TVP Kultura Wtorek, 31.01.2023 08:00 KSIĘGA PRZESTRZENI S.II - SPEKTAKL, EVENT, WIDOWISKO Magazyn, 29 min, Polska, 2016 Reżyseria: Tomasz Drozdowicz Scenariusz: Beata Hyczko Wykonawcy: Bogna Świątkowska (prowadzący), Jarosław Trybuś (prowadzący) Bohaterami odcinka będą głośne realizacje budynków na potrzeby teatru i związane z teatrem, a także obiekty wielofunkcyjne służące rozmaitym formom widowisk i tzw. wydarzeń. Znajdzie się tu zatem zarówno teatr dramatyczny jak centrum kongresowe. Omówimy funkcjonalne aspekty kształtowania przestrzeni na potrzeby widza, a także ekonomiczne i społeczne zasady działania takich obiektów. W odcinku: - Gdański Teatr Szekspirowski (Renato Rizzi) - Ośrodek Dokumentacji Sztuki Tadeusza Kantora "Cricoteka" w Krakowie (IQ2 Konsorcjum) - Teatr Muzyczny "Capitol" we Wrocławiu (KKM Kozień Architekci) - Międzynarodowe Centrum Kongresowe w Katowicach (JEMS Architekci) 08:50 ZŁOTO DEZERTERÓW Komedia, 117 min, Polska 1998 Scenariusz i reżyseria: Janusz Majewski Zdjęcia: Witold Adamek Muzyka: Michał Lorenc Aktorzy: Marek Kondrat, Bogusław Linda, Wiktor Zborowski, Katarzyna Figura, Piotr Gąsowski, Jan Englert, Piotr Machalica, Leonard Pietraszak, Paweł Deląg, Artur Żmijewski, Stanisława Celińska, Krzysztof Kowalewski, Marek Walczewski, Wojciech Pokora, Ewa Wiśniewska, Zoltan Berezedy, Jan Kobuszewski i inni "Złoto dezerterów" to kontynuacja "C. K. Dezerterów", największego polskiego przeboju kinowego lat osiemdziesiątych (7 mln widzów). Jego bohaterami było pięciu zbiegów z cesarsko - królewskiej armii: cwany Polak Kaniowski (w skrócie: Kania), wiedeński Żyd Haber, Włoch Baldini, Węgier Benedek i Czech Chudej. Wszyscy ponownie się spotykają, mimo że akcja "Złota dezerterów" toczy się ponad dwadzieścia lat później, w czasie II wojny światowej. Obok nich pojawiają się także nowe, niezwykle ważne dla fabuły postaci, grane przez czołówkę polskich aktorów. Wśród wykonawców najliczniej reprezentowana jest rodzina Wiktora Zborowskiego. Na planie "Złota dezerterów" zadebiutowały jego matka Hanna i córka Zosia, znalazło się też miejsce dla wuja (Jan Kobuszewski) i samego Zborowskiego. Pewną niespodziankę stanowił występ Bogusława Lindy, który jako Rudy ujawnił w filmie Majewskiego spory talent komediowy. W "C. K. Dezerterach" z racji daty premiery (1986 rok) krytyka często dopatrywała się drwiny ze sprawców stanu wojennego. Wymowa "Złota dezerterów" jest inna. Oprócz kpiny z niektórych naszych narodowych przywar film ten stanowi przede wszystkim pochwałę odwagi i poświęcenia nie w imię podniosłych haseł, lecz przyjaźni i zwykłej, ludzkiej przyzwoitości. "Złoto..." to także próba dowartościowania tzw. pozytywnego myślenia jako postawy życiowej. Lepiej wierzyć w sukces, niż załamywać ręce, lepiej być sprytnym i przedsiębiorczym, niż dobrowolnie skazywać się na przeciętność i nudę. Lepiej wreszcie kierować się zdrowym rozsądkiem, aniżeli bezrozumnymi porywami. "Jest w tym filmie taka scena, w której szkolący młodych komandosów podporucznik mówi im, że trzeba walczyć tak, by nie zginąć głupio, bo ich życie jest bardziej potrzebne ojczyźnie niż śmierć" - mówił w jednym z wywiadów Janusz Majewski. Dość poważna to refleksja jak na komedię. Nie osłabia ona jednak humorystycznego wigoru "Złota dezerterów", lecz jedynie go "uszlachetnia". Jesień 1942 roku. Na warszawskim Żoliborzu odbywa się konspiracyjne spotkanie oficerów AK. Rotmistrz Leliwa informuje zebranych, że dowództwo powołało oddział do zadań specjalnych oznaczony kryptonimem "Litzmanstadt". Dowódcą mianowano majora Jeremiego. Pierwszą misją grupy jest zdobycie gotówki na zakup broni i amunicji od armii włoskiej, która, wycofana z frontu wschodniego, tymczasowo stacjonuje w Polsce. Warunki finansowe stawiane przez Włochów przekraczają możliwości Armii Krajowej. Wywiad AK ustala jednak, że w jednym z łódzkich banków Niemcy przechowują gigantyczną fortunę w złocie. Problem tylko, jak ją zdobyć. Wszystkie tradycyjne metody (wysadzenie drzwi sejfu, sterroryzowanie personelu w celu zdobycia szyfru otwierającego zamki) w warunkach okupacyjnych nie rokują szans powodzenia. Jedyny sposób to dobry kasiarz. Na szczęście, wśród podwładnych Jeremiego jest sierżant Rudy, który przed wojną współpracował z prawdziwymi mistrzami ogołacania kas pancernych. Niestety, obaj z przyczyn od siebie niezależnych rozstali się z zawodem. Silberman przebywa w getcie, zaś "mecenas" Kania w więzieniu. Grupa "Litzmanstadt" musi jednak jakoś rozwiązać ten problem, gdyż zniecierpliwieni Włosi gotowi poszukać na swój towar innych kupców. 11:00 BLISKO, CORAZ BLIŻEJ - ODC. 8/19 NIEPOKÓJ I GNIEW. ROK 1919 Serial historyczny, 63 min, Polska 1982 Reżyseria: Zbigniew Chmielewski Scenariusz: Albin Siekierski Scenografia: Bolesław Kamykowski Zdjęcia: Jan Janczewski Muzyka: Piotr Marczewski Występują: Marek Litewka, Tomasz Zaliwski, Adam Bauman, Jan Szurmiej, Eugeniusz Kujawski, Leszek Piskorz, Lidia Bienias, Zbigniew Buczkowski, Jerzy Cnota, Dagmara Foniok, Marek Frąckowiak, Jan Frycz, Wojciech Górniak, Stanisław Kosmalewski, Bernard Krawczyk, Jan Krzyżanowski, Jerzy Kuczera, Adam Kwiatkowski, Teresa Lipowska, Tadeusz Malak, Ferdynand Matysik, Ryszard Nadrowski, Gabriel Nehrebecki, Sławomir Rokita, Henryk Stanek, Czesław Stopka, Janusz Sykutera, Tadeusz Szaniecki, Leszek Świgoń, Jerzy Trela, Ewa Ziętek, Adam Żukowski i inni Nadchodzi listopad 1919 roku. Pierwsze Powstanie Śląskie upada. Jednak sytuacja na Śląsku daleka jest od normalizacji. Antagonizm między Polakami a Niemcami staje się coraz bardziej zaciekły. Odczuwa to dotkliwie rodzina Pasterników. Nawet wkroczenie oddziałów Międzynarodowej Komisji Plebiscytowej złożonych z wojsk francuskich i angielskich nie poprawia nastrojów ludności. Drugie Powstanie wisi w powietrzu. 12:20 KASETA: DOKUMENTALNA SKŁADANKA (CASSETTE: A DOCUMENTARY MIXTAPE) Film dokumentalny, 87 min, Niemcy/USA, 2016 Reżyseria: Zack Taylor Scenariusz: Georg Petzold, Zack Taylor Zdjęcia: Zack Taylor Aktorzy: Damien Jurado, Ian Mackaye, Thurston Moore, Lou Ottens Narodziła się w 1963 roku w Holandii. Do jej ojcostwa rościli sobie prawa również Japończycy. Niemniej jednak to Lou Ottens z zespołem inżynierów z Philipsa opracował system nagrywania i pierwszą kasetę magnetofonową. Do tej pory muzyki można było słuchać z radia lub drogich płyt winylowych. Łatwe do przenoszenia i obsługi magnetofony i kasety wywołały prawdziwą rewolucję w muzyce. Stała się ona mobilna, demokratyczna - każdy mógł stworzyć swoją własną składankę albo nagrać nocną audycję w radiu, czujnie trzymając palec na przycisku "rec". Dziś kaseta magnetofonowa skończyła już 50 lat i wydawałoby się, że przeszła na zasłużoną emeryturę, stopniowo wypierana przez płytę CD, mp3 i inne nośniki danych. Ale nawet w cyfrowych czasach nie brak jej wigoru. Film jest klasycznym dokumentalnym obrazem, w którym między anegdotami Ottensa, weteranów rocka, m.in. Henry’ego Collinsa (Black Flag) i Thurstona Moore’a (Sonic Youth) oraz entuzjastycznymi wypowiedziami współczesnych fanów pobrzmiewają ciepłe dźwięki starych taśm. To jednocześnie sentymentalna podróż do krainy muzycznej młodości, pierwszych mixtape ’ ów, entuzjazmu nagrywania wszystkiego dookoła, kreatywności składania własnych list. Sentymentalna nie tylko dla twórców i muzyków, ale dla całych pokoleń słuchaczy, którzy dorzucili się do powstania filmu na platformie Kickstarter. Film Zacka Taylora to jednak przede wszystkim osobista składanka różnych emocjonalnych wypowiedzi, którymi reżyser tak jak kiedyś twórcy mixtape ’ ów dzieli się z nami. 14:35 GRAJĄCY Z TALERZA (GRAJĄCY Z TALERZA) Film obyczajowy fantasy, 103 min, Polska/Francja 1995 Reżyseria: Jan Jakub Kolski Scenariusz: Jan Jakub Kolski Zdjęcia: Piotr Lenar Występują: Franciszek Pieczka, Mariusz Saniternik, Dojnica Paładiuk, Agnieszka Michalska, Grażyna Błęcka - Kolska, Krzysztof Pieczyński, Krystyna Monczka, Lech Gwit, Henryk Niebudek i inni "Pomysł podsunął mi znajomy filmowiec Adam Warchoł, z którym kiedyś pracowałem. Opowiedział mi o grajku Józefie Lundzie, który chadza po Podhalu i gra na skrzypcach ze szlaczków na talerzu, ornament traktuje jak nuty. Uczyniłem Lundę postacią tytułową filmu, nawet tak samo się u mnie nazywa. Prawdziwego Lundy nie odszukałem, bo nie chciałem mojego wyobrażenia mierzyć z rzeczywistością" - mówił w jednym z wywiadów Jan Jakub Kolski. Wątek wędrownego muzykanta nie jest jednak w "Grającym z talerza" najistotniejszy. Film autora "Pograbka" to bowiem przede wszystkim opowieść o miłości. Miłości nadzwyczajnej: liliputki (metr dziesięć wzrostu)Janki i Morki - potwora o dwóch twarzach, który ze wstydu mieszka w studni. Wzruszającą historię o uczuciu, cierpieniu i przemijaniu opowiada Kolski w swej ulubionej poetyce, w której surowy realizm sąsiaduje z poezją i baśniowością. Kluczowe role reżyser powierzył aktorom, z którymi współpracował już wcześniej. Znaleźli się wśród nich Franciszek Pieczka, Mariusz Saniternik, Grażyna Błęcka - Kolska. Jednak "głównym medium filmu" jest Mołdawianka Dorina Paładiuk - cyrkowa treserka psów i akrobatka, mierząca zaledwie metr i dwadzieścia centymetrów wzrostu. To zwłaszcza dzięki niej "Grający z talerza" jest jednym z najbardziej wzruszających filmów w dotychczasowym dorobku Kolskiego. Jego wartość doceniono na VIII Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Tokio, gdzie otrzymał nagrodę specjalną jury. Akcja "Grającego z talerza" toczy się na wsi. Chłop Marczyk opiekuje się Morką - człowiekiem o dwu twarzach, ze wstydu mieszkającym w studni. Pewnego dnia Marczyk przywozi do swego gospodarstwa liliputkę Jankę. Kiedy stary chłop umiera, Janka odkrywa istnienie Morki. Rodzi się obustronne uczucie. Pod wpływem miłości dziewczyna zaczyna gwałtownie rosnąć. 18:15 ZMRUŻ OCZY Film obyczajowy, 86 min, Polska 2003 Scenariusz i reżyseria: Andrzej Jakimowski Zdjęcia: Adam Bajerski, Paweł Śmietanka Muzyka: Tomasz Gąssowski Aktorzy: Zbigniew Zamachowski, Ola Prószyńska, Małgorzata Foremniak, Andrzej Chyra, Andrzej Mastalerz, Rafał Guźniczak, Jerzy Rogalski, Krzysztof Ławniczak, Ryszard Orlik, Rafał Walentowicz, Justyna Godlewska, Alicja Bach, Andrzej Golejewski, Cezary Garbowicz, Tomasz Wójtowicz Nakręcony w ciągu zaledwie trzech tygodni, bardzo skromnym nakładem środków, debiut fabularny Andrzeja Jakimowskiego okazał się prawdziwą rewelacją FPFF w Gdyni w 2003 r. i zyskał miano jednego z najpiękniejszych filmów, jakie w ostatnich latach powstały w Polsce. Oprócz Nagrody Specjalnej Jury, nagrody za zdjęcia, debiut reżyserski, scenografię i kostiumy na festiwalu w Gdyni, film otrzymał ponadto nagrodę FIPRESCI w Mannheim, Złotą Różę na MFF w Soczi i nagrodę główną jury na MFF w San Francisco oraz liczne wyróżnienia krajowe. Publiczność Lata Filmowego w Kazimierzu Dolnym w 2003 r. uznała "Zmruż oczy" za najlepszy polski film. Pochwały i nagrody są w pełni uzasadnione, bo też Jakimowski nakręcił film o niezwykłej urodzie plastycznej, pełen poezji i życiowej mądrości, skłaniający do refleksji, działający kojąco jak delikatny dotyk dłoni. Jego bohaterowie potrafią wyjątkowo intensywnie, zmysłowo doświadczać swego istnienia, napawać się życiem, choć pozornie nic się w nim nie dzieje. Ci, którzy wtargną do ich królestwa - wiecznie zagonieni, pochłonięci robieniem kariery i pieniędzy, pod ich wpływem i pod urokiem niezwykłego miejsca też zaczną się zmieniać. Uświadomią sobie, że nie muszą się tak bardzo obawiać, że coś ich ominie lub na coś nie zdążą, bo to, co najcenniejsze, mamy w sobie. Ogromnym atutem filmu są kreacje aktorskie - zbudowane z półtonów, skupione i wyciszone, i to zarówno w wydaniu gwiazd tej miary, co Zbigniew Zamachowski, Małgorzata Foremniak czy Andrzej Chyra, jak i debiutantów - rewelacyjnej Oli Prószyńskiej jako Małej i stanowiącego niewątpliwe odkrycie aktorskie Rafała Guźniczaka jako Sosnowskiego. 10 - letnia dziewczynka ucieka ze swego nowobogackiego domu, od wiecznie zajętych własnymi sprawami rodziców i znajduje schronienie u byłego korepetytora Jaśka, nauczyciela i niespełnionego pisarza, który porzucił życie w mieście i został stróżem w likwidowanym pegeerze, gdzie pilnuje resztek dobytku. Dziewczynka kradnie niepotrzebne jej w sumie drobiazgi, chcąc swoją ucieczką i takimi czynami zwrócić na siebie uwagę dorosłych. W zamian za obietnicę, że porzuci kradzieże, Jasiek udziela jej azylu, dając słowo, że jej nie wyda. Stróż, a z nim także Mała, znajdują bratnie dusze w osobach wioskowego dziwaka Eugeniusza, wyalienowanego epileptyka recytującego grecką poezję, oraz nastoletniego syna jednego z popegeerowców, "Sosnoszczuka", bystrego i dowcipnego obserwatora rzeczywistości. W poszukiwaniu dziewczynki do podełckiej wioski najpierw próbuje dotrzeć policja, ale jej samochód utyka w rowie (następnego ranka pozostaje po nim tylko rozgrabiony szkielet), a później rodzice Małej podróżujący luksusowymi autami, eleganccy, pewni siebie. Lekceważony przez nich outsider, który "nie ma samochodu, pieniędzy ani kobiety, i który nie robi w życiu nic pożytecznego", uświadomi im, że ich zbuntowana córka nie potrzebuje nowego komputera czy lalki, ale miłości, zainteresowania, rozmowy. Jeśli zabiorą ją siłą, wcale jej nie odzyskają. Wystarczy tylko na chwilę przystanąć, zmrużyć oczy, by to dostrzec. 22:05 PODRÓŻ ZIMOWA (WINTERREISE. BALLET BY CHRISTIAN SPUCK) Film muzyczny, 95 min, Niemcy, 2021 Wykonawcy: Philharmonia Zürich, Benjamin Schneider, Mauro Peter, Ballett Zürich "Winterreise", czyli "Podróż zimowa" Franza Schuberta to cykl 24 pieśni na głos i fortepian do wierszy Wilhelma Müllera, uważany za zwieńczenie całości niemieckiej pieśni artystycznej. Niemiecki kompozytor Hans Zender zaaranżował cykl w 1993 roku, a jego wersja na tenor i orkiestrę kameralną na swój sposób podchodzi do wierszy Wilhelma Müllera. Zender wkracza w najciemniejsze rejony ludzkiej egzystencji. Swoją interpretacją wydobywa na światło dzienne emocje, które pulsują tuż pod powierzchnią w twórczości Schuberta, odsłaniając niesamowite pokłady w głębi muzyki. Podobnie jak Hans Zender, produkcja Christiana Spucka, która została nagrodzona renomowaną Prix Benois de la Danse w 2019 roku, mniej zajmuje się ilustracją zewnętrznych stacji podróży podróżnika. Zamiast tego podchodzi do cyklu z całkowicie wszechstronną abstrakcją. Wykorzystując mieszankę dużych scen zespołowych i intymnych obrazów solowych, Christian Spuck podejmuje podróż w głąb siebie i bada ponadczasowe tematy, takie jak: miłość, tęsknota, wyobcowanie i porzucenie, pozwalając tanecznemu medium zapewnić nowe perspektywy. 23:55 MŁODA POLSKA - DOG DAYS Dramat, 15 min, Polska, 2019 Reżyseria: Zuzanna Grajcewicz Scenariusz: Ewa Radzewicz, Zuzanna Grajcewicz Zdjęcia: Ewa Radzewicz Aktorzy: Sonia Roszczuk, Maciej Pesta, Zbigniew Waleryś Krótki film fabularny. Czego brakuje w świecie, w którym wyginęły zwierzęta? Bohaterowie filmu "Dog Days" prowadzą firmę świadczącą usługi tym, którzy chcą zrekompensować sobie nieobecność zwierząt. Jak się okazuje, relacja człowieka i zwierzęcia jest bardzo złożona. Pośród przyjaźni i przywiązania zawsze jest pewna ilość przemocy, która stara się znaleźć ujście. (ŹRÓDŁO: polishshorts.pl) 00:25 KINO MOCNYCH WRAŻEŃ - WŁÓCZĘGA (THE ROVER) Dramat, 98 min, USA/Australia, 2014 Reżyseria: David Michod Scenariusz: David Michod Aktorzy: Guy Pearce, Chan Kien, Tek Kong Lim, Tawanda Manyimo Wiele lat po globalnym załamaniu gospodarczym zimnokrwisty włóczęga przemierza spalone australijskie pustkowia z misją wyśledzenia ludzi, którzy ukradli jego ostatnią pozostałą rzecz - samochód. Kiedy jego drogi krzyżują się z rannym członkiem gangu, bierze ze sobą wrażliwego, naiwnego młodzieńca jako swojego nieświadomego wspólnika. 02:20 FELLINOPOLIS (FELLINOPOLIS) Film dokumentalny, 59 min, Włochy, 2021 Reżyseria: Silvia Giulietti Scenariusz: Silvia Giulietti Prawdziwa gratka dla miłośników włoskiego kina, a zwłaszcza dla wielbicieli Federica Felliniego. "Nie będzie już nigdy nikogo takiego jak on" zgodnie powtarzają przyjaciele i współpracownicy zmarłego mistrza. Z biegiem lat złapali dystans, ale wzruszenie i podziw wciąż są w nich żywe. Na szczęście pozostały jego filmy, które do dziś są chętnie oglądane, omawiane i odkrywane przez kolejne pokolenia kinomanów. Dokument Silvii Giulietti to rodzaj podróży po planach filmowych, wycieczka przez wspomnienia, zapis ogromnej miłości do kina.