TVP Kultura Czwartek, 26.01.2023 08:00 NIEDZIELA Z... NATALIĄ KUKULSKĄ Dysk./wywiad/debata, 39 min, Polska, 2021 Scenariusz: Katarzyna Jurkowska Wykonawcy: Agata Konarska (prowadząca) Ikona polskiej sceny muzycznej, córka piosenkarki Anny Jantar oraz kompozytora Jarosława Kukulskiego. Autorka tekstów i współautorka muzyki. Karierę muzyczną rozpoczęła w wieku 7 lat. W 1996 roku nagrała swoją pierwszą płytę "Światło". Wylansowała takie przeboje jak: "Piosenka światłoczuła", "Im więcej ciebie, tym mniej", "Niepotrzebny". Zdobyła dwie platynowe płyty i sześć złotych. Gościem programu "Niedziela z..." jest Natalia Kukulska. 08:55 MÓJ WUJASZEK (MON ONCLE) Komedia satyryczna, 111 min, Francja 1958 Scenariusz i reżyseria: Jacques Tati Zdjęcia: Jean Bourgoin Muzyka: Alain Romans, Franck Barcellini Wyk. Jacques Tati, Jean - Pierre Zola, Alain Becourt, Lucien Fregis, Dominique Marie, Betty Schneider, Andre Dino, Denise Peronne, Yvonne Arnaud i inni Postać pana Hulot narodziła się wraz z drugim filmem fabularnym Jacques ' a Tatiego - "Wakacje pana Hulot" z 1953 r. Grany przez samego reżysera pozornie niezgrabny wielkolud z kamienną twarzą, dodający sobie fasonu fajką, pochylony do przodu, jakby stale gotowy do nawiązania rozmowy, niezależny, ale szukający ciepłych kontaktów z ludźmi, miał być odtąd główną postacią wszystkich filmów tego twórcy. Tati, doskonały obserwator ludzkich zachowań, w kolejnych dziełach "Mój wujaszek", "Playtime", "Pan Hulot wśród samochodów") stworzył galerię barwnych postaci po to, by je wszystkie wydrwić. Komiczne scenki wzbogacał znakomitymi gagami dźwiękowymi, a jednocześnie - co charakterystyczne - unikał dialogów, redukując je do niezbędnego minimum. Jeśli już z ekranu padały słowa, to okazywały się głupie, banalne i pretensjonalne jak wypowiadające je osoby. "Mój wujaszek", pierwszy film Tatiego zrealizowany w kolorze, choć wywołał sprzeczne opinie krytyki, stał się wielkim wydarzeniem artystycznym. Wśród licznych przyznanych mu wyróżnień wymienić trzeba nagrodę specjalną jury na MFF w Cannes w 1958 r. i Oscara dla najlepszego filmu zagranicznego. Tati wykpiwa w nim ślepe podążanie za postępem dla samej zasady postępu, uleganie - wbrew wewnętrznym potrzebom - modzie na techniczne nowinki, dobrowolne podporządkowywanie się dyktatowi form i zachowań. Dekoracje i gadżety zastępują kontakty międzyludzkie, niszczą naturalne więzi. Burżuazyjnemu, zhierarchizowanemu światu sztywnych reguł i kodeksów, o których istnieniu przypominają wszechobecne znaki (strzałki, linie ciągłe, tablice, lampki sygnalizacyjne itd.), przeciwstawia Tati swobodny, pełen życia, wręcz chaotyczny świat paryskich przedmieść, straganiarzy, rzemieślników, drobnych sklepikarzy, dozorców i zamiataczy ulic, małych urwisów i zażywnych kumoszek. Wśród takich ludzi żyje Hulot i znacznie więcej ma z nimi wspólnego niż ze swymi zamożnymi krewnymi. Pan Hulot od czasu do czasu składa wizyty swej siostrze i jej mężowi Charles ' owi, bogatemu przemysłowcowi. 9 - letni synek państwa Arpelów, Gerard, setnie się nudzi w ultranowoczesnej, sterylnej i pustej willi rodziców, wśród automatów i cudownych wynalazków, które stanowią przedmiot dumy matki i ojca. Uwielbia za to wujka, który chętnie bierze udział w jego zabawach, nie troszcząc się zbytnio, by siostrzeniec wracał do domu na czas i w czystym ubraniu. Charles Arpel jest coraz bardziej zaniepokojony złym wpływem kuzyna na Gerarda i zazdrosny o sympatię, jaką malec darzy wujka. Broniąc brata przed gniewem męża, pani Arpel próbuje wyswatać Hulota ze swoją sąsiadką. Z tej okazji urządza w ogródku przyjęcie, ale impreza okazuje się całkowitym "niewypałem". Charles Arpel po raz kolejny ulega żonie i zgadza się zatrudnić Hulota w swoim zakładzie. Nowy pracownik musi jednak szybko pożegnać się z posadą, gdyż przez nieuwagę psuje całą dzienną produkcję i wywołuje niemałe zamieszanie wśród załogi. Aby pozbyć się wreszcie kłopotliwego szwagra, zdesperowany Charles mianuje go przedstawicielem swojej firmy na prowincji. 11:00 BLISKO, CORAZ BLIŻEJ - ODC. 5/19 WSZYSTKO DLA SYNA. ROK 1905 Serial historyczny, 76 min, Polska 1982 Reżyseria: Zbigniew Chmielewski Scenariusz: Albin Siekierski Zdjęcia: Jan Janczewski Muzyka: Piotr Marczewski Występują: Franciszek Pieczka, Jerzy Grałek, Tadeusz Madeja, Justyna Krawczyk, Ewa Leśniak, Jerzy Zygmunt Nowak, Leszek Świgoń, Ewa Zylanka, Lidia Bienias, Zbigniew Biernat, Tadeusz Borowski, Mieczysław Całka, Sabina Chromińska, Urszula Gierbuszewska, Wiesław Kantoch, Andrzej Kowalczyk, Andrzej Krasicki, Sławomira Łozińska, Ewa Nijaki, Aleksander Rzadkowski, Wiesław Slawik, Szymon Szurmiej, Tadeusz Szybowski i inni Nadchodzi "gorący" rok 1905. W Rosji wybuchają zamieszki. Rewolucyjne fermenty docierają także na Śląsk, w tym do Sosnowca, gdzie od kilku lat mieszka wielu przedstawicieli rodziny Pasterników - Anna i Antoni z bliskimi. Wszyscy oni musieli opuścić zabór pruski. Teraz mają nadzieję, że powstańcze wrzenie przyczyni się do szybszego odzyskania przez Polskę niepodległości. 12:30 ZAPOMNIANY IMPRESJONISTA. JOHN RUSSELL (JOHN RUSSELL, AUSTRALIA'S LOST IMPRESIONIST) Film dokumentalny, 59 min, Australia, 2018 Reżyseria: Catherine Hunter John Russel(1858 - 1930), australijski malarz impresjonista, który głównie tworzył we Francji, trochę w cieniu takich malarzy jak Van Gogh, Matisse, Monet. Autorka, Catherine Hunter przybliża jego sylwetkę, szczególnie doceniając jego wpływ na innych malarzy z tego okresu. 14:40 PORA UMIERAĆ Film obyczajowy, 104 min, Polska 2007 Scenariusz i reżyseria: Dorota Kędzierzawska Zdjęcia: Artur Reinhart Muzyka: Włodzimierz Pawlik Aktorzy: Danuta Szaflarska, Krzysztof Globisz, Patrycja Szewczyk, Kamil Bitau, Robert Tomaszewski, Małgorzata Rożniatowska, Witold Kaczanowski, Weronika Karwowska, Kai Schoenhals i inni Tak jak dla 88 - letniej Krystyny Feldman rolą życia okazała się zagrana w wieku 88 lat postać Nikifora, tak starsza od niej o rok Danuta Szaflarska (rocznik 1915) dała brawurowy popis swoich umiejętności aktorskich w filmie "Pora umierać", gdzie wystąpiła już jako dama 92 - letnia, ale wspaniałej formy mógłby jej pozazdrościć niejeden 60 - latek. Jej występ doceniło jury FPFF w Gdyni w 2007 r. , gdzie aktorka zdobyła nagrodę za główną rolę kobiecą (za rolę Anieli otrzymała również Orła - Polską Nagrodę Filmową). Ponadto dziełu Doroty Kędzierzawskiej przyznano też nagrodę za dźwięk, nagrodę dziennikarzy i Złotego Klakiera dla najdłużej oklaskiwanego filmu. Obraz ten doceniono również na festiwalach w Trieście, San Francisco, Leeds i Malmoe oraz na krajowych festiwalach i przeglądach. "Pora umierać" to utrzymana w nostalgicznej, poetyckiej tonacji (jak zresztą wszystkie filmy Doroty Kędzierzawskiej) opowieść o starości, przemijaniu i samotności, o pragnieniu bycia potrzebnym aż do końca, o wierności zasadom i wartościom, które nie powinny ustępować przed naporem nowego tylko dlatego, że to nowe jest silniejsze, bardziej przebojowe, zachłanne. W filmie niewiele się dzieje, ale od wydarzeń i wartkich dialogów ważniejsze są tu nastroje, spojrzenia, gesty. Bohaterka filmu, sędziwa pani Aniela, mieszka z ukochaną suczką Filą w przedwojennej, mocno już nadgryzionej zębem czasu drewnianej willi pod Warszawą, utrzymanej w stylu falenicko - otwockim. Po latach dzielenia obszernego lokum z licznymi, dokwaterowanymi jej lokatorami, wreszcie pozbywa się ostatniego z nich. Znów może się poczuć naprawdę u siebie. Z satysfakcją i dumą właścicielki przechadza się po opustoszałych pomieszczeniach, wierzy, że teraz zacznie nowy etap w życiu. Ale syn Witek, który odwiedza ją od czasu do czasu z wnuczką, otyłą 8 - latką w okularach, nie zamierza spełniać matczynych marzeń o zamieszkaniu z nią z powrotem w rodzinnym domu. Nie ma na to również ochoty ani jego żona Marzenka, która nigdy nie była z teściową w najlepszych stosunkach, ani wnuczka, bardziej zainteresowana otrzymaniem w prezencie babcinego pierścionka niż mieszkaniem w nieciekawym dla niej miejscu. Na domiar złego, staruszkę nachodzą wysłannicy jej nowobogackiego sąsiada, który chętnie odkupiłby atrakcyjną działkę, a drewnianą ruderę po prostu rozebrał, żeby nie zasłaniała mu widoku. Dla Anieli jednak ten dom ma przede wszystkim wartość sentymentalną i nie wyobraża sobie jego sprzedaży: to przecież jej młodość, życie rodzinne, rozliczne pamiątki i wspomnienia. Każdy kąt, każdy sprzęt ma tutaj swoją historię, która jest także jej historią. Staruszka liczy więc, że syn przynajmniej wyperswaduje sąsiadowi próby wywierania na nią nacisków. Zamiast tego odkrywa jednak, że Witek potajemnie, późnym wieczorem, odwiedził wraz z żoną sąsiada, i że to właśnie on, a nie synowa, usiłuje dogadać się z "wrogiem" za plecami matki. Wzburzona nielojalnością i zdradą syna Aniela dochodzi do wniosku, że w takiej sytuacji pora umierać. Odwołuje telefonicznie dalsze wizyty syna, zakrywa kirem lustra, zatrzymuje stary zegar, wkłada czarną suknię, zapala świecę i z różańcem w rękach układa się na łóżku, by czekać na śmierć. Szybko jednak zmienia zdanie. Postanawia działać, biorąc sprawy w swoje ręce. 18:15 OSTATNIA AKCJA Komedia sensacyjna, 87 min, Polska, 2009 Reżyseria: Michał Rogalski Scenariusz: Krzysztof Rak, Michał Rogalski Zdjęcia: Karina Kleszczewska Muzyka: Jan Komar, Piotr Zabrodzki Aktorzy: Jan Machulski, Marian Kociniak, Barbara Krafftówna, Alina Janowska, Lech Ordon, Witold Skaruch, Piotr Fronczewski, Wojciech Siemion, Karolina Gorczyca, Antoni Pawlicki, Szymon Mysłakowski, Wojciech Kalarus, Maciej Wierzbicki, Piotr Nowak, Andrzej Młynarczyk Rozgrywająca się we współczesnych realiach komedia z wątkiem sensacyjnym, zwracająca uwagę przede wszystkim imponującą obsadą. Pierwszoplanowe kreacje należą do aktorów, którzy niewątpliwie tworzą legendę polskiego kina, wystarczy choćby wymienić Jana Machulskiego, Mariana Kociniaka, Barbarę Krafftównę czy Alinę Janowską i Piotra Fronczewskiego. To opowieść o "ostatniej akcji" uczestników powstania warszawskiego, którym już w całkiem nowej Polsce przyjdzie pokonać kolejnego wroga. Tym razem dawni towarzysze broni muszą stawić czoło mafii, która działa bezkarnie, chroniona przez skorumpowanego policjanta. Publiczność z aplauzem przyjęła debiut kinowy Michała Rogalskiego, dokumentalisty ("Gdzie się podziało 80 milionów") i reżysera telewizyjnego (seriale "Samo życie", "Tancerze", "Czas honoru", "Apetyt na życie", "Przepis na życie"). Narratorem filmu jest jeden z jego drugoplanowych bohaterów, Robert Malinowski, opowiadający historię, jaka przydarzyła się kilka lat temu jego przyjacielowi, który zadarł z mafią. Chłopakowi z pomocą pośpieszył wówczas dziadek, który przeszedł w życiu wiele - powstanie warszawskie, piekło kanałów - dlatego teraz byle "gangsterzyna" nie mógł go wystraszyć. Porachunki byłego akowca i jego dawnych towarzyszy z mafią miały miejsce nomen omen w Warszawie. Komisarz Majchrowski ze stołecznej komendy jest na usługach ludzi mecenasa Szaro, właściciela luksusowego klubu, który pod przykrywką nocnego baru prowadzi ciemne interesy. To człowiek bezwzględny i chciwy, pozbawiony jakichkolwiek skrupułów moralnych. Kiedyś był cinkciarzem, fałszował też zakłady na wyścigach konnych. Dziś, elegancko ubrany, opływający w luksusy, jest panem sytuacji i to on stawia warunki. W jego barze pracuje śliczna, młodziutka Magda, którą pomiatają goryle Szaro. Za dziewczyną wstawia się oburzony takim traktowaniem Mateusz Zuber, który jest tu kelnerem. Ale, niestety, obrywa i od razu zostaje wyrzucony z pracy. Tymczasem w Warszawie jest przejazdem, wracający z sanatorium dziadek chłopaka, były akowiec, uczestnik powstania warszawskiego, Zygmunt Zuber. Ponieważ ojciec Mateusza, Tomasz, za bardzo przejmuje się prowadzeniem własnego biznesu, obowiązek odebrania dziadka z dworca spada na wnuka. Przy okazji Mateusz wysłuchuje wspomnień o powstaniu warszawskim i dawnych czasach. Chłopak jeszcze nie zdaje sobie sprawy, że to właśnie ten "nudny" dziadek, jako pierwszy stanie w jego obronie przed gangsterami. Kiedy Mateusz idzie do klubu, żeby odebrać należną mu zapłatę za przepracowany miesiąc w barze, ludzie Szaro nie chcą z nim rozmawiać i pokazują chłoptasiowi, gdzie jest jego miejsce. Pobity dotkliwie Mateusz, trafia do szpitala, gdzie zjawiają się rodzice, dziadek, jego dziewczyna Magda, a także komisarz Majchrowski, który zamierza umorzyć śledztwo. Tomasz Zuber obawia się, że teraz mafia dobierze się do niego i zrujnuje mu biznes. Przerażony dekuje się w swojej firmie. Do akcji śmiało wkracza za to senior rodu, Zygmunt Zuber. Zirytowany tchórzostwem Tomasza i bierną postawą policji, postanawia na własną rękę wymierzyć sprawiedliwość sprawcom pobicia jego wnuka. Zygmunt Zuber skrzykuje dawnych towarzyszy broni z powstania warszawskiego, którzy mimo podeszłego już wieku nie zawahają się przeciwstawić warszawskim gangsterom, rządzącym niepodzielnie w stolicy. Zuber, Kotek, Rotor i Czujny, wspierani przez dawną sympatię Zygmunta z powstania, Gogę, oraz AL - owca Władka przygotowują plan operacyjny zniszczenia gangstera Szaro. Ważną rolę w tej akcji odegrają: słynne jajko Faberge oraz pani pułkownik Dowgird. 20:00 WIELKI NAPAD NA POCIĄG (THE FIRST GREAT TRAIN ROBBERY) Film sensacyjny, 106 min, Wielka Brytania 1978 Scenariusz na podstawie własnej powieści "The Great Train Robbery" i reżyseria: Michael Crichton Zdjęcia: Geoffrey Unsworth Muzyka: Jerry Goldsmith Aktorzy: Sean Connery, Donald Sutherland, Lesley - Anne Down, Alan Webb, Malcolm Terris, Robert Lang, Michael Elphick, Wayne Sleep i inni Gdyby Michael Crichton pozostał wierny medycynie i naukom biologicznym, które studiował na uniwersytecie Harvarda, jego sława lekarza prawdopodobnie nie wyszłaby poza obręb jednego miasta. Na szczęście, jeszcze jako student zaczął pisywać powieści wydawane pod różnymi pseudonimami (najczęściej John Lange), by w 1969 r. opublikować pierwszą książkę "Andromeda Strain" już pod własnym nazwiskiem. Jej ekranizacja spotkała się z dużym zainteresowaniem publiczności i Crichton uznał, że nic nie stoi na przeszkodzie, by także następne jego powieści trafiły na duży ekran. W 1973 r. sam stanął za kamerą i tak powstał jego autorski debiut - thriller "Świat Dzikiego Zachodu". Potem były kolejne, równie udane adaptacje: zrealizowana w 1978 r. "Coma" i późniejsza o 6 lat "Ucieczka". Największą sławę przyniosła jednak Crichtonowi powieść "Park Jurajski" i napisany na jej podstawie scenariusz filmu Stevena Spielberga. "Wielki napad na pociąg" to próba odtworzenia wydarzeń, które autor książki i jej filmowej adaptacji określił jako "pierwszy w historii napad na jadący pociąg". Historia ta wydarzyła się naprawdę w Anglii w 1855 r. Edward Pierce, podający się za bogatego przedsiębiorcę, postanawia - z pomocą niejakiego Agara, irlandzkiego specjalisty od otwierania sejfów i jego pięknej kochanki Miriam - obrabować pociąg, który kursuje na trasie Londyn - Folkestone i regularnie przewozi transporty złota. Trójka sympatycznych złoczyńców obmyśla szczegółowy plan napadu. Pierwszą przeszkodą, jaką muszą pokonać, jest zdobycie czterech kluczy otwierających zamki sejfu, w którym przechowuje się przewożone złoto. Wykorzystując swą urodę i wdzięk, Miriam uwodzi kolejno dyrektora banku i jednego z jego zastępców, zdobywając odciski dwóch kluczy. Z pomocą "Czystego" Willy'ego, sprytnego oszusta, Agar dostaje się do pilnie strzeżonego działu spedycji na stacji London Bridge i zdobywa odciski dwóch pozostałych kluczy. W dniu napadu nagła zmiana systemu ochrony cennego depozytu zmusza rabusiów do pośpiesznej korekty ich wcześniejszych planów. "Wielki napad na pociąg" ma wiele atutów dobrego, rozrywkowego kina: wartka akcja, sporo humoru, doskonale odtworzone realia wczesnowiktoriańskiej Anglii, a przede wszystkim znakomici aktorzy: Sean Connery, Donald Sutherland oraz Lesley - Anne Down. 22:20 GRANATOWY ZESZYT Film dokumentalny, 71 min, Polska, 2013 Reżyseria: Natasza Ziółkowska-Kurczuk Scenariusz: Natasza Ziółkowska-Kurczuk Zdjęcia: Tomasz Michałowski, Paweł Banasiak Film dokumentalny "Granatowy zeszyt" został zrealizowany w czasie, kiedy Sejm Rzeczpospolitej Polskiej ogłosił rok 2013 Rokiem Witolda Lutosławskiego. Projekt współfinansowany przez Instytut Muzyki i Tańca ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach projektu Lutosławski 2013 - Promesa. Film jest objęty również patronatem Związku Kompozytorów Polskich. Narracja w filmie jest prowadzona m.in. poprzez Leszka Możdżera, pianistę, jednocześnie autora opracowania muzycznego do filmu. Prosty i komunikatywny sposób opowiadania o muzyce, który stosuje Leszek Możdżer, z pewnością przyczyni się do odczarowania muzyki Lutosławskiego, która jest uważana za trudną. Jedną z warstw filmu są wywiady z ludźmi, którzy znali Witolda Lutosławskiego. Występują kompozytorzy i muzycy, soliści i dyrygenci z kraju i ze świata. W filmie pojawiają się m.in. Krystian Zimerman, Anne - Sophie Mutter, Steven Stucky, Kazimierz Kord, Krzysztof Zanussi, Julia Hartwig, Grzegorz Michalski, Monika Wolińska, Irena Santor, Jerzy Kornowicz, Krzysztof Jakowicz i wielu innych znamienitych gości. Osobistymi wspomnieniami dzieli się również usynowiony przez kompozytora Marcin Bogusławski. Z całą pewnością najważniejszym, obok postaci Witolda Lutosławskiego, bohaterem filmu jest muzyka kompozytora. Poprzez jego dzieła widz może zbliżyć się do tajemnicy twórcy, do tajemnicy człowieka, którą właśnie w swoich utworach za pomocą oryginalnego języka, kompozytor starał się przekazać swoim odbiorcom. Wiele miejsca zajmują dzieła najważniejsze w artystycznej biografii artysty, te, które ukazują kolejne kroki w budowaniu własnego języka muzycznego, a także te, które współgrają z poszczególnymi częściami filmu. Kluczem do odczytania filmu jest tytułowy "granatowy zeszyt" - notatnik Witolda Lutosławskiego, który, jak cała spuścizna po Lutosławskim, znajduje się w zbiorach Fundacji Paula Sachera w Bazylei. Owe zapiski w zeszycie stają się osią narracyjną filmu. 23:45 NA WSCHÓD OD HOLLYWOOD - SOFIA (SOFIA) Dramat, 82 min, Francja/Katar 2018 Scenariusz i reżyseria: Meryem Benm’Barek - Aloisi Aktorzy: Maha Alemi, Lubna Azabal, Sarah Perles, Faouzi Bensaidi, Hamza Khafif Akcja filmu została osadzona we współczesnych realiach Maroka, gdzie tradycja miesza się z nowoczesnością. 20 - letnia Sofia mieszka z rodzicami w Casablance. Jest w ciąży, ale nawet sama przed sobą nie chce się do tego przyznać. Obawia się konsekwencji, jakie ją czekają. Pozamałżeński seks jest w jej kraju karany więzieniem. Sofia musi podjąć ważne decyzje, które uratują honor rodziny i zaważą na całym jej przyszłym życiu. 01:25 SIMON BOCCANEGRA (SIMON BOCCANEGRA) Film muzyczny, opera, 142 min, Niemcy, 2020 Wykonawcy: Christian Gerhaher, Jennifer Rowley, Christof Fischesser, Otar Jorjikia, Nicholas Brownlee, Brent Michael Smith, Zürich Philharmonia, Chor Der Oper Zürich Intrygi, tragedie rodzinne, walka o władzę - te słowa trafnie opisują operę "Simon Boccanegra" Giuseppe Verdiego. A opera jest przerażająco aktualna: w tym utworze z tylko jedną kobiecą rolą mężczyźni piszą historię, a kobiety są jej ofiarami. Prapremiera nie powiodła się, ale prawie 25 lat później opera spotkała się z gromkim aplauzem podczas nowej inscenizacji w mediolańskiej La Scali. Andreas Homoki wystawił tę drugą, poprawioną, wersję w Operze w Zurychu. Ta premiera była jedną z ostatnich pod batutą ustępującego dyrektora muzycznego Fabio Luisiego i chwalonym debiutem Christiana Gerhahera w roli Simona Boccanegry.