TVP Dokument Czwartek, 19.01.2023 06:00 DZIKA POLSKA - WPŁYŃ NA WODĘ. DZIEŃ CHRUŚCIKA Serial dokumentalny, 25 min, Polska, 2013 Reżyseria: Monika Purzycka Scenariusz: Joanna Łęska, Dorota Adamkiewicz Żyjąc na dnie całkiem bystrej rzeki, można stworzyć sobie ląd. Potrafią to chruściki, których larwy znane są wędkarzom i nazywane bywają przez nich kłódkami. Larwy budują sobie całkiem przemyślne i kunsztowne domki, sklecone z ziarnek piasku lub drobin roślinnych, ale, jeżeli zdarzy się stosowna okazja, nawet z... okruchów złota. Zwłaszcza, jeżeli nie poskąpi im takich okruchów badający je eksperymentator. To jednak rzadka okazja. Badacz chruścików, prof. Stanisław Czachorowski, który jest bohaterem i narratorem naszego filmu, w ten sposób nie kusi pracowitych owadów, ale poznaje ich życie w naturalnych warunkach. Przekonując się przy tym a w rezultacie przekonując i nas że te drobne istoty są wskaźnikami stanu wody w rzekach i innych zbiornikach wodnych, w których akurat żyją. Wyruszamy z nim nie tylko nad wodę, ale i w noc, by ujrzeć w świetle żarówek powietrzne harce dorosłych postaci chruścików, a je same obejrzeć dokładnie, gdy przysiądą na specjalnie do badań przeznaczonym ekranie. Badacz i jego koledzy są tak owymi zwiewnymi istotami zafascynowani, że ustanowili ich święto. 06:30 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.I - ODC. 9 320 METRÓW POD ZIEMIĄ Film dokumentalny, 27 min, Polska, 2015 Scenariusz i reżyseria: Radosław Kotarski Jak trudne życie wiódł górnik sto lat temu? Aby to sprawdzić, Radosław Kotarski wyrusza do Zabrza, by w zabytkowej Kopalni Węgla Kamiennego Guido na własnej skórze przekonać się o znojach pracy na dole. Na dodatek tłumaczy, dlaczego XIX - wieczni górnicy chodzili do pracy w eleganckich koszulach i sam, w podobnym ubraniu, zabiera się za fedrowanie węgla. Co najciekawsze, po paru dniach spędzonych w kopalni prowadzący zupełnie zmienia zdanie o współczesnym wyobrażeniu o górniku, którego praca jest jeszcze trudniejsza, niż mogłaby się wydawać na pierwszy rzut oka. 07:00 NOTACJE - MIECZYSŁAW ŚWIĘCICKI. KSIĄŻĘ NASTROJU Cykl dokumentalny, 11 min, Polska, 2017 Mieczysław Święcicki (ur. 26 marca 1936 w Sokalu) piosenkarz, aktor i artysta estradowy. Ukończył wydział wokalny Państwowej Wyższej Szkoły Muzycznej w Krakowie. Przez wiele lat związany z kabaretem Piwnica pod Baranami, gdzie debiutował w 1956 r. w programie "Jezioro trzech wieszczek". Aktor w Teatrze Starym, Teatrze Rapsodycznym i Teatrze 38. W 1963 r. na Festiwalu Polskiej Piosenki w Opolu otrzymał wyróżnienie za piosenkę "Nie wołaj mnie" (sł. Antoni Słonimski). Jest znanym wykonawcą romansów cygańskich i rosyjskich, głównie z repertuaru Aleksandra Wertyńskiego. 07:15 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 221 RADZYŃ PODLASKI Magazyn, 22 min, Polska, 2021 Reżyseria: Adam Molak Scenariusz: Weronika Mliczewska Zdjęcia: Jacek Banach, Jarosław Wątor Radzyń Podlaski może poszczycić się Pałacem Potockich, jedną z najpiękniejszych rokokowych rezydencji magnackich w Europie. Jest to pomnik wielkiej miłości małżeństwa Marianny i Eustachego Potockich oraz świątynia sztuki, która swój obecny kształt uzyskała w XVIII wieku. Oprócz tego Radzyń Podlaski to miasto spotkań podróżników, kolebka talentów muzycznych zainspirowanych geniuszem Karola Lipińskiego, a także miejsce kaźni polskich patriotów, którego mroczne historie rzucają nowy cień na karty historii Polski w XX wieku. 07:45 SIWA - WROTA PUSTYNI - ODC. 5 ZEW PUSTYNI Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2012 Scenariusz i reżyseria: Andrzej Misiuk Muzyka: Piotr Czubin Seria dokumentalna, która stanowi dokumentację niezwykłej wyprawy do Egiptu śladami ludzi, władców i ich bogów. Kiedy kosmiczny wiatr przygody, omiatający planetę Ziemia, rzuca wędrowca na brzeg Wielkiego Oceanu Piasku, perspektywa, z jakiej oglądał do tej pory wszechświat nieodwracalnie zmienia się. Szlak słońca i wiatru bierze swój początek w oazie Siwa, położonej na krańcach Egiptu. To właśnie tu znajduje się wyrocznia Amona - Ra, gdzie pielgrzymujący Aleksander Wielki został obwołany boskim synem, a także słynne źródło Kleopatry. Starożytni władcy upodobali sobie Siwę. Czy odsłoni przed nami swoje tajemnice? Co spotka nas na Górze Umarłych? Wyruszając na wyprawę, wędrowiec miał nadzieję, że pustynia okaże mu więcej łaski niż zaginionej pięćdziesięciotysięcznej perskiej armii, wysłanej przez króla Kambyzesa. Siwą nie można władać, od Siwy można się jedynie uczyć. Pokora, z jaką udał się na zamieszkały przez tajemniczych ludzi kraniec świata, została nagrodzona. 08:15 ROK 2077: SPOJRZENIE W PRZYSZŁOŚĆ - ODC. 2 GLOBALNE WYOBCOWANIE (2077 10 SECONDS TO THE FUTURE / 2077 - 10 PARA O FUTURO. EPISODE 2: GLOBAL ESTRANGEMENT) Cykl dokumentalny, 52 min, Portugalia, 2017 Reżyseria: António Jos De Almeida, Pedro Clrigo Składający się z czterech części cykl dokumentalny, opowiadający o tym, co czeka nas w przyszłości. Wyobraźmy sobie naszą planetę za kilkadziesiąt lat. Czy będziemy gatunkiem wieloplanetarnym o długości życia znacznie większej niż dziśt? Czy komputery zastąpią ludzi? Dzięki ciągłym odkryciom w dziedzinie nanotechnologii, pragnieniu wiedzy i postępowi nauki, nasz stosunek do robotów, gdy będą one bardziej świadome poznawczo swojego środowiska, będzie inny. Wkraczamy w epokę, w której wkrótce trudno będzie odróżnić to, co fizyczne, od tego, co cyfrowe. Najbliższe kilkadziesiąt lat ulegnie największym i najszybszym przemianom w historii - w technologii, nauce i relacjach międzyludzkich. Żyjemy w akceleratorze naukowym o nieodwracalnych skutkach, w którym nasze dzisiejsze wybory zmienią świat jutra. Z pomocą wpływowych osobistości w globalnym społeczeństwie, takich jak fizycy teoretycy, patolodzy i prognostycy geopolityczni, próbujemy odpowiedzieć na te pytania, na które nie ma odpowiedzi. Ten cykl to podróż, która łączy teraźniejszość z przeszłością, aby pokazać nam, jak możemy wpływać na przyszłość. Odc. 2 Globalne wyobcowanie. Sto lat po pierwszym locie na Księżyc rozpocznie się kolonizacja Marsa. Zmierzamy do stworzenia cywilizacji międzyplanetarnej. W ciągu 60 lat zaczniemy postrzegać kosmos nie jako coś odległego, lecz jako nowy dom. Lot na Marsa potrwa tyle, ile niegdyś trwał rejs z Lizbony do Indii. Ludzkość przejdzie od przemierzania oceanów do eksploracji międzyplanetarnej. W roku 2077 będziemy znacznie częściej podróżować w kosmos - jako gatunek międzyplanetarny. Ludzkość istnieje przez ułamek czasu istnienia wszechświata, więc możliwe, że życie wykształciło się także w innych miejscach. 09:15 NIEDŹWIEDZIE Z KAMCZATKI. POCZĄTEK ŻYCIA (KAMCHATKA BEARS - LIFE BEGINS) Film dokumentalny, 52 min, Niemcy, 2018 Reżyseria: Irina Zhuravleva, Vladislav Grishin Film dokumentalny o niedźwiedziach żyjących na Kamczatce. Filmowano przez 7 miesięcy życie dwóch niedźwiedzic z młodymi. Dzięki dużym zasobom łososia czerwonego w tutejszych strumieniach niedźwiedzie mają dużą szansę na przeżycie w tym niedostępnym sanktuarium przyrody. Kamczatka - 8 i pół tysiąca lat temu potężny wybuch wulkanu utworzył tu kalderę. Gdy woda wypełniła zagłębienie, powstało Jezioro Kurylskie. Dziś jest to największe tarlisko łososia nerki w Azji. Dzięki obfitości ryb i brakowi siedlisk ludzkich, brzegi jeziora stały się domem dla lisów, wydr, norek, rosomaków, bielików olbrzymich i niedźwiedzi brunatnych. Mieszkają tu bohaterowie dokumentu, niedźwiedzice: Tesla z dwoma młodymi oraz Masza z czterema. Młode urodziły się zimą w gawrze, były maleńkie i ważyły po około 500 gramów. W następnych dniach grzały się ciepłem matek i ssały ich mleko. W tym czasie niedźwiedzice nie jadły ani nie piły. Drzemały, ale ich sen był bardzo lekki. Pod koniec kwietnia młode wyszły z gawry i tym samym rozpoczęły najważniejszy i najbardziej niebezpieczny okres swojego istnienia - pierwszy rok życia na ziemi. 10:20 LEGENDY EUROPY ODC. 8 BURGUNDIA (LEGENDS OF EUROPE MYSTICAL AND FANTASY TALES 8. BURGUNDY) Serial dokumentalny, 52 min, Francja, 2019 Reżyseria: John Hudson Seria przedstawia nowe, niemal magiczne spojrzenie na europejskie dziedzictwo. Inspirowane nowo odkrytym zainteresowaniem odwiecznymi legendami. Czy przerażające, czy zaskakujące, te historie, inspirowane naturalnymi wspaniałościami, są jednocześnie mistycznymi i niejasnymi zagadkami do rozszyfrowania. Piraci, bestie, zaczarowane lasy, skamieniali pasterze, zaczarowane jeziora, dziwaczne potwory lub uwięzione księżniczki to bohaterowie tej serii, która z północy na południe i ze wschodu na zachód na nowo odkryje Europę. Dziś wyruszymy do Burgundii. 11:20 RODZINNA OPOWIEŚĆ O SADZIE Reportaż, 17 min, Polska, 1979 Scenariusz: Jadwiga Wileńska Zdjęcia: Adam Kaczanowski Historia państwa Krzywickich - rodziny, która od czterech pokoleń mieszka w Topoli Królewskiej. Wszyscy zajmują się rolnictwem i sadownictwem. Kolejne pokolenia przekazują sobie tradycje rolnicze i społecznikowskie. Są przykładem i wzorem dla sąsiadów. Bohaterem reportażu jest pan Marek Krzywicki - obecny gospodarz Topoli Królewskiej. Dzięki swojemu wykształceniu i pasji, nadal tę rodową spuściznę rozwija i unowocześnia. Kontynuuje też tradycje społecznikowskie. Działa w Banku Spółdzielczym w Łęczycy, pomaga rolnikom. 11:45 WARSZAWA JANA NOWAKA - JEZIORAŃSKIEGO Film dokumentalny, 49 min, Polska, 2007 Scenariusz i reżyseria: Krzysztof Korwin Piotrowski Zdjęcia: Piotr Kuliś 20 stycznia 2007 r. minęła druga rocznica śmierci Jana Nowaka - Jeziorańskiego. 26 stycznia odbył się jego pogrzeb na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie. Krzysztof Korwin Piotrowski nagrał z bohaterem filmu kilka godzin jego sentymentalnych wspomnień dotyczących lat międzywojennych i powrotu do Warszawy. Te nagrania z jesieni 2004 roku dotąd nie były w żaden sposób wykorzystane, a stały się podstawą do stworzenia filmu, którego tytuł wymyślił tuź przez śmiercią sam Jan Nowak - Jeziorański. Wiele razy podkreślał, źe właśnie Warszawa była najwaźniejszym jego najukochańszym miejscem na ziemi. Naprawdę nazywał się Zdzisław, urodził się w Berlinie w czasie I wojny światowej, a jego matka była siotrą pradziadka autora tego filmu. O wielkim Polaku mówią jego przyjaciele i krewni. Barwnie opowiadają o jego zwyczajach i cechach charakteru: Zofia i Władysław Bartoszewscy, Jacek Taylor, Hanna i Jacek Fedorowiczowie, Ryszard Matuszewski, Stanisław Witkowski, a takźe Małgorzata Broll i Barbara Penderecka - Piotrowska. 12:40 TAJEMNICA LEMA Film dokumentalny, 51 min, Polska, 2021 Scenariusz i reżyseria: Wojciech Kuś Zdjęcia: Grzegorz Hartfiel Biograficzny film dokumentalny o wybitnym pisarzu science - fiction, Stanisławie Lemie (1921 - 2006), opowiedziany z perspektywy wojennych losów pisarza. O koszmarze lat okupacyjnych Lwowa Lem milczał, a przeżył wiele, kilkukrotnie ocierał się o śmierć. Wiele autobiograficznych wątków autor słynnej powieści "Solaris" nieświadomie przemycił w swoich książkach, a te stały się kanwą niniejszego filmu. W nim pisarze, krytycy, filmowcy i inni biegli w dziedzinie lemologii idą ich tropem, wysuwając hipotezę o traumie pisarza, która zaważyła na jego późniejszym życiorysie i ukształtowała jego światopogląd. "Tajemnica Lema" to filmowe śledztwo utkane z rozmów ze znawcami zagadnień lemowskich, pełne archiwalnych wywiadów oraz fragmentów adaptacji filmowych dzieł Lema. Formę filmu podkreślają liczne zdjęcia, historyczne materiały filmowe oraz specjalnie stworzone animacje, które spinają opowieść w przejrzystą całość. Film stawia również pytanie o słuszność rozliczeń z własną przeszłością i o cenę, którą ponosi się za wolność. 13:40 WŁADCY PRZESTWORZY (KINGS OF THE SKY / LES MAITRES DU CIEL) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2018 Reżyseria: Veronique Anne, Erik Lapied Film dokumentalny o dwóch orłach, które urodziły się na wielkim klifie. W ten sposób rozpoczyna się historia, dzięki której ruszamy podróż polegającą na odkrywaniu dzikiej przyrody w górach. Za sprawą niezwykle przenikliwych zmysłów orzeł może przechytrzyć świstaki, kozice i koziorożce, stawić czoło swojemu rodzajowi, triumfować w starciu z rywalami i przetrwać zimę. Ten piękny, drapieżny ptak, ma prawie 3 metry rozpiętości skrzydeł. Kręcony przez 7 lat film, opowiada o życiu królów nieba. Zabiera nas w niesamowitą podróż powietrzną, której tłem są majestatyczne Alpy. 14:40 MAŁPI GANG - SERIA 3 CZ. 8. OSTATNI NA PLACU BOJU (MONKEY THIEVES - III SERIA) Cykl dokumentalny, 25 min, Niderlandy (Holandia), 2011 Wczesny ranek w pałacowych ogrodach Dżajpuru. Czteroletnie makaki Bipin i Tito powoli budzą się ze snu. Tego dnia spróbują zbliżyć się do samic z pałacowych ogrodów. Jest to jednak balansowanie na krawędzi ryzyka. Tutejszy przywódca może je przepędzić w każdej chwili. Bipin i Tito wolałyby tego za wszelką cenę uniknąć. Wiedzą jednak, że tylko na obrzeżach grupy mają szansę zrealizować cel każdego dojrzałego seksualnie makaka, jakim jest znalezienie partnerki. Tymczasem w całym mieście roztacza się aura miłości. To początek święta Gangaur. Odwrotnie niż małpy, ludzie są dziś nastawieni na miłość, nie na walkę. Wszędzie panuje miłosny nastrój. Trwające osiemnaście dni święto to jedno z najważniejszych wydarzeń w Radżastanie. To afirmacja wiosny, zbiorów i wierności małżeńskiej. Żony modlą się o pomyślność swoich mężów. Młodzi kawalerowie stają się celem panien, które próbują usidlić wybranego partnera. Temu zamieszaniu przyglądają się niesforni członkowie gangu makaków, wśród których są wrogowie publiczni numer jeden i dwa: bliźniaki Gangol i Ragin. Bracia nie myślą jeszcze o miłości. Teraz bardziej interesują się szukaniem pożywienia i wszczynaniem awantur. Ale muszą się mieć na baczności, bo łapacz małp nie świętuje. Liczy, że w świątecznym zamieszaniu wygłodniałe małpy dadzą się zagonić w pułapkę. 15:10 MAŁPI GANG - SERIA 3 CZ. 9. NA DNIE (MONKEY THIEVES - III SERIA) Cykl dokumentalny, 24 min, Niderlandy (Holandia), 2011 Porzucony przez przyjaciela Bipin odkrywa, jak trudno jest żyć samotnie. Księżniczka Esha ma kłopoty. Inne samice podważają jej prawo do tronu. Piekielne bliźniaki kolejny raz plądrują miasto. I znów mają do czynienia z łapaczem małp. 15:45 ROK 2077: SPOJRZENIE W PRZYSZŁOŚĆ - ODC. 3 NOWI KOCZOWNICY (2077 10 SECONDS TO THE FUTURE / 2077 - 10 PARA O FUTURO. EPISODE 3: NEW NOMADS) Cykl dokumentalny, 56 min, Portugalia, 2017 Reżyseria: Pedro Clrigo, António Jos De Almeida Składający się z czterech części cykl dokumentalny, opowiadający o tym, co czeka nas w przyszłości. Wyobraźmy sobie naszą planetę za kilkadziesiąt lat. Czy będziemy gatunkiem wieloplanetarnym o długości życia znacznie większej niż dziśt? Czy komputery zastąpią ludzi? Dzięki ciągłym odkryciom w dziedzinie nanotechnologii, pragnieniu wiedzy i postępowi nauki, nasz stosunek do robotów, gdy będą one bardziej świadome poznawczo swojego środowiska, będzie inny. Wkraczamy w epokę, w której wkrótce trudno będzie odróżnić to, co fizyczne, od tego, co cyfrowe. Najbliższe kilkadziesiąt lat ulegnie największym i najszybszym przemianom w historii - w technologii, nauce i relacjach międzyludzkich. Żyjemy w akceleratorze naukowym o nieodwracalnych skutkach, w którym nasze dzisiejsze wybory zmienią świat jutra. Z pomocą wpływowych osobistości w globalnym społeczeństwie, takich jak fizycy teoretycy, patolodzy i prognostycy geopolityczni, próbujemy odpowiedzieć na te pytania, na które nie ma odpowiedzi. Ten cykl to podróż, która łączy teraźniejszość z przeszłością, aby pokazać nam, jak możemy wpływać na przyszłość. Odc. 3 Nowi koczownicy. Sto lat temu było nas 2, 5 miliarda. W 2077 będzie nas 10 miliardów, a za 150 lat liczebność populacji się potroi. Większość z trzech miliardów nowych ludzi przyjdzie na świat w krajach rozwijających się; to zwiększy zapotrzebowanie na energię i dobra materialne. Do roku 2050 będziemy potrzebowali o 60% więcej żywności, o 40% więcej wody i o 50% więcej energii. Już wykorzystujemy 80% zasobów wody pitnej, wycięliśmy 40% lasów, a w rok uwalniamy do atmosfery 23 gigatony związków węgla. Co zrobimy w przyszłości? Jak pogodzimy zapotrzebowanie na energię z ochroną planety? Jedynym wyjściem jest energetyczna rewolucja. 16:50 LEGENDY EUROPY ODC. 9 HISZPANIA (LEGENDS OF EUROPE MYSTICAL AND FANTASY TALES 9. SPAIN) Serial dokumentalny, 52 min, Francja, 2019 Reżyseria: John Hudson Seria przedstawia nowe, niemal magiczne spojrzenie na europejskie dziedzictwo. Inspirowane nowo odkrytym zainteresowaniem odwiecznymi legendami. Czy przerażające, czy zaskakujące, te historie, inspirowane naturalnymi wspaniałościami, są jednocześnie mistycznymi i niejasnymi zagadkami do rozszyfrowania. Piraci, bestie, zaczarowane lasy, skamieniali pasterze, zaczarowane jeziora, dziwaczne potwory lub uwięzione księżniczki to bohaterowie tej serii, która z północy na południe i ze wschodu na zachód na nowo odkryje Europę. Dziś wyruszymy do Hiszpanii. 17:55 KRYPTOUTOPIA - BITCOIN, BLOCKCHAINY I PRZYSZŁOŚĆ INTERNETU (CRYPTOPIA: BITCOIN, BLOCKCHAINS AND THE FUTURE OF THE INTERNET) Film dokumentalny, 53 min, Australia, 2020 Reżyseria: Michael Watchulonis Scenariusz: Torsten Hoffmann Film dokumentalny, który pozwoli zagłębić się w realia ekosystemu kryptowalut i technologie blockchain. Poznamy dobre i złe strony tej kontrowersyjnej branży oraz jej głównych graczy i ich konflikty. Czy bitcoin jest cyfrowym złotem? Czy technologię blockchain można wykorzystać do stworzenia nowej, bardziej sprawiedliwej, zdecentralizowanej i nieocenzurowanej strony internetowej 3.0, w której możemy kontrolować nasze dane i chronić naszą tożsamość online? Na koniec przyjrzymy się historii Internetu, aby pokazać, jakie zmiany doprowadziły do naszego obecnego kryzysu megakorporacji kontrolujących informacje. Wartość wszystkich pieniędzy świata to około stu dwudziestu bilionów dolarów. Każdy dolar tworzony przez rządy i banki powstaje jako dług, który w przyszłości ktoś musi oddać z odsetkami. Dlatego nigdy nie będzie wystarczająco dużo pieniędzy na spłatę długu. Ponadto na ogół pieniądze to cyfrowy rejestr w banku. Żywa gotówka stanowi niewielki procent. Spójrzmy na to tak. Pracodawca deponuje tysiąc dolarów na twoim koncie, po czym ty płacisz dwieście dolarów podatku, pięćset za czynsz, dwieście za zakupy i tak dalej. Różne metody płatności oznaczają wpływy i wydatki w różnych rejestrach bankowych. Gotówka jest właściwie niepotrzebna. 19:00 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - IRAN. SKARBY PERSJI (FLAVORS) Serial dokumentalny, 52 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos Ta niezwykła seria dokumentalna pomaga odkryć bogactwo, magię i piękno najciekawszych miejsc na świecie: ich naturalne cuda i sławne zabytki, wytwory lokalnych rzemieślników i zapierające dech w piersiach krajobrazy. W każdym odcinku na widzów czeka niezapomniana podróż przez tradycję i historię kolejnego kraju, który jest wymarzonym miejscem docelowym każdego podróżnika. 19:55 PORTRETY DOKUMENTALNE S.I - WOJCIECH STAROŃ. BRACIA Cykl dokumentalny, 5 min, Polska, 2021 Cykl opowiadający o najważniejszych, najciekawszych filmach wybitnych polskich filmowców zajmujących się sztuką dokumentu. 20:10 WIELKIE RODZINY - ODC. 8 Film dokumentalny, 43 min, Polska, 2021 Scenariusz i reżyseria: Grzegorz Szczepaniak Zdjęcia: Adam Lipiński, Paweł Banasiak, Marek Kozakiewicz, Filip Drożdż Lewoccy jadą w góry, wyjeżdżają wspólnie po raz pierwszy od kilku lat. U nich w samochodzie nigdy nie ma nudy, tak jest i tym razem. Pretekstem jest choćby zamawianie pizzy i zadanie dla dzieci obliczyć jej pole. U Twarowskich także podróż, tym razem tata Andrzej zabiera młodszą córkę, Asię, do Puszczy Białowieskiej. Podczas pobytu tata sprawdzi czy na pewno wie gdzie sukienka jego córki ma tył, a gdzie przód, jak malować dziecięce paznokcie, a córka po raz pierwszy nie będzie miała mamy przy sobie. Da Cruzowie dzielą swoje życie na pół, Weronika przejmuje dom i zajmowanie się noworodkiem, w czym pomagają jej dziadkowie, a Janu rozpoczyna intensywne treningi, bo przed nim kolejna walka. Tej przegrać już nie chce. U Kacprzyków tata Michał angażuje dwie córki do majsterkowania, na zawsze już będą wiedziały, w jaki sposób używać wkrętarki. Niestety, gdy wszystko jest gotowe okazuje się, że w samochodzie zatrzasnęły się drzwi z kluczykami w środku. Janeczka po ich powrocie zaprasza dzieci na domową lekcję angielskiego, ponieważ w tej rodzinie edukacja domowa jest priorytetem. 21:00 ODMIENNE STANY ŚWIADOMOŚCI Film dokumentalny, 54 min, Polska, 2020 Reżyseria: Piotr Stasik Jest to film o możliwościach naszego mózgu. Poetycka podróż w głąb świata i umysłów osób autystycznych oraz z zespołem Aspergera. Gdzie leżą granice naszego umysłu i na ile kultura ogranicza, a może nawet zabija, naszą kreatywność w sztuce, w życiu codziennym, a nawet w miłości? Być może powinniśmy spojrzeć na nasze życie z zupełnie nowej perspektywy? W filmie poznajemy osoby autystyczne w różnym wieku i o różnym spektrum autyzmu. Z jednymi nie ma prawie kontaktu, inne, na pierwszy rzut oka, wydają się zdrowe. Każdy z bohaterów to odrębny świat, inny wymiar życia, energii twórczej i sposobów poszukiwania własnej drogi. Karol i Łukasz mają po 10 lat, nie mówią i uspokajają się przy kolorowych lampkach. Są bliźniakami, obaj mają autyzm i na tym podobieństwa się kończą. Ponieważ razem chodzą do szkoły, do psychologa i lekarzy rodzice postanawiają rozdzielić ich przynajmniej w czasie wolnym. Karol trafia na zajęcia z zawodową choreografką, a Łukasz będzie obserwował ptaki pod okiem ornitologa, który opowiada o ptakach jak o ludziach. Zosia ma 13 lat. Zajmuje się badaniem kosmosu i grą na fortepianie. Jej badania stają się inspiracją do muzycznych poszukiwań. Na zrobionych przez siebie zdjęciach księżyca zapisuje nuty swojej pierwszej kompozycji. 17 - letni Marcel tworzy instalacje przypominające obrazy Hieronima Boscha z fotografii sportowców. Jego kolaże ze skoczkami narciarskimi i lekkoatletami stają się uniwersalnymi przypowieściami o ludzkim losie. Rodzice zapisują go na warsztaty fotograficzne w domu kultury. Wkrótce instalacje wypełniają cały jego pokój, a dzięki nauczycielce fotografii pracami Marcela zainteresuje się galeria sztuki z Amsterdamu. Paulina ma 20 lat, zespół Aspergera i jest synestetykiem. Potrafi w 2 sekundy policzyć, ile jest 234 x 1356, odpowiedzieć na pytanie, jaki dzień tygodnia był 23 maja 1789 roku albo podać liczbę Pi z dokładnością do 600 miejsca po przecinku. Bierze udział w badaniach naukowych, gdzie jej mózg jest monitorowany podczas dokonywania obliczeń. Częścią badania są również wywiady, podczas których Paulina opowiada o tym, w jaki sposób widzi liczby, co do nich czuje i jak pomaga jej to dokonywać skomplikowanych obliczeń w głowie. 40 - letni Marek fascynuje się zjawiskiem miłości. Uważa, że miłość jest tylko i wyłącznie chemiczną reakcją. W ramach badań sam spróbuje się zakochać. Swej wybranki poszukuje za pomocą aplikacji randkowej. Swoje badania skrupulatnie dokumentuje. Jako refren między obserwacjami dokumentalnymi z życia naszych bohaterów powracają w filmie kreacyjne sceny snów/wizji, których autorami są nasi bohaterowie. Dzięki nim możemy przyjrzeć się ich podświadomości i poznajemy bliżej ich niedostępny świat. Swoistym komentarzem do obrazów dokumentalnych i wizji/snów są prywatne, ale zgodne z najnowszym stanem wiedzy reflekcje profesora neurobiologii. Przybliżając temat autyzmu, przechodzi on do ogólnych rozważań nad możliwościami ludzkiego mózgu i granicami naszego umysłu. Bohaterowie próbują zrozumieć otaczający ich świat, a tzw. normalni próbują ich zrozumieć. Budowanie relacji z innymi i ze światem obarczone jest dużym ryzykiem porażki, gdyż autystycy często nie mają w ogóle takiej potrzeby. Zdarza się jednak, że ten kontakt następuje i wtedy możemy mówić o małym cudzie. Właśnie drogę do takiego cudu mamy nadzieję w tym filmie zaobserwować. Przy okazji stawiając kilka pytań: czy badania nad autyzmem mogą pomóc odkryć w nas nowe możliwości? Czy jest możliwe, że wciąż powiększająca się ilość autystów to forpoczta następnego etapu ewolucji i obrona ludzkości przed wyginięciem? Czy film o autystach może zmienić nasze spojrzenie na człowieka, zmienić Twoje życie? 22:05 KRÓTKIE POPOŁUDNIE NA MAZURACH Film dokumentalny, 48 min, Polska, 2018 Reżyseria: Maria Dłużewska Zdjęcia: Bartłomiej Maj Muzyka: Jan Krzysztof Kelus Film o Janie Krzysztofie Kelusie i jego żonie Urszuli Sikorskiej "Kubie". To ballada o mądrym, trudnym i spełnionym życiu, a może przede wszystkim o miłości? Magia, która otacza tę parę, polega chyba na ich umiejętności niezwykle uważnego, przenikliwego obserwowania świata i ludzi, na żelaznym systemie wartości, a przede wszystkim na niezwykłej potrzebie wolności. Kuba i Janek idą przez życie, które jednocześnie jest zapisem najnowszej historii Polski, bardzo po swojemu, dokonując co chwilę wyborów zdawałoby się szalonych, na ogół pod prąd obowiązujących właśnie mód i trendów. W zalewie pojawiających się możliwości zawsze decydują się na pójście swoją drogą, choćby była zarośniętą, wyboistą ścieżką dla większości z nas prowadzącą donikąd. Kuba i Janek potrafią jednak czasem ogromnym wysiłkiem oczyścić ten trakt i zamienić w piękny, prosty trakt. 23:10 U NAS NA PEKINIE - ODC.8 OSTATNI Serial dokumentalny, 25 min, Polska 2004 Scenariusz i realizacja: Ewa Borzęcka Zdjęcia: Marcin Peresada Ela wraca do kamienicy, z którą nie potrafi się definitywnie rozstać. Tutaj się urodziła i wychowała, tu wyszła za mąż, wychowała syna, tu w końcu pochowała męża. W nowym miejscu źle się czuje i tęskni. Ale na Złotej 83 już prawie nikt nie mieszka. Ela odwiedza jeszcze Iwonkę i Henryka, ale ci nie przyjmują jej zbyt serdecznie. Uważają, że od kiedy przeprowadziła się do nowego mieszkania z wygodami, zaczęła się wywyższać. Kiedy jednak miesiąc później Ela odejdzie na zawsze, na jej pogrzebie stawią się wszyscy przyjaciele i sąsiedzi w komplecie. Pani Alicja z rosnącym smutkiem przemierza pustoszejące korytarze kamienicy. Zamyka się w swoim pięknym mieszkaniu i godzinami słucha muzyki. Na podwórku panią Alicję zagaduje samotny Henio ze złamanym niegdyś nosem. Pani Alicja zaprasza go do siebie na koniak, herbatę i ciasto. Henio korzysta z zaproszenia. Choć oboje od lat mieszkają w kamienicy, to dla nich pierwsza okazja do dłuższej rozmowy. Henryk i Iwonka otrzymali nakaz opuszczenia zajętego na dziko mieszkania. On jest ciężko chory, niedawno wrócił ze szpitala, ona nie ma pracy. Nie mają się gdzie podziać. Przeprowadzają się do nieogrzewanego pustostanu. Chcą tam dotrwać przynajmniej do wiosny. 23:45 AMBICJE PO POLSKU Reportaż, 32 min, Polska, 1971 Autor: Hanna Kloza, Andrzej Pasierski, Piotr Załuski Scenariusz: Włodzimierz Rosiński, Ignacy Rutkiewicz Zdjęcia: Jerzy Pyrkosz Jest październik 1971 roku. We wrocławskich Zakładach Elektronicznych ELWRO dobiegają końca ostatnie próby techniczne jednego z pierwszych egzemplarzy nowej maszyny cyfrowej "Odra 1325". Jest to pierwsza polska elektroniczna maszyna licząca trzeciej generacji, skonstruowana w technice układów scalonych, przygotowana technologicznie do przemysłowego montażu. W ten sposób wrocławska i zarazem polska elektronika ma szansę przekroczyć ważny próg rozwojowy, tym samym przyśpieszając kroku w pogoni za rytmem światowego przemysłu komputerowego. W niniejszym reportażu kamera telewizyjna zarejestrowała wspomniane próby techniczne, poprzedzające wprowadzenie do produkcji najmłodszego przedstawiciela komputerowej rodziny "Odra". Oprócz tego realizatorzy programu przeprowadzili wywiady z zasłużonymi pracownikami ELWRO - konstruktorami, elektronikami i matematykami w jednej osobie, tj.: z mgr. inż. Janem Markowskim, mgr. inż. Andrzejem Niżankowskim, inż. Bronisławem Piwowarem i mgr. inż. Andrzejem Zasadą. Dzięki tym rozmowom udało się m.in. przybliżyć 12 - letnią wówczas historię tego przedsiębiorstwa, przedstawić i pokrótce omówić procesy powstawania maszyn cyfrowych, a także wskazać przyczyny, które w dalszym ciągu blokują pełny rozwój przemysłu informatycznego w Polsce. Na szczęście, dzięki polskim ambicjom wybitnych konstruktorów z ELWRO, pionierów informatyki w naszym kraju, znaczną część problemów udaje się przezwyciężyć. 00:25 NOTACJE - CZESŁAW CZAPLIŃSKI. NASZ CZŁOWIEK Z INNEGO ŚWIATA Cykl dokumentalny, 11 min, Polska, 2017 Czesław Czapliński (ur. w 1953 r.), artysta fotograf, członek honorowy, członek rzeczywisty i artysta Fotoklubu Rzeczypospolitej Polskiej, dziennikarz, twórca filmów dokumentalnych. Jest autorem i współautorem wielu wystaw fotograficznych, w Polsce i na świecie. Pomysłodawca i organizator międzynarodowego konkursu fotograficznego Łazienki Królewskie - Cztery pory roku. Organizator spotkań z wybitnymi twórcami z cyklu Artyści w Łazienkach. 00:40 MŁODZIUTKA STARUSZKA Film dokumentalny, 46 min, Polska, 2007 Scenariusz i reżyseria: Henryk Jantos Zdjęcia: Alicja Pahl, Tomasz Samosionek, Adam Janczewski Dokument o życiu i karierze artystycznej Stefanii Grodzieńskiej, pierwszej damy polskiego humoru, żony zmarłego w 1979 r. Jerzego Jurandota, poety, dramaturga, satyryka, autora tekstów. Sztukę, która jej towarzyszy do dziś pokochała od najmłodszych lat. Miała zaledwie 3 lata, gdy przyjęli ją do baletu. Urodzona w 1914 roku Stefania Grodzieńska nigdy nie kryła swego wieku, wręcz przeciwnie, o przeżytych latach mówi w dokumencie z dumą. Życie bohaterki filmu zawsze było wypełnione śmiechem, optymizmem, muzyką, tańcem, poezją, kabaretem, pracą w teatrze, telewizji oraz w radiu, które szczególnie sobie ceni. Spośród licznych odznaczeń i wyróżnień najbliższy jej sercu jest właśnie Diamentowy Mikrofon - nagroda przyznawana wybitnym twórcom radiowym. Wprawdzie bohaterka dokumentu, mimo upływu czasu nie starzeje się, jest stale usmiechnięta, i nawet w tragicznych chwilach widzi śmieszną stronę sytuacji, to przecież jest w jej życiu także miejsce na zadumę, refleksję, na pochylenie się nad sprawami bardzo ważnymi. W jej wierszach poświęconych dzieciom żydowskim, których śmierć widziała, wyczuwa się smutek, łzy, cierpienie. W archiwalnych fragmentach dokumentu towarzyszą Stefanii Grodzieńskiej, dziś już nieżyjący: Mieczysław Fogg, Jeremi Przybora, Aleksander Bardini, Lucjan Kydryński, Edward Dziewoński. Z rozrzewnieniem wspomina też najszczęśliwsze 43 lata spędzone u boku Jerzego Jurandota, choć nie zawsze było im łatwo. Do grona wiernych przyjaciół, których spotkała na swej drodze, należą pojawiający się również w dokumencie: Zofia Wilczyńska, ks. Kazimierz Orzechowski, Sława Przybylska, Alina Janowska, Irena Santor, Magda Zawadzka, Jerzy Owsiak, Grażyna Torbicka, Artur Andrus i inni. Bez nich - jak mówi p. Stefania - byłaby gorsza, bo jej życie nie byłoby przecież jednym pasmem sukcesów. Dokument "Młodziutka staruszka" jest historią wybitnej artystki, która całe życie rzucała koła ratunkowe w stronę starszych i młodszych, w stronę wszystkich, którym groziło zgorzknienie i marazm. Stefania Grodzieńska odpowiada na pytanie, które często sami sobie zadajemy: jak żyć? Ale również jak się rozstawać?! Z tym wszystkim, co było kiedyś ważne w naszym życiu: z ludźmi i rzeczami, z nastrojami i dawnymi wzruszeniami. Ona się rozstaje, powoli oddala. Także od nas wszystkich. Mówi o tym jednak bez skrępowania i minoderii. Nie rozstaje się jedynie ze swoim poczuciem humoru i optymizmem. Jest ciepła i pogodna, ciągle uśmiecha się do ludzi. Wydaną w 2007 r. książkę o swoim życiu zatytułowała "Nie ma z czego się śmiać", ale zaraz dodaje ostrzegawczo, że jest się z czego cieszyć, bo dzięki bliskim jej ludziom uwierzyła, że przyjaźń to coś najważniejszego w życiu człowieka. W dokumencie wykorzystano także archiwalne fragmenty znanych programów TVP: "Herbatka u Tadka", "Godzina szczerości", "Wielka Orkiestra Świątecznej Pomocy". Stefania Grodzieńska zmarła 28 kwietnia 2010 roku, trzy lata po nakręceniu dokumentu "Młodziutka staruszka". 01:40 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - ODC. 237 PROJEKT KEGRESSE Magazyn historyczny, 22 min, Polska, 2021 Autor: Adam Sikorski "Projekt Kegresse" Ciągniki Citron - Kegresse były francuską konstrukcją, w których zastosowano podwozia gąsienicowe Adolphe'a Kegresse. W 1923 roku Wojsko Polskie podjęło decyzję o zakupie łącznie 135 podwozi, które miały zostać zabudowane w Polsce jako samochody pancerne oraz jako ciężarówki z drewnianą skrzynią ładunkową i otwartą kabiną. Kupiono także terenowe samochody osobowe, specjalne - dostosowane do holowania reflektorów przeciwlotniczych. I taki właśnie ciągnik reflektorowy ma się odrodzić na polskim wybrzeżu. 02:15 "MUZYCZKA MI GRAŁA...". TADEUSZ SYGIETYŃSKI Film dokumentalny, 50 min, Polska, 2005 Autor: Lucyna Smolińska Scenariusz: Lucyna Smolińska, Mieczysław Sroka Film poświęcony Tadeuszowi Sygietyńskiemu, wybitnemu muzykowi, który przeszedł do historii głównie jako twórca Zespołu "Mazowsze". Film został zrealizowany z okazji 50 - tej rocznicy śmierci, tej wybitnej postaci w kulturze polskiej. 03:15 ROZNOSICIELE RADOŚCI Film dokumentalny, 59 min, Polska, 2009 Reżyseria: Krzysztof Rogulski Scenariusz: Piotr Waldemar Zajączkowski, Krzysztof Rogulski Było ich zaledwie dwie setki. W czasie powstania warszawskiego, narażając własne życie, przenieśli około 150 000 listów i paczek. Zawiszacy, listonosze Harcerskiej Poczty Polowej, najmłodsi żołnierze walczącej Warszawy. W filmie przedstawiono m.in. portrety ostatniego z żyjących założycieli Harcerskiej Poczty Polowej, najmłodszego podharcmistrza powstania warszawskiego, Zygmunta Głuszka, pseudonim "Victor" i Alicji Zdanowicz, pseudonim "Grażyna", najmłodszej cenzorki Harcerskiej Poczty Polowej. Film opowiada o wielkiej młodzieńczej przygodzie, o życiu godnym tych, którzy przeszli przez ogień i mimo ciężkich doświadczeń, potrafili zachować młodzieńczy optymizm i hart ducha.