TVP Dokument Środa, 18.01.2023 06:00 DZIKA POLSKA - WPŁYŃ NA WODĘ. MEANDRY SALAMANDRY Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2013 Reżyseria: Monika Purzycka Scenariusz: Joanna Łęska, Dorota Adamkiewicz Wygląda, jakby ciągle była mokra, choć unika otwartej wody i nawet nie umie pływać. Jednak w wodzie się rodzi, a potem nie bez trudu gramoli się na ląd. By następnie... zniknąć. Salamandra plamista, najdziwniejszy bodaj z naszych płazów ogoniastych, chowa się przed wrogami w ściółce i próchnie, zaliczając do tych wrogów także słońce, którego unika, bo mogłoby ją zanadto wysuszyć. W ogóle lubi to, czego ludzie zanadto nie lubią: deszcz i skały. W tych ostatnich znajduje schronienie, a w zboczach górskich dróg i jarów znajduje norki, by się w nich ukrywać. Nagle odsłonięta, potrafi przerazić napastnika swym wręcz wyzywającym, czarnym i żółtym rysunkiem. Należy do najbarwniejszych z żyjących u nas zwierząt. Ponieważ przez większość życia tkwi w wilgotnych zakamarkach, trudno ją spotkać. My będziemy mieli okazję spotkać całą rodzinę salamander. Zaprezentują nam ją, jak i w ogóle ten gatunek, dwie kobiety, które poświęcają tym nieledwie egzotycznym płazom znaczną część, a niekiedy wręcz całość swej badawczej inwencji i życiowej energii. 06:30 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.I - ODC. 8 ZAMEK CZY LEPIANKA - DYLEMATY ŚREDNIOWIECZA Cykl dokumentalny, 26 min, Polska, 2015 Scenariusz i reżyseria: Radosław Kotarski Czy naprawdę ludzie w średniowieczu żyli wyłącznie w zamkach lub zimnych lepiankach? Okazuje się, że takie wyobrażenie nie ma nic wspólnego z prawdą. Rycerze i książęta na potrzeby mieszkalne budowali zagadkowe wieże, które, niestety, w większości nie przetrwały. Na szczęście takiego losu nie podzieliła unikatowa na skalę światową wieża w Siedlęcinie na Dolnym Śląsku. Radosław Kotarski odwiedza to ciekawe miejsce, by sprawdzić, w jakich warunkach żyli tam ludzie 700 lat temu. Odkrywa również tajemnicze malowidła ścienne, które przedstawiają losy dzielnego Lancelota, rycerza króla Artura. 07:05 NOTACJE - MARIA CHWALIBÓG. W SZTUCE NIE MOŻNA SIĘ ZASIEDZIEĆ Cykl dokumentalny, 10 min, Polska, 2017 Aktorka Maria Chwalibóg w latach 1956 - 1960 występowała w Teatrze im. Węgierki w Białymstoku, następnie przez rok w Teatrze Polskim w Bydgoszczy, na początku lat 60. była związana z Teatrem Bałtyckim w Koszalinie. W latach 70. występowała w warszawskich teatrach: Narodowym, Studio, Na Woli, a w latach 80. w Teatrze Dramatycznym. 07:20 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 220 KASZUBSKI PARK KRAJOBRAZOWY Magazyn, 22 min, Polska, 2021 Scenariusz i reżyseria: Barbara Adamczyk Zdjęcia: Jacek Banach, Jarosław Wątor Wędkowanie to jedna z wielu aktywności na świeżym powietrzu, która przyciąga zwiedzających do Kaszubskiego Parku Krajobrazowego. W czystych wodach parku żyje około 40 gatunków ryb, takich jak karp, szczupak, okoń, sandacz, węgorz. Jeziora Raduńskie to swoista wizytówka Kaszubskiego Parku Krajobrazowego. Tzw. zespół jezior rynnowych zajmuje obszar głębokiej rynny polodowcowej, przez którą przepływa rzeka Radunia. Największe akweny to jezioro Raduńskie Dolne i Górne, które przedzielone są Bramą Kaszubską, czyli wąskim przesmykiem na końcu leśnego wąwozu prowadzącego z Kartuz. 07:50 SIWA - WROTA PUSTYNI - ODC. 4 WYROCZNIA AMONA Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2012 Scenariusz i reżyseria: Andrzej Misiuk Muzyka: Piotr Czubin Seria dokumentalna, która stanowi dokumentację niezwykłej wyprawy do Egiptu śladami ludzi, władców i ich bogów. Kiedy kosmiczny wiatr przygody, omiatający planetę Ziemia, rzuca wędrowca na brzeg Wielkiego Oceanu Piasku, perspektywa, z jakiej oglądał do tej pory wszechświat nieodwracalnie zmienia się. Szlak słońca i wiatru bierze swój początek w oazie Siwa, położonej na krańcach Egiptu. To właśnie tu znajduje się wyrocznia Amona - Ra, gdzie pielgrzymujący Aleksander Wielki został obwołany boskim synem, a także słynne źródło Kleopatry. Starożytni władcy upodobali sobie Siwę. Czy odsłoni przed nami swoje tajemnice? Co spotka nas na Górze Umarłych? Wyruszając na wyprawę, wędrowiec miał nadzieję, że pustynia okaże mu więcej łaski niż zaginionej pięćdziesięciotysięcznej perskiej armii, wysłanej przez króla Kambyzesa. Siwą nie można władać, od Siwy można się jedynie uczyć. Pokora, z jaką udał się na zamieszkały przez tajemniczych ludzi kraniec świata, została nagrodzona. 08:20 ROK 2077: SPOJRZENIE W PRZYSZŁOŚĆ - ODC. 1 MUTACJA (2077 10 SECONDS TO THE FUTURE / 2077 - 10 PARA O FUTURO. EPISODE 1: MUTATION) Cykl dokumentalny, 54 min, Portugalia, 2017 Reżyseria: Pedro Clrigo, António Jos De Almeida Składający się z czterech części cykl dokumentalny, opowiadający o tym, co czeka nas w przyszłości. Wyobraźmy sobie naszą planetę za kilkadziesiąt lat. Czy będziemy gatunkiem wieloplanetarnym o długości życia znacznie większej niż dziśt? Czy komputery zastąpią ludzi? Dzięki ciągłym odkryciom w dziedzinie nanotechnologii, pragnieniu wiedzy i postępowi nauki, nasz stosunek do robotów, gdy będą one bardziej świadome poznawczo swojego środowiska, będzie inny. Wkraczamy w epokę, w której wkrótce trudno będzie odróżnić to, co fizyczne, od tego, co cyfrowe. Najbliższe kilkadziesiąt lat ulegnie największym i najszybszym przemianom w historii - w technologii, nauce i relacjach międzyludzkich. Żyjemy w akceleratorze naukowym o nieodwracalnych skutkach, w którym nasze dzisiejsze wybory zmienią świat jutra. Z pomocą wpływowych osobistości w globalnym społeczeństwie, takich jak fizycy teoretycy, patolodzy i prognostycy geopolityczni, próbujemy odpowiedzieć na te pytania, na które nie ma odpowiedzi. Ten cykl to podróż, która łączy teraźniejszość z przeszłością, aby pokazać nam, jak możemy wpływać na przyszłość. Odc. 1 Mutacja. Największe tajemnice przyrody to ludzki umysł i wszechświat. Mózg człowieka składa się z około stu miliardów neuronów jest ich tyle, ile gwiazd w Drodze Mlecznej. Potrafi wykonywać 10 biliardów obliczeń na sekundę, tyle ile komputer wielkości Nowego Jorku. Wszystko dzieje się powyżej naszych barków. Ten niewielki obszar jest domeną czasoprzestrzeni. Mózg człowieka potrafi coś, co odróżnia nas od zwierząt - przewidywać przyszłość. Gdzie i jacy będziemy za 60 lat? W najbliższych dekadach nastąpi najgwałtowniejsza w historii transformacja technologii, nauki, środowiska i relacji międzyludzkich. Żyjemy w ogromnym, nieprzewidywalnym akceleratorze. W ostatnich dekadach zgromadziliśmy więcej wiedzy niż w całej, wcześniejszej historii ludzkości. Do roku 2077 ta wiedza kilkukrotnie się pomnoży. Serial nagrodzony na URTI Grand Prix 2018 dla Author’s Documentary. 09:25 KOZIOROŻEC, WŁADCA ALP (IBEX, ICON OF THE ALPS / BOUQUETIN) Film dokumentalny, 51 min, Francja, 2017 Reżyseria: Claude Andrieux Dokument o koziorożcach, które są zwierzęcym symbolem Alp. Ten film pozwoli nam przenieść się w Alpy i odkryć najpiękniejsze ich łańcuchy i szczyty. Zdjęcia kręcono w czasie wszystkich pór roku. Dowiemy się wielu ciekawych rzeczy na temat koziorożców. Niewiele brakowało, by koziorożec alpejski przestał istnieć. Pod koniec dziewiętnastego wieku w Dolinie Aosty żyło ich tylko trzydzieści. 40 tysięcy żyjących obecnie w Alpach koziorożców to ich potomkowie. Świat koziorożców to skały i przepaście. Najlepiej czują się na stromych stokach. Mimo dużych rozmiarów, koziorożce z niezwykłą zwinnością przemieszczają się po trudnym terenie. Wyposażone są w racice, które w niczym nie są gorsze od najlepszych butów do wspinaczki. Brak membrany między racicami pozwala używać ich jak szczypiec, zdolnych czepiać się wszelkich nierówności. Podeszwa racic ma niezwykłe właściwości antypoślizgowe. Umożliwia wspinaczkę na stromizny o nachyleniu powyżej osiemdziesięciu stopni. Kozicom łatwiej poruszać się po śniegu, ale koziorożce nie mają sobie równych na pionowych ścianach. Dostosowują się do zmieniających się pór roku. Mimo królewskiej postawy to wrażliwy gatunek. Jako symbol Alp fascynuje tych, którzy go spotykają, stając się rzecznikiem ochrony życia na ziemi. 10:30 LEGENDY EUROPY ODC. 7 WENECJA (LEGENDS OF EUROPE MYSTICAL AND FANTASY TALES 7. VENICE) Serial dokumentalny, 51 min, Francja, 2019 Reżyseria: John Hudson Seria przedstawia nowe, niemal magiczne spojrzenie na europejskie dziedzictwo. Inspirowane nowo odkrytym zainteresowaniem odwiecznymi legendami. Czy przerażające, czy zaskakujące, te historie, inspirowane naturalnymi wspaniałościami, są jednocześnie mistycznymi i niejasnymi zagadkami do rozszyfrowania. Piraci, bestie, zaczarowane lasy, skamieniali pasterze, zaczarowane jeziora, dziwaczne potwory lub uwięzione księżniczki to bohaterowie tej serii, która z północy na południe i ze wschodu na zachód na nowo odkryje Europę. Dziś wyruszymy w podróż po Wenecji. Cofnijmy się w czasie do IV wieku n.e. Na północy Italii całe rodziny uciekają przed barbarzyńskimi hordami. Schronienie znajdują na archipelagu grząskich wysepek, w najgłębszej zatoce Morza Śródziemnego. Do tej pory można było tam spotkać tylko rybaków i producentów soli. Uciekinierzy zakładają niewielki port, który w ciągu tysiąca lat wyrośnie na chlubę Zachodu, najpotężniejsze i najbogatsze miasto Europy; miejsce swobód i wolności, enklawę pokoju zbudowaną na milionach dębowych bali wbitych w niezdobytą lagunę. Jej imię do dziś jaśnieje i zachwyca: Wenecja. Każdy marmurowy pałac, każdy kanał, każdy mostek i każdy kamień ma tu swoją legendę, a wspólnie tworzą one niezrównanie barwną i piękną tkaninę, na której pojawiają się nazwiska takie jak Marco Polo, Tintoretto, Vivaldi czy Casanova. Lista ciągnie się w nieskończoność. Te legendy, wciąż żywe, stanowią tkankę miasta tysiąca kościołów. Dziś poznamy historię początków Wenecji, jej opuszczonych wysp, przeklętych pałaców, rozpustnych mnichów, gorących miłości - słowem: jej wielkości i upadku. 11:25 RAJSKIE WYSPY WIDZIANE Z NIEBA - ODC. 7 REUNION WIDZIANA Z NIEBA (PARADISE ISLANDS FROM THE SKY / LES ILES PARADISIAQUES VUES DU CIEL. LA REUNION VUE DU CIEL) Serial dokumentalny, 10 min, Francja, 2009 Reżyseria: Yannick Charles Seria filmów dokumentalnych, opowiadających o najpiękniejszych, egzotycznych wyspach świata. Fascynujące krajobrazy z lotu ptaka. Udamy się w rejon południowego Pacyfiku, aby odkryć Polinezję Francuską, która rozciąga się na 118 wysp na obszarze morskim o wielkości 4, 5 miliona km. Będziemy podziwiać niesamowitą różnorodność kształtów, wzorów i odcieni lagun, atoli, lasów i gór. Ta seria opowiada nie tylko historię mórz i lądów, ale także ludzi w ich środowisku. Odcinek siódmy poświęcony jest wyspie Reunion. Po pierwsze wyspa jest ofiarą własnego sukcesu. Liczy 800 tysięcy mieszkańców. Saint - Denis rozrasta się. Jest czymś więcej niż tylko stolicą regionu. Po drugie: Saint - Denis leży na dole, w przeciwieństwie do innych miejsc leżących na górze. Dół jest synonimem korków i galopującej demografii. Góra wręcz przeciwnie. Ulubionym środkiem transportu jest śmigłowiec. 11:40 LUD DA SIŁĘ SWOJEMU POECIE Reportaż, 20 min, Polska, 1981 Scenariusz: Adam Kinaszewski, Marian Terlecki Zdjęcia: Włodzimierz Resiak Reportaż o budowie Pomnika Poległych Stoczniowców, upamiętniającego ofiary wydarzeń Grudnia 1970 oraz spotkanie z Czesławem Miłoszem w czerwcu 1981 r. w Gdańsku. Poeta jest autorem wiersza, którego fragment umieszczono na pomniku. Monument w postaci trzech krzyży z kotwicami znajduje się na Palcu Solidarności w Gdańsku, w pobliżu Bramy nr 2 Stoczni Gdańskiej, gdzie zabito pierwszych stoczniowców. Odsłonięto go 16 grudnia 1980 roku. 12:10 ROLA ŻYCIA - JERZY ZELNIK Magazyn, 22 min, Polska, 2022 Scenariusz: Małgorzata Tytus Prowadzenie: Laura Łącz Program realizowany z myślą o audiowizualnym archiwum teatru i filmu polskiego oraz stwarzaniu polskim aktorom właściwej formy promocji ich twórczości w mediach. W Polsce obecnie czynnych zawodowo jest około 5 tysięcy dyplomowanych aktorów i aktorek. Są wśród nich gwiazdy, są młodzi ludzie, którzy dopiero zaczynają kariery, są też tacy, którzy nie potrafią przebić się do aktorskiej ekstraklasy i tacy, którzy lata świetności mają już za sobą. W programie spotkamy się z przedstawicielami wszystkich tych grup, by przekonać się, jak z różnych perspektyw i doświadczeń wygląda ten, wbrew pozorom, trudny zawód. Celem programu jest także promocja polskich teatrów i ich repertuaru. Gościem odcinka jest Jerzy Zelnik. 12:40 ROLA ŻYCIA - DARIUSZ JAKUBOWSKI Magazyn, 22 min, Polska, 2022 Scenariusz: Małgorzata Tytus Prowadzenie: Laura Łącz Program realizowany z myślą o audiowizualnym archiwum teatru i filmu polskiego oraz stwarzaniu polskim aktorom właściwej formy promocji ich twórczości w mediach. W Polsce obecnie czynnych zawodowo jest około 5 tysięcy dyplomowanych aktorów i aktorek. Są wśród nich gwiazdy, są młodzi ludzie, którzy dopiero zaczynają kariery, są też tacy, którzy nie potrafią przebić się do aktorskiej ekstraklasy i tacy, którzy lata świetności mają już za sobą. W programie chcemy spotkać się z przedstawicielami wszystkich tych grup, by przekonać się, jak z różnych perspektyw i doświadczeń wygląda ten, wbrew pozorom trudny zawód. Chcemy dać możliwość zwłaszcza aktorom teatralnym pokazania ich kunsztu aktorskiego szerokiej widowni. Celem programu jest także promocja polskich teatrów i ich repertuaru. 13:05 ALBANIA. POSZUKUJĄC SPRAWIEDLIWOŚCI Film dokumentalny, 44 min, Polska, 2021 Reżyseria: Witold Szabłowski Historia Jovana Plaku, którego ojciec, Koco Plaku, był wykształconym w Związku Radzieckim geologiem. To jemu Albania zawdzięcza znalezienie największych w kraju pokładów ropy naftowej. W latach 60. Albania zerwała związki z ZSRR, wszyscy wykształceni w Moskwie znaleźli się na czarnej liście. Jovan miał pół roku, kiedy jego ojca zabrali agenci Sigurimi. Los ojca i jego zniknięcie zdeterminowało całe jego życie. Jovan od niemal trzydziestu lat szuka bezskutecznie grobu ojca. Film jest jednocześnie opowieścią o latach albańskiego reżimu podczas rządów Envera Hodży, któremu podległe służby specjalne, zwane Sigurimi, miały nieograniczoną władzę nad życiem i śmiercią obywateli kraju. W egzekucjach zabito ponad 5 tysięcy ludzi; kolejnych kilkadziesiąt tysięcy to ofiary łagrów i prześladowań. Komunistyczny reżim, który rządził Albanią od zakończenia II wojny światowej do roku 1992, wzorem Stalina budował łagry i mordował swoich własnych obywateli. 13:55 NIEDŹWIEDZIE Z KAMCZATKI. POCZĄTEK ŻYCIA (KAMCHATKA BEARS - LIFE BEGINS) Film dokumentalny, 52 min, Niemcy, 2018 Reżyseria: Irina Zhuravleva, Vladislav Grishin Film dokumentalny o niedźwiedziach żyjących na Kamczatce. Filmowano przez 7 miesięcy życie dwóch niedźwiedzic z młodymi. Dzięki dużym zasobom łososia czerwonego w tutejszych strumieniach niedźwiedzie mają dużą szansę na przeżycie w tym niedostępnym sanktuarium przyrody. Kamczatka - 8 i pół tysiąca lat temu potężny wybuch wulkanu utworzył tu kalderę. Gdy woda wypełniła zagłębienie, powstało Jezioro Kurylskie. Dziś jest to największe tarlisko łososia nerki w Azji. Dzięki obfitości ryb i brakowi siedlisk ludzkich, brzegi jeziora stały się domem dla lisów, wydr, norek, rosomaków, bielików olbrzymich i niedźwiedzi brunatnych. Mieszkają tu bohaterowie dokumentu, niedźwiedzice: Tesla z dwoma młodymi oraz Masza z czterema. Młode urodziły się zimą w gawrze, były maleńkie i ważyły po około 500 gramów. W następnych dniach grzały się ciepłem matek i ssały ich mleko. W tym czasie niedźwiedzice nie jadły ani nie piły. Drzemały, ale ich sen był bardzo lekki. Pod koniec kwietnia młode wyszły z gawry i tym samym rozpoczęły najważniejszy i najbardziej niebezpieczny okres swojego istnienia - pierwszy rok życia na ziemi. 14:55 MAŁPI GANG - SERIA 3 CZ. 6. ROZŁAM (MONKEY THIEVES - III SERIA) Cykl dokumentalny, 25 min, Niderlandy (Holandia), 2011 Lato w Dżajpurze. Czteroipółletnie samce Bipin, Yash i Tito są w miłosnym nastroju. Osiągnęły już dojrzałość seksualną i pałają żądzą bliższego poznania partnerki. Wygląda na to, że targ warzywny to odpowiednie miejsce. Otwarty siedem dni w tygodniu, jest nie tylko wypełniony warzywami i owocami. Nie brak tu również samic makaków. Tymczasem szalejące bliźniaki ze świątyni w Galcie, Gangol i Ragin, zachowują się tak, jakby to one rządziły w całym Dżajpurze, a mieszkańcy miasta byli małpami. Bliźniaki już od dawna robią, co chcą. Teraz jednak ich zła sława sprawia, że ludzie wolą z nimi nie zadzierać. Powstrzymać ich może tylko jeden człowiek. Miejski łapacz małp, Dhana Lal. Kolejne ataki Gangola i Ragina sprawiły, że bracia stali się najbardziej poszukiwaną parą złoczyńców na jego liście. Jak dotąd liczne próby ich schwytania kończyły się niepowodzeniem. Dhana wie, że jeśli szybko nie rozwiąże tego problemu, władze miejskie bez wahania zatrudnią nowego łapacza małp. Jego etat wisi na włosku. Kiedy więc docierają wieści o napadzie na budkę przy skrzyżowaniu, Dhana czuje, że teraz musi dać z siebie wszystko W Galcie księżniczka Esha po raz pierwszy wykorzystała swoją pozycję w grupie. Wciąż jednak wiele dzieli ją od opanowania kryzysowej sytuacji w gangu. 15:25 MAŁPI GANG - SERIA 3 CZ. 7. SPRZYMIERZEŃCY (MONKEY THIEVES - III SERIA) Cykl dokumentalny, 25 min, Niderlandy (Holandia), 2011 Bipin i Tito, szukając partnerek, dołączają do większej grupy samców. Ale to może okazać się niebezpieczne. Awantury są tu na porządku dziennym. A jeszcze wczoraj Bipin i Tito razem ze swoim przyjacielem Yashem oswajali się z życiem wśród członków gangu z miejskiego targu. Dziś zostało ich tylko dwóch. Yash znalazł partnerkę i opuścił przyjaciół. Świątynia w Galcie. Z dala od miejskich gangów, w miejscu modlitw i refleksji, niestety króluje przemoc. Po śmierci królowej Rani i zniknięciu przywódcy Zamira, gang z Galty pogrążył się w chaosie. Następczyni tronu, księżniczka Esha, sama nie powstrzyma awanturników. W dodatku członkom gangu z Gelty grozi eksmisja. Tyczkowaci sąsiedzi, langury, coraz śmielej napierają na ich terytorium. Tymczasem łapacz małp w walce z dokazującymi bliźniakami stosuje nowy środek. Langury, które dla niektórych oznaczają zagrożenie, innym mogą pomóc rozwiązać ważki problem. Łapacz postanowił przepędzić bliźniaki przy pomocy przerażającego człowieka przebranego właśnie za langura. 16:00 ROK 2077: SPOJRZENIE W PRZYSZŁOŚĆ - ODC. 2 GLOBALNE WYOBCOWANIE (2077 10 SECONDS TO THE FUTURE / 2077 - 10 PARA O FUTURO. EPISODE 2: GLOBAL ESTRANGEMENT) Cykl dokumentalny, 52 min, Portugalia, 2017 Reżyseria: António Jos De Almeida, Pedro Clrigo Składający się z czterech części cykl dokumentalny, opowiadający o tym, co czeka nas w przyszłości. Wyobraźmy sobie naszą planetę za kilkadziesiąt lat. Czy będziemy gatunkiem wieloplanetarnym o długości życia znacznie większej niż dziśt? Czy komputery zastąpią ludzi? Dzięki ciągłym odkryciom w dziedzinie nanotechnologii, pragnieniu wiedzy i postępowi nauki, nasz stosunek do robotów, gdy będą one bardziej świadome poznawczo swojego środowiska, będzie inny. Wkraczamy w epokę, w której wkrótce trudno będzie odróżnić to, co fizyczne, od tego, co cyfrowe. Najbliższe kilkadziesiąt lat ulegnie największym i najszybszym przemianom w historii - w technologii, nauce i relacjach międzyludzkich. Żyjemy w akceleratorze naukowym o nieodwracalnych skutkach, w którym nasze dzisiejsze wybory zmienią świat jutra. Z pomocą wpływowych osobistości w globalnym społeczeństwie, takich jak fizycy teoretycy, patolodzy i prognostycy geopolityczni, próbujemy odpowiedzieć na te pytania, na które nie ma odpowiedzi. Ten cykl to podróż, która łączy teraźniejszość z przeszłością, aby pokazać nam, jak możemy wpływać na przyszłość. Odc. 2 Globalne wyobcowanie. Sto lat po pierwszym locie na Księżyc rozpocznie się kolonizacja Marsa. Zmierzamy do stworzenia cywilizacji międzyplanetarnej. W ciągu 60 lat zaczniemy postrzegać kosmos nie jako coś odległego, lecz jako nowy dom. Lot na Marsa potrwa tyle, ile niegdyś trwał rejs z Lizbony do Indii. Ludzkość przejdzie od przemierzania oceanów do eksploracji międzyplanetarnej. W roku 2077 będziemy znacznie częściej podróżować w kosmos - jako gatunek międzyplanetarny. Ludzkość istnieje przez ułamek czasu istnienia wszechświata, więc możliwe, że życie wykształciło się także w innych miejscach. 17:00 LEGENDY EUROPY ODC. 8 BURGUNDIA (LEGENDS OF EUROPE MYSTICAL AND FANTASY TALES 8. BURGUNDY) Serialdokumentalny, 52 min, Francja, 2019 Reżyseria: John Hudson Seria przedstawia nowe, niemal magiczne spojrzenie na europejskie dziedzictwo. Inspirowane nowo odkrytym zainteresowaniem odwiecznymi legendami. Czy przerażające, czy zaskakujące, te historie, inspirowane naturalnymi wspaniałościami, są jednocześnie mistycznymi i niejasnymi zagadkami do rozszyfrowania. Piraci, bestie, zaczarowane lasy, skamieniali pasterze, zaczarowane jeziora, dziwaczne potwory lub uwięzione księżniczki to bohaterowie tej serii, która z północy na południe i ze wschodu na zachód na nowo odkryje Europę. Dziś wyruszymy do Burgundii. 18:05 TWIERDZE VAUBANA (THE MASTER OF FORTRESSES) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2020 Reżyseria: Alexandra Ranz Scenariusz: Emmanuel Amara Film dokumentalny o niezwykłych fortyfikacjach, budowlach obronnych. Sbastien le Prestre de Vauban był prawdopodobnie najlepszym francuskim inżynierem wojskowym, architektem i urbanistą. Jego unikalny system fortyfikacji, nieskończenie kopiowany na całym świecie, chronił Francję przed najazdami, czyniąc Ludwika XIV najpotężniejszym monarchą swoich czasów. System Vauban składa się z żelaznego pasa 180 fortec, cytadel i twierdz rozsianych po całym kraju, z których każda konkuruje pomysłowością i pomysłowością techniczną. 19:05 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - W CIENIU MONT BLANC (FLAVORS) Serial dokumentalny, 51 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos Ta niezwykła seria dokumentalna pomaga odkryć bogactwo, magię i piękno najciekawszych miejsc na świecie: ich naturalne cuda i sławne zabytki, wytwory lokalnych rzemieślników i zapierające dech w piersiach krajobrazy. W każdym odcinku na widzów czeka niezapomniana podróż przez tradycję i historię kolejnego kraju, który jest wymarzonym miejscem docelowym każdego podróżnika. 20:10 WYBUDZENI - SEBASTIAN MACIOROWSKI Cykl dokumentalny, 28 min, Polska, 2022 Reżyseria: Krystian Orzeszko, Alina Mrowińska Scenariusz: Alina Mrowińska Zdjęcia: Michał Jarosiński Prowadzenie: Ewa Błaszczyk Trzynastoletni Sebastian z Ełku dwa lata temu doznał rozległego udaru. Do dziś nieznana jest jego przyczyna. Po wybudzeniu ze śpiączki chłopiec dzielnie walczy o powrót do zdrowia. Utracił wzrok, ale się nie poddaje, głęboko wierzy, że kiedyś go odzyska i będzie mógł spełnić swoje dwa marzenia zostać informatykiem i zwiedzić Stany. Każdego dnia wytrwale ćwiczy z mamą oczy przy pomocy mocnych bodźców świetlnych. 20:50 TAJEMNICA LEMA Film dokumentalny, 51 min, Polska, 2021 Scenariusz i reżyseria: Wojciech Kuś Zdjęcia: Grzegorz Hartfiel Biograficzny film dokumentalny o wybitnym pisarzu science - fiction, Stanisławie Lemie (1921 - 2006), opowiedziany z perspektywy wojennych losów pisarza. O koszmarze lat okupacyjnych Lwowa Lem milczał, a przeżył wiele, kilkukrotnie ocierał się o śmierć. Wiele autobiograficznych wątków autor słynnej powieści "Solaris" nieświadomie przemycił w swoich książkach, a te stały się kanwą niniejszego filmu. W nim pisarze, krytycy, filmowcy i inni biegli w dziedzinie lemologii idą ich tropem, wysuwając hipotezę o traumie pisarza, która zaważyła na jego późniejszym życiorysie i ukształtowała jego światopogląd. "Tajemnica Lema" to filmowe śledztwo utkane z rozmów ze znawcami zagadnień lemowskich, pełne archiwalnych wywiadów oraz fragmentów adaptacji filmowych dzieł Lema. Formę filmu podkreślają liczne zdjęcia, historyczne materiały filmowe oraz specjalnie stworzone animacje, które spinają opowieść w przejrzystą całość. Film stawia również pytanie o słuszność rozliczeń z własną przeszłością i o cenę, którą ponosi się za wolność. 21:55 TAJEMNICE SZPIEGÓW WOJNY ODC. 3 SZPIEG, KTÓRY OCALIŁ ŚWIAT (SPIES OF WAR - THE A - BOMB SPIES EP. 3 THE SPY WHO PREVENTED THE WAR) Serial dokumentalny, 51 min, Czechy, 2019 Reżyseria: Jobst Knigge Seria dokumentalna z tajnymi agentami w roli głównej. Byli największymi szpiegami XX wieku. To opowieści o szpiegostwie związanym z największymi wydarzeniami historycznymi. Nie znacie ich nazwisk ani ich twarzy, ale to oni zmienili bieg historii. 22:55 U NAS NA PEKINIE - ODC.7 BO UBOGA BYŁA Serial dokumentalny, 25 min, Polska 2004 Scenariusz i realizacja: Ewa Borzęcka Zdjęcia: Marcin Peresada Ela z V piętra pakuje się, pomagają jej Iwonka i Krzysio. Ela bardzo przeżywa przeprowadzkę, cały czas popłakuje. Z nerwów sama niewiele robi, głównie dyryguje pomocnikami i ekipą wynoszącą meble. Nie wie, jak sobie będzie radzić w obcym miejscu, wśród obcych ludzi. Słysząc ulicznego grajka, rzuca mu przez okno parę groszy, wzrusza się. Przyjaciele żegnają ją serdecznie. Henio z V piętra przeżywa chwile silnych emocji. Nadal nie może się pogodzić z faktem, że dopiero po 30 latach poznał prawdę o swoim ojcu, wcześniej matka oszukiwała go. Iwonka próbuje go pocieszyć i uspokoić, zapewnia, że ona go kocha i nigdy go nie skrzywdzi. Pani Alicja z III piętra ucieka od smutku i samotności w muzykę, słucha swoich ukochanych arii. Na Wigilię nakrywa stół dla spodziewanych, licznych gości. U Joli tramwajarki z II piętra trwają przyśpieszone przygotowania do Wigilii. Ona i dzieci razem śpiewają kolędy, dzielą się opłatkiem, także ze zwierzętami, jedzą karpia. Później Jola musi iść do pracy. Henio z V piętra śpiewa Iwonce kolędy. Tekst trochę mu się myli, ale liczy się przecież intencja. 23:35 RODZINNA OPOWIEŚĆ O SADZIE Reportaż, 17 min, Polska, 1979 Scenariusz: Jadwiga Wileńska Zdjęcia: Adam Kaczanowski Historia państwa Krzywickich - rodziny, która od czterech pokoleń mieszka w Topoli Królewskiej. Wszyscy zajmują się rolnictwem i sadownictwem. Kolejne pokolenia przekazują sobie tradycje rolnicze i społecznikowskie. Są przykładem i wzorem dla sąsiadów. Bohaterem reportażu jest pan Marek Krzywicki - obecny gospodarz Topoli Królewskiej. Dzięki swojemu wykształceniu i pasji, nadal tę rodową spuściznę rozwija i unowocześnia. Kontynuuje też tradycje społecznikowskie. Działa w Banku Spółdzielczym w Łęczycy, pomaga rolnikom. 23:55 NOTACJE - TOMASZ SZAROTA. TRÓJKĄT WEIMARSKI Cykl dokumentalny, 9 min, Polska, 2017 Tomasz Szarota w 1998 roku był wykładowcą w Instytucie Nauk o Człowieku w Wiedniu. Przebywał na stypendiach naukowych w Niemczech, Francji i Belgii. W pracy naukowej zajmuje się historią XX wieku, zwłaszcza dziejami okupacji hitlerowskiej i ruchu oporu w Polsce podczas II wojny światowej oraz życia codziennego w okupowanej Warszawie i innych stolicach Europy. Zasiada w Radzie Naukowej Centrum Badań Historycznych Polskiej Akademii Nauk w Berlinie, Radzie Naukowej Polskiego Słownika Biograficznego, Kolegium Programowym Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku oraz Radzie Programowej czasopisma Pamięć i Sprawiedliwość. 00:15 MIASTO Z PIASKÓW I SERC. STALOWA WOLA. Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2020 Scenariusz i reżyseria: Tadeusz Arciuch Film opowiada o wielkim projekcie o nazwie Stalowa Wola i ludziach, którzy go realizowali. Stalowa Wola to największa inwestycja w ramach Centralnego Okręgu Przemysłowego, a powstała w imponującym tempie w latach 1937 - 1938. Dwa lata i trzy miesiące wystarczyły, aby od wbicia łopaty pod fundamenty przestrzelać pierwszą armatę, wyprodukowaną w nowo powstałych zakładach. Miejsce pod te inwestycje zostało starannie wybrane, choć było absolutnie dziewicze, pozbawione jakiejkolwiek infrastruktury oprócz linii kolejowej. Miasto i hutę wybudowano w błyskawicznym tempie dzięki dobremu planowi, sprawnemu zarządzaniu oraz dzięki poświęceniu budowniczych - pionierów. Stalowa Wola powstawała w atmosferze wielkiego entuzjazmu ludzi, którzy zjechali tu prawie ze wszystkich stron Polski. A powstały tu od zera nie tylko zakłady przemysłowe, ale i nowoczesne miasto wraz z elektrownią i całą niezbędną infrastrukturą. Wokół Stalowej Woli narastała legenda, powstawały o niej reportaże, filmy a nawet piosenki, ale niestety wspaniały rozwój tego miasta przerwała wojna. Stalowa Wola ma swój klimat, urok dawnych, przedwojennych lat, kiedy wszyscy chcieli zrobić coś dla Ojczyzny, często płacąc najwyższą cenę. 01:15 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - POWRÓT DO ZACNEJ PRZESZŁOŚCI Magazyn historyczny, 22 min, Polska, 2021 Autor: Adam Sikorski "Powrót do zacnej przeszłości" Dziś, reagując na wezwanie, odwiedzamy konstruktora silników lotniczych, który ma w swoich zbiorach zacny silnik lotniczy Walter major. Zaprojektowany w czechosłowackich zakładach silnik, produkowany na licencji w Państwowych Zakładach Inżynierii w Ursusie, był stosowany w samolotach RWD - 13. Wyprodukowano ich około 100 egzemplarzy. "Rodzinna historia" Następnie zaproponujemy widzom spojrzenie na historię z bardzo osobistego punktu widzenia. To zebrana po latach przez rodzinę historia chorążego pil. Hilarego Kielka, dawnego instruktora w Bydgoskiej Szkole Pilotów, walczącego w wojnie polsko - bolszewickiej, powstaniach śląskich oraz II wojnie światowej. 01:50 ODYSEJA ZŁOMOWA Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2009 Reżyseria: Paweł Ferdek, Łukasz Gutt Antyczna droga do Chin - Jedwabny Szlak. Stara ciężarówka wiezie poradziecki złom do chińskiej huty: szutrową drogą przez puste góry Tien Szan, wspinając się na przełęcz Torugart 3750 m n.p.m. Śledzimy ostatnią podróż pordzewiałej ramy łóżka, wyrzuconego z jakiegoś domu przed laty. Rozmaite metalowe resztki upadłego imperium ZSRR spotykają się na przyczepie ciężarówki. Rosnące w potęgę Chiny, głodne surowców, pochłonęły już prawie cały złom, jaki można było znaleźć w Kirgistanie. W drodze poznajemy życie kilku osób: złomiarza, kierowców, pani z przydrożnej "gościelnicy" - noclegowni urządzonej w wozie Drzymały. Opowieść toczy się jednocześnie w skali makro i mikro: historia dwóch cywilizacji splata się z walką kilku ludzi o przeżycie i lepszą przyszłość. Ile czasu zajmuje przejazd ze złomowiska w Tokmoku do huty w Urumchi? To niewiele ponad 1000 kilometrów, ale złom będzie jechał miesiąc. To prawdziwa podróż w czasie. Ludzie w Kirgistanie żyją w tempie antycznym, z dala od nowoczesnej cywilizacji. Chińczycy pędzą w rytmie polifonicznych dzwonków komórkowych, szelestu banknotów, neonów w centrach handlowych. Historia jest zapętlona wokół kirgiskiej wielopokoleniowej rodziny mieszkającej w dolinie At - Baszy, przy drodze prowadzącej do Chin. Życie płynie tam bardzo powoli, zgodnie z rytmem przyrody. Mały chłopczyk Nursułtan całymi dniami bawi się przy drodze albo w strumieniu, brak zabawek zastępuje mu bogata wyobraźnia. Sam kiedyś chciałby być kierowcą ciężarówki, na razie wozi kamyki na kawałku drewna. Rodzina żywi się mięsem swoich zwierząt, prawie nie potrzebują gotówki. Dziadek dorabia przez szukanie złomu. Tym razem znajduje metalową ramę łóżka, którą sprzedaje na złom. Łóżko razem z fragmentami starych samochodów, innych łóżek, elementami fabryk pociętymi na kawałki, jedzie do chińskiej huty. 50 - tonowy ładunek wiezie Sania, z pochodzenia Rosjanin. Gruntową drogą wloką się przeładowane poradzieckie ciężarówki, w przeciwną stronę ciągnie sznur nowoczesnych chińskich tirów z towarami. Wszystkie te samochody mijają po drodze dom Nursułtana i jego dziadka. Sania zatrzymuje się co chwilę, chłodzi silnik maza, spotyka miejscowych ludzi i innych kierowców. W Chinach, w bazie Topa, robotnicy ręcznie rozładowują złom. Są ich tłumy - śniadzi, zmęczeni, ubrani byle jak. Złom dalszą drogę odbędzie chińską ciężarówką. Nasze łóżko wjeżdża w inny świat. To już betonowe autostrady, ogromne stacje paliw i centra handlowe. Tutaj każdy się spieszy, ludzie są nieufni, trudno nawiązać kontakt. W hucie w Urumchi łóżko trafia do pieca, stapia się w czerwoną surówkę, zmienia formę, jest nową blachą, zaraz będzie nowym chińskim produktem. Robotnik metalurg pobiera pensję i zabiera swoją rodzinę do centrum handlowo - rozrywkowego. Jedną z głównych atrakcji jest strzelanie do czerwonych baloników, synek robotnika z pasją ściska rewolwer. Ściana telewizorów w sklepie z elektroniką pokazuje chiński cud gospodarczy - budowę miasteczka olimpijskiego w Pekinie, statki z towarami wypływające z Szanghaju. Z hutniczej linii zjeżdża blacha, z niej wytłacza się miski. Są ich tysiące. Wyjeżdżają z magazynu, robotnicy pakują je do nowoczesnej chińskiej ciężarówki. Jedną z tych misek widzi dziadek Nursułtana na bazarku w pobliskim miasteczku, Narynie. Długo targuje się o cenę, wreszcie kupuje, zawija w gazetę. 02:50 KRÓLIK PO BERLIŃSKU Film dokumentalny, 52 min, Polska 2009 Scenariusz i reżyseria: Bartek Konopka Zdjęcia: Piotr Rosołowski Opowieść o królikach żyjących w sąsiedztwie muru berlińskiego, mimowolnych świadkach burzliwej, powojennej historii miasta i dzielącego go muru. Prowadzona zza kadru, pełna absurdalnego humoru narracja o codziennym bytowaniu królików przeradza się niepostrzeżenie w opowieść o ludziach, mieszkańcach nie tylko Berlina Wschodniego, ale i całej NRD, poddanych wbrew woli, społecznemu i politycznemu eksperymentowi, odciętych dosłownie i w przenośni murem od reszty świata. Dziwnym trafem, historia tamtejszych królików stanowi wierne odbicie historii ludzi. Przed wojną Plac Poczdamski był tętniącym życiem fragmentem Berlina. Po wojnie zamienił się w dziką łąkę, na której wkrótce zaczęły powstawać ogródki działkowe. W poszukiwaniu pożywienia ściągały tam dzikie króliki z całego miasta. Ale pewnego dnia na łące pojawili się żołnierze, którzy poprowadzili przez środek zasieki z drutu kolczastego, by niebawem zastąpić je wysokim, ceglanym murem zwieńczonym opaskami z drutu. Ludzie stawali po obu stronach muru na różnych skrzynkach i stołkach, zaglądali na drugą stronę, machali do siebie, wysyłali sygnały świetlne, wypatrywali się przez lornetki, ustawiali transparenty, coś wykrzykiwali. Króliki nie rozumiały z tego nic, mogły się tylko przyglądać. Krzyki płoszyły je, choć z czasem zwierzęta zaczęły się do nich przyzwyczajać. Jednak ludzie zachowywali się coraz dziwniej. Niektórzy próbowali przeskoczyć mur, potem szybko przebiec szeroki pas ziemi i przedrzeć się przez zaporę z drutu kolczastego. Czasami im się to udawało, więc niebawem zamiast drutów pojawił się drugi mur. Pomiędzy murami ciągnął się pas ziemi niczyjej. Teraz już ucieczka była dużo trudniejsza, zwłaszcza że wzdłuż muru krążyli uzbrojeni żołnierze z psami i wyłapywali desperatów. Niekiedy do nich strzelali, mimo że każdy strzał wymagał udokumentowania w raporcie. Do królików, które też znalazły się między murami, nie strzelano, widać nie zasługiwały na raporty, ale stały się więźniami. Nawet jeśli biegły długo wzdłuż muru, nie mogły opuścić swojego terytorium, a jedynie wrócić w to samo miejsce. Królicze więzienie zaczęło jednak zwierzakom odpowiadać: nikt tam na nie nie polował, nic nie zakłócało ich spokoju, a sporadyczne strzelanie do uciekinierów dawało się jakoś znieść. Króliki mogły nawet dojść do wniosku, że wzniesiono mur i wystawiono straże po to, żeby je chronić. Ludzie z całego świata przyjeżdżali, żeby zobaczyć ten jedyny w swoim rodzaju króliczy rezerwat, fotografowali zwierzaki, uwieczniali ich wizerunki na murze. Króliki rozmnażały się więc na potęgę, żeby nie zawieść widowni. Z czasem jednak brak zewnętrznych zagrożeń zaczął obracać się przeciwko nim: straciły zainteresowanie otoczeniem, popadły w bierność i apatię. Kiedy na czele kraju stanął Erich Honecker, miłośnik zwierząt, postanowił udowodnić, że rezerwat jest idealnym miejscem do życia. Brał pożyczki z Zachodu na wysiew trawy, nad pasem ziemi rozbłysły latarnie, żeby nikt nie plątał się tam po ciemku, a szczeliny w murze starannie zamurowano, aby króliki nie zaraziły się przywleczonymi z zewnątrz chorobami. Coraz więcej psów pilnowało też króliczego bezpieczeństwa. Mimo to wciąż były króliki, które próbowały wydostać się na wolność, budując podkopy pod murem. Aż nagle w murze pojawiły się dziury i możliwe stało się opuszczanie rezerwatu. Króliki wreszcie mogły zobaczyć prawdziwy świat, przekonać się, że trawa na zewnątrz jest bujniejsza, spróbować nawet chrupiącej sałaty. Sam rezerwat postanowiono zlikwidować, strażnicy zniknęli. Dziś króliki żyją na zwykłych podwórkach i w parkach, muszą rywalizować o jedzenie z innymi zwierzętami. Po spokojnym życiu między murami trudno im było odnaleźć się w nowej rzeczywistości. Najłatwiej przystosowały się młode osobniki. Stare czasami jeszcze tęsknią za rezerwatem. "Królik po berlińsku" znalazł się wśród ośmiu filmów dokumentalnych kandydujących do Oscara 2009 w kategorii najlepszy dokument długometrażowy. Z tej listy trzy uzyskają oficjalną nominację do tej najbardziej prestiżowej nagrody. Za swój film Bartek Konopka dostał już m. in. Złotego Lajkonika na 49. Krakowskim Festiwalu Filmowym i nagrodę na festiwalu Hotdoc w Toronto.