TVP Kultura Poniedziałek, 30.01.2023 11:00 BLISKO, CORAZ BLIŻEJ - ODC. 7/19 OJCOWSKI DOM. ROK 1919 Serial historyczny, 66 min, Polska 1982 Reżyseria: Zbigniew Chmielewski Scenariusz: Albin Siekierski Zdjęcia: Jan Janczewski Muzyka: Piotr Marczewski Występują: Jan Frycz, Izabela Trojanowska, Ferdynand Matysik, Janusz Sykutera, Tadeusz Szaniecki, Tomasz Zaliwski, Eugeniusz Kujawski, Grażyna Barszczewska, Lidia Bienias, Zbigniew Buczkowski, Jerzy Cnota, Dagmara Foniok, Marek Frąckowiak, Jan Goluch, Andrzej Holaj, Halina Kazimierowska, Stanisław Kierasiński, Adam Kwiatkowski, Grażyna Laszczyk, Teresa Lipowska, Gabriel Nehrebecki, Henryk Stanek, Stanisław Staniek, Czesław Stopka, Zdzisław Szymborski, Henryk Tarczykowski, Bogusław Weil, Fryderyk Widuch, Wiesław Zanowicz, Ewa Ziętek, Antoni Żukowski i inni Nadchodzi koniec I wojny światowej. Nowy porządek w Europie ustala Traktat Wersalski. Po ponad 120 latach niewoli Polska odzyskuje niepodległość. Na Śląsku jednak sytuacja wciąż jest niepewna. Rok później wybucha pierwsze Powstanie Śląskie, którego celem jest przyłączenie Górnego Śląska do państwa polskiego. Rodzina Stanika Pasternika także chwyta za broń. 12:20 REŻYSERZY - ELIA KAZAN 10/10 SEZON 2 (THE DIRECTORS - ELIA KAZAN) Film dokumentalny, 44 min, Wielka Brytania, 2018 Reżyseria: Lyndy Saville Cykl dokumentalny poświęcony najważniejszym reżyserom kina. W tym odcinku przyglądamy się sylwetce Elii Kazana, jednego z ważniejszych twórców Złotej Ery Hollywood. Reżyser wielkich, niezapomnianych obrazów takich jak: "Na nabrzeżach", "Tramwaj zwany pożądaniem", "Na wschód od Edenu". 13:15 MLEKO Dramat, 14 min, Polska, 2017 Reżyseria: Urszula Morga Scenariusz: Urszula Morga Zdjęcia: Bartosz Mikołajczyk Aktorzy: Agnieszka Warchulska, Mateusz Więcławek, Magdalena Maścianica Ewa jedzie z córką do domu nad jeziorem. Mają przygotować młodzieżową imprezę z okazji 18. urodzin córki. Julka bez zapowiedzi zabiera ze sobą chłopaka. Matka wyraźnie nie akceptuje jego obecności, chce się go pozbyć. Im bardziej próbuje to zrobić, tym tym bardziej odkrywa, że największą walkę będzie musiała stoczyć z samą sobą. (filmpolski.pl) 14:10 CWAŁ Komediodramat, 103 min, Polska 1995 Reżyseria: Krzysztof Zanussi Scenariusz: Krzysztof Zanussi Zdjęcia: Jarosław Żamojda Muzyka: Wojciech Kilar Aktorzy: Bartosz Obuchowicz, Maja Komorowska, Andrzej Szenajch, Karolina Wajda - Nowakowska, Piotr Szwedes, Piotr Adamczyk, Sławomira Łozińska "Kiedy doszedłem do opisywania stalinowskiej szkoły, zorientowałem się, że dotarłem do granicy nieprzekraczalnej ze względów cenzuralnych. Później też nie mógłbym tego filmu zrobić, chyba że w roku 1980, ale wtedy Ryszard Bugajski realizował"Przesłuchanie", które o wiele poważniej traktowało tamte czasy. Teraz wszystko się oddaliło, a ja postarzałem się o tyle, że nie chce mi się już rozliczać z tamtą epoką, ale ją wspominać. To było moje dzieciństwo" - mówił o motywach powstania "Cwału" Krzysztof Zanussi. Film ów miał być drugim po "Strukturze kryształu" (1969) w dorobku reżysera. Zmaterializował się dopiero ćwierć wieku później. Przez licznych krytyków został jednak nazwany jednym z ważniejszych, a na pewno najbardziej niezwykłym w dotychczasowym dorobku autora "Iluminacji". "Cwał" to bowiem... komedia, w dodatku dotycząca okresu stalinowskiego, a więc czasów życia w ciągłym strachu, ubeckich prześladowań, złowrogich polowań na prawdziwych i urojonych odstępców od "linii partii" i aksjomatów stalinowskiej wykładni marksizmu - leninizmu. Pogodny ton opowieści nie ma wszakże nic wspólnego z cynizmem. Przeciwnie - niesie trudne do określenia ciepło, którego trudno szukać we wcześniejszych dokonaniach Zanussiego. Reżyser nie zapomina też bynajmniej o okrucieństwie epoki, lecz na główny plan wysuwa się problem sposobu przetrwania w świecie pełnym kłamstwa i przemocy. Główna bohaterka filmu - pani Idalia - znakomicie zagrana przez Maję Komorowską - to stara panna z dobrego ziemiańskiego domu, która pod maską "szaleństwa" kryje determinację, by nie dać się "zdeklasować" i ocalić ostatni z azyli człowieka zniewolonego - azyl intymności. Jego namiastką jest hippika - prywatna pasja "zwariowanej ciotki". Pasja tym groźniejsza, że pachnie "pańskością" i sanacyjną fanaberią. Wszak w nowym, lepszym świecie konie służą głównie do pracy i defiladowych parad. Pani Idalia, mimo licznych grożących jej niebezpieczeństw, nie rezygnuje. Walcząc na swój sposób przeciw "bolszewickiej zarazie", balansuje na granicy moralności. Kłamie, kręci, wyrabia papiery na swoją nieistniejącą siostrę bliźniaczkę, by mieć kiedyś podwójną emeryturę. Zapisuje ją nawet do partii, a czerwoną legitymację chowa między karty Biblii. W postępowaniu Idalii nieustannie heroizm miesza się z otwartym podlizywaniem się znienawidzonej władzy. Nie może tego zrozumieć mały Hubert, wysłany przez matkę pod opiekę Idalii. Ojciec chłopca został po wojnie w Anglii, więc przed malcem zamknęła się droga do edukacji. Tylko zmieniając miejsce zamieszkania i udając sierotę oraz dzięki przebiegłości przyszywanej ciotki udaje mu się dostać do szkoły. Półlegalne zabiegi Idalii ratują go też przed relegowaniem, gdy zostaje rozpoznany jako element reakcyjny, upowszechniający wśród kolegów imperialistyczną literaturę ("Lenin" Ferdynanda Ossendowskiego). Chłopiec wychowany w kulcie wiary, prawdy i honoru nie może zrozumieć postawy ciotki. Na jego ciągłe pytania Idalia odpowiada wreszcie cytatem z Szekspira: "Są rzeczy na niebie i na ziemi, o których nie śniło się waszym filozofom". "To najbardziej autobiograficzny z moich filmów, jak karta wyjęta z rodzinnego albumu" - mówił po premierze Krzysztof Zanussi. Postać Huberta to niemal wierny portret reżysera z czasów dzieciństwa. Podobnie jest z innymi bohaterami. Ich odpowiedniki istniały naprawdę, wymogi scenariusza tylko nieznacznie zmodyfikowały właściwy im sposób bycia. Nie inaczej było z ciotką Idalią - centralną postacią filmu. To właśnie jej niezwykła osobowość sprawiła, że po latach pewien reżyser zrealizował równie niezwykły film o radości życia, której nie stłumią ani mury więzienia, ani szykany i prześladowania. Nagroda Specjalna na XXI Festiwalu w Gdyni w 1996 roku. Złota Kaczka '96 dla Mai Komorowskiej - w kategorii najlepsza polska aktorka. 17:50 ZŁOTO DEZERTERÓW Komedia, 117 min, Polska 1998 Scenariusz i reżyseria: Janusz Majewski Zdjęcia: Witold Adamek Muzyka: Michał Lorenc Aktorzy: Marek Kondrat, Bogusław Linda, Wiktor Zborowski, Katarzyna Figura, Piotr Gąsowski, Jan Englert, Piotr Machalica, Leonard Pietraszak, Paweł Deląg, Artur Żmijewski, Stanisława Celińska, Krzysztof Kowalewski, Marek Walczewski, Wojciech Pokora, Ewa Wiśniewska, Zoltan Berezedy, Jan Kobuszewski i inni "Złoto dezerterów" to kontynuacja "C. K. Dezerterów", największego polskiego przeboju kinowego lat osiemdziesiątych (7 mln widzów). Jego bohaterami było pięciu zbiegów z cesarsko - królewskiej armii: cwany Polak Kaniowski (w skrócie: Kania), wiedeński Żyd Haber, Włoch Baldini, Węgier Benedek i Czech Chudej. Wszyscy ponownie się spotykają, mimo że akcja "Złota dezerterów" toczy się ponad dwadzieścia lat później, w czasie II wojny światowej. Obok nich pojawiają się także nowe, niezwykle ważne dla fabuły postaci, grane przez czołówkę polskich aktorów. Wśród wykonawców najliczniej reprezentowana jest rodzina Wiktora Zborowskiego. Na planie "Złota dezerterów" zadebiutowały jego matka Hanna i córka Zosia, znalazło się też miejsce dla wuja (Jan Kobuszewski) i samego Zborowskiego. Pewną niespodziankę stanowił występ Bogusława Lindy, który jako Rudy ujawnił w filmie Majewskiego spory talent komediowy. W "C. K. Dezerterach" z racji daty premiery (1986 rok) krytyka często dopatrywała się drwiny ze sprawców stanu wojennego. Wymowa "Złota dezerterów" jest inna. Oprócz kpiny z niektórych naszych narodowych przywar film ten stanowi przede wszystkim pochwałę odwagi i poświęcenia nie w imię podniosłych haseł, lecz przyjaźni i zwykłej, ludzkiej przyzwoitości. "Złoto..." to także próba dowartościowania tzw. pozytywnego myślenia jako postawy życiowej. Lepiej wierzyć w sukces, niż załamywać ręce, lepiej być sprytnym i przedsiębiorczym, niż dobrowolnie skazywać się na przeciętność i nudę. Lepiej wreszcie kierować się zdrowym rozsądkiem, aniżeli bezrozumnymi porywami. "Jest w tym filmie taka scena, w której szkolący młodych komandosów podporucznik mówi im, że trzeba walczyć tak, by nie zginąć głupio, bo ich życie jest bardziej potrzebne ojczyźnie niż śmierć" - mówił w jednym z wywiadów Janusz Majewski. Dość poważna to refleksja jak na komedię. Nie osłabia ona jednak humorystycznego wigoru "Złota dezerterów", lecz jedynie go "uszlachetnia". Jesień 1942 roku. Na warszawskim Żoliborzu odbywa się konspiracyjne spotkanie oficerów AK. Rotmistrz Leliwa informuje zebranych, że dowództwo powołało oddział do zadań specjalnych oznaczony kryptonimem "Litzmanstadt". Dowódcą mianowano majora Jeremiego. Pierwszą misją grupy jest zdobycie gotówki na zakup broni i amunicji od armii włoskiej, która, wycofana z frontu wschodniego, tymczasowo stacjonuje w Polsce. Warunki finansowe stawiane przez Włochów przekraczają możliwości Armii Krajowej. Wywiad AK ustala jednak, że w jednym z łódzkich banków Niemcy przechowują gigantyczną fortunę w złocie. Problem tylko, jak ją zdobyć. Wszystkie tradycyjne metody (wysadzenie drzwi sejfu, sterroryzowanie personelu w celu zdobycia szyfru otwierającego zamki) w warunkach okupacyjnych nie rokują szans powodzenia. Jedyny sposób to dobry kasiarz. Na szczęście, wśród podwładnych Jeremiego jest sierżant Rudy, który przed wojną współpracował z prawdziwymi mistrzami ogołacania kas pancernych. Niestety, obaj z przyczyn od siebie niezależnych rozstali się z zawodem. Silberman przebywa w getcie, zaś "mecenas" Kania w więzieniu. Grupa "Litzmanstadt" musi jednak jakoś rozwiązać ten problem, gdyż zniecierpliwieni Włosi gotowi poszukać na swój towar innych kupców. 20:00 KINO MOCNYCH WRAŻEŃ - WŁÓCZĘGA (THE ROVER) Dramat, 98 min, USA/Australia, 2014 Reżyseria: David Michod Scenariusz: David Michod Aktorzy: Guy Pearce, Chan Kien, Tek Kong Lim, Tawanda Manyimo Wiele lat po globalnym załamaniu gospodarczym zimnokrwisty włóczęga przemierza spalone australijskie pustkowia z misją wyśledzenia ludzi, którzy ukradli jego ostatnią pozostałą rzecz - samochód. Kiedy jego drogi krzyżują się z rannym członkiem gangu, bierze ze sobą wrażliwego, naiwnego młodzieńca jako swojego nieświadomego wspólnika. 22:20 PANORAMA KINA POLSKIEGO - SZPITAL PRZEMIENIENIA Dramat, 89 min, Polska 1978 Reżyseria: Edward Żebrowski Scenariusz i reżyseria: Michał Komar i Edward Żebrowski Zdjęcia: Witold Sobociński Muzyka: Stanisław Radwan Występują: Piotr Dejmek, Jerzy Bińczycki, Henryk Bista, Ewa Dałkowska, Gustaw Holoubek, Zygmunt Hübner, Ryszard Kotys, Klaus Piontek, Wojciech Pszoniak, Zbigniew Zapasiewicz i inni Adaptacja powieści Stanisława Lema pod tym samym tytułem, napisanej w roku 1948 i wydanej po raz pierwszy w roku 1955. Wydanie "Szpitala Przemienienia" za granicą wywołało spore zainteresowanie krytyki, pisano wówczas, że powieść ta podejmuje problematykę "Czarodziejskiej góry" Tomasza Manna. Reżyser Edward Żebrowski mówił: "Wydaje mi się, że książka ta stanowi polski odpowiednik gatunku, który w historii literatury określa się jako powieść edukacyjną. Jej bohater zostaje bowiem, podobnie jak Hans Kastorp poddany jakby edukacji, nie tylko zawodowej, lecz również głównie światopoglądowej i emocjonalnej". Akcja filmu rozgrywa się późną jesienią 1939 roku w położonym z daleka od miasta szpitalu dla umysłowo chorych. Zespół lekarski tworzą doktor Kauters, który za skuteczne w leczeniu chorób psychicznych uznaje jedynie zabiegi chirurgiczne, zainteresowany przede wszystkim polityką doktor Rygier, doktor Marglewski, który uważa, że choroba psychiczna jest rodzajem nawiedzenia, oraz doktor Nosilewska, która po Anschlussie uciekła z Austrii. Dołącza do nich młody lekarz Stefan, który ma podjąć swoja pierwszą pracę. Stefan stopniowo poznaje prawa rządzące tym odizolowanym mikrospołeczeństwem. Jest m.in. świadkiem znęcania się pielęgniarza nad młodym muzykiem, obserwuje jak doktor Kauters celowo zwleka z operacją inzyniera chorego na raka mózgu, by uzyskać ciekawsze dane naukowe. Stefan próbuje sprzeciwiać się takim parktykom. Tymczasem w szpitalu pojawiają się Niemcy. Podziemie przekazuje wiadomość, że szpital ma zostać zlikwidowany, a pacjenci wymordowani. Do przybycia SS jest tylko kilka godzin. Lekarze próbują ukryć część pacjentów, a pozostałym podają leki stępiające lęk. Przyjeżdżają niemieckie ciężarówki. Doktor Kauters podaje się za Niemca. Doktor Rygier, choć także ma niemieckie nazwisko deklaruje się jako Polak. Doktor Nosilewska spokojnie przyznaje, że jest Żydówką. Pacjenci zostają wywiezieni do lasu i rozstrzelani. Decydują się losy Stefana, któremu udaje się uciec do lasu. Na plecach dźwiga uratowanego chłopca, który - jak się okazuje - jest już martwy. Mimo to młody lekarz dalej brnie ze zwłokami pacjenta. 00:05 SCENA MUZYCZNA - JP COLLECTIVE Koncert, 40 min, Polska, 2021 Reżyseria: Małgorzata Kosturkiewicz Wykonawcy: Jp Collective JP Collective to nowy projekt Jakuba Paulskiego, który debiutuje (2022 rok) albumem "Free’odde". "Free" jak wolność, "ode" jak pieśń i "odd" jak nieregularny. W tych trzech hasłach zawarte jest przesłanie i zarazem przyczyna założenia sekstetu. Brzmienie zespołu to głębokie zanurzenie w intensywnym i surowym brzmieniu saksofonów i trąbki. Kompozycje nawiązują do stylistyki freejazzowej, zaś artyści mają w nich jedno zadanie - nieść hymn wolności w postaci niczym nieskrępowanych improwizacji zawartych w skomplikowanych i nieregularnych utworach. W tej sprzeczności kształtuje się nowy sekstet Jakuba Paulskiego, a wszystko z lekkim przymrużeniem oka. 01:00 CZARNY MERCEDES Film kryminalny, sensacyjny, 117 min, Polska 2019 Reżyseria: Janusz Majewski Scenariusz: Janusz Majewski Wykonawcy: Jorn Linnenbrocker, Kathleen Bauer, Alexander Hauff, Bjorn Bonn, Ulrich Blocher, Martin Schubach, Nico Nothnagel, Marc Bluhm, Marco Brautigam, Roland Wolf, Sebastiane Kaufmane, Piotr Chomik, Tomasz Grochoczynski, Hanna Kossowska, Joanna Przybyłowska-Wójcik Aktorzy: Maria Dębska, Aleksandar Milicevic, Artur Żmijewski, Andrzej Zieliński, Łukasz Sikora, Sonia Bohosiewicz, Andrzej Mastalerz, Izabela Dąbrowska, Andrzej Baranowski, Przemysław Bluszcz, Andrzej Seweryn, Natalia Rybicka, Marcel Sabat, Bogusław Linda, Maciej Winkler Warszawa, rok 1939, mecenas Karol Holzer, spolonizowany od czterech pokoleń Saksończyk, prowadzi świetnie prosperującą kancelarię adwokacką. Jest również wykładowcą na SGH. Wśród studentów Karola jest para zakochanych ludzi Aneta i Jędrek. Wybucha wojna, młodzi zostają rozłączeni. Jędrek na próżno próbuje zdobyć informacje o miejscu pobytu Anety. Zaczyna się okupacja niemiecka. Pewnego dnia w kancelarii Karola pojawia się jego była studentka Aneta, Żydówka i prosi o pomoc. Karol proponuje, że ją ukryje, dając jej tożsamość i dokumenty żony. Mecenas Karol przypadkowo poznaje Maxa, arystokratę, oficera SS wyższej rangi. Max zaczyna bywać w domu mecenasostwa, pozornie jest urzeczony Anetą, demonstracyjnie ją adoruje i uwodzi, ale naprawdę jest zafascynowany Karolem. Pewnego dnia Aneta zostaje skrytobójczo zamordowana. Pojawia się wezwany na pomoc nadkomisarz Rafał Król, funkcjonariusz Policji tzw. Granatowej, współpracującej z Niemcami, który równocześnie jest zaprzysiężonym żołnierzem polskiego podziemia i wykonuje jego rozkazy. Nadkomisarz rozpoczyna śledztwo w sprawie zabójstwa. Podczas dochodzenia poznaje Jędrka, który niestety odnalazł ślad Anety za późno. Obaj na swój sposób starają się dojść prawdy. Nadkomisarz podejrzewa kilka osób. Równolegle oficjalne dochodzenie prowadzi Kluge, radca kryminalny niemieckiej policji kryminalnej Kripo. Obaj uważają się za apolitycznych profesjonalistów, więc nawiązują nieformalną współpracę. W tym czasie z frontu na Ukrainie wraca Egon, stały przyjaciel i mentor Maxa. Przyjaciele znów są ze sobą szczęśliwi. Tymczasem Komisarz stopniowo wyklucza udział kolejnej osoby z listy podejrzanych, aż dochodzi do wykrycia sprawcy, który w celu zatarcia śladów, morduje jeszcze trzy osoby. Wyniki śledztwa radcy Klugego są zbieżne. Winny zostaje ukarany w nietypowy sposób. Pełna zwrotów akcji i napięcia opowieść rozgrywa się w scenerii okupowanej Warszawy, odtworzonej ze szczególną starannością w najmniejszych szczegółach, a rozwiązanie zagadki zaskakuje.