TVP Historia Sobota, 04.02.2023 07:10 WISŁA OD ŹRÓDŁA DO UJŚCIA - ODC. 1. OD ŹRÓDEŁ WISŁY DO UJŚCIA DUNAJCA Film dokumentalny, 53 min, Polska, 2013 Reżyseria: Paolo Volponi Obraz Wisły - od źródła do ujścia. Autorzy pokazują jej wyjątkowe wartości jako strategicznego zasobu naturalnego Polski i Europy. Film składa się z trzech odcinków podzielonych zgodnie z charakterystyką geograficzną rzeki: 1) Wisła Górna, 2) Wisła Środkowa, 3) Wisła Dolna. W trakcie filmu przemierzamy blisko 1000 km wzdłuż biegu Wisły w towarzystwie dwóch przewodników duchowych. Poprzez pryzmat ich widzenia odkrywamy rzekę, jej piękno i jej problemy. Jednym z nich jest hydrolog naukowiec, który przemierza całą Wisłę i pobiera próbki wody do przeprowadzenia analiz jej jakości; drugim zaś jest ryba łosoś. Ryba ta wyginęła z wód Wisły w 1985 r. , a obecnie jest przedmiotem wieloletniego projektu reintrodukcji prowadzonego w dopływach Górnej Wisły. W pierwszym odcinku widzimy, jak narybek łososia zostaje wypuszczany przez członków WWF (World Wild Fund for Nature) do krystalicznych wód dopływu Górnej Wisły, następnie śledzimy rozwój aż do momentu, kiedy zacznie spływać do morza. 08:10 KUCHNIA JAGIELLONÓW - ODC. 5. SYNOWIE JAGIEŁŁY POCZĄTEK EKSPANSJI. SMAKI OD MORZA DO MORZA. Magazyn, 25 min, Polska, 2020 Reżyseria: Jerzy Grabowski Scenariusz: Łukasz Modelski Wykonawcy: Łukasz Modelski (prowadzący) "Kuchnia Jagiellonów" jest cyklem, w którym autorzy przedstawiają czasy dynastii Jagiellonów od strony kuchni. Kuchnia tamtych czasów to nie tylko tłuste mięsiwa suto podlewane miodem. To kuchnia pełna finezji, owoców, warzyw, zup i wypieków. W tym odcinku prowadzący Łukasz Modelski przedstawi przepis na duszoną szynkę z ogórkami w piwie pszenicznym. Poznamy też przepis na pilaw. 09:05 WOJNA DOMOWA - ODC. 14/15 - NOWY NABYTEK Serial komediowy, 36 min, Polska 1965 Reżyseria: Jerzy Gruza Scenariusz: Maria Zientarowa, Jerzy Gruza Zdjęcia: Antoni Wójtowicz Muzyka: Jerzy Matuszkiewicz Aktorzy: Irena Kwiatkowska, Kazimierz Rudzki, Krzysztof Musiał, Elżbieta Góralczyk, Alina Janowska, Andrzej Szczepkowski, Jarema Stępowski, Anna Jaraczówna, Edward Dziewoński, Krystyna Borowicz, Danuta Wodyńska, Adam Mularczyk, Sylwester Przedwojewski, Maria Klejdysz Paweł znajduje w gazecie ogłoszenie, że z ważnych powodów rodzinnych ktoś oddaje za darmo pudla z rodowodem. Ojciec nie chce słyszeć o żadnym psie, ale Pawłowi i Anuli udaje się namówić panią Irenę, by odpowiedziała na ogłoszenie. Pan Lejko przywozi pudla Korka, który nie znosi jego 3 - letniego synka. Korek jest bardzo ładny, ale ciągle leje, zostaje więc przechrzczony na Lejka. Poza tym gryzie książki, kapcie, jest nie do wytrzymania. Teraz państwo Kamińscy dają ogłoszenie, ale nikt się nie zgłasza. Pani Irena i Anula odwożą więc psa poprzednim właścicielom i sprowadzają cykliniarzy. Tymczasem pani Lejko z gazetą w ręku zjawia się w mieszkaniu Kamińskich w przekonaniu, że chodzi o innego psa. Korek - Lejek nie gryzie już Jędrusia, pan Lejko cieszy się z jego powrotu. Najbardziej rozczarowany jest pan Jankowski, który uczył psa dobrych manier. 09:45 TROPIĄC DINOZAURY Film dokumentalny, 24 min, Polska, 2021 Scenariusz: Dorota Kosierkiewicz Historia badań tropów dinozaurów w dolinie Kamiennej w Świętokrzyskiem. Trwają prace nad powołaniem Geoparku Dolina Kamiennej w woj. świętokrzyskim. Rzeka Kamienna ciągnie się strugą przez przedziwną krainę. Setki milionów lat temu mieszkały tu dinozaury i inne przedziwne stwory. Przełom rzeki słynie z naturalnych odsłonięć i starych kamieniołomów. 13:10 ZIMA STULECIA Film dokumentalny, 26 min, Polska, 2018 Scenariusz: Grzegorz Sieczkowski Zdjęcia: Adam Fręśko Film przedstawia historię kataklizmu, który w nocy z 31 grudnia 1978 na 1 stycznia 1979 roku sparaliżował znaczną część Europy, w tym Polskę. Gwałtowny atak mroźnej i śnieżnej zimy spowodował ogromne straty materialne, zdezorganizował życie społeczne i gospodarcze całego kraju. 13:50 MOBY DICK (MOBY DICK) Dramat przygodowy, 110 min, USA, 1956 Autor: Herman Melville Reżyseria: John Huston Scenariusz: John Huston, Ray Bradbury Aktorzy: Richard Basehart, Gregory Peck, Leo Genn, James Robertson Justice Rok 1841. Marynarz Ismael zaciąga się w porcie New Bedford na statek wielorybniczy kapitana Ahaba. Statek kieruje się ku Azorom. Kapitan Ahab wyjawia marynarzom cel wyprawy: za wszelką cenę muszą schwytać białego wieloryba - olbrzyma. 16:20 300 MILIONÓW LAT - WIELKA KOLIZJA - ODC. 1 (300 MILIONS YEARS) Film dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2016 300 milionów lat obejmuje okres dramatycznego kształtowania się europejskiego kontynentu: od karbonu do dzisiaj. Podczas tego długiego okresu Europa podróżowała pomiędzy różnymi strefami klimatycznymi, była przemieniana przez różne żywioły i kolizje z innymi kontynentami. Z perspektywy geologicznej ludzie żyją na Ziemi zaledwie od kilku chwil, jednak już podczas tego krótkiego okresu przemienili naszą planetę. Za pomocą grafiki komputerowej i wyjątkowych zdjęć filmu ukazuje geologiczną historię Europy: odc. 1: Wielka kolizja; odc. 2: Ziemia człowieka. 17:25 SPÓR O HISTORIĘ - POSPOLITE RUSZENIE Dysk./wywiad/debata, 31 min, Polska, 2021 Scenariusz: Elżbieta Szumiec - Zielińska Wykonawcy: Tomasz Muller(Prowadzący) Pospolite ruszenie to najstarsza w dawnej Polsce forma organizacji siły zbrojnej. Początkowo obejmowało ogół ludności, a od XIII wieku uczestniczyła w nim szlachta. Kto by nie stawał do boju lub w innych względach od ogółu oddzielał się, takiego wszyscy mają na życiu i dobrach karać, a ma być uważany, jakoby się sam zrzekł dobrej czci i wiary, deklarowano podczas zjazdu szlachty w Nowym Mieście Korczynie, za panowania Władysława Warneńczyka. W Polsce obowiązywała zasada, że każdy, kto ziemię miał, ten bronić orężem ojczyzny musiał. Kiedy po raz pierwszy polskie źródła historyczne wspominają o pospolitym ruszeniu? Od kogo zależało zwołanie pospolitego ruszenia? Dlaczego początkowo pospolite ruszenie obejmowało wszystkich, a później tylko szlachtę? Jak do tego doszło? Jakie były obowiązki podlegających pospolitemu ruszeniu? Kto dowodził pospolitym ruszeniem? Jak te oddziały wypadały w konfrontacji w formacjami zaciężnymi? Największe sukcesy pospolitego ruszenia. Czy pospolite ruszenie pokazane przez Henryka Sienkiewicza w "Potopie" tak właśnie wyglądało? Do kiedy funkcjonowało pospolite ruszenie? Goście: dr hab. Dariusz Kupisz - Uniwersytet Marii Curie - Skłodowskiej, dr Przemysław Gawron - Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego i dr Zbigniew Hundert - Uniwersytet Warszawski. 18:05 CHŁOPI - ODC. 7/13 - BÓR Serial obyczajowy, 51 min, Polska 1972 Reżyseria: Jan Rybkowski Scenariusz: Jan Rybkowski, Ryszard Kosiński Zdjęcia: Marek Nowicki Muzyka: Adam Sławiński Aktorzy: Władysław Hańcza, Emilia Krakowska, Ignacy Gogolewski, Krystyna Królówna, August Kowalczyk, Magda Wołłejko, Kazimierz Wichniarz, Tadeusz Janczar, Franciszek Pieczka, Aleksander Fogiel, Stanisław Milski, Wiesława Kwaśniewska, Zofia Merle, Józef Nowak Antkowi nie układa się romans z Jagną, młody Boryna pije na umór. Hanka udaje się do jego ojca po pomoc. Antek urządza jej za to potworną awanturę, żona grozi mu siekierą. Zaczyna się wyrąb lasu. Wójt proponuje wniesienie skargi na dziedzica. Roch tłumaczy chłopom, że serwituty z lasu należą się także najbiedniejszym. Chłopi boją się jednak, że zanim legalnie dojdą sprawiedliwości, lasu już nie będzie. Cała wieś z Maciejem Boryną na czele rusza przeciw drwalom. Wywiązuje się walka, drwalom pomaga służba dworska. Zaczajony za drzewami Antek chce zastrzelić ojca, ale zmienia zamiar. Kiedy Maciej osuwa się na ziemię ugodzony przez borowego, Antek dopada napastnika i zabija. 19:00 GIGANCI HISTORII - KAZIMIERZ GÓRSKI, TRENER WSZECH CZASÓW I JEGO "ORŁY". Teleturniej, 46 min, Polska, 2022 Reżyseria: Tomasz Motyl Scenariusz: Mikołaj Korzyński Wykonawcy: Przemysław Babiarz (prowadzący) Trener, który legendą stał się za życia. Najpierw dał Polakom olimpijskie złoto w Monachium, potem dzięki niemu nasza reprezentacja pierwszy raz po wojnie zagrała na mistrzostwach świata i wywalczyła trzecie miejsce, pokonując Brazylię. Kazimierz Górski trener wszech czasów, który zawsze pozostawał skromnym człowiekiem. Ze szczerym uśmiechem mówił: Jedni rodzą się do skrzypiec, inni do munduru. Ja urodziłem się do piłki. Piłkarze nazywali Górskiego ojcem. Dziennikarze i eksperci trenerem tysiąclecia. Koledzy z boiska Sarenką. Słynne Orły Górskiego stały się wzorem i punktem odniesienia dla następnych pokoleń. Niejeden marzył o tym, by być jak Deyna, Lubański czy Lato. Miał futbolowy rentgen. Dzięki temu, z każdego ze swoich podopiecznych wydobywał to, co najlepsze. Zjednywał sobie ludzi. Dla swojej drużyny był dwunastym zawodnikiem. A dla kibiców - niezwykłym człowiekiem. Kazimierz Górski. Trener wszech czasów i jego Orły. W tym odcinku teleturnieju zapytamy o najpiękniejsze momenty w dziejach polskiej piłki. 19:50 KALENDARIUM POWSTANIA STYCZNIOWEGO 1863 - ODC. 5 Felieton, 5 min, Polska, 2022 Scenariusz: Bartłomiej Grudnik Celem cyklu jest przybliżenie, z okazji 160. rocznicy wybuchu, największego zrywu niepodległościowego podjętego przez Polaków w okresie zaborów. Powstanie styczniowe jest jedną z najważniejszych cezur w dziejach polskich walk niepodległościowych. Ogromny w skali i liczbie działań zryw, choć zakończył się klęską, stanowił punkt odniesienia dla pokolenia, które w 1918 roku wywalczyło nam Niepodległość. W sześcioodcinkowym cyklu rozmów ze specjalistami tego okresu dziejów, wybitnymi polskimi historykami chcemy przybliżyć sytuację polityczną, gospodarczą i społeczną na ziemiach przed wybuchem powstania jak i po jego zakończeniu, przedstawić przebieg walk powstańców, organizację i uzbrojenie oddziałów powstańczych, jej przywódców i mniej znane szerokiemu gronu odbiorców epizody irredenty. 20:00 TRZEJ MUSZKIETEROWIE (THREE MUSKETEERS) Film przygodowo - kostiumowy, 102 min, Wielka Brytania/Panama 1973 Reżyseria: Richard Lester Scenariusz na podstawie powieści Alexandra Dumasa ojca: George MacDonald Fraser Zdjęcia: David Watkins Muzyka: Michel Legrand Aktorzy: Michael York, Oliver Reed, Frank Finlay, Richard Chamberlain, Raquel Welch, Charlton Heston, Faye Dunaway, Christopher Lee, Geraldine Chaplin, Jean - Pierre Cassel i inni Chociaż powieści Alexandra Dumasa mają dziś coraz mniej czytelników, zainteresowanie nimi nie wygasło całkowicie. Tyle że młodszym generacjom perypetie D'Artagnana i jego trzech dzielnych przyjaciół z gwardii Ludwika XIII znane są przede wszystkim z ekranu. Dumasowscy muszkieterowie tak bardzo fascynowali filmowców, że od początku istnienia kina nie było dziesięciolecia, w którym nie powstałaby choćby jedna nowa próba przedstawienia ich przygód. Pierwszy sięgnął po fabułę "Trzech muszkieterów" Georges Melies w 1909 r. , kolejne wersje powstawały w Ameryce, Włoszech, Meksyku, Argentynie i oczywiście we Francji. Sam Richard Lester w 1989 r. ponownie zaprosił na plan tych samych aktorów, aby zrealizować "Powrót muszkieterów". Powieść Dumasa poddawano także przeróbkom komediowym i parodystycznym, jak choćby w przypadku ekranizacji Maxa Lindera z 1922 r. Krytyka zgodnie uznała dzieło Lestera za jedno z najbardziej udanych w całej historii Dumasowskich ekranizacji. Zdjęcia kręcono w plenerach Hiszpanii, nawet do ról epizodycznych zaangażowano aktorskie sławy, a scenograf i kostiumolog mieli nieograniczone pole do popisu. Mimo wartkiej, pełnej brawurowych pojedynków akcji oraz wątku melodramatycznego, nie jest to jednak tradycyjny film "płaszcza i szpady". Całość przeniknięta jest duchem przewrotności i ironii, plebejskiej zabawy, która okazała się bardzo bliska literackiemu pierwowzorowi. Zachwycając publiczność widowiskowym przepychem, reżyser dostrzega również i pokazuje powszechny analfabetyzm, niechlujstwo życia XVII - wiecznej Francji, tragiczny los biedoty, co tłumaczy mentalność i aspiracje bohaterów, których pochłania troska o pieniądz i dążenie do zdobycia pozycji. Młody i ubogi Gaskończyk D'Artagnan, nauczony jedynie władać szpadą, lecz żądny dworskiej kariery, wyrusza do Paryża, mając przy sobie listy polecające do pana de Treville, sprawującego pieczę nad królewskimi muszkieterami. Podczas zwady w oberży młodzieniec zostaje pokonany przez mężczyznę z opaską na oku. Poprzysięga mu zemstę, nie wiedząc, że to Rochefort, jeden z zauszników kardynała Richelieu, z którym nieraz przyjdzie mu się zmierzyć. Po przybyciu do stolicy D'Artagnan naraża się kolejno trzem muszkieterom: Athosowi, Porthosowi i Aramisowi, ale do naznaczonych mu pojedynków nie dochodzi, gdyż na placu zjawiają się wspólni wrogowie - gwardia kardynała. D'Artagnan dzielnie wspiera muszkieterów, zyskując ich wdzięczność i przyjaźń. Gaskończyk zatrzymuje się w domu pana Bonancieux, którego piękna żona Constance zaczyna niebawem okazywać gościowi swe względy. Ale Constance staje się również przyczyną kłopotów D'Artagnana. Jako zaufana przyjaciółka królowej Anny Austriaczki pośredniczy w jej potajemnych spotkaniach z angielskim premierem, księciem Buckingham, co naraża ją na zamach ze strony ludzi kardynała. Broniąc ukochanej, D'Artagnan wplątuje się w aferę z kolią diamentową królowej. Okazuje się bowiem, że Anna Austriaczka dała Buckinghamowi swój naszyjnik na pamiątkę ich spotkania i w dowód łączącego ich uczucia. Gdy szpiegowie Richelieu odkrywają tajemnicę królowej, kardynał podsuwa władcy pomysł sprawdzenia wierności małżonki: niech na najbliższym balu Anna pojawi się w królewskich diamentach. Zrozpaczona królowa za pośrednictwem Constance prosi D'Artagnana i jego kompanów o pomoc. Muszą oni jak najszybciej dostać się do Anglii i odebrać od Buckinghama królewski klejnot. 00:05 CUDOWNIE OCALONY Komedia, 91 min, Polska 2004 Reżyseria: Janusz Zaorski Scenariusz: Andrzej Mularczyk Zdjęcia: Tomasz Wert Muzyka: Jerzy Chruściński Aktorzy: Marian Opania, Ewa Kasprzyk, Edyta Jungowska, Sławomir Pacek, Wiktor Zborowski, Elżbieta Jarosik, Krzysztof Zaleski, Bartosz Opania, Łukasz Lewandowski, Leszek Malinowski, Antoni Szpak, Zbigniew Buczkowski, Leszek Piskorz, Anna Gornostaj, Henryk Gołębiewski Liryczna komedia "Cudownie ocalony" to opowieść o tym, że na miłość nigdy nie jest za późno, a uczucie może nadejść z najmniej spodziewanej strony. Wystarczy dać mu szansę. Akcja filmu rozgrywa się na początku lat 60. na Mazurach. Mikołaj Biesaga jest człowiekiem żelaznych zasad, uczciwym i pobożnym, choć nieco porywczym. Ten wdowiec i były żołnierz został w czasie wojny ciężko ranny. Przysiągł wówczas Najświętszej Panience, że jeśli przeżyje, postawi swej wybawicielce kapliczkę. Lata mijały, a "cudownie ocalony" Mikołaj obietnicy nie spełniał. Pewnego dnia, czując, że chyba pora mu umierać, postanawia czym prędzej dopełnić zobowiązań. Przewodniczący urzędu gminnego odmawia mu jednak zgody na budowę i przydziału cementu, by go nie posądzono o "szerzenie klerykalizmu", a ksiądz nie chce poświęcić "samowoli budowlanej" w obawie, że podpadnie władzy. Cała wieś jest zresztą pochłonięta znacznie ważniejszym wydarzeniem: oto przybywa transport 20 więźniarek - złodziejek, malwersantek i prostytutek, które w miejscowym pegeerze mają odbyć resocjalizację. Jest wśród nich Lola Katafalk, która przechytrzywszy strażnika, wybiera się na rekonesans po okolicy. Na cmentarzu spotyka Mikołaja, zagaduje go, podając się za artystkę na gościnnych występach. Wysłuchawszy zwierzeń Mikołaja, obiecuje mu pomoc i bierze potrzebny do tego "załącznik". Kiedy stary wiarus odkrywa, kim naprawdę jest nieznajoma dama, Lola znika razem z pieniędzmi. Czarowi "resocjalizowanych" ulega młodszy syn Mikołaja, Tadzik, student rolnictwa, za co ojciec wyrzeka się go. Podobny los spotyka wkrótce córkę Hanię, którą ojciec przepędza z domu na wieść, że za jej sprawą zostanie dziadkiem. Tymczasem Loli, która dźwignęła coś ciężkiego, wypada dysk. Pomóc może tylko Mikołaj, słynny w całej okolicy kręgarz. Biesaga nie chce jednak słyszeć o leczeniu ladacznicy, która w dodatku go okradła. Dopiero gdy nieszczęśliwa Lola obiecuje, że zrobi dla niego wszystko, mężczyzna przystępuje do pracy. Efekt działania jego rąk przechodzi najśmielsze oczekiwania: Loli nie tylko mija ból, ale czuje się tak dobrze, jak jeszcze nigdy z żadnym jej nie było. Próby odwdzięczenia się kręgarzowi przerywa przybycie zaalarmowanego przez Hanię starszego z synów Biesagi, Witka, partyjnego dygnitarza. Ponieważ i on nie chce pomóc przy budowie kapliczki, ojciec też musi go wykląć. Lola, wdzięczna za wyleczenie, załatwia kręgarzowi cement. "Cudownie ocalony" postanawia iść za ciosem. Wieczorem sprowadza ją do siebie, domagając się pomocy przy budowie kapliczki. Do rana wszystko jest gotowe: posąg Matki Boskiej spogląda na okolicę z kamiennego postumentu. Ale dopiero wtedy zaczynają się prawdziwe kłopoty Mikołaja: nachodzi go przewodniczący gminy, komornik. Jedynie Lola, wspólniczka "przestępstwa", lojalnie trzyma stronę Biesagi, ostrzegając go przed kolejnymi posunięciami władz. Mikołaj nie może pozostać obojętny na jej starania. 01:50 ANGLIK W OPOLU Film dokumentalny, 21 min, Polska, 2022 Reżyseria: Dagmara Spolniak Scenariusz: Dagmara Spolniak Film opowiada o Opolu z perspektywy Jima Partona. Typowy Anglik pracuje w City w zawodzie księgowego. Po pracy wpada do pubu i rozprawia o futbolu, polityce, ewentualnie o dziewczynach z trzeciej strony w "The Sun". Jim Parton to stuprocentowy londyńczyk, choć urodzony w Nairobi. Nie jest księgowym, ale byłym brokerem, nie czytuje tabloidów, ale pisze książki, samodzielnie lub na cztery ręce z Trevorem Jonesem i Robbim Williamsem. Od kilkunastu lat jest właścicielem barokowego pałacu w Piotrowicach Nyskich i przywraca mu dawny splendor. Typowy Ślązak jest oszczędny w słowach i nieoszczędny w robocie. Krzysztof Erm pochodzi z industrialnego pejzażu Chorzowa. Z Jimem różnią się wszystkim, od wzrostu po rozmiar buta, którego zresztą drugi z panów nie nosi, poza jednym: praktykowaniem codziennego slow life w barokowej scenerii pałacu w Ściborzu. Obaj panowie są bohaterami filmu "Anglik w Opolu". Potrafią ze swadą opowiadać o urokach Opola, który stał się pierwszą metą ich wypraw. Film licencyjny - zakup od Fundacji Galeon Historii.