TVP Dokument Sobota, 21.01.2023 06:00 DZIKA POLSKA - WPŁYŃ NA WODĘ. ŻUBRY NIE PIJĄ ŻUBRÓWKI Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2013 Reżyseria: Monika Purzycka Scenariusz: Joanna Łęska, Dorota Adamkiewicz Puszcza Białowieska zawiera w sobie ogromne zasoby wilgoci, ale zdobycie przez zwierzęta wody do picia i tak bywa nie lada dylematem. Niemniej korzystają z niej na różne sposoby. Woda krąży w puszczańskiej przyrodzie, a w jej obiegu biorą udział także organizmy zwierząt. Temu obiegowi przypatrujemy się na przykładzie króla puszczy - żubra, który potrzebuje szczególnie dużo wody, nawet kilkadziesiąt litrów na dobę. W jaki sposób żubry nawadniają swe potężne organizmy. Tropem tych zwierzat, ich wodopojów, karmowisk, miejsc kąpielowych prowadzi nas teriolog, czyli badacz ssaków, dr Rafał Kowalczyk, dyrektor Instytutu Biologii Ssaków w Białowieży. Przy okazji przekonujemy się, w jaki sposób duże zwierzęta, nie tylko żubr, wykorzystują wodę do celów higieny i obrony przed pasożytami, zakładając sobie w wilgotnych miejscach puszczy prawdziwe naturalne łaźnie, nieledwie wręcz zakłady kosmetyczne. Staramy się prześledzić na podstawie rozmieszczenia zwierząt mapę hydrologiczną puszczy, pokazującą, jak ich życie zależy tutaj od wody. Ale poziom i jakość wody zależy też coraz mocniej od naturalnych hydrologów bobrów. Tworzone przez nie poprzez spiętrzanie cieków stawy stają się siedliskami licznej i rozmaitej fauny. Ale zalewy bobrowe prowadzą też do zalewania systemów korzeniowych i w konsekwencji do usychania na pewnych obszarach drzew. Te jednak stanowią siedliska kolejnych organizmów, zwłaszcza owadów i ptaków. Wpływ wody na puszczę okazuje się zaskakująco wielostronny. 06:30 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.I - ODC. 11 LEGENDA "CZARNEJ WOŁGI" Cykl dokumentalny, 25 min, Polska, 2015 Scenariusz i reżyseria: Radosław Kotarski Czy legendarna czarna wołga faktycznie przemierzała ulice polskich miast i wsi? Czy porywała niewinnych, którzy po zmroku odważyli się wyjść z domu? Ile prawdy jest w tej opowieści? Między innymi o tym Radosław Kotarski opowiada w najnowszych "Podróżach z historią". W programie poznamy również tajemnice samochodu, który oficjalnie nie istniał, a należał do najważniejszych osób w państwie. Dowiemy się także, który polski samochód sprzedawaliśmy zagranicznym odbiorcom za banany. 07:00 NOTACJE - ZYGMUNT CHOREŃ. TRZEBA BYŁO UMIEĆ SŁUCHAĆ Cykl dokumentalny, 10 min, Polska, 2017 Opowieść największego polskiego konstruktora żaglowców o tym, jak udało mu się zrobić karierę, jakie trudności spotkał na swojej drodze i jakie są jego najcenniejsze projekty. Zygmunt Choreń, urodzony w 1941 roku, nazywany jest ojcem polskich żaglowców. Spod jego ręki wyszły największe statki żaglowe, takie jak Royal Clipper, Fryderyka Chopina, czy Dar Młodzieży. Stworzył ponad 20 projektów, czym pobił rekord świata. Karierę rozpoczął w Stoczni Gdańskiej, gdzie już po kilku latach pracy został awansowany na stanowisko generalnego konstruktora. Od 1992 roku prowadzi prywatną firmę i realizuje zlecenia z różnych krańców świata. 07:15 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 223 SOPOT Magazyn, 22 min, Polska, 2021 Reżyseria: Adam Molak Scenariusz: Tomasz Malkowski Zdjęcia: Jacek Banach, Jarosław Wątor Tym razem odwiedzimy Sopot - jeden z najbardziej renomowanych nadmorskich kurortów w Polsce, który słynie z pięknych plaż i eleganckich hoteli. Nie bez przyczyny mówiono niegdyś o nim Riwiera Północy. Znajduje się tu najdłuższe drewniane molo w Europie, a w tutejszej Operze Leśnej występowały największe gwiazdy muzyki rozrywkowej. Podobnie jak każdy szanujący się kurort, Sopot ma reprezentacyjny deptak, gdzie kuracjusze i turyści mogą przechadzać się lub wstąpić do kawiarni. To słynny na całą Polskę Monciak, czyli popularne określenie ulicy Bohaterów Monte Cassino, która jest chyba jednym z najbardziej rozpoznawalnych deptaków w Polsce. Na odcinku 600 metrów koncentruje się życie Sopotu. Ulica żyje w dzień i w nocy, bo wokół jest wiele kawiarni, restauracji i klubów. To przy Monciaku działa kultowy SPATiF, gdzie po wojnie balowała artystyczna bohema, w tym Zbigniew Cybulski, Kalina Jędrusik, Roman Polański. 07:40 SIWA - WROTA PUSTYNI - ODC. 7 OSTATNIA PODRÓŻ Serial dokumentalny, 25 min, Polska, 2012 Scenariusz i reżyseria: Andrzej Misiuk Muzyka: Piotr Czubin Seria dokumentalna, która stanowi dokumentację niezwykłej wyprawy do Egiptu śladami ludzi, władców i ich bogów. Kiedy kosmiczny wiatr przygody, omiatający planetę Ziemia, rzuca wędrowca na brzeg Wielkiego Oceanu Piasku, perspektywa, z jakiej oglądał do tej pory wszechświat nieodwracalnie zmienia się. Szlak słońca i wiatru bierze swój początek w oazie Siwa, położonej na krańcach Egiptu. To właśnie tu znajduje się wyrocznia Amona - Ra, gdzie pielgrzymujący Aleksander Wielki został obwołany boskim synem, a także słynne źródło Kleopatry. Starożytni władcy upodobali sobie Siwę. Czy odsłoni przed nami swoje tajemnice? Co spotka nas na Górze Umarłych? Wyruszając na wyprawę, wędrowiec miał nadzieję, że pustynia okaże mu więcej łaski niż zaginionej pięćdziesięciotysięcznej perskiej armii, wysłanej przez króla Kambyzesa. Siwą nie można władać, od Siwy można się jedynie uczyć. Pokora, z jaką udał się na zamieszkały przez tajemniczych ludzi kraniec świata, została nagrodzona. 08:10 ROK 2077: SPOJRZENIE W PRZYSZŁOŚĆ - ODC. 4 NIEZASPOKOJONE PRAGNIENIE (2077 10 SECONDS TO THE FUTURE / 2077 - 10 PARA O FUTURO. EPISODE 4: AN UNQUENCHABLE THIRST) Cykl dokumentalny, 55 min, Portugalia, 2017 Reżyseria: Pedro Clrigo, António Jos De Almeida Składający się z czterech części cykl dokumentalny, opowiadający o tym, co czeka nas w przyszłości. Wyobraźmy sobie naszą planetę za kilkadziesiąt lat. Czy będziemy gatunkiem wieloplanetarnym o długości życia znacznie większej niż dziśt? Czy komputery zastąpią ludzi? Dzięki ciągłym odkryciom w dziedzinie nanotechnologii, pragnieniu wiedzy i postępowi nauki, nasz stosunek do robotów, gdy będą one bardziej świadome poznawczo swojego środowiska, będzie inny. Wkraczamy w epokę, w której wkrótce trudno będzie odróżnić to, co fizyczne, od tego, co cyfrowe. Najbliższe kilkadziesiąt lat ulegnie największym i najszybszym przemianom w historii - w technologii, nauce i relacjach międzyludzkich. Żyjemy w akceleratorze naukowym o nieodwracalnych skutkach, w którym nasze dzisiejsze wybory zmienią świat jutra. Z pomocą wpływowych osobistości w globalnym społeczeństwie, takich jak fizycy teoretycy, patolodzy i prognostycy geopolityczni, próbujemy odpowiedzieć na te pytania, na które nie ma odpowiedzi. Ten cykl to podróż, która łączy teraźniejszość z przeszłością, aby pokazać nam, jak możemy wpływać na przyszłość. Serial nagrodzony na URTI Grand Prix 2018 dla Author’s Documentary. Odc. 4 Niezaspokojone pragnienie. W ciągu najbliższych sześćdziesięciu lat może dojść do największej transformacji w historii ludzkości - takiej, która przyćmi nawet przejście na osiadły tryb życia, wykształcenie się rolnictwa czy rewolucję przemysłową. W jakim stopniu bieg historii może odmienić naturę człowieka? W roku 2077 ludzie będą pragnęli tego, czego pragną obecnie, ale zmienią się sposoby wyrażania i realizowania tych pragnień. Przyszłość będzie znośna tylko, jeśli rozwiniemy swoje człowieczeństwo. Będziemy mieli poważne problemy z przeludnieniem i niedoborem żywności, będziemy gorączkowo poszukiwać wody pitnej i źródeł energii. Problemów tych nie rozwiążą nowe technologie, lecz nasze nowe człowieczeństwo. 09:15 ARY I ICH KRÓLESTWO (THE MACAW KINGDOM) Film dokumentalny, 53 min, Węgry, 2018 Reżyseria: Attila David Molnar Molnar, Cintia Garai Film o ekscytującej wyprawie międzynarodowych naukowców w głąb peruwiańskiej dżungli w dorzeczu Amazonki, która ma na celu uratowanie papugi Ara przed wyginięciem. Nielegalny handel ptakami i wylesianie powodujące utratę siedlisk są w rzeczywistości największymi zagrożeniami. Ale wybitne odkrycia, rzeczowo udokumentowane i przedstawione, mogą być źródłem rozwiązań. 10:20 LEGENDY EUROPY ODC. 10 BRETANIA (LEGENDS OF EUROPE MYSTICAL AND FANTASY TALES 10. BRITTANY) Serial dokumentalny, 52 min, Francja, 2019 Reżyseria: John Hudson Seria przedstawia nowe, niemal magiczne spojrzenie na europejskie dziedzictwo. Inspirowane nowo odkrytym zainteresowaniem odwiecznymi legendami. Czy przerażające, czy zaskakujące, te historie, inspirowane naturalnymi wspaniałościami, są jednocześnie mistycznymi i niejasnymi zagadkami do rozszyfrowania. Piraci, bestie, zaczarowane lasy, skamieniali pasterze, zaczarowane jeziora, dziwaczne potwory lub uwięzione księżniczki to bohaterowie tej serii, która z północy na południe i ze wschodu na zachód na nowo odkryje Europę. Dziś wyruszymy do Bretanii. 11:15 WOKÓŁ MÓRZ II - ODC. 17 SCENY Z ŻYCIA NEAPOLU (AROUND THE SEA II EP. 17 PETIT THEATRE NAPOLITAIN) Serial dokumentalny, 17 min, Francja, 2018 Reżyseria: Carolina De Salvo Kontynuacja opowieści o krajach, miastach i ludziach, których życie związane jest z wodą. Ocean Spokojny, Karaiby, wybrzeże Francji, Ocean Polarny czy wybrzeże Afryki - będziemy podróżować, żeglować i dowiadywać się wszystkiego o świecie widzianym oczami mieszkańców, którzy żyją i pracują wokół tych niezwykłych miejsc. Raj dla jednych, a dla innych ekologiczne cierpienie. W tym odcinku Neapol - to olbrzymi teatr pod gołym niebem. Pranie w oknach, skutery, pizzerie, bogactwo i nędza... wszystko miesza się tu ze sobą i nakłada na siebie. Neapol to obowiązkowy etap podróży do Włoch. To mieszkańcy nadają temu miastu tak wyjątkowy charakter. Tu każdy odgrywa jakąś rolę. Dozwolone są wszelkie rejestry. Tu każdy może być scenografem albo reżyserem. Neapolitańczycy mają we krwi komedię dell'arte. Tu można nakręcić każdą scenę filmową. W ciągu kilku minut znajdzie się stu statystów. Na uliczkach Neapolu wszystko się może zdarzyć. 11:35 PORTRETY DOKUMENTALNE. S.I - WOJCIECH STAROŃ. Cykl dokumentalny, 28 min, Polska, 2021 Scenariusz: Agnieszka Wąsikowska Zdjęcia: Grzegorz Myjkowski Seria rozmów z wybitnymi filmowcami zajmującymi się sztuką dokumentu. Bohaterami poszczególnych odcinków są zarówno uznani twórcy tego gatunku, jak i przedstawiciele młodego pokolenia filmowców - dokumentalistów. Cykl ma na celu stworzenie panoramy polskiego dokumentu poprzez realizację filmowych portretów opowiadających o danym twórcy, jego drodze i przekrojowo opisujących jego twórczość na przykładzie wybranych dzieł. Bohaterem tego odcinka jest Wojciech Staroń. 12:10 NIEUJARZMIONA CHANEL (BECOMING CHANEL / CHANEL L’INSOUMISE) Film dokumentalny, 53 min, Francja, 2020 Reżyseria: Eric Bitoun Film dokumentalny opowiadający historię Coco Chanel - francuskiej projektantki mody, która od 1915 roku rewolucjonizowała damską modę, lansując ubrania o prostych, sportowych fasonach oraz pozbawione ozdób krótkie suknie, stając się na sześć dziesięcioleci ikoną paryskiej haute couture. Pierwszym punktem sprzedaży Chanel, założonym w 1910 roku, był sklep z kapeluszami. Rzeczywiście, Coco Chanel nie mogła sprzedawać tam ubrań, ponieważ krawcowa miała swoją firmę pod tym samym adresem. Dziś Chanel to jedna z najbardziej znanych, luksusowych marek na świecie. Symbol francuskiej mody z najwyższej półki, jego międzynarodowy urok nie zmienia się od ponad wieku. W 1921 roku stworzyła popularne do dziś perfumy Chanel No. 5. Jej pomysły: sukienki i kostiumy z dzianiny, fryzury na pazia, golfy, biżuteria (długie sznury pereł, łańcuchy, plastikowa biżuteria), mała czarna, spodnie dzwony, prochowiec - spotykały się z entuzjastycznym przyjęciem i uważane są za klasyczny kanon elegancji. Od 1983 r. do śmierci w 2019 roku firmą Chanel kierował niemiecki projektant Karl Lagerfeld. W jaki sposób ta kobieta, urodzona pod koniec XIX wieku w biednej rodzinie, stała się tą mityczną postacią? Mademoiselle Chanel, ujęcie pierwsze... "Definicję elegancji? To bardzo trudne pytanie. Mogę powtórzyć to, co zawsze mówię. Nie wszyscy rozumieją to, co dla mnie jest oczywiste. Kobiety zawsze są zbyt wystrojone i nie dość eleganckie." 13:10 WIELICZKA Film dokumentalny, 16 min, Polska, 1946 Reżyseria i zdjęcia: Jarosław Brzozowski Film powstały w ramach krakowskiego Warsztatu Młodych, jeszcze przed formalnym powstaniem Instytutu Filmowego. 13:25 WODA CENNIEJSZA NIŻ PERŁY I ZŁOTO Film dokumentalny, 13 min, Polska, 1984 Reżyseria: Jerzy Bezkowski Filmowy dokument z Sahelu, krainy w której woda to czynnik warunkujący życie. Film ukazuje koczownicze plemiona pasterzy przemierzających dziesiątki kilometrów w poszukiwaniu wody i pożywienia, trud rolników w delcie Nigru oraz półkoczowniczych Peulów zamieszkujących obrzeża delty, poza obszarem ziem uprawnych. Dla wszystkich mieszkańców Sahelu wciąż aktualne jest miejscowe przysłowie: "woda cenniejsza jest niż perły i złoto". 13:45 MACIERZYŃSTWO W ŚWIECIE ZWIERZĄT - ODC. 3 KROK W DOROSŁOŚĆ (ANIMAL MUMS. GROWING UP) Serial dokumentalny, 45 min, Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: Alice Keens - Soper Serial BBC Worldwide prezentuje matki i macierzyństwo w świecie zwierząt. Matki to najbardziej niezwykłe istoty na ziemi, niezastąpione w życiu każdego z nas. Wśród zwierząt odgrywają równie wyjątkową rolę. Przed nami opowieść o najsilniejszej więzi w świecie przyrody. Od narodzin młodych do osiągnięcia przez nie samodzielności. Poznamy najbardziej niesamowite matki w świecie zwierząt. W poprzednich filmach obserwowaliśmy, jak matki radzą sobie z przyjściem dziecka na świat, a potem z jego wczesnym okresem dorastania. Tym razem zobaczymy, jak uczą młode na własnym przykładzie, jak przekazują swoją wiedzę i jakie wyznaczają standardy zachowań. Poznamy ich sekrety zdobywania pożywienia nad i pod ziemią. Zobaczymy, jak przygotowują potomstwo do opuszczenia rodzinnego gniazda bądź podążania ze stadem. Przyjrzeliśmy się najbardziej niezwykłej więzi w świecie przyrody. Matki karmią, chronią i uczą swoje potomstwo. Kiedy samodzielne już młode ruszają w świat nad i pod ziemią, w oceanach i na niebie, one są dumne z efektu swojej pracy. 14:40 LABORATORIUM LUDZKICH ZACHOWAŃ - CZĘŚĆ 3 (MEET THE HUMANS EP. PULLING TOGETHER) Cykl dokumentalny, 48 min, Wielka Brytania, 2017 Reżyseria: Michael Mosley Cykl filmów dokumentalnych, stawiających ludzkie zachowania pod lupą. Pewien wiejski dom zostaje wyposażony w kamery monitorujące grupę nieświadomych badanych, zaproszonych do wzięcia udziału w różnych zajęciach grupowych, od nocy dla samotnych po niezręczny weekend integracyjny. Z wnętrza sekretnego pokoju obserwacyjnego prezenter Michael Mosley i eksperci analizują każdy ruch uczestników. W trzeciej części tematem będzie możliwość współpracy. Nasz gatunek osiągnął olbrzymi, ewolucyjny sukces. Częściowo dlatego, że jako jedyne zwierzę umiemy współpracować również poza wąską grupą rodzinną. Ale grupy mają też swoje wady, sprzyjają konfliktom osobowościowym i walce o władzę. Kto skończy na szczycie? I czy w obliczu tragedii będziemy trzymać się razem, czy każdy zadba tylko o siebie? Przeprowadzimy eksperyment pod przykrywką wyjazdu integracyjnego. Nasze "króliki doświadczalne" pracują w małej firmie, sprzedającej produkty higieniczne. 15:40 PRAWDZIWA HISTORIA FANTASTYKI NAUKOWEJ - ODC. 3 (THE REAL HISTORY OF SCIENCE FICTION (MY GOD IT'S FULL OF STARS)) Film dokumentalny, 43 min, Wielka Brytania, 2014 Reżyseria: Ben Southwell Czteroczęściowy dokument o historii science fiction, obejmujący wszystkie jej formy, od podróży w czasie po sztuczną inteligencję, od eksploracji kosmosu po spotkania z kosmitami. Ten niezwykle wciągający serial przedstawia filmowców, pisarzy, aktorów i grafików, których obsesja i wyobraźnia przeniosły w nieznane i których kreacje urzekły publiczność na całym świecie. Zbadawszy przyszłość, przeszłość, wszechświaty równoległe i odległe galaktyki, współautorzy - w tym aktorzy William Shatner, Nichelle Nichols, Rutger Hauer, Zoe Saldana, Nathan Fillion, Richard Dreyfuss, David Tennant, Peter Weller, Christopher Lloyd, Keir Dullea i Edward James Olmos; twórcy filmowi: John Carpenter, Douglas Trumbull, Paul Verhoeven, John Landis; scenarzysta i producent wykonawczy Steven Moffat; autorzy Ursula K. Le Guin, Neil Gaiman i William Gibson - opowiadają o swoich doświadczeniach. Z pomocą profesorów Briana Coxa i Stephena Hawkinga seria bada również kluczowe koncepcje naukowe leżące u podstaw historii science fiction. 16:35 CHIŃSKI NOWY ROK - NAJWIĘKSZE ŚWIĘTO ŚWIATA ODC. 3 (CHINESE NEW YEAR - THE GREATEST CELEBRATION ON EARTH - EP. 3) Film dokumentalny, 49 min, Wielka Brytania, 2016 Reżyseria: Sarah Sarkhel Trzyczęściowy dokument opowiadający o Chińskim Nowym Roku - jednym z największych wydarzeń na świecie. Każdego roku jedna szósta ludności świata podróżuje do domów, aby świętować z rodzinami. To największa sezonowa migracja ludności. Zobaczymy, jak Chińczycy obchodzą najważniejsze święto w roku; opowiemy o jego roli w bogatej, chińskiej kulturze; prześledzimy przygotowania do uroczystości oraz ich przebieg. 17:30 WOKÓŁ MÓRZ II - ODC. 8 OSTATNI REJS AMOCO CADIZ (AROUND THE SEA II EP. 8 LE DERNIER VOYAGE DE L AMOCO CADIZ) Serial dokumentalny, 22 min, Francja, 2018 Reżyseria: Herle Jouon Kontynuacja opowieści o krajach, miastach i ludziach, których życie związane jest z wodą. Ocean Spokojny, Karaiby, wybrzeże Francji, Ocean Polarny czy wybrzeże Afryki - będziemy podróżować, żeglować i dowiadywać się wszystkiego o świecie widzianym oczami mieszkańców, którzy żyją i pracują wokół tych niezwykłych miejsc. Raj dla jednych, a dla innych ekologiczne cierpienie. W tym odcinku o katastrofie, która odcisnęła piętno na pamięci zbiorowej Bretończyków. Tankowiec rozbił się przy wejściu do małego portu w Finistre. Czterdzieści lat po wypadku po Amoco Cadiz został już tylko zatopiony kadłub. Na tankowcu doszło do awarii steru. Wysłany na ratunek holownik dotarł zbyt późno. Statek rozbił się o skały. Zebrał się sztab kryzysowy do spraw zagrożeń ekologicznych. Mieszkańcy wybrzeża byli zrozpaczeni. Domagali się podpalenia statku. Amoco Cadiz miał za sobą długi rejs zanim rozbił się o przybrzeżne skały Bretanii. Na początku lutego 1978 roku tankowiec napełnił cysterny w Zatoce Perskiej. Trafiło do nich dwieście dwadzieścia tysięcy ton ropy. Miała zostać przewieziona do portu w Rotterdamie. Piętnastego marca 1978 roku Amoco Cadiz wpłynął do Kanału La Manche. Trwał silny sztorm. Szesnastego rano Pasquale Bardari, włoski kapitan tankowca, mierzył się z silnym wiatrem i wysoką falą. O dziewiątej czterdzieści pięć ster zaczął odmawiać posłuszeństwa. Bardari zszedł z mostka do maszynowni, gdzie dowiedział się o awarii. 18:00 WYBUDZENI - SEBASTIAN MACIOROWSKI Cykl dokumentalny, 28 min, Polska, 2022 Reżyseria: Krystian Orzeszko, Alina Mrowińska Scenariusz: Alina Mrowińska Zdjęcia: Michał Jarosiński Prowadzenie: Ewa Błaszczyk Trzynastoletni Sebastian z Ełku dwa lata temu doznał rozległego udaru. Do dziś nieznana jest jego przyczyna. Po wybudzeniu ze śpiączki chłopiec dzielnie walczy o powrót do zdrowia. Utracił wzrok, ale się nie poddaje, głęboko wierzy, że kiedyś go odzyska i będzie mógł spełnić swoje dwa marzenia zostać informatykiem i zwiedzić Stany. Każdego dnia wytrwale ćwiczy z mamą oczy przy pomocy mocnych bodźców świetlnych. 18:35 LENA NA BAŁKANACH - ODC. 1. ADRIATYK Cykl reportaży, 23 min, Polska, 2021 Scenariusz i reżyseria: Konrad Zagórski Prowadzenie: Lena Urbańska Cykl reportaży, niewiele mający wspólnego z typowym przewodnikiem turystycznym. Spróbujemy wejść głębiej w tkankę społeczeństwa, zanurzymy się w bałkańskim kotle, czyli mieszance religii, wyjątkowych kultur i ich burzliwej historii. W każdym odcinku będziemy skupiać się na wybranym zagadnieniu współczesnych Bałkanów. Zagadnienia te będą przedstawione poprzez kilku lokalnych bohaterów, którzy przybliżą nam swoją kulturę i opowiedzą o swojej działalności. Jest to seria skupiająca się na człowieku, opowiadająca o regionie przez poznanie ludzi. To seria o podróżach poza utartym szlakiem. 19:10 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 174 LUBARTÓW Magazyn, 21 min, Polska, 2020 Reżyseria: Adam Molak Scenariusz: Aleksandra Filipowicz Zdjęcia: Jacek Banach, Jarosław Wątor W kolejnym odcinku serii podróżniczej docieramy do Lubartowa - miasta, które otrzymało przywilej lokacyjny 29 maja 1543 roku. Jego nazwa wiąże się z rodami właścicieli: Firlejów herbu Lewart i Sanguszków pochodzących od legendarnego Lubarta. Najokazalszym budynkiem w Lubartowie jest pałac, który powstał w miejscu zamku zbudowanego przez Firlejów. Budynek pierwotnie był przysadzistą konstrukcją, która częściowo spłonęła w 1705 roku. Pałac został odbudowany w stylu barokowym przez księcia Pawła Karola Sanguszkę. 19:40 POLSKIE DZIEDZICTWO S.I - ODC. 1 Magazyn historyczny, 28 min, Polska, 2021 Reżyseria: Maciej Kłobucki Scenariusz: Maciej Kłobucki, Bartosz Kucharski, Kamil Szymański Zdjęcia: Damian Szprejda, Jacek Cichocki, Mariusz Gala Magazyn historyczny o polskim dziedzictwie kulturowym na Kresach Wschodnich, prowadzony przez Stefana Tompsona, w którym przybliżona zostanie widzom historia ziem polskich sprzed 1921 roku. Zaprezentowane będą najciekawsze polskie posiadłości, usytuowane za naszą obecną wschodnią granicą. Ukazane zostaną najciekawsze miejsca, zarówno te oczywiste i znane z przewodników, jak również te, o których już dawno zapomniano. Autorzy przedstawią ich historię, a także ciekawostki i legendy dotyczące pokazywanych miejsc. Zamierzają też przybliżyć historię Polaków na danym terenie i zachęcić każdego widza do odwiedzin miejsc polskiego dziedzictwa kulturowego na Kresach Wschodnich. W pierwszym odcinku programu Stefan Tompson oprowadzi nas po zamku w Olesku. Poznamy historię tego niezwykłego miejsca oraz jego mieszkańców, wśród których znalazł się jeden z najwybitniejszych polskich królów, nazywany przez Osmanów pogromcą półksiężyca. Spacer po zamku będzie opowieścią zarówno o czasach jego świetności, ale także chwilach, w których popadał w ruinę. 20:15 KRAINA MIODU (HONEYLAND) Film dokumentalny, 85 min, Macedonia, 2019 Reżyseria: Tamara Kotevska, Ljubomir Stefanov Wykonawcy: Janusz Szydłowski Film dokumentalny nagrodzony na wielu festiwalach. To niezwykła opowieść, której bohaterką jest 50 - letnia Hatidze mieszkająca z chorą matką w opustoszałej macedońskiej wiosce bez prądu i bieżącej wody. Hoduje pszczoły i jest ostatnią z linii niezależnych pszczelarzy, którzy sprzedają miód w małych partiach. Handluje nim w najbliższym mieście, oddalonym od jej domu o cztery godziny drogi. Codziennie chodzi po zboczu wzgórza, aby sprawdzić swoje ule. Kocha pszczoły, zaklina je śpiewem, delikatnie manewrując plastrami miodu - bez kombinezonu, siatki na twarzy lub rękawiczek. Żyje tradycyjnie, w zgodzie z naturą. Pewnego dnia w jej okolicy pojawia się wielodzietna rodzina, która tu się osiedla. W życie Hatidze wkradają się wrzeszczące dzieci, ryczące krowy i silniki. Nowi sąsiedzi również hodują pszczoły, ale traktują miód i pszczoły zgoła inaczej. Tradycję zastępuje twardy biznes maksymalna eksploatacja. Hatidze czuje, że to, czego nie da się zmienić, należy zaakceptować. Przybysze mogą jednak poważnie zagrozić jej życiu oraz jej ulom. Film ukazuje zanikającą tradycję szacunku do pszczół i traktowania ich jak partnerów, a nie poddanych człowiekowi niewolników produkujących miód. Pięknie sfilmowana opowieść daje nadzieję na zmianę komercyjnego nastawienia człowieka do pszczół i natury. Dokument zdobył wiele nagród: 2019 FF Sundance: nagroda World Cinema Grand Jury Prize: Documentary, World Cinema Documentary Special Jury Award for Impact for Change, World Cinema Documentary Special Jury Award for Cinematography, 2019 MFF Hong Kong, 2019 New Direction/New Films FF Nowy Jork. 21:50 ZIELONE KŁAMSTWA (THE GREEN LIE) Film dokumentalny, 92 min, Austria, 2017 Reżyseria: Werner Boote Przyjazne dla środowiska samochody elektryczne, produkty spożywcze wyprodukowane według zasad zrównoważonego handlu, uczciwe procesy produkcyjne. Jeśli wszystko, co wmawiają nam korporacje, jest prawdą, to rzeczywistość wokół wyglądałaby inaczej. Czy możemy zaufać koncernom, które twierdzą, że kupując odpowiednie towary, możemy uratować świat? Czy zielone produkty w branży to nic innego jak popularne i niebezpieczne kłamstwo lub czysta reklamowa strategia sprzedaży? 23:35 LUDZIE W DRODZE Film dokumentalny, 10 min, Polska, 1960 Reżyseria: Kazimierz Karabasz Film pokazuje zakulisową pracę ludzi w cyrku. Kamera towarzyszy cyrkowcom od przyjazdu na miejsce występu do ostatnich chwil przed rozpoczęciem przedstawienia. 23:45 ARCYDZIEŁA POLSKIEGO DOKUMENTU - MUZYKANCI Film dokumentalny, 9 min, Polska, 1960 Scenariusz: Kazimierz Karabasz Zdjęcia: Stanisław Niedbalski Film jest opowieścią o amatorskiej orkiestrze warszawskich tramwajarzy, którzy po ciężkiej pracy rezygnują z wolnego wieczoru, gromadząc się na próbach "dęciaków". Kiedyś była ich cała armia, teraz została garstka zapaleńców. 00:05 SCENA ZBRODNI (THE ACT OF KILLING) Film dokumentalny, 116 min, Wielka Brytania/Norwegia/Dania, 2012 Scenariusz i reżyseria: Joshua Oppenheimer Zdjęcia: Carlos Arango De Montis, Lars Skree Muzyka: Elin Øyen Vister Słynny amerykański dokumentalista Joshua Oppenheimer zaczyna swój film cytatem z Woltera "Zabijanie jest zabronione, chyba że zabija się wielką liczbę i przy dźwięku trąb". W Indonezji w latach 60. , w zapomnianym i do dziś nieosądzonym pogromie, pod pozorem "walki z komunizmem" i przeciwstawienia się wpływom chińskiej rewolucji kulturalnej, prewencyjnie wymordowano dwa miliony ludzi. Każdy mógł wtedy zostać "komunistą", zwłaszcza jeśli miał chińskie pochodzenie. Oppenheimer przed kamerą aranżuje rodzaj psychodramy z dawnymi bojówkarzami ("to była nasza młodość" - wspominają). Bez oporów gotowi są odtwarzać przed kamerą sceny zabijania. Oni wiedzą, że "Bóg był przeciw komunistom". Tłumaczą, jak zaciskali drut wokół szyi ofiary, żeby się nie brudzić krwią i nie czuć okropnego zapachu. I jak odreagowywali potem tę pracę tańcem, marihuaną, ekstazy. Tańczą przed kamerą Oppenheimera. Śmieją się. 02:15 POTĘGA NAUKI. SZKOŁA LWOWSKA - WARSZAWSKA Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2010 Reżyseria: Andrzej Gajewski Film opowiada o najważniejszym okresie w historii polskiej nauki, okresie mało znanym, kiedy nagle rozkwitła tzw. szkoła lwowsko - warszawska. Nikt jeszcze nie zrobił filmu na ten temat, a temat ze wszech miar wart jest poznania. Mały kraj, który po 123 latach zaborów, odzyskał wolność, stworzył nową szkołę logiczno - filozoficzno - matematyczną. 03:10 KOBIETY I WOJNA Film dokumentalny, 60 min, Polska, 2005 Scenariusz i reżyseria: Marek Widarski Zdjęcia: Grzegorz Borowski "W piątek, pierwszego września - wspomina jedna z bohaterek filmu - w pewnej chwili rozległo się coś w rodzaju bardzo głośnego trzepania dywanów. Moja matka wyszła do ogródka, bo mieszkaliśmy w domku z ogródkiem, i zapytała: Kto tak strasznie głośno trzepie od rana? A były to pierwsze bomby lecące na Warszawę..." Elżbieta, Genowefa, Eugenia, Zofia, Teresa, Marzenna i Maria były łączniczkami Armii Krajowej, imienniczka tej ostatniej - telefonistką w 1. Dywizji Kościuszkowskiej. Kolejna Maria pracowała w Biuletynie Informacyjnym AK, a Lidia, Halina i Eleonora służyły jako sanitariuszki w polskich siłach podziemnych. Tę samą służbę pełniła w wojsku Berlinga Janina, zaś Jadwiga, pilotka Air Transport Auxiliary, dostarczała nowiutkie myśliwce z wytwórni lotniczych do formacji bojowych. Przedtem młodziutkie dziewczęta zaznały goryczy przegranej batalii, bólu po utracie bliskich, represji okupantów, wywózki na kazachstańskie stepy, tułaczki na obczyźnie. Ale żadna z czternastu kobiet pochodzących z różnych stron kraju i różnych środowisk nie upadła na duchu. "Mężczyźni poszli do obozów - komentują - więc obowiązek walki spadł na nas. Byłyśmy dumne z powołania nas do służby w konspiracji. Byłyśmy uradowane, zakładając mundury kościuszkowców - prawdziwego wojska, z przysięgą, księdzem, śpiewaną przez oddziały"Rotą", polskimi sztandarami i orłami na czapkach, choć okaleczonymi, bo bez korony. Marzyłyśmy o zwycięstwie, liczyłyśmy dni dzielące nas od powrotu do Polski!" Niestety, dla wielu z nich wytęskniona ojczyzna okazała się macochą. Obcą, złą, sadystyczną macochą. Z końcem wojny nie zakończyły się trudy i cierpienia dziewcząt. Nowi władcy Polski, teraz Ludowej, okrutnie potraktowali walczące po "niesłusznej" stronie bojowniczki akowskiego podziemia. Po koszmarze okupacji i gehennie powstania nadszedł dla kombatantek czas aresztowań, przesłuchań, tortur, wyroków, więzień o zaostrzonym rygorze, niekiedy samobójstw popełnianych w skrajnym zwątpieniu i rozpaczy. "Trudno mi o tym spokojnie opowiadać, nawet teraz, po latach" - mówi jedna z bohaterek. Ale nie traci ducha. Wie, po co żyła i w jakim celu. Dziękuje Bogu, że dał jej takie życie, jakie dał. Przejmujący dokument Marka Widarskiego nie tylko ukazuje trudne do przecenienia bojowe zasługi kobiet - żołnierzy. Jest także hołdem złożonym osiemdziesięciu tysiącom Polek walczących w II wojnie światowej w Armii Krajowej i innych formacjach podziemnych, w Polskich Siłach Zbrojnych na Zachodzie, w I i II Armii Wojska Polskiego. Około pięć tysięcy z nich było represjonowanych i uwięzionych. 317 udekorowano krzyżami Virtuti Militari. 04:20 SEN O MORZACH I KOLONIACH Film dokumentalny, 40 min, Polska, 2011 Scenariusz i reżyseria: Tomasz Rudomino Ten film dokumentalny to niezwykła podróż w czasie i przestrzeni. Przypomina o jednym z najmniej znanych i najbardziej obrosłych mitami elementów polskiej polityki w dwudziestoleciu międzywojennym, a mianowicie o polskich staraniach o ekspansję kolonialną. W filmie pokazane jest tło historyczne, które sprawiło, że część polskiej opinii publicznej zaczęła domagać się udziału w kolonialnym podziale świata. Przedstawione są organizacje, takie jak Liga Morska i Kolonialna, która liczyła prawie milion członków, a której zadaniem było m.in. upowszechnianie wiedzy o polityce morskiej i zamorskiej. Autorzy filmu pokazują, jak powściągliwa była polityka polskiego rządu w kwestiach kolonialnych, a jednocześnie docierają do miejsc, gdzie miały powstawać polskie osady, a więc na Madagaskar, i tam gdzie kolonialny sen niemal udało się zrealizować, czyli do położonej w Argentynie Wandy. Rozmowy z potomkami polskich osadników oraz wizyta w stworzonym przez Polaków miasteczku to poruszająca relacja o wielkiej polityce, która przełożyła się na zwykłe życie zwykłych ludzi.