć w pamięci kilku ostatnich godzin, ani też wytłumaczyć śladów krwi na swoim ubraniu. Przesłuchanie rozpoczyna komisarz (Roman Polański), dzięki któremu tajemniczy mężczyzna okazuje się słynnym pisarzem Onoffem. Powoli obaj mężczyźni rozwiązują zagadkę pisarza, jego utraty pamięci i śladów krwi. 01:10 ZDRAJCA - ODC. 1 (TRAITOR, EP 1) Serial sensacyjny, 51 min, Estonia, 2018 Reżyseria: Ergo Kuld Aktorzy: Tambet Tuisk, Margo Mitt, Eva Koldits, Mart Nurk, Veiko Porkanen Serial inspirowany aferami szpiegowskimi współczesnej Estonii. Początek XXI wieku, tuż przed wstąpieniem Estonii do sojuszu NATO. Urzędnik łotewskiego Ministerstwa Obrony i rosyjski szpieg chce zbiec do Rosji. Jest poszukiwany przez estoński kontrwywiad. Dyrektor finansów estońskiej policji, Alfred Vint, zostaje zwolniony z pracy. Rosyjski wywiad składa mu propozycję współpracy.