TVP Historia Sobota, 28.01.2023 07:00 BYŁ TAKI DZIEŃ - 28 STYCZNIA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1887 - początek budowy wieży Eiffela; 1903 - urodził się Aleksander Kamiński, najwybitniejszy działacz harcerstwa polskiego; 1945 - oddział AK zajął więzienie w Biłgoraju i uwolnił więźniów z rąk NKWD i UB; 1977 - odbyła się premiera "Barw ochronnych" Krzysztofa Zanussiego; 07:10 MY TRZYMAMY Z BOGIEM Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2021 Reżyseria: Dariusz Walusiak Scenariusz: Dariusz Walusiak Film "My trzymamy z Bogiem", w reżyserii Dariusza Walusiaka opowiada o wieloletnim proboszczu parafii pod wezwaniem Najświętszego Serca Pana Jezusa w Gdyni oraz kapelanie Solidarności Stoczni Gdynia, który zaznaczył się w historii Trójmiasta, głównie w czasie krwawych represji w grudniu 1970 roku i zrywu wolnościowego w sierpniu 1980 roku. To ksiądz Hilary Jastak. Film powstał w koprodukcji firmy producenckiej DAW Production i Instytutu Pamięci Narodowej. Przedsięwzięcie wspiera gdyński oddział NSZZ Solidarność oraz Port Gdynia. 08:10 KUCHNIA JAGIELLONÓW - ODC. 4. JADWIGA I JAGIEŁŁO. FUZJA JADŁOSPISÓW. Magazyn, 25 min, Polska, 2020 Reżyseria: Jerzy Grabowski Scenariusz: Łukasz Modelski Wykonawcy: Łukasz Modelski (prowadzący) Cykl, w którym autorzy przedstawiają czasy dynastii Jagiellonów od strony kuchni. Kuchnia tamtych czasów to nie tylko tłuste mięsiwa suto podlewane miodem. To kuchnia pełna finezji, owoców, warzyw, zup, wypieków... W kolejnym odcinku poznamy przepis na grzankę z resztkami wołowymi i szpikiem oraz rybę w polskim sosie. 09:00 WOJNA DOMOWA - ODC. 11/15 - CO KAŻDY CHŁOPIEC... Serial komediowy, 47 min, Polska 1965 Reżyseria: Jerzy Gruza Scenariusz: Maria Zientarowa Zdjęcia: Antoni Wójtowicz Muzyka: Jerzy Matuszkiewicz Aktorzy: Irena Kwiatkowska, Kazimierz Rudzki, Krzysztof Musiał, Elżbieta Góralczyk, Alina Janowska, Andrzej Szczepkowski, Wojciech Siemion, Jarema Stępowski i inni Pani Zofia nagle uświadamia sobie, że Paweł stał się już zupełnie dużym chłopcem. Jest przerażona tym odkryciem, zwłaszcza że znajduje w kieszeni syna fotografię dziewczyny. Śledzi go podczas randki w parku, niestety, ma pecha - zostaje przyłapana przez strażnika na niszczeniu zieleni i zdemaskowana przed synem. Wyobraźnia podsuwa pani Zofii najgorsze domysły, przede wszystkim to, że zostanie babcią. Prosi więc męża, by uświadomił Pawła. Pan Kazimierz konstatuje, iż ma luki w teorii. Idzie do księgarni, gdzie kupuje wszystkie pozycje na ten temat, łącznie z "Życiem seksualnym dzikich" i broszurkami przeznaczonymi dla dziewcząt. Czyta to w kawiarni, wzbudzając sensację wśród kelnerek. W domu pan Jankowski wyprasza żonę, po czym przystępuje do edukowania Pawła. Chłopiec zaskakuje go wiadomością, że o wszystkim już nauczył się w szkole. Pani Zofia w tym czasie dokształca się u pani Ireny i Anuli. Na wszelki wypadek ojciec zakłada Pawłowi książeczkę mieszkaniową. 10:05 JAK POWSTAWAŁY KONTYNENTY - AMERYKA. ODC. 3/4 (RISE OF THE CONTINENTS) Film dokumentalny, 48 min, Wielka Brytania, 2013 250 milionów lat temu Ziemia wyglądała jak obiekt z innego układu słonecznego. Kontynenty, które znamy dzisiaj, były skoncentrowane w jednym obszarze lądowym - Pangei - otoczonym ogromnym oceanem. Ale około 200 milionów lat temu ten superkontynent zaczął się rozpadać: powstawały nowe baseny oceaniczne, góry wzbiły się w niebo i przez miliony lat powstało siedem nowych mas lądowych, z których każdy jest wyjątkowy. To nasze kontynenty. 13:15 KRYMINALNE ZAGADKI POLSKI - ODC. 7 Magazyn, 21 min, Polska, 2021 Reżyseria: Bartek Jastrzębowski Scenariusz: Maciej Bardzki Wykonawcy: Wit Kasperek Aktorzy: Katarzyna Cygler, Laura Solongo W kolejnym odcinku programu pani dedektyw próbuje rozwikłać sprawę uwięzienia, torturowania i okaleczenia Mieszka II. Zastanawia się, czy tak było naprawdę, kto mógł tego dokonać i dlaczego? Jaki był cel takich okaleczeń w średniowieczu i dlaczego takie zabiegi były tak często stosowane? 13:50 ŻYCIE ZA ŻYCIE. MAKSYMILIAN KOLBE (LEBEN FUR LEBEN. MAKSYMILIAN KOLBE) Dramat, 90 min, Polska/Niemcy, 1990 Reżyseria: Krzysztof Zanussi Scenariusz: Jan Józef Szczepański, Krzysztof Zanussi Zdjęcia: Edward Kłosiński Muzyka: Wojciech Kilar Aktorzy: Christopher Waltz, Artur Barciś, Gustaw Lutkiewicz, Krzysztof Zalewski, Andrzej Szczepkowski, Krzysztof Kowalewski, Jerzy Stuhr, Franciszek Pieczka, Jan Peszek, Agnieszka Krukówna, Eugeniusz Priwieziencew, Zofia Merle, Daria Trafankowska, Wit Dziki Film inspirowany historią męczeńskiej śmierci ojca Maksymiliana Kolbego. Jan, więzień obozu koncentracyjnego, ucieka w przypadkowych okolicznościach. Ukrywa się w prywatnych mieszkaniach, potem w klasztorze. Tam dowiaduje się o skutkach swojej ucieczki; w odwecie dziesięciu więźniów skazano na śmierć głodową w bunkrze, a za jednego z nich ofiarował się oddać życie franciszkanin, ojciec Maksymilian Kolbe. Od tej chwili Jan traci spokój wewnętrzny, nie jest w stanie pojąć, jak można było poświęcić własne życie za obcego człowieka. Stara się dotrzeć do ludzi, którzy znali ojca Kolbe; z ich opowiadań, przedstawianych w frormie retrospekcji, wyłania się postać człowieka, który tak dokładnie wypełnił boże przykazania o miłości bliźniego. Jana dręczą wyrzuty sumienia. Od poczucia odpowiedzialności za śmierć tego wyjątkowego człowieka nie uwolni się już do końca życia. 15:20 SIOSTRA IZABELA Film dokumentalny, 25 min, Polska, 2018 Reżyseria: Tomasz Kamiński Scenariusz: Tomasz Kamiński Siostra Izabela - Zofia Łuszczkiewicz. Najważniejszym wątkiem filmu będzie współpraca siostry Izabeli z podziemiem niepodległościowym po 1945 oraz sprawa jej uwięzienia przez komunistyczne władze. W filmie opowiemy jednak nie tylko o ostatnich latach życia siostry Izabeli i tragicznym w skutkach konflikcie z totalitarnym systemem. To będzie także film o jej współpracy z Armią Krajową i działaniach skierowanych przeciwko niemieckim okupantom. Cofniemy się także głębiej w przeszłość. Opowiemy o jej dzieciństwie i młodości spędzonych w dużej mierze w Krakowie, podkreślimy także rolę wychowania jakie odebrała (urodziła się w rodzinie o silnych tradycjach patriotycznych). Dzięki temu wizja jej osoby zaprezentowana w filmie będzie spójna. Późniejsza postawa siostry w czasach komunistycznych ma źródło w krakowskich czasach i w jej rodzinie. Ważnym wątkiem będzie także jej praca jako pielęgniarki. Była wszechstronnie wykształcona (studiowała w Polsce i we Francji), kierowała m.in. Szkołą Pielęgniarską we Lwowie, wielokrotnie uczestniczyła w kongresach na temat nowoczesnego pielęgniarstwa w Wiedniu, Londynie czy Nowym Jorku. 16:20 NEANDERTALCZYCY. POZNAJ SWOICH PRZODKÓW - POZNAJ SWOICH PRZODKÓW. ODC. 2/2 (NEANDERTHALS: MEET YOUR ANCESTORS) Film dokumentalny, 51 min, Wielka Brytania, 2018 Neandertalczycy. Przywykliśmy myśleć o nich jako o prymitywach i małpoludach, jak o nieudanym prototypie nowoczesnego człowieka. Najnowsze badania jednak wykazują, że neandertalczycy wcale nie zniknęli. Wciąż żyją. W nas. Według naukowców większość dzisiejszych mieszkańców planety nosi w DNA geny neandertalczyków. Można to wytłumaczyć tylko w jeden sposób. Gdzieś, kiedyś neandertalczycy i praprzodkowie człowieka współczesnego musieli mieć wspólne dzieci. Co więcej, neandertalskie dziedzictwo wciąż daje o sobie znać. Wpływa na naszą skórę, układ odpornościowy, ryzyko zachorowania na raka. W filmie autorzy spróbują rozwikłać niektóre zagadki tajemniczych przodków ludzi. Na podstawie zachowanych szczątków stworzą najwierniejszy w historii komputerowy portret neandertalczyka. Zbadają ich siłę, umiejętności adaptacyjne i inteligencję, a nawet mowę. Następnie poproszą Andy’ego Serkisa, hollywoodzkiego eksperta od nowoczesnych technologii filmowych, by wyczarował cyfrowego neandertalczyka, przenosząc widzów o tysiąclecia wstecz. Z drugiej części filmu widzowie dowiedzą się, dlaczego neandertalczycy zniknęli, co dziesiątki tysięcy lat temu przeważyło szalę na stronę homo sapiens, jakim cudem neandertalczycy nie wygrali i jak to możliwie, że ludzie wciąż tu są, a oni odeszli? 18:00 CHŁOPI - ODC. 5/13 - GODY Serial obyczajowy, 50 min, Polska 1972 Reżyseria: Jan Rybkowski Scenariusz: Jan Rybkowski, Ryszard Kosiński Zdjęcia: Marek Nowicki Muzyka: Adam Sławiński Aktorzy: Władysław Hańcza, Ignacy Gogolewski, Emilia Krakowska, Jadwiga Chojnacka, Tadeusz Janczar, Kazimierz Wichniarz, Krystyna Królówna, Franciszek Pieczka, Lech Ordon, Halina Kossobudzka, Bronisław Pawlik, August Kowalczyk, Wanda Łuczycka, Stanisław Milski, Mieczysław Czechowicz, Barbara Ludwiżanka Nadchodzi zima. Antek wraz z rodziną, wygnany z domu przez ojca, boryka się z kłopotami. Jego najbliższym głód zagląda w oczy, muszą sprzedać ostatnią krowę, jedyną żywicielkę rodziny. Młody Boryna podejmuje wreszcie pracę w młynie. Wkrótce jednak wda się w bójkę i skatuje do nieprzytomności jednego z robotników, który przechwalał się swoimi sukcesami u Jagny. Zbliża się Boże Narodzenie. We wszystkich domach trwają przygotowania do wieczerzy wigilijnej. 19:00 GIGANCI HISTORII - POLSKI WYWIAD W WALCE Z TRZECIĄ RZESZĄ Teleturniej, 45 min, Polska, 2022 Reżyseria: Tomasz Motyl Scenariusz: Mikołaj Korzyński Wykonawcy: Maciej Kurzajewski (prowadzący) Zdobywali informacje, które przyczyniały się do zwycięskich operacji aliantów, dotkliwie uderzając w niemieckie siły. Prowadzili wojnę, której nie widać, a przynajmniej takie było założenie. Na kartach historii nasi agenci zapisali się wielkimi literami. Przez wielu uznawani za najlepszych w Europie. Według Brytyjczyków ich działania skróciły największy konflikt zbrojny w historii ludzkości nawet o kilka lat. W 1943 roku polskie służby dysponowały trzydziestoma siatkami szpiegów w okupowanych i neutralnych państwach starego kontynentu. Agenci w służbie Rzeczpospolitej mogliby zawstydzić nawet asa jej Królewskiej Mości - Jamesa Bonda. Kradzież tajnych nazistowskich dokumentów w przebraniu generała Wehrmachtu? To tylko jedna z wielu widowiskowych akcji jednego z polskich superszpiegów, wśród których były też kobiety. Ta najsłynniejsza, by ukryć tożsamość, wcielała się w różne role, między innymi dziennikarki. Z rąk gestapo wyrwała się, udając chorą na gruźlicę. Polski wywiad w walce z III Rzeszą to temat, z którym zmierzymy się w tym odcinku teleturnieju Giganci historii. 19:50 KALENDARIUM POWSTANIA STYCZNIOWEGO 1863 - ODC. 4 Felieton, 5 min, Polska, 2022 Scenariusz: Bartłomiej Grudnik Celem cyklu jest przybliżenie, z okazji 160. rocznicy wybuchu, największego zrywu niepodległościowego podjętego przez Polaków w okresie zaborów. Powstanie styczniowe jest jedną z najważniejszych cezur w dziejach polskich walk niepodległościowych. Ogromny w skali i liczbie działań zryw, choć zakończył się klęską, stanowił punkt odniesienia dla pokolenia, które w 1918 roku wywalczyło nam Niepodległość. W sześcioodcinkowym cyklu rozmów ze specjalistami tego okresu dziejów, wybitnymi polskimi historykami chcemy przybliżyć sytuację polityczną, gospodarczą i społeczną na ziemiach przed wybuchem powstania jak i po jego zakończeniu, przedstawić przebieg walk powstańców, organizację i uzbrojenie oddziałów powstańczych, jej przywódców i mniej znane szerokiemu gronu odbiorców epizody irredenty. 20:05 BIEGNIJ, CHŁOPCZE, BIEGNIJ (LAUF JUNGE, LAUF (RUN BOY RUN)) Dramat wojenny, 102 min, Niemcy/Polska/Francja 2013 Reżyseria: Pepe Danquart Scenariusz: Heinrich Hadding Zdjęcia: Daniel Gottschalk Muzyka: Stephane Mucha Aktorzy: Andrzej Tkacz, Janette Hain, Rainer Bock, Elizabeth Duda, Zbigniew Zamachowski, Mirosław Baka, Grażyna Szapołowska, Olgierd Łukaszewicz, Przemysław Sadowski, Izabela Kuna Dramat wojenny Pepe Danquarta, zdobywcy Oscara w 1994 r. za krótki metraż "Schwarzfahrer". Za podstawę scenariusza dramatu "Biegnij..." o chłopcu, który ucieka z warszawskiego getta, posłużyła bestsellerowa powieść Uri Orleva, urodzonego w Warszawie w 1931 r. pisarza polsko-żydowskiego pochodzenia. Orlev opisał w swojej książce prawdziwą historię życia Yorama Fridmana, który przeżył wojnę dzięki pomocy Polaków. Akcja rozgrywa się latem 1942 roku. 8 - letni Srulik ucieka z getta w Warszawie i ukrywa się w Puszczy Kampinoskiej. Samotnie walczy o przetrwanie, żywiąc się leśnym runem, małymi zwierzętami i tym, co udaje mu się ukraść z miejscowych ogródków. Kiedy nadchodzi zima, daje mu schronienie pewien Polak, który jednocześnie pomaga małemu Żydowi zmienić tożsamość. I tak Srulik Fridman przeobraża się w polskiego sierotę, Jurka Staniaka. Wkrótce znajduje pracę w gospodarstwie, ale podejrzliwość gospodarzy sprawia, że znowu musi uciekać. Niestety, wpada w ręce gestapowców. Na szczęście i tym razem udaje mu się zbiec i uniknąć rozstrzelania. Ścigającym go oprawcom wymyka się na bagnach. Srulik próbuje przetrwać w kolejnym gospodarstwie, gdzie znajduje zajęcie pomocnika. Wskutek nieszczęśliwego splotu zdarzeń ulega jednak groźnemu wypadkowi. Ze zmiażdżoną w młockarni ręką trafia do szpitala. Lekarz odkrywa, że chłopak jest Żydem i ten znowu musi uciekać. Wciąż ścigany przez gestapo Srulik nie poddaje się, tak bardzo pragnie żyć. Podejmuje różne dorywcze prace w kolejnych gospodarstwach. Wreszcie znajduje dom u rodziny Kowalskich. Dzięki przyjaźni z miejscowym księdzem przyjmuje komunię świętą. Po wojnie trafia do żydowskiego sierocińca. 00:05 SIÓDMY POKÓJ (LA SETTIME STANZA. LA SEPTIEME DEMEURE. A HEDETIK SZOBA) Dramat biograficzny, 107 min, Polska/Węgry/Francja/Włochy, 1995 Reżyseria: Marta Meszaros Scenariusz: Marta Meszaros, Ewa Ptak, Roberta Mazzoni Zdjęcia: Piotr Sobociński Muzyka: Moni Ovadia Aktorzy: Maja Morgenstern, Elide Melli, Ileana Carini, Jan Nowicki, Anna Polony, Jerzy Radziwiłowicz, Jerzy Bińczycki, Giovanni Capalbo, Dorota Pomykała W ciągu kilkudziesięciu lat swojej reżyserskiej kariery Marta Meszaros zdobyła sobie miano specjalistki od filmów o kobietach i polityce. Artystka odżegnuje się jednak od przypisywanych jej politycznych zainteresowań. Zapewnia, że społeczne przewroty i dziejowe burze ukazuje wyłącznie dlatego, że nie sposób ich oddzielić od losów filmowych bohaterek. "Siódmy pokój" to opowieść o niezwykłym życiu i śmierci błogosławionej Edyty Stein (1891 - 1942). Uczennica, a później asystentka twórcy fenomenologii, Edmunda Husserla, autorka licznych prac filozoficznych i teologicznych, pochodziła z rodziny żydowskiej. Jako dojrzała osoba zdecydowała się zmienić religię i przejść na katolicyzm. Z tego powodu została wyklęta przez rodzinę. Po dojściu Hitlera do władzy usunięto ją z uczelni. Wstąpiła wtedy do zakonu sióstr karmelitanek, przybierając imię Teresy Benedykty od Krzyża. Przebywała w klasztorach najpierw w Kolonii, a potem w Holandii, skąd wywieziono ją do Oświęcimia, gdzie zginęła męczeńską śmiercią. W panteonie świętych i błogosławionych Kościoła katolickiego figuruje jako wybitna mistyczka i męczennica. Film wielokrotnie nagradzany. W 1995 roku zdobył wyróżnienie OCIC (Katolickiego Biura Filmowego) podczas Międzynarodowego Festiwalu Filmowego w Wenecji, nagrodę telewizji włoskiej RAI dla najlepszego filmu roku, a Piotr Sobociński zdobył "Złotą żabę" za zdjęcia podczas Międzynarodowego Festiwalu Autorów Obrazu "Camerimage" w Toruniu.