TVP Kultura Środa, 01.02.2023 08:40 RES POLONIAE - O POLSCE Z ODDALI - DALIA GRIMALAUSKAITE Dysk./wywiad/debata, 25 min, Polska, 2022 Reżyseria: Piotr Poraj Poleski Scenariusz: Jolanta Rzegocka, Anna Szałańska, Piotr Poraj Poleski Wykonawcy: Jolanta Rzegocka (prowadząca) Seria ekskluzywnych wywiadów przeprowadzonych przez Jolantę Rzegocką na Litwie, z wybitnymi przedstawicielami litewskiej kultury i polityki. Bohaterowie programu opowiadają o związkach Litwy z Polską, wzajemnych inspiracjach kulturalnych, wspólnej historii i perspektywach na przyszłość. Bohaterką odcinka jest Dalia Grimalauskaite, kierowniczka działu numizmatów Muzeum Narodowego w Wilnie. W rozmowie z Jolantą Rzegocką opowiada o historii litewskiej i polskiej państwowości zapisanej w monetach. 09:20 ZMRUŻ OCZY Film obyczajowy, 86 min, Polska 2003 Scenariusz i reżyseria: Andrzej Jakimowski Zdjęcia: Adam Bajerski, Paweł Śmietanka Muzyka: Tomasz Gąssowski Aktorzy: Zbigniew Zamachowski, Ola Prószyńska, Małgorzata Foremniak, Andrzej Chyra, Andrzej Mastalerz, Rafał Guźniczak, Jerzy Rogalski, Krzysztof Ławniczak, Ryszard Orlik, Rafał Walentowicz, Justyna Godlewska, Alicja Bach, Andrzej Golejewski, Cezary Garbowicz, Tomasz Wójtowicz Nakręcony w ciągu zaledwie trzech tygodni, bardzo skromnym nakładem środków, debiut fabularny Andrzeja Jakimowskiego okazał się prawdziwą rewelacją FPFF w Gdyni w 2003 r. i zyskał miano jednego z najpiękniejszych filmów, jakie w ostatnich latach powstały w Polsce. Oprócz Nagrody Specjalnej Jury, nagrody za zdjęcia, debiut reżyserski, scenografię i kostiumy na festiwalu w Gdyni, film otrzymał ponadto nagrodę FIPRESCI w Mannheim, Złotą Różę na MFF w Soczi i nagrodę główną jury na MFF w San Francisco oraz liczne wyróżnienia krajowe. Publiczność Lata Filmowego w Kazimierzu Dolnym w 2003 r. uznała "Zmruż oczy"za najlepszy polski film. Pochwały i nagrody są w pełni uzasadnione, bo też Jakimowski nakręcił film o niezwykłej urodzie plastycznej, pełen poezji i życiowej mądrości, skłaniający do refleksji, działający kojąco jak delikatny dotyk dłoni. Jego bohaterowie potrafią wyjątkowo intensywnie, zmysłowo doświadczać swego istnienia, napawać się życiem, choć pozornie nic się w nim nie dzieje. Ci, którzy wtargną do ich królestwa - wiecznie zagonieni, pochłonięci robieniem kariery i pieniędzy, pod ich wpływem i pod urokiem niezwykłego miejsca też zaczną się zmieniać. Uświadomią sobie, że nie muszą się tak bardzo obawiać, że coś ich ominie lub na coś nie zdążą, bo to, co najcenniejsze, mamy w sobie. Ogromnym atutem filmu są kreacje aktorskie - zbudowane z półtonów, skupione i wyciszone, i to zarówno w wydaniu gwiazd tej miary, co Zbigniew Zamachowski, Małgorzata Foremniak czy Andrzej Chyra, jak i debiutantów - rewelacyjnej Oli Prószyńskiej jako Małej i stanowiącego niewątpliwe odkrycie aktorskie Rafała Guźniczaka jako Sosnowskiego. 10 - letnia dziewczynka ucieka ze swego nowobogackiego domu, od wiecznie zajętych własnymi sprawami rodziców i znajduje schronienie u byłego korepetytora Jaśka, nauczyciela i niespełnionego pisarza, który porzucił życie w mieście i został stróżem w likwidowanym pegeerze, gdzie pilnuje resztek dobytku. Dziewczynka kradnie niepotrzebne jej w sumie drobiazgi, chcąc swoją ucieczką i takimi czynami zwrócić na siebie uwagę dorosłych. W zamian za obietnicę, że porzuci kradzieże, Jasiek udziela jej azylu, dając słowo, że jej nie wyda. Stróż, a z nim także Mała, znajdują bratnie dusze w osobach wioskowego dziwaka Eugeniusza, wyalienowanego epileptyka recytującego grecką poezję, oraz nastoletniego syna jednego z popegeerowców, "Sosnoszczuka", bystrego i dowcipnego obserwatora rzeczywistości. W poszukiwaniu dziewczynki do podełckiej wioski najpierw próbuje dotrzeć policja, ale jej samochód utyka w rowie (następnego ranka pozostaje po nim tylko rozgrabiony szkielet), a później rodzice Małej podróżujący luksusowymi autami, eleganccy, pewni siebie. Lekceważony przez nich outsider, który "nie ma samochodu, pieniędzy ani kobiety, i który nie robi w życiu nic pożytecznego", uświadomi im, że ich zbuntowana córka nie potrzebuje nowego komputera czy lalki, ale miłości, zainteresowania, rozmowy. Jeśli zabiorą ją siłą, wcale jej nie odzyskają. Wystarczy tylko na chwilę przystanąć, zmrużyć oczy, by to dostrzec. 11:00 BLISKO, CORAZ BLIŻEJ - ODC. 9 STĄD MÓJ RÓD. ROK 1920 Serial historyczny, 71 min, Polska, 1982 Reżyseria: Zbigniew Chmielewski Scenariusz: Albin Siekierski Zdjęcia: Jan Janczewski Muzyka: Piotr Marczewski Aktorzy: Tomasz Zaliwski, Ewa Ziętek, Eugeniusz Kujawski, Jan Frycz, Teresa Lipowska, Czesław Stopka, Wincenty Grabarczyk, Grażyna Barszczewska, Tadeusz Szaniecki, Zbigniew Buczkowski, Sławomira Łozińska, Tadeusz Borowski, Stefan Szmidt, Izabela Trojanowska, Józef Nalberczak Niepodległościowe tradycje rodziny Pasterników dzielnie podtrzymują synowie Stanika i porucznik Tadeusz - syn Kazimierza i Anny Boruckiej. Ich losy splatają się nierozerwalnie z doniosłymi przemianami historycznymi na Śląsku. Dopiero co upadło II Powstanie Śląskie. Niemiecki terror przybiera na sile. W marcu 1921 roku ma się odbyć plebiscyt, który rozstrzygnie o przynależności narodowej Śląska. Niemcom udaje się sprowadzić na Śląsk wszystkich rodaków, którzy się tu urodzili. Dzięki temu wygrywają plebiscyt. Polacy nie zamierzają jednak rezygnować. Wybucha trzecie i ostatnie Powstanie Śląskie. 12:25 OUR QUEEN - NASZA KRÓLOWA ELŻBIETA CZ. 1 (OUR QUEEN. A MOMENTOUS YEAR FOR A BUSY MONARCH) Film dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2013 Reżyseria: Michael Waldman Scenariusz: Robert Hardman Żaden brytyjski monarcha nie żył tak długo jak Elżbieta II, nie podróżował tak daleko, nie spotkał tak wielu ludzi, ani nie widział tylu zmian na świecie i w samej monarchii. Tylko jedna królowa, Wiktoria, świętowała sześćdziesięciolecie swojego panowania, obchodziła diamentowy jubileusz. Wtedy nie było potrzeby pokazywania się publicznie na tak dużą skalę. Elżbieta rozumie, że współczesna monarchini musi się pokazywać ludziom, żeby utrzymać wiarygodność oraz przekonać, że sprawowanie władzy wymaga zbiorowego wysiłku. Monarchia przetrwa, jeśli pozostanie ważna i użyteczna, a przy tym zachowa własny styl. Oglądając ten film, widz ma okazję bliżej poznać najsławniejszą kobietę na świecie, jej rodzinę i służbę. Królowa jest chyba jedyną osobą, która wie co myślą jedni o drugich. Podczas jej panowania, przez ponad 30 lat w jej rządzie zasiadali konserwatyści, przez 24 lata laburzyści, a teraz po raz pierwszy jest on koalicyjny. Oczywiście królowa wszystkich zna, od cesarza i cesarzowej Japonii do emira Kuwejtu. A jak wygląda jej najbliższe otoczenie? Wszyscy pracownicy pałacu Buckingham muszą odbyć szkolenia. Odbywa się kurs dla lokajów i kamerdynerów. Nie jest to jednak praca na całe życie i wielu z nich odejdzie, ale nie będą mieli problemu ze znalezieniem innego zajęcia, mając takie CV. Stażysta uczy się zanosić tace z herbatą rodzinie królewskiej i jej gościom, a także poznaje starą tradycję odbijania na maśle korony. Jeśli jakieś wydarzenie może być sprawdzianem dla całego dworu, to jest nim przyjazd któregoś ze światowych przywódców. W dyplomacji nie ma większego symbolicznego gestu niż oficjalna wizyta. Zwłaszcza tu poważnym rozmowom politycznym i handlowym towarzyszy olśniewające tło. Gospodarzem jest zawsze królowa, ale rząd odbiera jej gości. Ukoronowaniem każdej oficjalnej wizyty jest bankiet w sali balowej pałacu. Kolacje są dla ponad stu osób. Stół jest przygotowywany z wielką skrupulatnością: bezcenna porcelana, srebrne talerze pozłocone przez Jerzego IV, tysiące szklanek, po 6 dla każdego gościa. Wszystko ustawiane zgodnie z tradycją. A królowa osobiście wszystkiego pilnuje. Zawsze ogląda stół w towarzystwie marszałka dworu i jego zastępców. W czasie bankietów są wygłaszane mowy, a królowa woli ukryte mikrofony.Choć pałac Buckingham służy brytyjskim stosunkom handlowym i dyplomatycznym, musi również zarobić na swoje utrzymanie. Każdego lata, kiedy królowa na dwa miesiące wyjeżdża do Szkocji, pałac odwiedza pół miliona zwiedzających, którzy płacą po 18 funtów każdy. Królowa nie dostaje tych pieniędzy, bo przeznaczone są na utrzymanie Królewskiej Kolekcji, jednej z najwspanialszych na świecie. Jest ona własnością całego narodu, więc królowa nie może jej sprzedać. Na początku panowania królowej, zwiedzanie pałacu za pieniądze było nie do pomyślenia, tym bardziej sprzedawanie czegoś. To przykład jak wiele królowa zmieniła. W pałacu jest też sklep, największy i najważniejszy, bo przynosi najwięcej pieniędzy na królewską kolekcję. Sprzedają tu wszystko, począwszy od porcelany za ponad 3.000 funtów sztuka, do ściereczek 8.95. W jednym roku udało się ich sprzedać prawie 50.000. Niektóre wyroby są wzorowane na biżuterii królowej. Oczywiście nie ma tu diamentów. Można też kupić czepki kąpielowe. W pałacu Buckingham, zamku Windsor i pozostałych, potrzeba 50 milionów funtów, żeby utrzymać olbrzymią Królewską Kolekcję w dobrym stanie i udostępniać ją publiczności. Sama monarchia przeszła finansową restrukturyzację. Koszt jej utrzymania, wynoszący 32 miliony rocznie, w ciągu 20 lat został dwukrotnie zmniejszony. W pałacu Buckingham panuje ogromny ruch. W ciągu siedmiu lat, liczba królewskich gości wzrosła o połowę. Zarządca pałacu Ray Wheaton przed każdą audiencją sprawdza królewską trasę. Szacuje się, że królowa osobiście spotkała się z blisko 4 milionami osób. Wiele z nich uczestniczyło w przyjęciach, kiedy każdy zostaje najpierw przedstawiony, zanim królowa i książę zaczną krążyć pośród gości. Odbywa się to bardzo sprawnie. Zarządca pałacu podaje wizytówki, a marszałek dworu czyta królowej nazwiska. Następnie prywatny sekretarz wyjaśnia jej szeptem jaką instytucję bądź kraj dana osoba reprezentuje. Królowa prawie nigdy nie mówi dzień dobry ani do widzenia, co pozwala jej codziennie wypowiedzieć tysiące słów mniej. Poczta nie jest gromadzona w pałacu Buckingham. Jedna z dam dworu zawsze pomaga królowej w odczytaniu korespondencji. W roku jubileuszu królowa otrzymała dodatkowo 127.000 kartek i listów. Żaden monarcha nie przeżył takiej rewolucji w technikach komunikacji. Kiedy królowa zasiadła na tronie, telewizja była w powijakach, a dziś mamy Twitter, Facebook i YouTube. Elżbieta II jest królową znacznej części naszej planety. Jej jubileusz obchodzono we wszystkich 16 krajach Wspólnoty Narodów, której jest władczynią. Papua Nowa Gwinea ma sześć milionów mieszkańców i używa się tu więcej języków niż w jakimkolwiek innym kraju. Kiedy w 1975 roku uniezależniła się od Australii, jej mieszkańcy nie potrafili dokonać wyboru prezydenta, więc zamiast niego wybrali królową. Diamentowy jubileusz pozostanie na długo w pamięci mieszkańców Wielkiej Brytanii, krajów Wspólnoty Narodów i całego świata. 14:25 MŁYN I KRZYŻ (MILL AND THE CROSS, THE) Dramat, 91 min, Polska/Szwecja, 2010 Reżyseria: Lech Majewski Scenariusz: Michael Francis Gibson, Lech Majewski Zdjęcia: Adam Sikora, Lech Majewski Muzyka: Lech Majewski, Józef Skrzek Aktorzy: Rutger Hauer, Michael York, Charlotte Rampling, Joanna Litwin, Dorota Lis Inspiracją stała się książka amerykańskiego pisarza, historyka i krytyka sztuki, Michaela F. Gibsona "Młyn i Krzyż", będąca wnikliwą analizą obrazu "Droga krzyżowa", Pietera Bruegla. W zrealizowanym z ogromną dbałością o szczegóły filmie, reżyser ukazuje losy 12 postaci z namalowanego w 1564 roku słynnego obrazu. Niezwykłe, ekranowe dzieło Lecha Majewskiego powstawało trzy lata, większość zdjęć kręcono w plenerach Jury Krakowsko - Częstochowskiej. Sfilmowany materiał poddano precyzyjnej obróbce komputerowej, z wykorzystaniem najnowszych technologii. Rok 1564. Niderlandzki malarz Pieter Bruegel (w tej roli Rutger Hauer), na zamówienie antwerpskiego bankiera i kolekcjonera dzieł sztuki, Nicolaesa Jonghelincka, rozpoczyna prace nad obrazem, przedstawiającym procesję na Kalwarię. 17:05 KSIĘGA PRZESTRZENI S.II - DACHY OPIEKUŃCZE Magazyn, 29 min, Polska, 2016 Reżyseria: Tomasz Drozdowicz Scenariusz: Beata Hyczko Wykonawcy: Bogna Świątkowska (prowadząca), Jarosław Trybuś (prowadzący) W odcinku podejmiemy trudny temat architektury w służbie zdrowia i tej, która ma odpowiadać na potrzeby ludzi starszych i niepełnosprawnych. Na dłużej zatrzymamy się przy temacie architektury "silver tsunami", czyli związanej z procesem szybkiego starzenia się społeczeństwa. Sprawdzimy, dlaczego taka architektura wciąż nie powstaje w Polsce i czy ma szansę powstać. Pokażemy też rzadki, w zalewie banalnych inwestycji z tej dziedziny, przykład dobrej realizacji na potrzeby hotelarstwa. W odcinku: - Pawilon sanatoryjny "Jesienna Rezydencja" w Nałęczowie (Biuro Architektoniczne Stelmach i Partnerzy) - Uniwersyteckie Centrum Kliniczne Akademii Medycznej w Gdańsku (ARCH - DECO) - TBS dla seniorów w Stargardzie (DOMINO Grupa Architektoniczna) - Hotel Puro w Poznaniu (ASW Architekci) - Warszawski Szpital dla Dzieci (Chmielewski Skała Architekci) 17:40 KTÓRĘDY PO SZTUKĘ - ALEKSANDER GIERYMSKI Magazyn, 6 min, Polska, 2018 Reżyseria: Anna Zakrzewska Scenariusz: Tomasz Filiks Wykonawcy: Anna Lewandowska Aleksander Gierymski namalował "Żydówkę z pomarańczami", zwaną także "Pomarańczarką", około 1881 r. w Warszawie. Obraz olejny przedstawia starą kobietę, uliczną handlarkę, opartą plecami o balustradę na tle zamglonej, odległej panoramy Warszawy w rejonie Uniwersytetu Warszawskiego, z charakterystycznymi wieżami kościoła Świętego Krzyża oraz bryłą Pałacu Kazimierzowskiego. Kobieta, zajęta robieniem na drutach, ma przewieszone dwa wiklinowe kosze z pomarańczami. "Żydówka z pomarańczami" pierwotnie znajdowała się w posiadaniu rodziny Szlenkierów. Do zbiorów Muzeum Narodowego w Warszawie została zakupiona w 1928 r. Obraz został zrabowany przez Niemców prawdopodobnie w 1944 r. po upadku Powstania Warszawskiego. Od 1945 r. dzieło wymieniane było w kolejnych publikacjach prezentujących dobra kultury wywiezione z Polski podczas II wojny światowej. (culture.pl) 17:55 PANNY Z WILKA Dramat psychologiczno - obyczajowy, 112 min, Polska 1979 Reżyseria: Andrzej Wajda Scenariusz: Zbigniew Kamiński Zdjęcia: Edward Kłosiński Muzyka: Karol Szymanowski Występują: Daniel Olbrychski, Anna Seniuk, Maja Komorowska, Krystyna Zachwatowicz, Stanisława Celińska, Christine Pascal, Tadeusz Białoszczyński, Zofia Jaroszewska, Andrzej Łapicki, Paul Guers, Krystyna Wolańska, Zbigniew Zapasiewicz, Andrzej Grzybowski, Kazimierz Orzechowski i inni Dorobek pisarski Jarosława Iwaszkiewicza (1894 - 1980) należy do najbogatszych we współczesnej literaturze polskiej. W toku przeszło 60 lat trwającej twórczości Iwaszkiewicz interesował się wieloma dziedzinami i gatunkami literatury. Uprawiał przez całe życie lirykę, pisał powieści i opowiadania, dramaty, eseje, biografie, reportaże i recenzje. Opowiadania zajmują w jego twórczości miejsce bardzo eksponowane. Jedną z ich wspólnych cech jest realizm ujmowany w kategoriach psychologicznych. Podstawowe dla każdego człowieka problemy, zagadnienia życia i śmierci, sprawy uczuć, miłości są oglądane przez pryzmat mijającego czasu. Nie ma powrotu do zdarzeń sprzed lat. Obraz świata, który przed laty uważaliśmy za jedynie prawdziwy, w świetle późniejszych doświadczeń wydaje się prosty, często banalny. Natura tych prawd jest kluczowym problemem "Panien z Wilka". Wiktor Ruben, główny bohater, wraca do miejsca swych młodzieńczych uniesień, miłości i flirtów. Usiłuje wskrzesić rzeczywistość sprzed kilkunastu lat. Zapisana jest ona w jego pamięci jako najbardziej pogodny epizod życia. Ta próba okazuje się iluzją. Nie wystarczą te same słowa, gesty, miejsca. W ciągu 15 lat wydarzyło się zbyt wiele. Czas odcisnął piętno na każdym z bohaterów. Piękne dziewczyny to dziś podstarzałe, zgorzkniałe kobiety. Dawne związki już nie wrócą. Tracą sens. Film Andrzeja Wajdy w sposób mistrzowski przedstawia prozę Jarosława Iwaszkiewicza. W 1979 r. na FPFF w Gdańsku dostał Nagrodę Specjalną. W 1980 r. uzyskał nominację do Oscara. 20:00 NA WSCHÓD OD HOLLYWOOD - HAVEL (HAVEL) Film biograficzny, 99 min, Czechy, 2020 Reżyseria: Slavek Horak Scenariusz: Slavek Horak, Rudolf Suchnek Aktorzy: Viktor Dvorak, Anna Geislerov, Martin Hofmann, Barbora Seidlov Pierwszy pełnometrażowy film fabularny o Vaclavie Havlu - zmarłym w 2011 roku czeskim dramatopisarzu, obrońcy praw człowieka, polityku i prezydencie kraju. Koncentruje się na przemianie Havla z odnoszącego sukcesy - później zakazanego - dramaturga z lat sześćdziesiątych w działacza na rzecz praw człowieka i więźnia sumienia w latach siedemdziesiątych. Kulminacją jego przemiany było stanięcie na czele czeskiej aksamitnej rewolucji i wybranie go w 1989 roku (po 41 latach) na urząd pierwszego niekomunistycznego prezydenta Czechosłowacji. Dramat wątpiącego w siebie intelektualisty, rozdartego pomiędzy własnymi pasjami i narzuconymi sobie obowiązkami. Film jest fikcją, a nie dokumentem, tłumaczy reżyser Slavek Horak. Nie próbowałem tworzyć legendy Havla czy celebryty Havla, ale człowieka. Stąd w filmie oglądamy nie tylko przemianę artysty w ikonę walki o wolność, lecz także jego burzliwe życie osobiste, w którego centrum pozostaje niezwykły związek z żoną Olgą. 23:00 WIĘCEJ NIŻ FIKCJA - POŻEGNANIA I POWROTY - PORTRET ROBERTA FRANKA (LEAVING HOME, COMING HOME - PORTRAIT OF ROBERT FRANK) Film dokumentalny, 85 min, Wielka Brytania, 2005 Reżyseria: Gerald Fox Zdjęcia: Robert Hannah, Kyle Cameron Pierwszy w historii pełnometrażowy film dokumentalny o legendarnym fotografiku i filmowcu Robercie Franku. 00:45 LESZEK MOŻDŻER & HOLLAND BAROQUE Koncert, 69 min, Polska, 2017 Wykonawcy: Leszek Możdżer Koncert Leszek Możdżer & Holland Baroque - to projekt o niezwykłym charakterze. Jeden z najbardziej cenionych polskich artystów wspólnie z orkiestrą Holland Baroque Society nagrali album Earth Particles, którego premiera odbyła się w listopadzie 2017 r. Możdżer & Holland Baroque to Bachowski fundament i jazzowy temperament. Efektem tego są nowe kompozycje konsekwentnie realizujące artystyczną wizję, w której zacierają się granice między jazzem i muzyką klasyczną. Koncert, zaplanowany w Centrum Kongresowym ICE Kraków, jest częścią trasy koncertowej promującej tę płytę. 03:50 MŁODA POLSKA - DOG DAYS Dramat, 15 min, Polska, 2019 Reżyseria: Zuzanna Grajcewicz Scenariusz: Ewa Radzewicz, Zuzanna Grajcewicz Zdjęcia: Ewa Radzewicz Aktorzy: Sonia Roszczuk, Maciej Pesta, Zbigniew Waleryś Krótki film fabularny. Czego brakuje w świecie, w którym wyginęły zwierzęta? Bohaterowie filmu "Dog Days" prowadzą firmę świadczącą usługi tym, którzy chcą zrekompensować sobie nieobecność zwierząt. Jak się okazuje, relacja człowieka i zwierzęcia jest bardzo złożona. Pośród przyjaźni i przywiązania zawsze jest pewna ilość przemocy, która stara się znaleźć ujście. (ŹRÓDŁO: polishshorts.pl) 04:50 KORYTARZ Film obyczajowy, 30 min, Polska, 2004 Reżyseria: Anna Jadowska Scenariusz: Anna Jadowska Aktorzy: Małgorzata Neumann, Paweł Królikowski, Jerzy Próchnicki, Anna Bielecka Gorąca sierpniowa noc. W całej kamienicy, w której współnie mieszkają Margerita z synem, nastoletnia Ala, jej wujek oraz malarz, nie ma wody. W nocy dochodzi do dziwnego zdarzenia, a jeszcze dziwniejsze jest to, że nad ranem nikt nie wie, co tak naprawdę się stało...