TVP Kultura Wtorek, 17.01.2023 08:00 KSIĘGA PRZESTRZENI S.II - CEGŁY HISTORYCZNE, POLITYCZNY BETON Magazyn, 30 min, Polska, 2016 Reżyseria: Tomasz Drozdowicz Scenariusz: Beata Hyczko Wykonawcy: Bogna Świątkowska (prowadząca), Jarosław Trybuś (prowadzący) W odcinku pokażemy budowle o charakterze muzealno - wystawienniczym, a także założenia pomnikowe. Wszystkie związane z historią Polski. Szczególny nacisk położymy jednak na obiekty związane w historią najnowszą i zastanowimy się, jak dalece architektura może wspierać edukację historyczną. Prezentowane budowle: - Europejskie Centrum Solidarności w Gdańsku (FORT) - Centrum Dialogu "Przełomy" w Szczecinie (KWK Promes) - Brama Poznania - Interaktywne Centrum Historii Ostrowa Tumskiego w Poznaniu (AD Artis Architects) - Muzeum Katyńskie w Warszawie (BBGK Architekci) - Muzeum Ognia w Żorach (OVO Grąbczewscy Architekci) 08:45 KTÓRĘDY PO SZTUKĘ - MARIA JAREMA Magazyn, 5 min, Polska, 2017 Reżyseria: Anna Zakrzewska Scenariusz: Tomasz Filiks Wykonawcy: Daniel Muzyczuk O kompozycji "Rytmy" Marii Jaremy opowie Barbara Ilkosz, historyk sztuki z Muzeum Narodowego we Wrocławiu 09:05 JUTRO IDZIEMY DO KINA Dramat, 100 min, Polska 2007 Reżyseria: Michał Kwieciński Scenariusz: Jerzy Stefan Stawiński Zdjęcia: Piotr Wojtowicz Muzyka: Misza Hairulin Aktorzy: Mateusz Damięcki, Antoni Pawlicki, Jakub Wesołowski, Anna Gzyra, Grażyna Szapołowska, Daniel Olbrychski, Krzysztof Stelmaszyk, Bożena Adamek, Krzysztof Banaszyk, Barbara Bierkowska, Anna Maria Buczek, Jerzy Celiński, Wojciech Czerwiński, Marek Frąckowiak, Tomasz Gęsikowski Film przejmujący i piękny. Prostymi środkami, bez zbędnego patosu i taniego sentymentalizmu, twórcy filmu ukazali - na przykładzie losów trzech przyjaciół, maturzystów z 1938 r. - tragiczne losy pokolenia ówczesnych dwudziestolatków. Ludziom tym, urodzonym już w świeżo odzyskanej ojczyźnie, wojna odebrała u progu dorosłości przyszłość, nadzieję, bliskich, cały dobytek, szanse na normalne życie, a bardzo często w ogóle życia pozbawiła. Z trzydziestu osób klasy maturalnej, do której uczęszczali bohaterowie, dwadzieścia nie przeżyło wojny, a kilka zostało skazanych na śmierć w stalinowskiej Polsce. Lecz nawet ci, co przeżyli, nie zdołali nigdy - jak głoszą napisy końcowe - nadrobić straconych lat. Autor scenariusza, Jerzy Stefan Stawiński, zaczerpnął wiele wątków z własnej biografii, z doświadczeń krewnych i znajomych. Jak twierdzi, każdy z bohaterów, ma pewne jego rysy, doświadcza tego, co on sam przeżył. Całość wyreżyserował Michał Kwieciński, jeden z triumfatorów FPFF w Gdyni w 2006 r. , gdzie jego film "Statyści" zdobył aż 6 nagród, w tym Nagrodę Specjalną Jury. Andrzej Skowroński, Jerzy Bolesławski i Piotr Dołowy kończą właśnie jedno z warszawskich gimnazjów. Jako świeżo upieczeni maturzyści anno domini 1938 r. stają na progu dorosłości. Rozsadza ich energia i radość, snują rozległe plany na przyszłość i oczywiście marzą o wielkiej miłości. Jurek, najlepszy uczeń w klasie, inteligentny, pewny siebie i wygadany, syn wysokiego urzędnika, wybiera się na studia, ale jeszcze nie wybrał kierunku. Żeby trochę odwlec ostateczną decyzję, postanawia wstąpić na razie do szkoły podchorążych w Zegrzu. Rodzinne wojskowe tradycje zamierza kontynuować twardy, trochę chmurny i pełen determinacji Andrzej, syn oficera, wychowywany po śmierci matki przez ciotkę. Zgłasza się do pułku kawalerii w Grudziądzu. Piotr, nieśmiały okularnik, który mieszka tylko z matką, staje - podobnie jak koledzy - przed komisją wojskową, ale z powodu wrodzonej wady serca zostaje odrzucony. Rozpoczyna więc studia na wydziale medycyny. Mijają kolejne miesiące. W czasie przepustek przyjaciele spotykają się z Piotrem, spędzając czas na rozmowach i młodzieńczych szaleństwach. Na urodzinach Jurka piją za przyjaźń i za to, "żeby nigdy się nie zgubili". Wierzą, że są "nieśmiertelni", że nic złego nie może ich spotkać, bo przecież jeszcze tyle chcą w życiu zrobić, doświadczyć. Wiele się dzieje także w ich życiu prywatnym. Jurek zabiega o względy Krysi, panny z zamożnego domu, ambitnej i trochę wyniosłej studentki romanistyki. Ta skutecznie studzi jego zapały, ale nie pozbawia nadziei. Andrzej odwiedza ponętną Marinę, właścicielkę restauracji, traktującą młodego kochanka z niemal matczyną czułością. Chłopak nie chwali się jednak tą znajomością kolegom. Piotr chce się zakochać na całe życie, pragnie - ku rozbawieniu kolegów - miłości czystej i niewinnej. Gdy pewnego dnia zauważa na ulicy skromnie ubraną, śliczną blondynkę Zosię, zakochuje się w niej od pierwszego wejrzenia. Ale Zosia traktuje go z dystansem, nie chce nic o sobie mówić. Niebawem Piotr poznaje przyczyny jej milczenia, lecz to nie zmienia temperatury jego uczuć.Latem 1939 r. atmosfera polityczna w kraju staje się coraz bardziej napięta. Coraz częściej mówi się o wojnie, choć jednocześnie nikt nie dopuszcza do siebie myśli, że może ona wybuchnąć. Andrzej, który zakochał się tymczasem w pięknej Ani, córce starosty szykującej się do studiów malarskich we Lwowie, umawia się z nią w końcu na randkę. Mają się spotkać szóstego września, gdy on wróci z ćwiczeń z Pomorza, a ona ze Lwowa. Spotkanie pierwszego września wyznaczają sobie z kolei Krysia i Jurek, któremu udało się wreszcie przełamać opory dziewczyny. Mają iść do kina, a później do niej. Piotr i Zosia są w tym czasie nad morzem, na pierwszych wspólnych wakacjach. Wieść o wybuchu wojny spada na nich wszystkich jak grom. Dla niektórych jej pierwszy dzień będzie zarazem ostatnim. 11:00 NA KŁOPOTY... BEDNARSKI - ODC. 5/7 - ZNAK WĘŻA Serial sensacyjny, 59 min, Polska 1986 Reżyseria: Paweł Pitera Scenariusz: Wojciech Jędrkiewicz Aktorzy: Stefan Friedmann, Leon Niemczyk, Danuta Kowalska, Stanisław Michalski, Elżbieta Panas, Marta Żak, Paweł Nowisz, Jerzy Nowak, Andrzej Mrozek, Tadeusz Skorulski i inni W Gdańsku grasuje groźny przestępca, który morduje młode kobiety. Komisarz Hagemann jest bezradny. Przemysłowiec Erlich zleca Bednarskiemu śledzenie swojej żony Marty, sam zaś wyjeżdża za granicę. W czasie jego nieobecności Marta staje się kolejną ofiarą nieuchwytnego mordercy, który zabija ją nożem. Okazuje się, że na narzędziu zbrodni zamiast odcisków palców znajdują się ślady blizn pooperacyjnych. Prowadzący prywatne śledztwo Bednarski dowiaduje się o pewnym lekarzu, który dokonywał takich zabiegów. Dzięki doktorowi trafia na trop zapaśnika "Boa", walczącego w klubie, którego prezesem był wówczas Erlich. Na liście Bednarskiego głównym podejrzanym o zamordowanie Marty jest mąż ofiary. Wprawdzie wydaje się, że Erlich ma stuprocentowe alibi, prywatny detektyw próbuje je obalić i ujawnić całą kombinację przebiegłego zabójcy. 12:15 FRANK SINATRA GŁOS AMERYKI (FRANK SINATRA: THE VOICE OF AMERICA) Film dokumentalny, 49 min, Niemcy, 2015 Reżyseria: Annette Baumeister Film dokumentalny o Franku Sinatrze, amerykańskim piosenkarzu i aktorze pochodzenia włoskiego. Tańczył, śpiewał, grał w filmach zawsze z nieodłącznym, zwycięskim uśmiechem. Ten dokument odsłania kulisy sławy, przedstawia historię człowieka nazywanego The Voice. Jego muzyka jest uznawana za ponadczasową, zaś on sam za najwybitniejszego amerykańskiego piosenkarza XX wieku. Szacowany nakład ze sprzedaży wszystkich jego wydawnictw na całym świecie wynosi ponad 150 milionów egzemplarzy, co czyni go jednym z artystów z największą liczbą sprzedanych albumów muzycznych w dziejach. Kim był Francis Albert Sinatra i jaki był klucz do jego sukcesu? Dlaczego stał się ikoną i bohaterem, mimo że cierpiał na wiele traum, które wpłynęły na całą epokę. Sinatra kontynuował swoją karierę muzyczną aż do lat 90. Według legendy Sinatra został pochowany z piersiówką whisky Jack Daniel’s oraz garścią dziesięciocentówek. Sinatra zmienił oblicze muzyki popularnej, sprawił że dawne, zapomniane piosenki stały się na nowo przebojami (Night and Day czy I've Got You Under My Skin). Wizerunek sceniczny, sposób bycia i skomplikowane życie prywatne uczyniły z Sinatry prekursora gwiazd muzyki, idola tłumów. 13:50 KRAJ LAT DZIECINNYCH Film dokumentalny, 29 min, Polska, 2005 Scenariusz i realizacja: Ewa Szakalicka Zdjęcia: Krzysztof Więckowski Podróż śladami jednego z największych poetów polskiego romantyzmu. To próba ukazania niezwykłej atmosfery i magii miejsc z rodzinnych stron Adama Mickiewicza: Zaosia, Nowogródka, Tuchanowicz, jeziora Świteź. Umiłowane pejzaże, łąki, leśne bezdroża stały się inspiracją dla poety. Ich niezapomniany urok przypominają najpiękniejsze Mickiewiczowskie strofy. Autorzy dokumentu odwiedzają z kamerą nowogródzkie strony, skąd pochodził Adam Mickiewicz, i gdzie pamięć o naszym narodowym wieszczu przetrwała do dziś. Urodził się w wigilię Bożego Narodzenia 1798 r. w Zaosiu, w folwarku należącym do jego stryjecznego dziada - Bazylego Mickiewicza. Był synem nowogródzkiego adwokata, Mikołaja Mickiewicza i Barbary z Majewskich. Od najmłodszych lat poznawał miejscowe podania o tajemniczych zjawach z okolicznych lasów, jezior, słuchał pieśni ludowych, zachwycał się krajobrazami i pejzażami rodzinnych stron. Ziemia nowogródzka, jej na wpół legendarne dzieje, piękno przyrody i obyczaje stały się motywem przewodnim Mickiewiczowskiej poezji. Utwory narodowego wieszcza wyniosły nowogródzkie strony do godności symbolu utraconej ojczyzny, którą Mickiewicz kochał ponad wszystko. Będąc na emigracji, tęsknił za krajem swego dzieciństwa. Niemal wszystkie utwory przepojone są uczuciem samotności na obczyźnie, ogromną tęsknotą za Litwą, której surowy pejzaż z oddalenia wydawał się piękniejszy od największych wspaniałości. W filmie znalazły się fragmenty utworów Adama Mickiewicza: "Pan Tadeusz", "Dziady", "Grażyna", "Tukaj", "Świtezianka", "Powrót taty", "Do M...". Wykorzystano również fotografie ze zbiorów prywatnych, materiały archiwalne TVP oraz z Muzeum Adama Mickiewicza i Muzeum Historyczno-Krajoznawczego w Nowogródku, a także Muzeum Adama Mickiewicza w Zaosiu. 14:35 WICHRY KOŁYMY (WITHIN THE WHIRLWIND) Dramat, biograficzny, 106 min, Niemcy/Polska/Belgia 2009 Reżyseria: Marleen Gorris Scenariusz: Nancy Larson Zdjęcia: Arkadiusz Tomiak Muzyka: Włodzimierz Pawlik Aktorzy: Emily Watson, Ulrich Tukur, Benjamin Sadler, Ian Hart, Agata Buzek Scenariusz filmu powstał na podstawie wstrząsających wspomnień Eugenii Ginzburg z lat poniewierki w stalinowskich więzieniach i obozach pracy. Rosyjska pisarka żydowskiego pochodzenia, ofiara wielkiego terroru w ZSRR, opisała w tejże książce swoje dramatyczne losy, dając tym samym jedno z najważniejszych świadectw obozów Kołymy. Jest rok 1937, od trzech lat w Rosji trwa wielka czystka. Stalin likwiduje wszystkich przeciwników, dochodzi do licznych aresztowań. Główna bohaterka filmu, Eugenia Ginzburg, wykładowczyni literatury na uniwersytecie w Kazaniu, ideowa komunistka, wiedzie dostanie życie wraz z mężem, wysokim działaczem partyjnym. Kiedy zostaje aresztowany jej bliski przyjaciel, profesor literatury, Eugenia nie wyrzeka się znajomości z nim, przez co również znajdzie się niespodziewanie w kręgu podejrzanych. Pewna swego, chce bronić swoich racji i postanawia interweniować w Moskwie, na samej górze. Napotkana w pociągu sympatia z dawnych lat, doradza jej ucieczkę, ale Żenia nie zamierza rezygnować z walki o prawdę i sprawiedliwość, za co przyjdzie jej zapłacić wysoką cenę. Po miesiącach tortur i niekończących się przesłuchań Eugenia dostaje wyrok 10 lat zesłania na roboty w obozie pracy. Wraz z innymi towarzyszkami niedoli trafia na Kołymę. Upokorzone i wyniszczone śledztwem kobiety początkowo mają nadzieję, że tam odmieni się ich los. Głód, potworne warunki w bydlęcym wagonie, którym są przewożone, to jednak dopiero początek piekła, które czeka więźniarki. Będą musiały się zmierzyć z twardym systemem obozów pracy przymusowej i stoczyć rozpaczliwą walkę o przetrwanie w okrutnej obozowej rzeczywistości. 18:15 KOCHANKOWIE Z KSIĘŻYCA (MOONRISE KINGDOM) Komediodramat, 89 min, USA 2012 Reżyseria: Wes Anderson Scenariusz: Wes Anderson, Roman Coppola Aktorzy: Bruce Willis, Edward Norton, Bill Murray, Frances McDormand, Jared Gilman, Tilda Swinton, Jason Schwartzman, Bob Balaban Akcja filmu rozgrywa się w Stanach Zjednoczonych w Nowej Anglii, na północnym wschodzie kraju, na fikcyjnej wyspie New Penzance. Czas akcji to burzliwe lata sześćdziesiąte ubiegłego stulecia. Protagonistami miłosnej opowieści są zakochani nastolatkowie, którym na drodze do szczęścia stają dorośli, nie rozumiejący ich potrzeb. 12 - letni Sam Shakusky to sierota. Chłopak wyjeżdża na letni obóz skautów, prowadzony przez Randy’ego Warda. Suzy Bishop ma również zaledwie12 lat, mieszka ze swymi rodzicami prawnikami, Waltem i Laurą, oraz trzema młodszymi braćmi. Sam i Suzy są inteligentni i bardzo rozwinięci na swój wiek. Poznają się latem 1965 roku, podczas przedstawienia w kościele i od tej pory korespondują ze sobą. Regularna wymiana listów bardzo zbliża ich do siebie. W końcu postanawiają uciec, by już na zawsze być razem i zacząć życie na własny rachunek. Sekretny plan ucieczki wcielają w życie w sierpniu. Sam opuszcza obóz skautów, a Suzy nie mówiąc nikomu, wychodzi z domu. Nastolatkowie podróżują autostopem, biwakują na odludziu, łowią ryby. Tymczasem w obozie skautów, zaniepokojony zniknięciem Sama Randy Ward organizuje wraz ze swymi zaprawionymi w trudach podopiecznymi akcję poszukiwawczą. To dla skautów wielkie wyzwanie i szalona przygoda. Poszukiwania prowadzi również kapitan Sharp, któremu pomagają rodzice dziewczynki. 22:30 NAJWESELSZY CZŁOWIEK Teatr, 80 min, Polska 2011 Autor: Łukasz Wylężałek Reżyseria: Łukasz Wylężałek Zdjęcia: Wojciech Todorow Scenografia: Anna Wunderlich Obsada: Jerzy Schejbal (Makuszyński), Andrzej Mastalerz (Sublokator), Monika Krzywkowska (Żona Makuszyńskiego), Anna Czartoryska (Aktywistka), Mariusz Benoit (Doktor), Magdalena Popławska (Pielęgniarka), Maciej Półtorak (Akowiec), Nastazja Chorosińska i Matylda Chorosińska (Dziewczynki) Autorski spektakl telewizyjny Łukasza Wylężałka inspirowany schyłkiem życia Kornela Makuszyńskiego (1884 - 1953), uznanego twórcy książek dla dzieci i młodzieży. Z całej twórczości pisarza emanuje pogodna afirmacja życia i fascynacja urokiem "bezgrzesznych lat" dziecięcych i młodzieńczych. Szczególna aura wykreowanego przez niego świata - idealistycznego, utopijnego, ale nasyconego liryzmem i humorem - sprawiła, że jego utwory ukochali nie tylko młodzi czytelnicy, ale także filmowcy. Powstały ekranizacje wszystkich znanych książek Makuszyńskiego: "O dwóch takich co ukradli księżyc", "Szatan z siódmej klasy", "Awantura o Basię", "Przyjaciel wesołego diabła", "Panna z mokrą głową", "Szaleństwa panny Ewy" czy animowane "Przygody Koziołka Matołka" i inne. Ostatnie lata życia Kornel Makuszyński spędził w Zakopanem. Właśnie tu rozgrywa się akcja spektaklu, która została osadzona między latami 1945 - 1953. Część postaci przedstawionych przez Łukasza Wylężałka ma rzeczywiste pierwowzory, ale wydarzenia są fikcyjne. Autentyczne słowa Kornela Makuszyńskiego zaczerpnięte z jego książek, felietonów, anegdot przeplatają się w spektaklu z dialogami napisanymi przez autora. Łukasz Wylężałek mówił o swoim bohaterze - "Schyłek życia Kornela Makuszyńskiego był pełen paradoksów. Hedonista, człowiek kochający uroki życia został rzucony w siermiężność okresu stalinizmu. Jego poczytne i urocze książki dla dzieci i młodzieży zostały uznane za ogłupiającą literaturę burżuazyjną, obcą ideologii nowego ustroju". Główny wątek spektaklu koncentruje się wokół konfliktu między pisarzem a Sublokatorem, którego władze dokwaterowały do mieszkania Makuszyńskich. Bohaterowie prowadzą spór ideologiczny: Makuszyński jest wyrazicielem wartości, które zniknęły w Polsce wraz z wybuchem II wojny światowej, a ów Sublokator reprezentuje powojenny porządek i całkiem nową ideologię. Kornel Makuszyński przeżył okupację w Warszawie. Opuścił zrujnowaną stolicę, pędzony przez Niemców dotarł do Zakopanego, gdzie osiadł na stałe wraz ze swoją drugą żoną, pieśniarką Janiną Gluzińską. Wkrótce małżonkowie dostają urzędowe pismo, że na mocy dekretu Rady Państwa o reformie rolnej i upaństwowieniu przemysłu oraz niektórych obiektów użyteczności publicznej - mieszkanie w willi Opolanka przy ulicy Tetmajera zostaje przejęte pod tymczasowy zarząd państwa. W związku z tym naczelnik wydziału mieszkaniowego postanawia dokwaterowaćdo mieszkania zajmowanego obecnie przez małżeństwo Janinę i Kornela Makuszyńskich obywatela towarzysza Gawrońskiego. Oburzona Janina Makuszyńska próbuje interweniować u władz, argumentując, że jej mąż jest honorowym obywatelem Zakopanego, poza tym cierpi na ostatnie stadium cukrzycy i potrzebuje spokoju. Na nic jednak zdają się jej prośby i niebawem w ich mieszkaniu pojawia się ów Sublokator, w dodatku z zaawansowaną gruźlicą. Gawroński rozpoczyna znajomość z gospodarzami od ich ideologicznego uświadomienia. Karmi opowieściami o ukochanym batiuszce Stalinie i dobrych komunistach, którzy będą rozdawać rodakom wszystko za darmo. Pałace, luksusowe hotele i pensjonaty mają teraz służyć chłopom, kolejarzom, górnikom, dzieciom i młodzieży. Sublokator wprawdzie nie ma pokończonych szkół, ale za to, jak sam mówi, odznacza się wrodzoną inteligencją i kulturą. Pewnie dlatego szydzi z twórczości Kornela Makuszyńskiego, przedkładjąc książki radzieckich klasyków nad "wypociny" pisarza o jakiejś tam babie z mokrą głową czy awanturze o głupawą Basię, albo o Koziołku Matołku, "zagrażającym" stabilizacji w powojennym świecie czy małych złodziejaszkach, próbujących ukraść księżyc". Makuszyński powinien skończyć z literacką tandetą i napisać coś dla młodych junaków, poruszyć poważniejsze problemy ideologiczne. Kornel Makuszyński całe życie kochał drogie alkohole, dobre jedzenie. Zdobył sławę, pieniądze, uwielbienie. Dobrowolnie wyrzekł się luksusów. Stracił wszystko i skazał na zapomnienie, bo nie mógł wyrzec się jednego - poglądów. Kiedy wielki polski pisarz umarł latem 1953 roku, władze przeszły obok tego faktu obojętnie. Nie było nawet pieniędzy na wieniec dla zmarłego. Wszystkie fundusze poszły na żałobę po towarzyszu Stalinie. 24:00 MŁODA POLSKA - MIĘDZY NAMI Film dokumentalny, 29 min, Polska, 2017 Reżyseria: Maciej Miller Zdjęcia: Maciej Miller, Martyna Krasińska Historia pary dwudziestolatków, którzy spodziewają się dziecka. Nie wiedzą, jak sobie z tym poradzić. Pod wpływem napięć i emocji decydują się rozstać, a dziecko oddać do adopcji. Nie jest im z tym łatwo. Do porodu zostały dwa miesiące. Dochodzi do rozmów i przeżyć kluczowych dla całego ich życia. (Opis: www.filmpolski.pl) 03:40 FORMAN VS. FORMAN (FORMAN VS. FORMAN) Film dokumentalny, 77 min, Francja/Czechy, 2019 Reżyseria: Jakub Hejna, Helena Trestkova Scenariusz: Jakub Hejna, Helena Trestkova Film poświęcony Milosowi Formanowi jest próbą podsumowania dorobku oraz życiorysu wybitnego czeskiego reżysera, zdobywcy dwóch Oscarów oraz trzech Złotych Globów. Dokument zawiera wyjątkowe materiały archiwalne, pochodzące między innymi z prywatnych zbiorów przyjaciół i współpracowników reżysera. Milos Forman zaaprobował pomysł stworzenia dokumentu, lecz nie zdążył wziąć udziału w jego realizacji.