TVP Dokument Poniedziałek, 30.01.2023 06:00 DZIKA POLSKA - PEŁNA ENERGII - PTASI KOCIOŁ Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2010 Scenariusz i reżyseria: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Zdjęcia: Tomasz Michałowski Prowadzenie: Tomasz Kłosowski Wielki kompleks stawów w okolicach Przemkowa na zachodnich rubieżach Polski to prawdziwe uroczysko. Wokół ciągnęły się jeszcze niedawno radzieckie poligony, dziś to prawdziwe odludzie. Stawy są dzikie, zarastają nadmiarem trzciny. Na otaczających je łąkach żyją rzadkie kuliki wielkie, bekasy, brodźce i czajki. Nie mógł tego nie zauważyć Marek Cieślak, dyrektor Przemkowskiego Parku Krajobrazowego, z zamiłowania ornitolog. Chcąc uchronić siedliska ptaków poprzez wykaszanie częściowo już zakrzaczonych łąk, a lustra stawów przed nadmierną inwazją trzciny, stał się propagatorem kotłów do spalania biomasy. Taki kocioł ogrzewa już siedzibę parku. Z siana i trzciny robi się tu tzw. balaty, stanowiące opał dla kotłów. Marek Cieślak nie jest zwolennikiem przerabiania trawiastej biomasy na brykiety, bo to energochłonny zabieg, ale jest orędownikiem instalowania kolejnych kotłów. W rozmowach z energetykami wyznaje jednak prostą, godną przyrodnika filozofię: "Jeżeli w pierwszym rzędzie mówią o kotle i energii - to z nimi nie współpracuję, jeżeli najpierw o przyrodzie - to tak!" 06:30 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.II - ODC. 20 JAK POWSTAŁA POLSKA? Cykl dokumentalny, 26 min, Polska, 2016 Scenariusz i reżyseria: Radosław Kotarski Jak spośród setek tysięcy plemion i grup wyłoniło się polskie państwo? Autorzy cyklu sprawdzają tropy powiązane z ewentualnym wpływem wikingów na formowanie się naszego kraju oraz to, jakie znaczenie miało dla nas przyjęcie chrześcijaństwa. Odwiedzamy Gniezno, Wolin, Poznań i Ostrów Lednicki i sprawdzamy, jak wyglądało codzienne życie, system wierzeń i obyczaje w okresie Chrztu Polski. Radosław Kotarski podąża śladami naszych praprzodków. 07:10 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 232 BISKUPIEC Magazyn, 20 min, Polska, 2022 Reżyseria: Ewa Grodzka Scenariusz: Barbara Adamczyk Zdjęcia: Jacek Banach, Jarosław Wątor Jaka jest historia powstania miasta? Jakie były najważniejsze wydarzenia? Biskupiec to miasto, które niezmiennie pozostaje nieodkryte. Jego sercem jest historyczny rynek - pod kątem prostym w kierunku czterech stron świata odchodzą od niego uliczki. Na rynku podziwiać możemy urokliwe kamieniczki mieszczańskie z pierwszej połowy XIX wieku. Ta najbardziej charakterystyczna znajduje się przy ul. Floriańskiej 2. Zbudowana jest w kształcie trapezu z barokowym szczytem dachu. Narożnik budynku, znajdującego się przy rzece Dymer, zdobi kapliczka z figurką św. Jana Nepomucena, patrona miasta, strzegącego go przed powodzią. Miejską atrakcją jest Muzeum Aparatów Fotograficznych - można się tam przenieść w czasy, gdy aparat fotograficzny był osobnym urządzeniem, a zamiast serii filtrów, miał w sobie kliszę, którą trzeba było wywołać i zrobić odbitki. 07:35 PODWODNY RAJ BORNEO - WYSPA SIBUAN Serial dokumentalny, 25 min, Polska, 2014 Scenariusz i reżyseria: Andrzej Misiuk Muzyka: Piotr Czubin Wokół pięciu rajskich wysepek, otaczających Borneo, które odwiedzimy, rozsiane są bogate w życie rafy koralowe. Prawdziwą perłą wśród nich jest Sipadan, mekka płetwonurków. Czy jednak można wejść do raju, nie zetknąwszy się wcześniej ze śmiercią? W jaki sposób żywioł oceanu zawłaszcza i wykorzystuje spoczywający na dnie wrak Syreny? Wody Indo - Pacyfiku są pełne fascynujących i groźnych stworzeń. Dokąd prowadzi Aleja Żarłacza? Czy uda nam się odkryć tajemnicę i spenetrować niebezpieczną Jaskinę Żółwia, gdzie śmierć od stuleci zbiera żniwo? Eksplorując wody wokół północno - wschodniego Borneo, nie tylko staniemy oko w oko z rekinami, żółwiami, barrakudami czy płaszczkami, ale także spotkamy Morskich Cyganów. Kim są? Jak żyją? Nie tylko woda kryje w sobie tajemnice. Tropikalny las deszczowy Borneo także pełen jest zagadek. Jak daleko uda się zapuścić w jego głąb, płynąc dziką rzeką Kinabatangan? Podczas fascynującej borneańskiej wyprawy odwiedzimy rezerwaty ginących gatunków: Sepilog, centrum rehabilitacji orangutanów oraz Labuk Bay, jedyne na świecie sanktuarium nosaczy. W niezwykłą podróż zabierze nas Piotr Matejek, doświadczony płetwonurek z 25 - letnim stażem, którego doświadczenie i wiedza przemienią wyprawę w prawdziwą przygodę. Podwodny raj Borneo to seria filmów dokumentalnych o świecie Borneo i zetknięciu z nim człowieka, dla którego podwodny świat jest całym życiem. 08:10 KARTOGRAFOWIE WSZECHŚWIATA (COSMIC FLOWS, THE CARTOGRAPHERS OF THE UNIVERSE) Film dokumentalny, 53 min, Francja, 2018 Reżyseria: Franois - Xavier Vives W tym filmie dokumentalnym poznamy wspaniałych naukowców, którzy zajmują się opisywaniem i odkrywaniem kosmosu. Któż nie popadł w zachwyt, podziwiając letnią nocą rozgwieżdżone niebo? Komu nie zawrócił w głowie widok Drogi Mlecznej przecinającej sklepienie niebieskie? Jak możemy pojąć swoje miejsce we wszechświecie w obliczu tej prawie niewyobrażalnej nieskończoności? Czy możemy się w nim zlokalizować? Ustalić swój adres w kosmosie? Wyobrazić sobie jego architekturę? Właśnie tym zajmują się nowi odkrywcy - astronomowie sporządzający mapy wszechświata. To kosmografowie. Ich celem jest zmierzenie i zmapowanie nieskończonej przestrzeni. Człowiek od zarania dziejów nieustannie przesuwa granice swojego poznania wszechświata. Podążając śladami XVI - wiecznych odkrywców, zrobili to astronomowie XX wieku i kontynuują te prace współcześni, tworząc nowe wykresy i mapy. Zmieniły się technologie, powstały spektakularne obserwatoria i teleskopy kosmiczne. Z Hawajów do Australii przez Republikę Południowej Afryki i Chiny, zapraszamy na spotkanie z niesamowitymi ludźmi i naukową przygodą, która zabierze nas do najwspanialszych miejsc na naszej planecie i w kosmosie. Jeden z tych zespołów, Cosmic Flows, opracował pierwszą, dynamiczną mapę supergromady, do której należy nasza galaktyka. To ważne odkrycie doprowadzi do wielu kolejnych. 09:10 BARWNY ŚWIAT PTAKÓW OGRODOWYCH (FEATHERED FRIENDS / GEFIEDERTE NACHBARN UNSERE GARTENVÖGEL) Film dokumentalny, 49 min, Austria, 2019 Reżyseria: Leander Khil, Mario Kreuzer Film dokumentalny o ptakach żyjących w naszych, europejskich ogrodach. Sekretne dramaty, strategie przetrwania i silne osobowości ujawniają się wśród ptaków w idyllicznej scenerii ogrodu. Przez wszystkie pory roku ptaki śpiewające rywalizują o źródła pożywienia, zawsze wypatrując swoich dwóch śmiertelnych wrogów: czającego się kota, krogulca nadlatującego zza ogrodzenia, węża wślizgującego się, by złapać jajka. Rudziki, strzyżyki, sikorki modraszki, kosy, jaskółki, jerzyki i szpaki to zaskakujące gwiazdy tego filmu, który zmienia nasze spojrzenie na pozornie znajome terytorium. 10:10 KOSTARYKA - RAJ MIĘDZY OCEANAMI (COSTA RICA OASIS BETWEEN TWO OCEANS / COSTA RICA - OASE ZWISCHEN ZWEI OZEANEN) Film dokumentalny, 43 min, Niemcy, 2017 Reżyseria: Marco Berger, Ana Maria Marin Podróżniczy dokument o Kostaryce i jej atrakcjach oraz ludziach, którzy tam mieszkają. Najlepsza kawa, dzikie plaże, pomiędzy dwoma oceanami. Tak zwana pura vida czyli "żyj pełnią życia". To w zasadzie mówi wszystko. Tucurrique, w centralnej, górzystej części kraju, jest skarbcem, którego strzeże Alvaró Araya. Droga do skarbu nie jest łatwa. Na drugą stronę rzeki trzeba się przeprawiać kolejką linową. Alvaró zbudował ją sam. W porze deszczowej rzeka tak przybiera, że wagonik nurza się w wodzie. Niektóre gatunki występują tylko w Kostaryce. Dlatego są tak cenne. Przesmyk między Ameryką Północną a Południową ma sześć stref roślinności. Nic dziwnego, że odkrywcy nazwali tę krainę bogatym wybrzeżem costa rica. Połowę jej powierzchni pokrywają lasy. Zwierzęta pełzają tu, wspinają się, skaczą, latają i biegają pod wiecznie zieloną powałą. 11:00 OD MORZA ŚRÓDZIEMNEGO DO AFRYKI POŁUDNIOWEJ - ODC. 6. NA BALKONIE BAŁKANÓW (FROM THE MEDITERANEAN TO SOUTH AFRICA / DE LA MEDITERRANE A L'AFRIQUE DU SUD. AUX BALCONS DES BALKANS) Serial dokumentalny, 13 min, Francja, 2010 Reżyseria: Yannick Charles Serial dokumentalny, który pozwoli poznać szlak od Morza Śródziemnego aż po Południową Afrykę. To balkon Bałkanów. Suchy jak pieprz, jałowy jak pustynia, gorący jak cegła. Widać je z Księżyca. Białe krople na błękicie Adriatyku. Zero drzew, same skały. Okruchy Chorwacji. Jak nie zgubić się w plątaninie wysp? Geologiczne dziwadło. Zagadka meteorologiczna. Park Narodowy Kornati. Mekka żeglarzy, amatorów zacisznych kotwicowisk. Mrowie wysepek, zatoczek. Bliżej wybrzeża pojawiają się jachtowe korki. Na niebie też ruch. Z ziemi poderwały się dwa ciężkie, wojskowe śmigłowce chinook powszechnie stosowane w Iraku i Afganistanie. Lecz Chorwacja nie toczy wojny. Na wybrzeżu i wyspach ani śladu konfliktu. Jednak w głębi kraju niedawna wojna Serbów z Chorwatami pozostawiła głębokie rany: spalone wioski, ślady po kulach. Jakby to było wczoraj. 11:15 MIZIOWA, ZGŁOŚ SIĘ Reportaż, 18 min, Polska, 1989 Scenariusz: Małgorzata Kałużyńska Jasak Zdjęcia: Stanisław Scieszko, Dariusz Gąsowski Jeden dzień z życia ratownika Górskiego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego, pełniącego służbę na Hali Miziowej w Beskidzie Żywieckim. 11:45 WYBUDZENI - JASIEK SZTOKFISZ Cykl dokumentalny, 28 min, Polska, 2022 Reżyseria: Krystian Orzeszko, Alina Mrowińska Scenariusz: Alina Mrowińska Zdjęcia: Michał Jarosiński Prowadzenie: Ewa Błaszczyk Po kilku latach emigracji Jasiek wrócił do Bukowiny Tatrzańskiej, chciał założyć rodzinę, wybudować dom. Plany i marzenia brutalnie przerwał tragiczny wypadek motocyklowy, do którego doszło na polnej drodze. Po wybudzeniu ze śpiączki Jasiek ważył 35 kilo, nie mówił, nie chodził mając zachowaną pełną świadomość. Dzięki wieloletniej walce całej rodziny wrócił do pełnego zdrowia. Dziś odwiedza chorych na oddziałach rehabilitacyjnych, żeby dać im nadzieję, zmotywować do pracy. 12:20 POLSKIE DZIEDZICTWO S.I - ODC. 3 Magazyn historyczny, 28 min, Polska, 2021 Reżyseria: Maciej Kłobucki Scenariusz: Maciej Kłobucki, Bartosz Kucharski, Yuliya Yukhymets Zdjęcia: Damian Szprejda, Jan Sojka, Bartosz Zaręba Prowadzenie: Stefan Tompson Magazyn historyczny o polskim dziedzictwie kulturowym na Kresach Wschodnich, prowadzony przez Stefana Tompsona, w którym przybliżona zostaje widzowi historia ziem polskich sprzed 1921 roku. Cykl prezentuje najciekawsze polskie posiadłości, usytuowane za naszą obecną wschodnią granicą. Ukazane są najciekawsze miejsca, zarówno te oczywiste i znane z przewodników, jak również te, o których już dawno zapomniano. Autorzy przedstawiają ich historię, opowiadają o ciekawostkach i legendach i omawiają polski aspekt dotyczący prezentowanych posiadłości. Przybliżają historię Polaków na danym terenie i zachęcają każdego widza do odwiedzin miejsc polskiego dziedzictwa kulturowego na Kresach Wschodnich. W trzecim odcinku Stefan Tompson zabiera nas na zachodnią Ukrainę, gdzie spotyka się Podole i Wołyń. To malownicze miejsce leży na wielkim, europejskim dziale wodnym. Przepływają tu rzeki, które dopływają zarówno do Morza Bałtyckiego, jak również do Morza Czarnego. Między dwoma pasmami wysokich wzgórz leży nieduże miasto o nazwie Krzemieniec. Na przestrzeni lat stało się ono ważnym, polskim ośrodkiem kulturowym oraz oświatowym i zyskało miano ''Aten Wołynia''. Miasto, w którym urodził się polski wieszcz, Juliusz Słowacki. 13:00 LENA NA BAŁKANACH - ODC. 3. DUNAJ Cykl reportaży, 23 min, Polska, 2021 Scenariusz i reżyseria: Konrad Zagórski Prowadzenie: Lena Urbańska Seria podróżnicza, niewiele mająca wspólnego z typowym przewodnikiem turystycznym. Dunaj to druga najdłuższa rzeka w Europie oraz północna granica Bałkanów. Razem z Leną wybierzemy się w podróż wzdłuż tej granicy, gdzie odwiedzimy rozlewisko Dunaju w Rumunii, Nowy Sad w Serbii czy miejsce, w którym Dunaj spotyka się z Drawą w Chorwacji. W każdym miejscu poznamy lokalnych bohaterów, którzy pokażą nam trzy różne perspektywy życia przy tej niesamowitej rzece. Będzie to odcinek o silnym związku człowieka z naturą. 13:30 TOMEK NA GRANICACH... RZECZYPOSPOLITEJ ODC. 10 Cykl reportaż, 23 min, Polska, 2020 Cykl reportaży o tym, co dzisiaj pozostało z dziedzictwa i kultury II Rzeczypospolitej. Nie tylko tego materialnego, ale przede wszystkim mentalnego. Kraju wyrosłego na pograniczu Zachodu i Wschodu, gdzie od wieków ścierały się wpływy wielkich mocarstw, etniczne namiętności, trwały religijne waśnie. Kraju, który z trudem próbował łączyć ten kipiący kocioł w jeden polityczny i cywilizacyjny organizm. 13:55 KLAN LISÓW (A FOXE'S TALE / CLAN DES RENARDS) Film dokumentalny, 51 min, Francja, 2018 Reżyseria: Anne Lapied, Erik Lapied Film dokumentalny o lisach. Pewnego zimowego, bardzo śnieżnego dnia, w sercu rezerwatu w wysokich Alpach, w skalistym, niedostępnym dla obcych świecie rodzi się piątka lisiąt. Zobaczymy jak ostrożnie poznają swój nowy świat, zawierają nowe znajomości z kozicą, świstakiem i koziorożcem. A gdy nadchodzi koniec lata okazuje się, że nie wszyscy mogą pozostać w tym samym miejscu. Odtąd życie małych lisów będzie serią prób. Część pozostanie w klanie, a inni będą prowadzić koczownicze życie w poszukiwaniu terytorium. Jak będą walczyć ze złotym orłem i powrotem stada wilków? Czy będą tolerować wędrującego lisa, który atakuje ich terytorium? Czasami wzruszający i pełen niespodzianek film, nakręcony w całości w naturalnym środowisku swobodnie wędrujących dzikich zwierząt, ukazuje niezwykłą zdolność tych lisów do przystosowania się do życia na dużych wysokościach. 14:55 DZIKIE KRAINY AUSTRALII - ALPY AUSTRALIJSKIE (AUSTRALIA’S WILD PLACES.) Film dokumentalny, 50 min, Niemcy, 2013 Reżyseria: Peters Moers, Rory Mcguinness Pięcioczęściowa dokumentalna opowieść o dzikich krainach Australii - prastarego kontynentu, pełnego skrajności. Kraju najbardziej jadowitych węży, osobliwych gatunków zwierząt i roślin. Przez dziesiątki tysięcy lat ludzie przystosowywali się tu do życia. Znosili ekstremalne warunki środowiskowe tej nieokiełznanej krainy, by z czasem ją pokochać. Od bujnych lasów deszczowych po spieczone słońcem pustynie i ośnieżone góry. Dzikie piękno tego kontynentu do dziś zachowało się w parkach narodowych. Zima w Alpach Australijskich. Zimne fronty atmosferyczne, nadciągające znad Oceanu Południowego, pokrywają białą powłoką stare drzewo, zwane śnieżnym eukaliptusem. Najbardziej odporne z eukaliptusów rozwijają się w chłodnym klimacie na dużych wysokościach. Rosną powoli, osiągając nieco ponad trzydzieści metrów. W rejonie Góry Kościuszki, najwyższego szczytu Australii, temperatura spada zimą do minus 20 stopni Celsjusza. Ponadto wieje tu silny mroźny wiatr. Tutejsze zwierzęta i rośliny przechodzą ciężki test wytrzymałości. Podczas gdy niektóre zwierzęta zapadają w sen zimowy, wombat jest aktywny przez całą zimę. Prowadzi głównie nocny tryb życia, ale teraz, z powodu braku pożywienia, wyszukuje je w ciągu dnia. Wieczorem jest zbyt zimno. Gruba warstwa śniegu utrudnia odnalezienie i dotarcie do pokarmu, jednak tego dnia pogoda mu sprzyja. Słońce ogrzewa jego gęste futro, a postępująca odwilż odsłania skrawki ziemi i rwący potok. Wombaty są bardzo silne. Ostrymi pazurami wykopują podziemne tunele. By dotrzeć do pożywienia, potrafią przebić się przez twardą lodową skorupę. Góry Śnieżne to najwyższa część łańcucha Wielkich Gór Wododziałowych, ciągnących się 3500 kilometrów wzdłuż wschodnich wybrzeży Australii od północnej, tropikalnej części stanu Queensland po stan Wiktoria. To trzeci pod względem długości łańcuch górski na świecie. Ale tylko w tej części wznoszą się wysokie szczyty i leży śnieg. W Górach Śnieżnych żyją tysiące dzikich koni sprowadzonych tu niegdyś przez osadników z Europy. W Alpach Australijskich konie te nazywane są brumby. Właśnie w tej górskiej krainie narodziła się legenda o Człowieku znad Śnieżnej Rzeki. Pod koniec września śnieg topnieje. Woda spływa rzekami, zasilając zieloną roślinność. Parki Narodowe Alp Australijskich to jedenaście obszarów chronionych na jedynych terenach wysokogórskich na tym rozległym kontynencie. Gdy na alpejskich pastwiskach znika lód i śnieg, powracają zgłodniałe kangury olbrzymie. Wiosną również płazy wyłaniają się na powierzchnię. Korobory z rodziny żółwinkowatych występują tylko w Alpach Australijskich. Wzory na ich ciele przypominają rysunki na ciałach aborygenów. W przeciwieństwie do większości gatunków żab, te nie skaczą i nie pływają. Niestety trafiły na australijską listę gatunków najbardziej zagrożonych wyginięciem. Kakadu żółtoczuba to duża papuga występująca na wschodnich obszarach Australii. Początki Alp Australijskich sięgają czasów, kiedy rozpadł się superkontynent Gondwana, z którego wyodrębniły się Australia, Ameryka Południowa, Indie, Afryka i Antarktyda.Olbrzymi bąbel wulkanicznej magmy uniósł skorupę ziemską, tworząc gigantyczny płaskowyż, który zapadł się w środkowej części. Jeden fragment pochłonęło morze, ale krawędź uskoku zachowała się w postaci wschodniego wybrzeża Australii. Po rozpadzie Gondwany poszczególne płyty kontynentalne zderzały się, powodując wypiętrzanie się gór. Przez całe epoki geologiczne postrzępiony, nowo powstały łańcuch górski był rzeźbiony przez wiatr, wodę i lód. Potem w dolinach rzek zamieszkali aborygeni. Co roku latem plemiona spotykały się wśród górskich szczytów, by pożywiać się ćmami. Wykurzali dymem owady z jaskiń, a potem wytwarzali z nich bogate w białko placki, które służyły im za pożywienie całe miesiące. Karłowaty opos górski. Jest symbolem Alp Australijskich. Jako jedyne australijskie zwierzę żyje ponad linią śniegu. Wyspecjalizowany, żywi się miejscowymi ćmami, które przybywają tu latem i odlatują zimą. Zjada także nasiona roślin rosnących tylko na okolicznych skałach. Karłowate oposy górskie, ćmy i drzewa Podocarpus lawrencei tworzą mały unikatowy ekosystem. Narodowe parki i rezerwaty na obszarze Alp Australijskich chronią jedyne wysokogórskie środowisko na kontynencie. Wszystko to w jedynej części Australii, którą można nazwać alpejską. 15:55 ENERGIA DO ŻYCIA 1. NIEZASPOKOJONE PRAGNIENIE (ENERGY OF LIFE / STROM DES LEBENS / 1. THE THIRST FOR ENERGY.) Film dokumentalny, 51 min, Szwajcaria, 2018 Reżyseria: Andrea Hauner Rok 2018 charakteryzował się najwyższym zużyciem energii w historii. Prognozy przewidują, że w nadchodzących dziesięcioleciach nasze zużycie energii elektrycznej będzie nadal drastycznie rosnąć. Jednocześnie zasoby tzw. paliw kopalnych - ropy, gazu, węgla - powoli, ale zdecydowanie maleją. Wątpliwe jest jednak, czy źródła odnawialne będą w stanie zrekompensować popyt. W dobie technologii i wysoce zdigitalizowanego świata myśl o braku prądu przeraża. Jak możemy zapewnić dostawy energii elektrycznej do coraz bardziej zelektryfikowanego społeczeństwa? Jak możemy sprawić, by energia elektryczna była przechowywana i przenośna? Energia elektryczna to gorący towar przyszłości. Tylko ci, którzy mają elektryczność, mogą generować dobrobyt i wzrost. Na świecie żyje siedem miliardów sześćset milionów ludzi. Co godzinę przybywa tysiąc nowych. Wszyscy całą dobę korzystają z prądu. Jak zaspokoimy ten głód energii? Nasze zapotrzebowanie na prąd podwoi się do dwa tysiące pięćdziesiątego roku. Czy dostarczy nam go wiatr i Słońce? 85 procent światowej energii pochodzi z paliw kopalnych, jednak ich zasoby są ograniczone, a na domiar złego ropa naftowa, węgiel i gaz niszczą nasz klimat. Czy przyszłością jest synteza jądrowa? 17:00 PRZEWODNIK PUTIFARA - ODC. 4 LONDYN, ZWIEŃCZENIE IMPERIUM (PUTIPHAR'S TRAVEL GUIDE A 19TH CENTURY GLOBE - TROTTER 4. LONDON, THE EMPIRE APEX) Serial dokumentalny, 52 min, Francja, 2019 Reżyseria: Sebastien Lafebvre, Stanislas Valroff Scenariusz: Helene Chevereau Petrus Putifar jest fikcyjnym podróżnikiem i autorem przewodników turystycznych. Odkrywa zabytki do odwiedzenia, muzea, ogrody, miejsca do zwiedzenia, spaceruje po miastach i dzieli się swoimi spostrzeżeniami. Czwarty odcinek to wizyta w siedzibie Monarchii Brytyjskiej, zwieńczeniu imperium, mieście, które urzeka swoim pięknem. Pod koniec XIX wieku Wielka Brytania jest największym światowym mocarstwem. Londyńska giełda jest najważniejszą giełdą na świecie. Najmocniejszą walutą jest funt szterling. Gospodarka Wielkiej Brytanii osiągnęła apogeum. Królowa Wiktoria włada imperium obejmującym między innymi Anglię, Szkocję, Walię, Irlandię, Kanadę oraz Indie. Siedzibą królowej jest pałac Buckingham. W centrum Londynu znajdują się Hide Park i Kensington Garden, liczące razem 250 hektarów. To zielone płuca miasta, które wraz z innymi terenami zielonymi walczą ze smogiem. 18:00 ZWYKŁE ZABURZENIE (NATURAL DISORDER) Film dokumentalny, 56 min, Dania, 2015 Scenariusz, reżyseria i zdjęcia: Christian Sonderby Jepsen Muzyka: Maja Romm, Jonas Colstrup Jacob Nossell to 27 - letni student dziennikarstwa i satyryk cierpiący na porażenie mózgowe. Ma trudności z koordynacją mowy i ruchów ciała, cierpi na sztywność i skurcze mięśni, ale pod względem umysłowym jest na równi z kolegami. I na tym polega problem. Jest zbyt inny od reszty, aby ta zaakceptowała go jako normalnego, a zbyt normalny, aby móc zaakceptować proponowany mu w społeczeństwie los. Jak zatem można zdefiniować pojęcia normalności i inności? Film dokumentuje postać uwięzionego w nie do końca sprawnym ciele zdrowego psychicznie człowieka, który chce zrozumieć swoje przeznaczenie, pokazać, że jego życie jest coś warte. Kwestionuje utarte pojęcia normalności i ludzkich ułomności, dowodząc jak cienka granica dzieli obie koncepcje. Dlatego w Duńskim Teatrze Królewskim reżyseruje spektakl, w którym odkrywa sens tożsamości i normalności, rozważając przy okazji, czym tak naprawdę jest życie. Wychodzi na ulice z kamerą i mikrofonem, pytając zatrzymanych przypadkowo ludzi, co ich zdaniem jest w życiu normalne. Rozmawia z doktorem filozofii i neurologii o pojęciu normalności i pozwala na zeskanowanie własnego mózgu oraz DNA. Musi jednak zmierzyć się z własnymi ograniczeniami, z którymi ma do czynienia od dzieciństwa. Największym z nich jest strach przed uznaniem za niepełnosprawnego, czego za wszelką cenę stara się uniknąć. Film jest pogodnym portretem człowieka, którego odważna, autoironiczna postawa wobec świata zmusza do konfrontacji z problemem dotyczącym nas wszystkich. Czym jest dziś pojęcie normalności i czy uległo ono konstruktywnej zmianie w czasach, w których nauka wyprzedziła ewolucję? 19:05 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - ŚWIĘTE GÓRY WUDANG (FLAVORS) Serial dokumentalny, 49 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos Ta niezwykła seria dokumentalna pomaga odkryć bogactwo, magię i piękno najciekawszych miejsc na świecie: ich naturalne cuda i sławne zabytki, wytwory lokalnych rzemieślników i zapierające dech w piersiach krajobrazy. W każdym odcinku na widzów czeka niezapomniana podróż przez tradycję i historię kolejnego kraju, który jest wymarzonym miejscem docelowym każdego podróżnika. W tym odcinku - góry Wudang. 20:10 PORTRETY DOKUMENTALNE. S.I - ANNA FERENS Cykl dokumentalny, 29 min, Polska, 2021 Scenariusz: Agnieszka Wąsikowska Zdjęcia: Grzegorz Myjkowski Cykl pod nazwą "Portrety dokumentalne", to seria rozmów z wybitnymi filmowcami zajmującymi się sztuką dokumentu. Bohaterami poszczególnych odcinków są zarówno uznani twórcy tego gatunku, jak i przedstawiciele młodego pokolenia filmowców - dokumentalistów. Cykl ma na celu stworzenie panoramy polskiego dokumentu poprzez realizację filmowych portretów opowiadających o danym twórcy, jego drodze i przekrojowo opisujących jego twórczość na przykładzie wybranych dzieł. Bohaterką tego odcinka jest Anna Ferens. 20:50 GDZIE ROSNĄ POZIOMKI? Film dokumentalny, 51 min, Polska, 2006 Scenariusz i reżyseria: Anna Ferens Zdjęcia: Józef Szymura Las w Bykowni pod Kijowem kryje szczątki ponad 30 tysięcy ofiar NKWD, w tym kilku tysięcy Polaków. W 2006 roku ekipa polskich archeologów przy współpracy strony ukraińskiej prowadziła tam prace ekshumacyjne, które potwierdziły, że na cmentarzysku spoczywają Polacy. W tym czasie do bykowieńskiego lasu przyjechały również dwie osoby, których ojcowie są prawdopodobnie właśnie tam pogrzebani. Film opowiada o historii tego miejsca, o postrzeganiu go przez okolicznych mieszkańców i o poszukiwaniu grobów ojców. 21:50 ZAPOZNAM PANIĄ Film dokumentalny, 28 min, Polska, 2005 Scenariusz i reżyseria: Anna Ferens Zdjęcia: Piotr Wąsowski Film rozpoczyna się sielskim obrazkiem, ukazującym piękno polskiej wsi. Zielone pola, drzewa, w oddali widać niewielki domek z drewnianym płotem, nieopodal wije się boczna droga, a tuż przy niej stoi słup telegraficzny z bocianim gniazdem na wierzchołku. Życie toczy się tu leniwie, z dala od wielkomiejskiego zgiełku. Na łąkach spokojnie pasą się krowy, konie. Bohaterowie dokumentu - Adam, Józek, Andrzej - są sobie obcy i mieszkają w różnych wsiach na Podlasiu, jednak łączy ich wiele. Wszyscy trzej są kawalerami w średnim wieku i szukają towarzyszek życia, z którymi mogliby dzielić życie i codzienny trud na gospodarstwach, które teraz sami prowadzą. Statystyki podają, że na wsi polskiej od wielu lat brakuje młodych, wolnych kobiet, które uciekają do wielkich miast w poszukiwaniu męża i przede wszystkim lżejszej pracy. Jeden z bohaterów żali się, że w jego wsi zostały jedynie mężatki albo małolatki. Dramatycznie przedstawia się również sytuacja w sąsiednich wioskach. Autorzy filmu w dość lekki sposób pokazują problem, który stał się bolączką społeczną nie tylko u nas, ale w całej zjednoczonej Europie. Przed kamerami pokazują swoje twarze samotni rolnicy, mężczyźni w sile wieku, borykający się z trudami samodzielnego prowadzenia gospodarstw rolnych. Bez skrępowania opowiadają o swoich problemach, zainteresowaniach, marzeniach. Pełni nadziei czekają na swój dzień, w którym spotkają odpowiednią kandydatkę na żonę - kobietę wrażliwą, dobrą, która zechce dzielić z mężem nie tylko radości, ale i troski i jeszcze urodzi dzieci. Losem swoich synów martwią się również ich starzejące się matki, które pragną dożyć czasów, kiedy pod ich dachem zamieszka synowa, a po obejściu będą się kręcić wnuki. Adam, Andrzej i Józek podejmują różne próby znalezienia dla siebie żon. Zadanie nie jest łatwe, kawalerowie zdają sobie sprawę, że nie są zbyt młodzi, do tego mieszkają daleko od miasta, gdzie jest najwięcej niezamężnych kobiet, które zresztą i tak nie mają zamiaru przenosić się na wieś. Obecność kamery wręcz stymuluje ich do działania, są zdeterminowani i gotowi na każde wyzwanie, choć z drugiej strony obawiają się, że mogą trafić z deszczu pod rynnę. W poszukiwaniach drugiej połowy korzystają z "kącika samotnych serc" w lokalnej gazecie, prowadzą korespondencję SMS - ową, rozmawiają przez telefon. Możliwości i ofert jest wiele, ale jak wybrać tę właściwą? "Mężczyzni do wzięcia" muszą uwierzyć w odmianę swojego losu, zwłaszcza że jednemu z nich sprzyjają gwiazdy. Wróżba mówi, że nie tylko czeka go wkrótce wesele, ale w perspektywie są także dzieci. Cóż, marzenia często się spełniają. 22:30 ODNALEZIONA DROGA Reportaż, 23 min, Polska, 2005 Autor: Anna Ferens Zdjęcia: Piotr Wąsowski Muzyka: Marek Czapczak Opowieść o młodej Polce, Agacie, która przed czternastu laty przyjęła islam. Urodziła się w Rykach, w rodzinie katolickiej. Pod wpływem swego późniejszego męża, Algierczyka, Abedelwahaba Bouali, który przyjechał do Polski na studia, zmieniła wyznanie. Pobrali się, obecnie mieszkają w Białymstoku, gdzie prowadzą Centrum Islamskie. Mają troje dzieci. Agata zaprosiła ekipę filmową do swego domu, zgodziła się opowiedzieć o swoim życiu i religii, którą teraz wyznaje i zgodnie z którą żyje. Na co dzień nakrywa głowę chustą, nosi tradycyjne stroje muzułmanek. Modli się 5 razy dziennie, gotuje arabskie potrawy, unika alkoholu i innych używek. Chusty noszą także jej córki, ale tylko wówczas, gdy idą na zajęcia z języka i kultury arabskiej. Agata czuje się szczęśliwa i spełniona jako kobieta, żona i matka. Nie uważa, by była dyskryminowana przez islam, nie spotkała się również z przejawami dyskryminacji czy potępienia ze strony otoczenia. W filmie pojawia się także kilkoro innych młodych Polaków, którzy zostali muzułmanami: Ayesha, Scarlett, Marcin i Maciej świadomie dokonali wyboru, choć często musieli pokonywać opór bliskich przeciwnych ich decyzji, nierozumiejących jej. Oni sami jednak znaleźli w islamie to, czego nie dało im chrześcijaństwo: głęboką identyfikację ze swoją religią, pragnienie życia w czystości, pełniejsze oddanie się Bogu. Zmiana religii pociągnęła za sobą zainteresowanie arabską kulturą, językiem, historią. Nowi wyznawcy islamu, często ludzie z dyplomami, czują się dzięki temu bogatsi wewnętrznie, ich życie zyskało - jak twierdzą - nowy wymiar. 23:00 RZECZPOSPOLITA REAKTYWACJA Film dokumentalny, 59 min, Polska, 2018 Scenariusz i reżyseria: Anna Ferens Zdjęcia: Michał Ślusarczyk, Marcin Peresada Film w atrakcyjny i nowoczesny sposób opowiada o odbudowie Polski po odzyskaniu niepodległości w 1918 r. Pokazuje tę niezwykłą energię, która wyzwoliła się w Polsce po odzyskaniu niepodległości zarówno wśród intelektualnych elit, jak i zwykłych ludzi. Bohaterami są wynalazcy, naukowcy, ekonomiści, których myśli i osiągnięcia przyczyniły się do rozkwitu Polski w okresie międzywojennym. Wiele z tych wynalazków zostało wykorzystanych na całym świecie i przyczyniło się do rozwoju ważnych dziedzin nauki. W filmie występują potomkowie, często nieznanych bohaterów 20 - lecia oraz historycy z Polski, USA i Francji, m.in.: prof. Wacław Szybalski z Madison, prof. Donald Pienkos z Milwaukee, prof. Dominic Pacyga z Chicago, dr Christophe Laforest z Paryża. Film nagrodzony na Polish Film Festival in America w Chicago w 2018 r. - nagroda za najlepszą reżyserię. 00:10 KRAKÓW MAŁO ZNANY - WIEŻE I DACHY KRAKOWA Film dokumentalny, 32 min, Polska, 1971 Scenariusz: Czesław Kruszelnicki Zdjęcia: Jan Popczyk Prowadzenie: Czesław Kruszelnicki Czesław Kruszelnicki zaprasza widzów do obejrzenia dachów i wież Krakowa z góry o różnych porach dnia, przy zmiennej pogodzie. W ten sposób zobaczymy, jakie są związki pomiędzy dziełem człowieka - budowlą a krajobrazem - dziełem natury. Porównania panoram Krakowa z różnych jego stron ze starymi, XVII - wiecznymi sztychami miasta dokona Jerzy Banach, dyrektor Muzeum Narodowego w Krakowie i autor książki o dawnych widokach Krakowa. A prof. Wiktor Zin opowie o hełmach na Wieżach Mariackich, na kościele św. Piotra i Pawła i na romańskim kościele św. Andrzeja, o dachu Sukiennic i kamienic okalających Rynek Główny. 00:45 NOTACJE - MARIA DĘBSKA STRZAŁY, NIENAWIŚĆ I HONOR Cykl dokumentalny, 9 min, Polska, 2017 Maria Dębska była sanitariuszką i strzelcem w czasie powstania warszawskiego. Gdy wychodziła z domu 1 sierpnia 1944 roku nie przypuszczała, że wróci dopiero po dwóch latach. Opowiada o sensie powstania, walkach w Warszawie i najbardziej dramatycznych chwilach. Maria Dębska urodziła się w Warszawie, w 1926 r. Mając zaledwie siedemnaście lat, wstąpiła do Armii Krajowej. Po przeszkoleniu tworzyła razem z koleżankami patrol sanitarny AK w Warszawie. Walczyła w powstaniu warszawskim w zgrupowaniu Bartkiewicz. Po zakończeniu wojny skończyła Akademię Stomatologiczną. W 1959 roku wyjechała z Polski. Mieszka w Kalifornii, w Stanach Zjednoczonych. 01:05 ZIEMIA BEZDOMNYCH Film dokumentalny, 49 min, Polska, 2016 Reżyseria: Marcin Krawczyk Jest to projekt filmu poświęcony ludziom bezdomnym, którzy od 2007 roku budują jacht pełnomorski. Ich celem jest ukończenie budowy jachtu i wypłynięcie w półtoraroczny rejs dookoła świata. Ideę zaszczepił w nich kamilianin ojciec Bogusław, który zmarł w 2009 roku. Pomysł na budowę jachtu i opłynięcie nim świata stał się tym największym wyzwaniem dla jego podopiecznych. Misja trwa, bezdomni z kapitanem realizują wspólne marzenie, nie tylko po to, by przełamać stereotyp bezdomności, ale przede wszystkim, by pomóc samym sobie. Czy uda się dokończyć rozpoczęte dzieło co daje siłę i motywację do kontynuowania wzniosłej idei. 02:05 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - TAJEMNICA PUSTELNIKA Magazyn historyczny, 22 min, Polska, 2021 Autor: Adam Sikorski Magazyn historyczny prezentujący wydarzenia i różne aspekty dawnej i najnowszej historii Polski. W programie podejmowane są zatarte, zagubione, zakłamane wątki polskiej historii. Autor poszukuje odpowiedzi na pytania o naszą wspólną przeszłość. Okazuje się, że wiele odpowiedzi leży w rodzinnych archiwach, zdjęciach, dokumentach i wspomnieniach ludzi. Program mobilizuje do poszukiwań lokalne środowiska miłośników historii, których nie brakuje w żadnym zakątku kraju. 02:40 ŚWIADEK HISTORII Film dokumentalny, 75 min, Polska, 2000 Scenariusz i reżyseria: Ireneusz Engler Zdjęcia: Ładysław Lipkowski Filmowy portret Jana Nowaka - Jeziorańskiego, a właściwie Zdzisława Jeziorańskiego, który przez całe swoje dorosłe życie był łącznikiem między Polakami w kraju i na emigracji. 04:05 PRAWO JAZDY Film dokumentalny, 30 min, TVP 2000 Scenariusz i realizacja: Jerzy Bogucki Zdjęcia: Beata Bogucka Muzyka: Bogdan Kozon, Marcin Harlender, Mariusz Jodko, Iga Kozon Filmowy portret Bogdana Kozona, człowieka wyjątkowego, który już jako chłopiec marzył o tym, by prowadzić samochód, i już wtedy próbował. Potem przez wiele lat siedząc za kierownicą pokonywał setki kilometrów, choć nie miał prawa jazdy. Łamał przepisy, kiedy jednak ogląda się ten dokument, naprawdę trudno go za to potępić. W dzieciństwie uległ wypadkowi. Lekarze uratowali mu życie, lecz już nie był jak inne dzieci. Szpitale, sanatoria, szkoła specjalna. Kiedy dorastał, boleśnie odczuwał swoją fizyczną niedoskonałość. Była taka widoczna. Myślał, że w przyszłości zamieszka w dużym mieście, wtopi się w tłum i nikt nie będzie na niego zwracał uwagi. Stało się inaczej. Ojciec był muzykiem. Podsuwał mu instrumenty. Dźwięki towarzyszyły mu zawsze. Jako student zarabiał grając na harmonijce ustnej na wrocławskim rynku. Gra na trąbce i innych instrumentach. W szkole nauczono go pływać. Bardzo chciał posiąść tę umiejętność, zwłaszcza że ojciec się utopił. Osiągnął w tej dziedzinie mistrzowski poziom. Był w reprezentacji Polski na olimpiadach specjalnych w Nowym Jorku - skąd wrócił z czterema złotymi medalami - i Seulu. Zdał na Akademię Sztuk Pięknych. Dziś jest malarzem. Najpiękniejsza na uczelni dziewczyna, Iga, została jego żoną. Mają dzieci. Bogdan Kozon ma już prawo jazdy. Kierownica jego samochodu jest wyjątkowa, przystosowana dla kogoś tak wyjątkowego jak on. Nalepka na jego samochodzie informuje, że kierowca jest niepełnosprawny. Kiedy Bogdan Kozon był dzieckiem, poraził go prąd i spalił mu dłonie. W filmie, w sposób subtelny i refleksyjny pokazującym postać Bogdana, opowiada o sobie sam bohater, mówią o nim także jego bliscy, przyjaciele i znajomi.