TVP Dokument Piątek, 20.01.2023 06:00 DZIKA POLSKA - WPŁYŃ NA WODĘ. PŁYNIEMY DO KOZY Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2013 Reżyseria: Monika Purzycka Scenariusz: Joanna Łęska, Dorota Adamkiewicz Użytkowe podejście do ryb i wynikłe stąd względy gospodarcze przesłaniają nam to, co w życiu tych wodnych istot najciekawsze. A tymczasem ryby niektórych gatunków, niekoniecznie tych, które są dla nas gospodarczo czy też z innych względów przydatne, ukazują wiele zaskakujacych powiązań między organizmami wodnymi. Taka np. różanka rozwija się tylko w towarzystwie pewnych gatunków małży. Ryby są też bardzo czułymi wskaźnikami stanu wód zarówno sezonowych, w dużej mierze naturalnych zmian tego stanu, jak i tych spowodowanych przez naszą gospodarkę. Biologii ryb i ich powiązaniu ze środowiskiem wodnym i nadwodnym przyjrzymy się nad Biebrzą rzeką jeszcze naturalną, zamieszkiwaną przez kompletne zespoły wodnych organizmów. Wyruszamy na badawczy połów, którym steruje prof. Roman Kujawa z Uniwersytetu Warmińsko - Mazurskiego. 06:30 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.I - ODC. 10 ROZMOWY Z WARTBURGIEM Cykl dokumentalny, 27 min, Polska, 2015 Scenariusz i reżyseria: Radosław Kotarski Tym razem Radosław Kotarski wraca do czasów powojennych, gdy polska motoryzacja stawała na nogi. Wyrusza w podróż takimi pojazdami jak warszawa, syrena czy wartburg i sprawdza ich użyteczność w praktyce. Dla jednych ten powrót do przeszłości będzie powrotem do czasów dzieciństwa, a dla innych subiektywnym przewodnikiem po motoryzacji Europy Środkowej i Wschodniej. Co wyniknie ze skonfrontowania zabytkowych samochodów z nowoczesnymi realiami? 07:10 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 222 ZAMEK KRÓLEWSKI NA WAWELU Magazyn, 22 min, Polska, 2021 Reżyseria: Ewa Grodzka Scenariusz: Aleksandra Filipowicz Zdjęcia: Jacek Banach, Jarosław Wątor Ponadczasowa seria podróżnicza, wpisująca się w cykl inicjatyw promujących i popularyzujących Polskę w oparciu o jej potencjał historyczny, kulturowy, przyrodniczy i rekreacyjny. Tomasz Bednarek odwiedza najpiękniejsze i najciekawsze miejsca w wielu zakątkach kraju, wędrując nie tylko szlakiem tłumnie odwiedzanym przez turystów, ale docierając również do miejsc, o których wiedzą nieliczni. 07:35 SIWA - WROTA PUSTYNI - ODC. 6 DROGA Serial dokumentalny, 26 min, Polska, 2012 Scenariusz i reżyseria: Andrzej Misiuk Scenariusz: Andrzej Misiuk Muzyka: Piotr Czubin Seria dokumentalna, która stanowi dokumentację niezwykłej wyprawy do Egiptu śladami ludzi, władców i ich bogów. Kiedy kosmiczny wiatr przygody, omiatający planetę Ziemia, rzuca wędrowca na brzeg Wielkiego Oceanu Piasku, perspektywa, z jakiej oglądał do tej pory wszechświat nieodwracalnie zmienia się. Szlak słońca i wiatru bierze swój początek w oazie Siwa, położonej na krańcach Egiptu. To właśnie tu znajduje się wyrocznia Amona - Ra, gdzie pielgrzymujący Aleksander Wielki został obwołany boskim synem, a także słynne źródło Kleopatry. Starożytni władcy upodobali sobie Siwę. Czy odsłoni przed nami swoje tajemnice? Co spotka nas na Górze Umarłych? Wyruszając na wyprawę, wędrowiec miał nadzieję, że pustynia okaże mu więcej łaski niż zaginionej pięćdziesięciotysięcznej perskiej armii, wysłanej przez króla Kambyzesa. Siwą nie można władać, od Siwy można się jedynie uczyć. Pokora, z jaką udał się na zamieszkały przez tajemniczych ludzi kraniec świata, została nagrodzona. 08:10 ROK 2077: SPOJRZENIE W PRZYSZŁOŚĆ - ODC. 3 NOWI KOCZOWNICY (2077 10 SECONDS TO THE FUTURE / 2077 - 10 PARA O FUTURO. EPISODE 3: NEW NOMADS) Cykl dokumentalny, 56 min, Portugalia, 2017 Reżyseria: Pedro Clrigo, António Jos De Almeida Składający się z czterech części cykl dokumentalny, opowiadający o tym, co czeka nas w przyszłości. Wyobraźmy sobie naszą planetę za kilkadziesiąt lat. Czy będziemy gatunkiem wieloplanetarnym o długości życia znacznie większej niż dziśt? Czy komputery zastąpią ludzi? Dzięki ciągłym odkryciom w dziedzinie nanotechnologii, pragnieniu wiedzy i postępowi nauki, nasz stosunek do robotów, gdy będą one bardziej świadome poznawczo swojego środowiska, będzie inny. Wkraczamy w epokę, w której wkrótce trudno będzie odróżnić to, co fizyczne, od tego, co cyfrowe. Najbliższe kilkadziesiąt lat ulegnie największym i najszybszym przemianom w historii - w technologii, nauce i relacjach międzyludzkich. Żyjemy w akceleratorze naukowym o nieodwracalnych skutkach, w którym nasze dzisiejsze wybory zmienią świat jutra. Z pomocą wpływowych osobistości w globalnym społeczeństwie, takich jak fizycy teoretycy, patolodzy i prognostycy geopolityczni, próbujemy odpowiedzieć na te pytania, na które nie ma odpowiedzi. Ten cykl to podróż, która łączy teraźniejszość z przeszłością, aby pokazać nam, jak możemy wpływać na przyszłość. Odc. 3 Nowi koczownicy. Sto lat temu było nas 2, 5 miliarda. W 2077 będzie nas 10 miliardów, a za 150 lat liczebność populacji się potroi. Większość z trzech miliardów nowych ludzi przyjdzie na świat w krajach rozwijających się; to zwiększy zapotrzebowanie na energię i dobra materialne. Do roku 2050 będziemy potrzebowali o 60% więcej żywności, o 40% więcej wody i o 50% więcej energii. Już wykorzystujemy 80% zasobów wody pitnej, wycięliśmy 40% lasów, a w rok uwalniamy do atmosfery 23 gigatony związków węgla. Co zrobimy w przyszłości? Jak pogodzimy zapotrzebowanie na energię z ochroną planety? Jedynym wyjściem jest energetyczna rewolucja. 09:20 WŁADCY PRZESTWORZY (KINGS OF THE SKY / LES MAITRES DU CIEL) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2018 Reżyseria: Veronique Anne, Erik Lapied Film dokumentalny o dwóch orłach, które urodziły się na wielkim klifie. W ten sposób rozpoczyna się historia, dzięki której ruszamy podróż polegającą na odkrywaniu dzikiej przyrody w górach. Za sprawą niezwykle przenikliwych zmysłów orzeł może przechytrzyć świstaki, kozice i koziorożce, stawić czoło swojemu rodzajowi, triumfować w starciu z rywalami i przetrwać zimę. Ten piękny, drapieżny ptak, ma prawie 3 metry rozpiętości skrzydeł. Kręcony przez 7 lat film, opowiada o życiu królów nieba. Zabiera nas w niesamowitą podróż powietrzną, której tłem są majestatyczne Alpy. 10:20 LEGENDY EUROPY ODC. 9 HISZPANIA (LEGENDS OF EUROPE MYSTICAL AND FANTASY TALES 9. SPAIN) Serial dokumentalny, 52 min, Francja, 2019 Reżyseria: John Hudson Seria przedstawia nowe, niemal magiczne spojrzenie na europejskie dziedzictwo. Inspirowane nowo odkrytym zainteresowaniem odwiecznymi legendami. Czy przerażające, czy zaskakujące, te historie, inspirowane naturalnymi wspaniałościami, są jednocześnie mistycznymi i niejasnymi zagadkami do rozszyfrowania. Piraci, bestie, zaczarowane lasy, skamieniali pasterze, zaczarowane jeziora, dziwaczne potwory lub uwięzione księżniczki to bohaterowie tej serii, która z północy na południe i ze wschodu na zachód na nowo odkryje Europę. Dziś wyruszymy do Hiszpanii. 11:20 KATASTROFA Reportaż, 27 min, Polska, 1972 Autor: Andrzej Androchowicz Zdjęcia: Eugeniusz Eysymontt Na tle wypadku kolejowego na stacji Rurka, gdzie omówione zostały przyczyny i okoliczności katastrofy, przedstawiono warunki pracy maszynistów. W reportażu zamieszczono fotografie z miejsca wypadku, fragmenty z rozprawy sądowej ustalającej tło i przebieg katastrofy kolejowej na szlaku Goleniów - Rurka. Na szczególną uwagę zasługują wątki z mową obrońcy, lekarza i opinie ekspertów. 11:55 WIELKIE RODZINY - ODC. 8 Serial dokumentalny, 43 min, Polska, 2021 Scenariusz i reżyseria: Grzegorz Szczepaniak Zdjęcia: Adam Lipiński, Paweł Banasiak, Marek Kozakiewicz, Filip Drożdż Lewoccy jadą w góry, wyjeżdżają wspólnie po raz pierwszy od kilku lat. U nich w samochodzie nigdy nie ma nudy, tak jest i tym razem. Pretekstem jest choćby zamawianie pizzy i zadanie dla dzieci obliczyć jej pole. U Twarowskich także podróż, tym razem tata Andrzej zabiera młodszą córkę, Asię, do Puszczy Białowieskiej. Podczas pobytu tata sprawdzi czy na pewno wie gdzie sukienka jego córki ma tył, a gdzie przód, jak malować dziecięce paznokcie, a córka po raz pierwszy nie będzie miała mamy przy sobie. Da Cruzowie dzielą swoje życie na pół, Weronika przejmuje dom i zajmowanie się noworodkiem, w czym pomagają jej dziadkowie, a Janu rozpoczyna intensywne treningi, bo przed nim kolejna walka. Tej przegrać już nie chce. U Kacprzyków tata Michał angażuje dwie córki do majsterkowania, na zawsze już będą wiedziały, w jaki sposób używać wkrętarki. Niestety, gdy wszystko jest gotowe okazuje się, że w samochodzie zatrzasnęły się drzwi z kluczykami w środku. Janeczka po ich powrocie zaprasza dzieci na domową lekcję angielskiego, ponieważ w tej rodzinie edukacja domowa jest priorytetem. 12:45 ODMIENNE STANY ŚWIADOMOŚCI Film dokumentalny, 54 min, Polska, 2020 Reżyseria: Piotr Stasik Jest to film o możliwościach naszego mózgu. Poetycka podróż w głąb świata i umysłów osób autystycznych oraz z zespołem Aspergera. Gdzie leżą granice naszego umysłu i na ile kultura ogranicza, a może nawet zabija, naszą kreatywność w sztuce, w życiu codziennym, a nawet w miłości? Być może powinniśmy spojrzeć na nasze życie z zupełnie nowej perspektywy? W filmie poznajemy osoby autystyczne w różnym wieku i o różnym spektrum autyzmu. Z jednymi nie ma prawie kontaktu, inne, na pierwszy rzut oka, wydają się zdrowe. Każdy z bohaterów to odrębny świat, inny wymiar życia, energii twórczej i sposobów poszukiwania własnej drogi. Karol i Łukasz mają po 10 lat, nie mówią i uspokajają się przy kolorowych lampkach. Są bliźniakami, obaj mają autyzm i na tym podobieństwa się kończą. Ponieważ razem chodzą do szkoły, do psychologa i lekarzy rodzice postanawiają rozdzielić ich przynajmniej w czasie wolnym. Karol trafia na zajęcia z zawodową choreografką, a Łukasz będzie obserwował ptaki pod okiem ornitologa, który opowiada o ptakach jak o ludziach. Zosia ma 13 lat. Zajmuje się badaniem kosmosu i grą na fortepianie. Jej badania stają się inspiracją do muzycznych poszukiwań. Na zrobionych przez siebie zdjęciach księżyca zapisuje nuty swojej pierwszej kompozycji. 17 - letni Marcel tworzy instalacje przypominające obrazy Hieronima Boscha z fotografii sportowców. Jego kolaże ze skoczkami narciarskimi i lekkoatletami stają się uniwersalnymi przypowieściami o ludzkim losie. Rodzice zapisują go na warsztaty fotograficzne w domu kultury. Wkrótce instalacje wypełniają cały jego pokój, a dzięki nauczycielce fotografii pracami Marcela zainteresuje się galeria sztuki z Amsterdamu. Paulina ma 20 lat, zespół Aspergera i jest synestetykiem. Potrafi w 2 sekundy policzyć, ile jest 234 x 1356, odpowiedzieć na pytanie, jaki dzień tygodnia był 23 maja 1789 roku albo podać liczbę Pi z dokładnością do 600 miejsca po przecinku. Bierze udział w badaniach naukowych, gdzie jej mózg jest monitorowany podczas dokonywania obliczeń. Częścią badania są również wywiady, podczas których Paulina opowiada o tym, w jaki sposób widzi liczby, co do nich czuje i jak pomaga jej to dokonywać skomplikowanych obliczeń w głowie. 40 - letni Marek fascynuje się zjawiskiem miłości. Uważa, że miłość jest tylko i wyłącznie chemiczną reakcją. W ramach badań sam spróbuje się zakochać. Swej wybranki poszukuje za pomocą aplikacji randkowej. Swoje badania skrupulatnie dokumentuje. Jako refren między obserwacjami dokumentalnymi z życia naszych bohaterów powracają w filmie kreacyjne sceny snów/wizji, których autorami są nasi bohaterowie. Dzięki nim możemy przyjrzeć się ich podświadomości i poznajemy bliżej ich niedostępny świat. Swoistym komentarzem do obrazów dokumentalnych i wizji/snów są prywatne, ale zgodne z najnowszym stanem wiedzy reflekcje profesora neurobiologii. Przybliżając temat autyzmu, przechodzi on do ogólnych rozważań nad możliwościami ludzkiego mózgu i granicami naszego umysłu. Bohaterowie próbują zrozumieć otaczający ich świat, a tzw. normalni próbują ich zrozumieć. Budowanie relacji z innymi i ze światem obarczone jest dużym ryzykiem porażki, gdyż autystycy często nie mają w ogóle takiej potrzeby. Zdarza się jednak, że ten kontakt następuje i wtedy możemy mówić o małym cudzie. Właśnie drogę do takiego cudu mamy nadzieję w tym filmie zaobserwować. Przy okazji stawiając kilka pytań: czy badania nad autyzmem mogą pomóc odkryć w nas nowe możliwości? Czy jest możliwe, że wciąż powiększająca się ilość autystów to forpoczta następnego etapu ewolucji i obrona ludzkości przed wyginięciem? Czy film o autystach może zmienić nasze spojrzenie na człowieka, zmienić Twoje życie? 13:45 ARY I ICH KRÓLESTWO (THE MACAW KINGDOM) Film dokumentalny, 53 min, Węgry, 2018 Reżyseria: Attila David Molnar Molnar, Cintia Garai Film o ekscytującej wyprawie międzynarodowych naukowców w głąb peruwiańskiej dżungli w dorzeczu Amazonki, która ma na celu uratowanie papugi Ara przed wyginięciem. Nielegalny handel ptakami i wylesianie powodujące utratę siedlisk są w rzeczywistości największymi zagrożeniami. Ale wybitne odkrycia, rzeczowo udokumentowane i przedstawione, mogą być źródłem rozwiązań. 14:45 MAŁPI GANG - SERIA 3 CZ. 10. ROZRABIAKI (MONKEY THIEVES - III SERIA) Cykl dokumentalny, 25 min, Niderlandy (Holandia), 2011 Susza w całej okolicy daje się we znaki. Pracownicy schroniska dla zwierząt przygotowują się na najgorsze. Łapacz małp próbuje zwabić bliźniaki do mieszkania - pułapki. Bipin poznaje bratnią duszę. Sprawdza się powiedzenie: Gdy jedno wyjście zawodzi, można znaleźć inne. 15:15 MAŁPI GANG - SERIA 3 CZ. 11. NIEPROSZENI GOŚCIE (MONKEY THIEVES - III SERIA) Cykl dokumentalny, 25 min, Niderlandy (Holandia), 2011 Bipin i jego nowi koledzy, straszliwe bliźniaki, wpraszają się na przyjęcie. Sytuacja w schronisku dla zwierząt jest krytyczna, ale pojawia się nadzieja. Łapacz małp opracowuje plan, dzięki któremu będzie mógł raz na zawsze pozbyć się bliźniaków z miasta. 15:50 ROK 2077: SPOJRZENIE W PRZYSZŁOŚĆ - ODC. 4 NIEZASPOKOJONE PRAGNIENIE (2077 10 SECONDS TO THE FUTURE / 2077 - 10 PARA O FUTURO. EPISODE 4: AN UNQUENCHABLE THIRST) Cykl dokumentalny, 55 min, Portugalia, 2017 Reżyseria: Pedro Clrigo, António Jos De Almeida Składający się z czterech części cykl dokumentalny, opowiadający o tym, co czeka nas w przyszłości. Wyobraźmy sobie naszą planetę za kilkadziesiąt lat. Czy będziemy gatunkiem wieloplanetarnym o długości życia znacznie większej niż dziśt? Czy komputery zastąpią ludzi? Dzięki ciągłym odkryciom w dziedzinie nanotechnologii, pragnieniu wiedzy i postępowi nauki, nasz stosunek do robotów, gdy będą one bardziej świadome poznawczo swojego środowiska, będzie inny. Wkraczamy w epokę, w której wkrótce trudno będzie odróżnić to, co fizyczne, od tego, co cyfrowe. Najbliższe kilkadziesiąt lat ulegnie największym i najszybszym przemianom w historii - w technologii, nauce i relacjach międzyludzkich. Żyjemy w akceleratorze naukowym o nieodwracalnych skutkach, w którym nasze dzisiejsze wybory zmienią świat jutra. Z pomocą wpływowych osobistości w globalnym społeczeństwie, takich jak fizycy teoretycy, patolodzy i prognostycy geopolityczni, próbujemy odpowiedzieć na te pytania, na które nie ma odpowiedzi. Ten cykl to podróż, która łączy teraźniejszość z przeszłością, aby pokazać nam, jak możemy wpływać na przyszłość. Serial nagrodzony na URTI Grand Prix 2018 dla Author’s Documentary. Odc. 4 Niezaspokojone pragnienie. W ciągu najbliższych sześćdziesięciu lat może dojść do największej transformacji w historii ludzkości - takiej, która przyćmi nawet przejście na osiadły tryb życia, wykształcenie się rolnictwa czy rewolucję przemysłową. W jakim stopniu bieg historii może odmienić naturę człowieka? W roku 2077 ludzie będą pragnęli tego, czego pragną obecnie, ale zmienią się sposoby wyrażania i realizowania tych pragnień. Przyszłość będzie znośna tylko, jeśli rozwiniemy swoje człowieczeństwo. Będziemy mieli poważne problemy z przeludnieniem i niedoborem żywności, będziemy gorączkowo poszukiwać wody pitnej i źródeł energii. Problemów tych nie rozwiążą nowe technologie, lecz nasze nowe człowieczeństwo. 16:55 LEGENDY EUROPY ODC. 10 BRETANIA (LEGENDS OF EUROPE MYSTICAL AND FANTASY TALES 10. BRITTANY) Serial dokumentalny, 52 min, Francja, 2019 Reżyseria: John Hudson Seria przedstawia nowe, niemal magiczne spojrzenie na europejskie dziedzictwo. Inspirowane nowo odkrytym zainteresowaniem odwiecznymi legendami. Czy przerażające, czy zaskakujące, te historie, inspirowane naturalnymi wspaniałościami, są jednocześnie mistycznymi i niejasnymi zagadkami do rozszyfrowania. Piraci, bestie, zaczarowane lasy, skamieniali pasterze, zaczarowane jeziora, dziwaczne potwory lub uwięzione księżniczki to bohaterowie tej serii, która z północy na południe i ze wschodu na zachód na nowo odkryje Europę. Dziś wyruszymy do Bretanii. 18:00 ARTHUR MILLER, CZŁOWIEK SWOJEGO STULECIA (ARTHUR MILLER MAN OF THE CENTURY) Film dokumentalny, 59 min, Niemcy, 2015 Reżyseria: Henrike Sandner Film dokumentalny o Arthurze Millerze, który w ciągu siedmiu dekad stworzył jedne z najbardziej pamiętnych sztuk teatralnych światowej literatury, a poślubiając Marilyn Monroe, stał się ikoną Ameryki. Przez całe życie był rozdarty między przepychem, sukcesem, krytyką społeczną i miłością. Nigdy nie przestawał być ciekawy świata i otwarty na szukanie nowych dróg, przekraczając przy okazji różne granice. Urodził się w Nowym Jorku, w latach dwudziestych XX wieku, a jego biografia jest ściśle związana z wielkimi datami i wydarzeniami tego stulecia: drugą wojną światową, bombą atomową, amerykańskim snem ucieleśnionym przez Marilyn Monroe i światem teatru na Broadwayu. Był rozdarty między sukcesem, miłością, buntem i poczuciem winy. Jeden z najbardziej uznanych, amerykańskich dramaturgów został pochowany 10 lutego 2005 roku, pod lasem w stanie Connecticut. Nie było przy tym medialnych fanfar, rozgorączkowanych fotografów ani kamer. Miał już to wszystko za sobą. 19:10 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - SKARBY SRI LANKI (FLAVORS SRI LANKA, L’ÎLE PRÉCIEUSE) Serial dokumentalny, 52 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos W tym odcinku - Sri Lanka. Nazywana bywa "Łzą Indii" i "Perłą Oceanu Indyjskiego". Państwo to obejmuje terytorium wyspy Cejlon i kilku mniejszych wysp. Zamieszkuje je ponad dwadzieścia milionów osób, mówiących głównie w językach syngaleskim, tamilskim i angielskim. Mieszkańcy, choć historia ich nie oszczędzała, nadal chętnie dzielą się z przybyszami niezwykłym, kulturowym i przyrodniczym bogactwem swojej wyspy. Leżący w miejscu, w którym krzyżowały się dawniej najważniejsze szlaki handlowe, Cejlon od dawna stanowił cel najeźdźców, kupców i misjonarzy przybywających z Indii, z Azji Południowowschodniej, z Bliskiego Wschodu i z Europy. Miasto Kandy, stolica Prowincji Centralnej, to symbol wielokulturowego pochodzenia dzisiejszych Lankijczyków. Leży w najszerszej części wyspy. Przez trzy stulecia Kandy skutecznie broniło się przed najazdami Portugalczyków i Holendrów. W 1815 roku przeszło w ręce Brytyjczyków. 20:10 WCIELENIA ZŁA - ODC. 3/10 MAO. PRZEWODNICZĄCY ŚMIERCI (EVOLUTION OF EVIL) Cykl dokumentalny, 50 min, Niemcy, 2015 Wykonawcy: Maciej Gudowski Galeria najbardziej znanych despotów w najnowszej historii. Od Hitlera do Saddama Husajna, od Stalina do Kim Dzong Ila, od Mao do pułkownika Kaddafiego. Bezlitośni psychopaci, chciwi, okrutni, a czasem po prostu szaleni, przejęli kontrolę nad swoim krajem i terroryzują swoich poddanych, ale zawsze pozostaje pytanie. Czy urodzili się źli, czy też coś się stało, że tak się zachowują? Mao Zedong jest kolejnym dyktatorem, którego sylwetkę spróbujemy przybliżyć. 21:15 SKANDYNAWSKA GWIAZDA CZ. 2 KATASTROFA (SCANDINAVIAN STAR EP. 2 THE DISASTER) Serial dokumentalny, 58 min, Dania, 2020 Reżyseria: Mikala Krogh Serial dokumentalny opowiadający o statku wycieczkowym Scandinavian Star, płynącym między Oslo a Frederikshavn, na pokładzie którego w nocy 7 kwietnia 1990 roku wybucha pożar i 159 osób ginie. W drugim odcinku: dalsze wydarzenia na pokładzie Scandinavian Star. Gdy zaczął się pożar, wybuchła panika. Niektórzy ludzie walczyli o miejsce w łodziach ratunkowych, podczas gdy inni desperacko próbowali znaleźć swoich bliskich. Kiedy rozpoczęła się akcja ratunkowa, woda użyta do ugaszenia pożaru groziła wywróceniem statku. W Hobro rodzina Hansenów czekała na przyjazd córki, zięcia i wnuków z Oslo... 22:25 POLSCY. SERYJNI - ODC. 2 WŁADYSŁAW MAZURKIEWICZ Serial dokumentalny, 40 min, Polska, 2022 Reżyseria: Piotr Litka Scenariusz: Piotr Litka, Przemysław Semczuk Zdjęcia: Jeremi Grzywa, Sebastian Lewiński, Andrzej Misaczek, Maciej Mroziewski, Tomasz Głowacki Kraków żyje tą sprawą na długo przed ujęciem niebezpiecznego przestępcy. Panuje powszechna psychoza. Podsycają ją gazety i jak to najczęściej bywa plotki, urastające do rozmiarów opowieści o krwiożerczym i tajemniczym zabójcy. Ówczesna rodzima kryminalistyka nie zna seryjnych zabójców. Nie wytworzono jeszcze mechanizmów, które pozwalałyby na stworzenie znanego z dzisiejszych realiów portretu psychologicznego sprawcy. Śledztwo prowadzą początkowo funkcjonariusze krakowskiej milicji. Dopiero gdy do sprawy włączyli się śledczy z Komendy Głównej Milicji Obywatelskiej, ustalono wiele nowych okoliczności, które obciążają Mazurkiewicza i pozwalają postawić go przed sądem. Okazuje się, że swój proceder zaczął jeszcze podczas wojny. Jako drobny handlarz, najczęściej zaprzyjaźniał się z niczego nie świadomymi kontrahentami, zwabiał ich w wymyślone przez siebie pułapki i bezlitośnie wykorzystywał, pozbawiając oszczędności, biżuterii oraz życia. Mazurkiewicz jest prototypem niebezpiecznego seryjnego zabójcy i jednocześnie czarującego, inteligentnego, podobającego się kobietom psychopaty. Jego krakowski proces zakończony uznaniem winy i wyrokiem śmierci był wydarzeniem medialnym, porównywanym do powojennych procesów zbrodniarzy hitlerowskich. Karę śmierci na Mazurkiewiczu wykonano w krakowskim więzieniu przy ulicy Montelupich. 23:20 MORDERCA W RODZINIE - ODC. 6 WYROK (KILLER IN THE FAMILY / ARBOGAFALLET / EP. 6 THE VERDICT) Cykl dokumentalny, 29 min, Szwecja, 2018 Reżyseria: Martin Mork, Nils Bergman Sześcioczęściowy serial o prawdziwych zbrodniach, śledztwie i procesie przeciwko Johannie Möller. To zawiła historia. Dziennikarz Nils Bergman rozmawia z ludźmi i osobami zaangażowanymi w tę sprawę. W 2016 roku, w domku letniskowym w Arboga doszło do morderstwa i próby morderstwa starszej pary. Mężczyznę - Görana zabito, ale kobieta, Anki Möller, przeżyła atak. Podejrzenie padło na córkę i jej chłopaka. Dziennikarz zainteresował się tym tematem, gdy zobaczył wywiad z nimi. W trakcie śledztwa policja dowiaduje się, że były mąż córki tej pary zmarł w dziwnych okolicznościach w tym samym letnim domku, zaledwie rok wcześniej. Śledztwo na wczesnym etapie skierowało podejrzenia na Johannę Möller i młodego uchodźcę imieniem Mohammad Rajabi. Kiedy zostali kochankami, kobieta manipulowała nim i doprowadziła do okrutnej zbrodni. 24:00 EXPRES REPORTERÓW - 8 GODZIN W MIEŚCIE Cykl reportaży, 21 min, Polska, 1984 Scenariusz: Ewa Straburzyńska Zdjęcia: Tadeusz Owsianko Muzyka: Elżbieta Łubińska Reportaż o rolniku, który przyjeżdża autobusem do Wrocławia, załatwić sprawy w urzędach, kupić części do maszyn i bieliznę. W siedzibie Rady Narodowej Województwa Wrocławskiego i Miasta Wrocławia chce się starać o przydział ciągnika dla siostry. Chce też dotrzeć do wojewody ze skargą na PZU w sprawie, niesłusznych jego zdaniem, odszkodowań dla rolników. Po trzech godzinach wychodzi z urzędu. Mówi, że w sprawie ciągnika musi napisać odwołanie. Do wojewody się nie dostał. Można się umówić na spotkanie za czternaście dni. W Wojewódzkim Związku Spółdzielni Rolniczych dowiaduje się, gdzie może kupić akumulator do traktora i części do siewnika. W biurze dyrektora Zakładu Zaopatrzenia Rolnictwa WZSR "Samopomoc Chłopska" chce się dowiedzieć, jak zamiast baru założyć we wsi klubokawiarnię i sklep. W oczekiwaniu na odjazd autobusu żali się reporterce, że przez osiem godzin w mieście niczego nie załatwił. Znowu prędko do Wrocławia nie przyjedzie, bo z wiosną zaczynają się prace w polu. 00:30 NOTACJE - CZESŁAW SADŁOWSKI. WARTOŚĆ TO MOJE BOGACTWO Cykl dokumentalny, 10 min, Polska, 2017 Fragmenty wspomnień człowieka, który w swoim życiu cały czas kierował się tylko największymi wartościami. Materiał skupia się na walce księdza o wybudowanie kościoła w okresie PRL - u, problemach i nagonkach, które go za to spotkały, oraz na jego zaangażowaniu w pomoc radomskim robotnikom po protestach z czerwca 1976 r. Prałat Czesław Sadłowski, ur. w 1938 roku w Malinówce, proboszcz i założyciel parafii św. Jana Chrzciciela w Zbroszy Dużej. Przez okres PRL - u czynnie angażował się w obronę wiary i walkę,, jak sam mówi, o sprawiedliwość społeczną. Starania o wybudowanie kościoła zajęły mu pięć lat. Wydarzenie zyskało miano Cudu w Zbroszy Dużej. Od lat 70. prowadził na terenie parafii drukarnię, którą wykorzystywał również w celach wsparcia opozycji. W czasach Solidarności; na plebanii u ks. Sadłowskiego przebywali bądź ukrywali się m.in. Lech Wałęsa, Zbigniew Bujak, Jacek Kuroń, Tadeusz Mazowiecki. Zarówno plebania, jak i on sam był pod ciągłą obserwacją funkcjonariuszy SB. W IPN można znaleźć ponad 9 tysięcy zapisanych przez służby stron dotyczących opozycyjnych działań prałata Sadłowskiego. 00:45 PLATERÓWKI Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2019 Reżyseria: Maciej Kieres Scenariusz: Daniel Jasiński Zdjęcia: Marcin Grobelny, Piotr Marcjasz, Artur Stroiński, Jerzy Szota, Miłosz Mickiewicz Film opowiada o losach młodych Polek, które po wybuchu II wojny światowej, w wieku kilkunastu lat, zostały wywiezione przez NKWD ze wschodniej Polski w głąb ZSRR. Pracując katorżniczo chciały wrócić do Polski. Zrobiły to, przyłączając się do formowanego pod kuratelą Stalina Wojska Polskiego. Jako żołnierki 1. Samodzielnego Batalionu Kobiecego im. Emilii Plater ruszyły na Zachód, walcząc z niemieckim okupantem, własnym strachem i kpinami kolegów żołnierzy. Młode żołnierki bohatersko walczyły o powrót do Polski, do swoich domów na wschodzie II Rzeczpospolitej. Po ustaleniach w Jałcie ten powrót okazał się jednak niemożliwy. Żołnierki często musiały osiąść na terenach znienawidzonego, niemieckiego wroga, na Ziemiach Odzyskanych i tam stworzyć swój nowy dom, nową Polskę. 1. Samodzielny Batalion Kobiecy im. Emilii Plater był wyjątkową jednostką w historii polskiej armii, a celem filmu ma być oddanie hołdu kobietom walczącym o Polskę. Platerówki, występujące w filmie: Helena Jabłońska, z domu Figura, Anna Lewkowska, z domu Figura, Wiktoria Leoniarek z domu Krzywoń, Maria Starczewska, z domu Kamińska. Film przybliża dramatyczne losy kobiet i ich rodzin po zajęciu Kresów przez Armię Czerwoną: wstąpienie do armii i chęć walki o Polskę, udział w boju (od rzeki Oki do Warszawy), a potem zakończenie wojny. Było ono dla tych kobiet często gorzkie, bo walcząc o Polskę, walczyły o domy na wschodnich terenach II Rzeczpospolitej, które musiały opuścić i do których nie było już powrotu. Powrót do powojennej Polski oznaczał już powrót do Polski po Jałcie, w której ziemie zachodnie przypominały o niemieckiej kulturze, przypominały znienawidzonego wroga. W filmie pokazano również skomplikowane położenie tych kobiet w ogólnej polityce aliantów walczących z III Rzeszą. Żołnierki były prostymi dziewczynami chłopkami, szlachciankami, wyrwanymi brutalnie z własnych domów przez Armię Czerwoną. W tych przedwojennych domach pielęgnowano patriotyczne i religijne wartości. Problem walki z faszystowskimi Niemcami, u boku wcześniejszych katów - Sowietów - był dla nich szczególnie bolesny i miał wymiar tragiczny. 01:50 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - ODC. 238 Magazyn historyczny, 22 min, Polska, 2021 Autor: Adam Sikorski Magazyn historyczny prezentujący wydarzenia i różne aspekty dawnej i najnowszej historii Polski. W programie podejmowane są zatarte, zagubione, zakłamane wątki polskiej historii. Autor poszukuje odpowiedzi na pytania o naszą wspólną przeszłość. Okazuje się, że wiele odpowiedzi leży w rodzinnych archiwach, zdjęciach, dokumentach i wspomnieniach ludzi. Program mobilizuje do poszukiwań lokalne środowiska miłośników historii, których nie brakuje w żadnym zakątku kraju. 02:20 AFRYKA MOJEGO DZIECIŃSTWA Film dokumentalny, 51 min, Polska, 2009 Reżyseria: Ewa Misiewicz Scenariusz: Dorota Kabalewska, Ewa Misiewicz Zdjęcia: Piotr Wąsowski, Henryk Janas, Andrzej Adamczak Muzyka: Tadeusz Woźniak W latach 1942 - 1948 w osiedlach dla polskich uchodźców utworzonych w Kenii, Tanzanii, Ugandzie w Afryce Wschodniej oraz w Zambii, Zimbabwe i RPA w Afryce Południowej przebywało 18 tysięcy Polaków, w tym 8 tysięcy dzieci. Bohaterów dokumentu do Afryki rzuciły losy II wojny światowej, której doświadczyli jako dzieci. Mieli wówczas po 6 - 10 lat, okrutna wojna sprawiła, że nie dane im było zaznać szczęśliwego, beztroskiego dzieciństwa. Poznali za to, co to ból, strach, głód i cierpienie. Tamte lata obfitowały w dramatyczne przeżycia, ale w pamięci świadków minionych czasów pozostały też wspaniałe wspomnienia. Kamera pokazuje zderzenie dwóch światów: zimnej, skutej lodem Syberii i pięknej, dzikiej Afryki. O utraconym i odzyskanym dzieciństwie mówią: Halina Machalska, Danuta Dziedzic - Sedlak, Krystyna Pryjomko - Serafin, Piotr Łabuz, Kazimierz Majewski, Mieczysław Pożarski. Wszyscy oni jako dzieci wraz z rodzinami w 1940 r. zostali wysiedleni ze swoich domów przez NKWD i wywiezieni na Sybir, gdzie ludzie ludziom zgotowali straszny los. Kiedy Stalin uwolnił Polaków, rozpoczęła się wielka wędrówka na południe przez Uzbekistan i Iran. Wygnańców dziesiątkowały groźne choroby: tyfus, czerwonka. Ci, którym udało się przeżyć, szli dalej, a celem była Afryka, dziki i nieznany kraj, o którym wiedzieli jedynie, że tam odlatują na zimę bociany. Ostatni etap podróży wiódł przez dżunglę, aż wreszcie dotarli do Tengeru, największego osiedla polskiego w Afryce. Nękani głodem i poniewierką wysiedleńcy nareszcie znaleźli swój raj na ziemi. Każdy miał swój dach nad głową i własne poletko do uprawy. Bohaterowie dokumentu wspominają tamte chwile, pamiętając, jak ich sąsiedzi sadzili pomidory, ogórki, słoneczniki, by stworzyć sobie w ten sposób kawałek małej Polski. Dla 8 tysięcy dzieci, które na sześć lat trafiły do osiedla polskich uchodźców, był to czas radości, beztroskich zabaw, wycieczek krajoznawczych, świętowania narodowych uroczystości, jak 3 Maja, ale też szkolnych obowiązków. Na całe życie zapamiętali Afrykę swego dzieciństwa, gdzie przeżyli niezapomniane przygody, dorastali w egzotycznym świecie otoczeni troskliwą opieką. Teraz w jesieni życia, rozproszeni po świecie, tęsknią za tamtym beztroskim dzieciństwem, z nostalgią myślą o dzikiej afrykańskiej przyrodzie i niepowtarzalnym zapachu Afryki. Niektórzy z nich wracają tam co roku. Krystyna Pryjomko - Serafin powróciła do Afryki po 50 latach, a w podróży towarzyszył jej syn, któremu chciała pokazać kraj swego dzieciństwa. Niedaleko Tengeru zobaczyła więzienie, gdzie przebywały matki z dziećmi. Po powrocie do Anglii zorganizowała pomoc, publikując artykuł w "Dzienniku Polskim". Odzew był natychmiastowy, zewsząd napływały pieniądze. Dzieki hojności tych, którzy w latach 1942 - 1948 mieszkali w Tengerze, powstało Schronisko św. Gabriela. Jego założycielka, pani Krystyna, pragnęła w ten sposó przywrócić biednym afrykańskim dzieciom utracone dzieciństwo. 03:20 SZYSZKO BOHUSZ - ARCHITEKT NIEPODLEGŁEJ Film dokumentalny, 57 min, Polska, 2019 Scenariusz i reżyseria: Maria Guzy Zdjęcia: Jeremi Grzywa, Maciej Piotrowski Bohaterem filmu jest prof. Adolf Szyszko - Bohusz, legionista, wybitny architekt, przez trzy dekady kluczowa postać w odnowie najważniejszych zabytków odrodzonej Rzeczpospolitej. Po dziesięcioleciach niemal całkowitego zapomnienia przybliżamy postać tego wielkiego Polaka.