TVP Dokument Poniedziałek, 06.02.2023 06:00 DZIKA POLSKA - LASY PEŁNE ŻYCIA - POPIELATE ŻYCIE Serial dokumentalny, 25 min, Polska, 2011 Reżyseria: Monika Purzycka Scenariusz: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Trudno powiedzieć, gdzie jest. Trudno dociec, czy w ogóle jest. Niełatwo komukolwiek wytłumaczyć, kim jest. Popielica - jedno z najbardziej tajemniczych i nieznanych zwierząt rodzimej fauny. Przedstawicielka równie mało znanej rodziny pilchów - gryzoni, w których jedni dopatrują się raczej myszy, inni raczej wiewiórek. Prawdę o nich stara się poznać dr Mirosław Jurczyszyn, dla którego te zagadkowe ssaki stały się życiowym wyzwaniem. Nie tylko stara się odkryć, gdzie są, ale zabiega o to, by były wszędzie, gdzie być powinny. Ku chwale bukowych lasów, które stanowią ich najprawdziwszą ojczyznę. 06:35 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.III - ODC. 27 JEDYNE TAKIE MIASTO Cykl dokumentalny, 26 min, Polska, 2016 Scenariusz i reżyseria: Radosław Kotarski Jakie tajemnice skrywa współczesny Lwów? Czy znajdziemy w nim ślady polskiej przeszłości? Radosław Kotarski w swojej podróży na dawne, wschodnie rubieże Rzeczpospolitej dociera do miejsc na co dzień niedostępnych lub pomijanych przez przewodników. Zapraszamy w niezwykłą podróż do miasta, które od zawsze było tyglem narodów, języków i niesamowitej kuchni. 07:10 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 239 ZAMEK W KÓRNIKU Magazyn, 22 min, Polska, 2022 Reżyseria: Adam Molak Scenariusz: Tomasz Malkowski Zdjęcia: Jacek Banach, Jarosław Wątor Tomasz Bednarek odwiedza najpiękniejsze i najciekawsze miejsca w wielu zakątkach Polski, wędrując nie tylko szlakiem tłumnie odwiedzanym przez turystów, ale docierając również do miejsc, o których wiedzą nieliczni. Zamek w Kórniku jest jednym z najpiękniejszych romantycznych zamków w Polsce. Wraz z otaczającym go parkiem został wpisany na listę Pomników Historii RP. W historycznych murach warowni można spotkać ducha Białej Damy, a tutejsza biblioteka skrywa cenne rękopisy Chopina, Mickiewicza. Kórnik to niespełna 8 - tysięczne miasto, niegdyś prywatne. To miejsce urodzenia Wisławy Szymborskiej. W centrum znajduje się wyjątkowo długi Rynek, który powstał z rozszerzenia głównej drogi biegnącej przez miejscowość. Turyści ściągają tu, by podziwiać okazałą rezydencję, która była niegdyś siedzibą rodów Górków i Działyńskich. Trzy baszty widnieją nawet w herbie miasta. Zabytkowa rezydencja w Kórniku to również jedna z największych atrakcji turystycznych w Wielkopolsce. Kórnicki zamek wygląda bardziej na gustowny pałac niż warownię. Zachował jednak częściowo obronny charakter, bo otacza go ze wszystkich stron szeroka fosa. Prawdopodobnie pierwszy zamek powstał w tym miejscu jeszcze w XV wieku - posadowiono go na bagiennej wyspie, a dostępu do niego strzegł zwodzony most. Obecny kształt budowla zawdzięcza XIX - wiecznej przebudowie, kiedy panem na zamku był Tytus Działyński. To wówczas zamek przyodział styl neogotyku angielskiego. 07:35 PODWODNY RAJ BORNEO - MATAKING Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2014 Scenariusz i reżyseria: Andrzej Misiuk Muzyka: Piotr Czubin Wokół pięciu rajskich wysepek, otaczających Borneo, które odwiedzimy, rozsiane są bogate w życie rafy koralowe. Prawdziwą perłą wśród nich jest Sipadan, mekka płetwonurków. Czy jednak można wejść do raju, nie zetknąwszy się wcześniej ze śmiercią? W jaki sposób żywioł oceanu zawłaszcza i wykorzystuje spoczywający na dnie wrak Syreny? Wody Indo - Pacyfiku są pełne fascynujących i groźnych stworzeń. Dokąd prowadzi Aleja Żarłacza? Czy uda nam się odkryć tajemnicę i spenetrować niebezpieczną Jaskinę Żółwia, gdzie śmierć od stuleci zbiera żniwo? Eksplorując wody wokół północno - wschodniego Borneo, nie tylko staniemy oko w oko z rekinami, żółwiami, barrakudami czy płaszczkami, ale także spotkamy Morskich Cyganów. Kim są? Jak żyją? Nie tylko woda kryje w sobie tajemnice. Tropikalny las deszczowy Borneo także pełen jest zagadek. Jak daleko uda się zapuścić w jego głąb, płynąc dziką rzeką Kinabatangan? Podczas fascynującej borneańskiej wyprawy odwiedzimy rezerwaty ginących gatunków: Sepilog, centrum rehabilitacji orangutanów oraz Labuk Bay, jedyne na świecie sanktuarium nosaczy. W niezwykłą podróż zabierze nas Piotr Matejek, doświadczony płetwonurek z 25 - letnim stażem, którego doświadczenie i wiedza przemienią wyprawę w prawdziwą przygodę. Podwodny raj Borneo to seria filmów dokumentalnych o świecie Borneo i zetknięciu z nim człowieka, dla którego podwodny świat jest całym życiem. 08:15 SZTUKA WYROBU MYDŁA (THE ART OF SOAP - MAKING / DIE KUNST DES SEIFENSIEDENS) Film dokumentalny, 44 min, Austria, 2020 Reżyseria: Nadeschda Schukoff Od czasu jego wynalezienia w odległej przeszłości, stało się powszechnie używanym produktem i nieodzowną częścią naszego codziennego życia. Mydło. Kostka mydła to opowieść o przemianie niedostępnego produktu luksusowego w przemysłowy produkt masowy, a potem w wysokiej jakości produkt rzemieślniczy. Pierwsze przepisy na mydło zostały nam przekazane przez Sumerów na glinianych tabliczkach sprzed czterech i pół tysiąca lat - była to pasta przypominająca mydło. Uważa się, że pierwsze mydła powstały przypadkowo, gdy łój lub tłuszcz ściekał z pieców kuchennych do popiołu. Cywilizacje śródziemnomorskie Egipcjan, Greków, a później Rzymian, zaadoptowały ten proces, stosując mydło jako środek leczniczy. W VII wieku rzemieślnicy arabscy gotowali oliwę z oliwek i ług z palonym wapnem. Uważa się, że właśnie wtedy powstało mydło w postaci stałej: pierwszy produkt chemiczny w historii ludzkości. Mydło stało się tak naturalne, że nie zastanawiamy się nad tym, skąd pochodzi, kto je wymyślił i jak jest wykonane. Tym bardziej w czasach globalnego kryzysu związanego z koronawirusem stało się nieodzowne. Było przedmiotem luksusowym przez tysiące lat, ale postęp techniczny sprawił, że stało się powszechnie dostępne dla obywateli pod koniec XIX wieku. Był to również początek masowej produkcji. Obecnie konsumenci dokładnie zastanawiają się przed zakupem i zbierają informacje o produktach, ich jakości, składzie, pochodzeniu i działaniu oraz sposobie ich wykonania. Producent: ORF III, Alexander Schukoff Film 09:05 UROCZYSKO Z PRZYPADKU (AN ACCIDENTAL WILDERNESS) Film dokumentalny, 52 min, Kanada, 2020 Reżyseria: Catie Lamer Film dokumentalny o wielkomiejskich ekosystemach, bada ewolucję bujnej, miejskiej dziczy w Toronto. Poznamy jaką transformację może przejść świat naturalny wokół ludzi. To przypomnienie o tym, jaką moc ma natura pozostawiona sobie samej. W Toronto to, co zaczęło się jako wysypisko odpadów budowlanych, stało się kwitnącą zieloną przestrzenią, domem dla wielkich i małych dzikich zwierząt. Ewoluujące na przestrzeni 60 lat, kilka minut od centrum jednego z największych miast Ameryki Północnej, miejskie składowisko odpadów budowlanych stało się niesamowitym przykładem rewitalizacji natury. Od kojotów, sów i bobrów, po żółwie, węże i kilkaset gatunków ptaków i flory; dzika przyroda i roślinność odzyskały ten pięciokilometrowy miejski krajobraz, wtapiając się w przemysłową infrastrukturę i stając się domem dla wielkich i małych stworzeń. Park Tommy Thompsona, ale życzliwi zwą go Spit - półwyspem. Można odnieść wrażenie, że otacza nas pradawna przyroda. Tymczasem - wzdłuż wybrzeża wystaje z lodu zardzewiały pręt zbrojeniowy, odkrywając sekret. To post przemysłowe nieużytki - zdobyte przez Matkę Naturę. Odwiedzający sądzą, że uciekli z miejskiej zimy w dalekie, dzikie uroczysko. Niemniej - wcale nie jest dalekie. Leży w samym sercu Kanady, w Toronto. Przemysłowe nieużytki są teraz pełne życia. Jak powstało takie uroczysko z przypadku? 10:05 NA EVEREST BEZ TLENU. OSTATECZNE WYZWANIE (EVEREST WITHOUT OXYGEN - THE ULTIMATE EGOTRIP / BJERGET DER FORANDREDE MIG) Film dokumentalny, 53 min, Dania, 2021 Reżyseria: Jesper Aero, Jes Brandhoj Film dokumentalny o zdobywaniu najwyższego szczytu świata bez użycia tlenu. Ponad 5000 wspinaczy zdobyło Everest, ale niewiele ponad 200 zrobiło to bez tlenu, a wielu zginęło podczas takiego eksperymentu. Rasmus marzył, by zostać pierwszym Duńczykiem, który bez butli z tlenem na plecach dotrze na Everest. Ten szczyt to zabójczy gigant i cel owiany tajemnicą. Ponad 8800 m n.p.m. , najwyższa góra na Ziemi, tak wysoka, że sięga atmosferycznych prądów strumieniowych, wiejących z siłą huraganu. Wejście na Mount Everest jest możliwe tylko przez kilka tygodni w roku, pod koniec maja, właśnie ze względu na wiatry. Na szczycie zawsze panuje temperatura minus 50 stopni, a zawartość tlenu w powietrzu spada o 30 procent w porównaniu z poziomem morza. Strefa śmierci zaczyna się po przejściu wysokości ośmiu tysięcy metrów. Poruszając się tam, ma się wrażenie oddychania przez słomkę. Do tego trzeba nieść na sobie gruby kombinezon i plecak ze śpiworem. To tak jak wejść na bieżnię z takim obciążeniem i oddychać przez słomkę. Oto historia z dramatycznymi zwrotami akcji, pokaz niezwykłej determinacji i 4 lat życia z wieloma wyrzeczeniami. Zobaczymy wiele unikalnych kadrów, uwiecznione etapy zdobywania szczytu, fantastyczne zdjęcia najwyższych gór świata i wiele ciekawych relacji. Po wyprawie na szczyt Mount Everestu życie Rasmusa Cragha przybrało dramatyczny obrót. Doznał poważnych obrażeń fizycznych, co sprawiło, że stracił sens wyprawy i swojego życia. 10 minut, które spędził na szczycie najwyższej góry świata, drogo go kosztowało. Obecnie pragnie przywrócić więzi z rodziną, ale to proces długotrwały. 11:10 ZBLIŻENIA. MAGAZYN FILMOWY Magazyn filmowy, 29 min, Polska, 1984 Scenariusz: Iwonna Łękawa Zdjęcia: Adam Kaczanowski Magazyn filmowy pod redakcją Iwonny Łękawy z roku 1983. W wydaniu: 1. relacja z planu zdjęciowego filmu pod roboczym tytułem "Musisz żyć" (film ostatecznie otrzymał tytuł "Wedle wyroków twoich") w reżyserii Jerzego Hoffmana, ze zdjęciami Jerzego Gościka, rozmowa ze Zdzisławem Ćwikłą, dyrektorem Centralnej Dyrekcji Okręgowej Kolei Państwowej w Warszawie i jednocześnie konsultantem sceny wysadzania pociągu w powietrze, przygotowania do sceny wykolejenia pociągu oraz efekty tej pracy, 2. Wytwórnia Filmów Fabularnych w Łodzi - Wydział Techniki Zdjęciowej, rozmowa z kierownikiem Wydziału - inż. Marianem Jaszczukiem, który prezentuje widzom kamery filmowe, nasadki na obiektywy i filtry, 3. Sonda wśród widzów po projekcji filmu "Ucieczka z Nowego Jorku" w reżyserii Johna Carpentiera z udziałem Kurta Russella, 4. Rozmowa z Piotrem Fronczewskim o aktorstwie i pracy przy filmach "Wolne miasto" w reżyserii Stanisława Różewicza i "Akademia Pana Kleksa" w reżyserii Krzysztofa Gradowskiego. 11:50 WYBUDZENI - KLAUDIA GAJTKOWSKA Cykl dokumentalny, 25 min, Polska, 2022 Reżyseria: Krystian Orzeszko, Alina Mrowińska Scenariusz: Alina Mrowińska Zdjęcia: Michał Jarosiński Prowadzenie: Ewa Błaszczyk Klaudia jest pierwszą wybudzoną pacjentką w Klinice Budzik dla dzieci przy Centrum Zdrowia Dziecka w Warszawie. Przechodziła przez pasy, gdy wjechał w nią rozpędzony samochód. Początkowo lekarze nie dawali rodzicom nadziei, że dziewczyna odzyska świadomość. Dziś Klaudia jest szczęśliwą żoną Michała i mamą kilkumiesięcznej córeczki. Mówi, że odzyskała życie i spełniły się wszystkie jej marzenia. 12:25 POLSKIE DZIEDZICTWO S.I - ODC. 4 Magazyn historyczny, 28 min, Polska, 2021 Reżyseria: Maciej Kłobucki Scenariusz: Maciej Kłobucki, Bartosz Kucharski, Tomasz Kępski Zdjęcia: Damian Szprejda, Jan Sojka, Bartosz Zaręba Prowadzenie: Stefan Tompson Magazyn historyczny o polskim dziedzictwie kulturowym na Kresach Wschodnich, prowadzony przez Stefana Tompsona, w którym przybliżona zostaje widzowi historia ziem polskich sprzed 1921 roku. Prezentowane są najciekawsze polskie posiadłości, usytuowane za naszą obecną wschodnią granicą. Ukazane są najciekawsze miejsca, zarówno te oczywiste i znane z przewodników, jak również te, o których już dawno zapomniano. Autorzy przedstawiają ich historię, opowiadają o ciekawostkach i legendach, omawiają polski aspekt dotyczący prezentowanych posiadłości. Przybliżają historię Polaków na danym terenie i zachęcają każdego widza do odwiedzin miejsc polskiego dziedzictwa kulturowego na Kresach Wschodnich. W czwartym odcinku Stefan Tompson odwiedza jedno z najpiękniejszych, europejskich miast. Lwów - miasto pełne symboli. Miasto, które przez wiele lat było jednym z najważniejszych, polskich miast. Opowiadamy o jego genezie - założycielach oraz o jego obrońcach w trudnych czasach. Stefan, spacerując po urokliwych ulicach starego miasta, opowiada o jego najokazalszych budowlach. Odwiedzamy również Cmentarz Łyczakowski, jeden z najstarszych istniejących cmentarzy na terenie dawnej Rzeczypospolitej. 13:00 LENA NA BAŁKANACH - ODC. 4. KUCHNIA Cykl reportaży, 23 min, Polska, 2021 Scenariusz i reżyseria: Konrad Zagórski Prowadzenie: Lena Urbańska Cykl reportaży, niewiele mający wspólnego z typowym przewodnikiem turystycznym. Tym razem Lena zabierze nas w kulinarną podróż po Bałkanach. W Serbii odwiedzimy miasto papryki, gdzie zobaczymy, jak wytwarza się słynny ajvar. Pojedziemy też śladami produkcji rakiji i skosztujemy bałkańskiego wina w Chorwacji. Wybierzemy się także na typowy streetfood w Podgoricy i zobaczymy, jak przygotowuje się słynny bałkański burek. To będzie najbardziej lifestylowy odcinek, ale nie ma opowieści o Bałkanach bez jedzenia. 13:30 TOMEK NA GRANICACH... RZECZYPOSPOLITEJ Cykl reportaży, 22 min, Polska, 2020 Reporterska opowieść o tym, co dzisiaj pozostało z dziedzictwa i kultury II Rzeczypospolitej. Nie tylko tego materialnego, ale przede wszystkim mentalnego. Kraju wyrosłego na pograniczu Zachodu i Wschodu, gdzie od wieków ścierały się wpływy wielkich mocarstw, etniczne namiętności, trwały religijne waśnie. Kraju, który z trudem próbował łączyć ten kipiący kocioł w jeden polityczny i cywilizacyjny organizm. 14:00 WIELKI PACYFIK - OCEAN PRZEMOCY (1/5) (BIG PACIFIC. VIOLENT. (1/5)) Serial dokumentalny, 50 min, Nowa Zelandia, 2015 Reżyseria: Houghton Sue Scenariusz: Meade Craig Seria dokumentalna o Pacyfiku - Oceanie Spokojnym, który zajmuje jedną trzecią powierzchni Ziemi. Zawiera połowę wody naszego świata i ukrywa najgłębsze miejsce na naszej planecie. To jest to, co ogromne i kultowe, rzadkie i olśniewające stworzenia nazywają domem - i gdzie czają się jeszcze nieodkryte stworzenia. Przełamiemy granice między lądem a morzem, przemieszczając się po oceanie, przedstawiając szeroki wachlarz miejsc, gatunków, zjawisk naturalnych i zachowań. Każdy odcinek skupia się na ikonicznej charakterystyce: namiętności, żarłoczności, przemocy i tajemnicy. Nakręcony w Ultra High Definition, serial pokaże ocean i jego mieszkańców w sposób nigdy wcześniej niewidziany w telewizji - odkrywając potworność co do minuty; obcy intymności. Nazwa Pacyfik pochodzi od słowa "spokojny". Ten ocean taki jednak nie jest. To świat pełen niebezpieczeństw, gdzie śmierć uderza znienacka, życie balansuje na granicy przetrwania, wzrok może zwodzić, a morskie olbrzymy nie oszczędzają się w walce. Na powierzchni 166 milionów kilometrów kwadratowych - jednej trzeciej powierzchni naszej planety - rozciąga się największy ocean świata, morze pełne niebezpieczeństw. Idylliczny krąg piaszczystego lądu pośród błękitnych wód Pacyfiku. Pod powierzchnią wciąż jednak można trafić na ślady zniszczeń. Tysiące gatunków rywalizują o przestrzeń i pożywienie w cieśninie o szerokości około pięciuset metrów. Tak jakby wszyscy mieszkańcy wieżowca stłoczyli się na parterze, a okoliczni sąsiedzi chcieliby ich zjeść. 15:00 DZIKA AUSTRALIA CZ. 1. PUSTYNIA KANGURA RUDEGO (WILD AUSTRALIA) Serial dokumentalny, 47 min, Niemcy, 2014 Reżyseria: Thoralf Grospitz, Jens Westphalen Serial dokumentalny produkcji niemieckiej ZDF o Autralii uważanej za kontynent licznych sprzeczności, niespodzianek i wyjątkowej przyrody. Na jednym z najbardziej nieprzewidywalnych obszarów pustynnych na Ziemi nie pada całymi miesiącami, po czym nadchodzą ulewne deszcze. Symbol Australii - kangur rudy jakby czuł, że sprzyjające warunki nie będą trwały długo. Kangury rude wyróżniają się spośród torbaczy. Wielkością dorównują człowiekowi, ważą nawet do 90 kilogramów. W przeciwieństwie do szarawych samic samce mają rdzawoczerwoną sierść. Przemieszczając się na sprężynujących nogach, tracą mniej energii niż gdyby biegły. Zamiast rozważać, dlaczego kangury skaczą, należałoby więc spytać, dlaczego nie robią tego wszyscy? Kangurzyca praktycznie zawsze jest w ciąży, gdy jeden maluch opuszcza torbę, następny się w niej zagnieżdża. Reprodukcja trwa nieprzerwanie przez całe jej życie z wyjątkiem okresów, kiedy samicy brakuje pożywienia bądź wody. Na najbardziej suchym i płaskim kontynencie świata rozciąga się pasmo Gór MacDonnella. Wypiętrzone około trzystu milionów lat temu, wciąż ulegają erozji. Poznamy innych mieszkańców tej ziemi, węże, warany, papugi, sokoły, kanie, skakuszki australijskie, emu. Australia, najmniejszy i najbardziej płaski kontynent, jest po Antarktydzie drugim najsuchszym kontynentem świata. Góry MacDonnella widnieją w tym krajobrazie jak latarnia morska, ale to jedynie cień dawnej Australii. Zniszczony erozją masyw niegdyś wysokością dorównywał kanadyjskim Górom Skalistym. Doliny Gór MacDonnella kryją w sobie tajemnicę. Miliony lat temu kontynent porastała tu bujna roślinność. Z dala od skalistych wzgórz masywu MacDonnella, wśród czerwonych piasków Doliny Tęczy, w krajobrazie z piekła rodem rozciąga się królestwo molocha straszliwego. 15:55 TOKSYCZNE TRENDY - ODC. 1 SUPER ZARAZKI: ŚMIERTELNI WROGOWIE (TOXIC TRENDS / UNSERE ZUKUNFT) Serial dokumentalny, 51 min, Szwajcaria, 2017 Reżyseria: Katharina Deuber, Karin Moser, Silvia Fleck Seria dokumentalna, której autorzy starają się nam - konsumentom uświadomić, jak wiele toksycznych substancji nas otacza. Nowoczesna technologia pozwala nam dalej rozwijać się w inteligentny i połączony świat, ale czy nasze własne wynalazki i osiągnięcia nas nie zrujnują? W 2050 roku na świecie będzie prawdopodobnie ponad 10 miliardów ludzi, ale jednocześnie superodporne zarazki zagrożą śmiercią wszystkim. Współczesna medycyna nie da sobie z nimi rady, oceany zapełnią nasze plastikowe torebki i kubki, a w Afryce więcej ludzi zginie z głodu, niż z powodu HIV, gruźlicy i wojny razem. W odcinku pierwszym zastanowimy się, jak pokonać superzarazki, które nas atakują. Coraz więcej osób jest zarażonych tymi wieloopornymi bakteriami. Antybiotyki stają się coraz bardziej nieskuteczne. Jeśli nic nie zostanie zrobione, superbakteria może zabić 10 milionów ludzi do 2050 roku. Już co najmniej 25 000 osób umiera co roku z powodu tych bakterii w samej Europie. Współczesna medycyna jest w niebezpieczeństwie. Bo bez antybiotyków nie ma chemioterapii, nie ma przeszczepów. Ale nadal połykamy antybiotyki nawet przy najmniejszym przeziębieniu, lekarze wciąż przepisują za dużo. Stosowanie antybiotyków w hodowlach przemysłowych na całym świecie wzrasta. Rezultat: odporne zarazki są przenoszone ze zwierząt na ludzi, a także dostają się do łańcucha pokarmowego. Światowa Organizacja Zdrowia WHO mówi o być może największym, globalnym niebezpieczeństwie tego stulecia. Ale czy wciąż istnieje broń przeciwko odpornym zarazkom? 17:00 PRZEWODNIK PUTIFARA - ODC. 10 RIWIERA FRANCUSKA (PUTIPHAR'S TRAVEL GUIDE A 19TH CENTURY GLOBE - TROTTER 10. FRENCH RIVIERA) Serial dokumentalny, 52 min, Francja, 2019 Reżyseria: Sebastien Lafebvre, Stanislas Valroff Scenariusz: Helene Chevereau Petrus Putifar jest fikcyjnym podróżnikiem i autorem przewodników turystycznych. Odkrywa zabytki do odwiedzenia, muzea, ogrody, miejsca do zwiedzenia, spaceruje po miastach i dzieli się swoimi spostrzeżeniami. Ostatni, dziesiąty odcinek zabierze nas na Riwierę Francuską - wymarzone miejsce na odpoczynek i zwiedzanie pięknych miejsc w Prowansji. Nicea, Mentona, Monako, Grasse, Cannes. To kraina kwitnących cytryn. Riwiera to nazwa własna, używana przez Anglików w kontekście Riwiery Francuskiej, ale ciągnącej się od Genui. Określa obszar nadmorski, z idealnym do uprawy delikatnych roślin, łagodnym klimatem, ulubione miejsce odpoczynku i rozrywki Anglików. W 1887 roku Stephane Liegeard zamienił określenie Riwiera na Lazurowe Wybrzeże. Był on autorem przewodnika, któremu dał taki tytuł. Chciał nadać regionowi francuską konotację i dlatego odwołał się do francuskiego przymiotnika - lazurowe. 18:00 MITYCZNE KRÓLESTWO TEOTIHUACANU (TEOTIHUACN'S LOST KINGS / SCHÄTZE AUS DER UNTERWELT - TEOTIHUACN) Film dokumentalny, 55 min, Niemcy, 2016 Reżyseria: Jens Afflerbach Film dokumentalny o niezwykłym, owianym legendami, miejscu Teotihuacan. Dwa tysiące lat temu było jednym z największych miast na świecie, kwitnącą metropolią niedaleko dzisiejszego Meksyku. Miasto zostało nazwane przez Azteków Teotihuacan, czyli miejsce, z którego pochodzą bogowie; miejsce, gdzie rodzą się bogowie lub miejsce, w którym ludzie stają się bogami. Ale zaledwie kilkaset lat później Teotihuacan został całkowicie opuszczony. Kim byli budowniczowie tej ogromnej metropolii? I dlaczego ten wojowniczy lud zniknął bez śladu? Zespół międzynarodowych naukowców uważa, że znalazł odpowiedzi na te pytania. W rzeczywistości to, co odkryli, może wyjaśnić funkcję trzech piramid w Teotihuacan. Według legend zostało ono zbudowane przez olbrzymów, zwanych quinametin, którzy mieli żyć przed pojawieniem się ludzi i zostali zniszczeni przez wielką katastrofę. To święte miasto było celem pielgrzymek wielu plemion żyjących w Mezoameryce. Według mitów indiańskich tu powstał świat, nastąpiło oddzielenie światła od ciemności, powstało słońce i księżyc. Najprawdopodobniej tu powstał system religijny przyjęty później przez inne plemiona, tu kapłani opracowali kalendarz, według którego liczono czas. Udamy się w podróż do tajemniczego świata zbudowanego pod pierwszym megalopolis w Ameryce Łacińskiej, gdzie uczeni poszukają odpowiedzi na pytanie o pochodzenie tej wielkiej cywilizacji. 19:05 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - KONGO, SERCE AFRYKI (FLAVORS) Serial dokumentalny, 51 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos Ta niezwykła seria dokumentalna pomaga odkryć bogactwo, magię i piękno najciekawszych miejsc na świecie: ich naturalne cuda i sławne zabytki, wytwory lokalnych rzemieślników i zapierające dech w piersiach krajobrazy. W każdym odcinku na widzów czeka niezapomniana podróż przez tradycję i historię kolejnego kraju, który jest wymarzonym miejscem docelowym każdego podróżnika. W tym odcinku - Kongo. 20:10 PORTRETY DOKUMENTALNE. S.I - LIDIA DUDA Cykl dokumentalny, 28 min, Polska, 2021 Scenariusz: Agnieszka Wąsikowska Zdjęcia: Grzegorz Myjkowski Seria rozmów z wybitnymi filmowcami zajmującymi się sztuką dokumentu. Bohaterami poszczególnych odcinków są zarówno uznani twórcy tego gatunku, jak i przedstawiciele młodego pokolenia filmowców - dokumentalistów. Cykl ma na celu stworzenie panoramy polskiego dokumentu poprzez realizację filmowych portretów opowiadających o danym twórcy, jego drodze i przekrojowo opisujących jego twórczość na przykładzie wybranych dzieł. Bohaterką tego odcinka jest Lidia Duda. 20:50 WSZYSTKO JEST MOŻLIWE Film dokumentalny, 53 min, Polska, 2013 Scenariusz i reżyseria: Lidia Duda Zdjęcia: Kacper Lisowski Film o realizowaniu marzeń, o wielkim pragnieniu poznawania świata i ludzi. To również film o wolności i życiu bez granic, o pokonywaniu wszelkich barier, także obyczajowych i językowych. Bohaterką jest 79 - letnia Teresa Bancewicz, z wykształcenia plastyczka, podróżniczka z zamiłowania. Przejechała autostopem tysiące kilometrów, wspomina m.in. Skandynawię, Chiny, Japonię, Izrael, Cypr, Kolumbię i Saharę. Wyruszając w drogę, ucieka od codziennych problemów, z tych podróży czerpie też siłę, uczy się na nowo odkrywać uroki życia. Dopiero wtedy czuje się wolnym człowiekiem. Widz poznaje losy bohaterki z punktu widzenia jej samej i jej męża, Jana. Poznali się w szkole, chodzili do liceum sztuk plastycznych. Przyjaźń przerodziła się w miłość, pobrali się, przyszły na świat dzieci. On pracował, ona dbała o męża, dom, wychowywała dzieci, na karierę zawodową nie było już czasu Przeżyli razem 60 lat. Teraz łączy ich już tylko adres zamieszkania. Każde z nich poszło w swoją stronę. Przychodzi rok 1989 i przemiany społeczno - polityczne w Polsce. Nie było pracy, Teresa i Jan przenieśli się z miasta na wieś. Pani Teresa popadła w głęboką depresję, leczyła się w zakładzie. W końcu postanowiła zmienić swoje życie. I zmieniła. Przeszkodą nie mogła się okazać nawet nieznajomość języków obcych. Pani Teresa zna zaledwie parę słów i podstawowych zwrotów po rosyjsku i niemiecku. Zdołała pokonać wszystkie bariery. Jak sama mówi - pragnienie poznawania świata mają wszyscy, ale ona się odważyła ruszyć z miejsca. W wieku 62 lat zaczęła podróżować, wybrała autostop ze względu na ograniczone fundusze. Spotkała wielu ciekawych i życzliwych ludzi, przeżyła mnóstwo przygód. Nigdy nie żałowała swej decyzji. Na promie poznała młodszego o 22 lata Greka, z którym połączyła ją wielka miłość. Znajomość trwa już 13 lat. Historia pani Teresy jest przykładem na to, że w życiu wszystko jest możliwe, że nigdy nie można się poddawać, zbyt szybko rezygnować ze swych marzeń i największych pasji. "Istotą podróżowania jest oczekiwanie na to, co może mnie spotkać. To adrenalina, zaskoczenie, niespodzianka. Nie mam żadnych obowiązków. Jestem wolna. Moim pragnieniem jest poznawanie człowieka pod wszystkimi szerokościami geograficznymi" - mówi podróżniczka Teresa Bancewicz. 21:55 NEWBORN Film dokumentalny, 73 min, Polska, 2017 Scenariusz i reżyseria: Lidia Duda Muzyka: Bartek Straburzyński Film o niezgodzie na własne życie i o trudnej sztuce uczenia się nowego. To film o przegranym, który postanowił zostać zwycięzcą. Film o sile ludzkiego charakteru. Film o miłości, która może odmienić życie. Któż nie marzył, żeby uścisnąć dłoń Arnolda Schwarzeneggera... a Krzysztofowi się udało. To niesamowita historia. Trochę jak z amerykańskiego snu o sukcesie niemożliwym, który stał się realny. Krzysztof pojawił się znikąd. W zniszczonym ubraniu, dziurawych butach, bez sportowego stroju. Za biedny, by kupować odżywki i stosować sportowe diety. Miał 16 lat i pobił rekord świata w klasycznym trójboju siłowym. Od tego dnia jest niepokonany. On, syn alkoholika i rozchwianej emocjonalnie matki, skreślony przez wszystkich już jako dziecko. Marzenę i Krzysztofa poznamy kilka tygodni przed przyjściem na świat ich dziecka. Mieszkają na skraju wsi u babci Marzeny. Nie odstępują się na krok. Gdzie on, tam i ona. Ten kameralny świat dwojga młodych ludzi zakłócą obrazy z traumatycznej przeszłości Krzysztofa, a w nich krótkie, suche, pozbawione komentarza zdania: Mam 8 lat, stwierdzili, że do niczego się nie nadaję. Nie patrzę innym w oczy, nie chcę rozmawiać. Mam metkę debila. Widz, patrząc na dorosłego już Krzysztofa, musi wiedzieć, że w rodzinnym domu miał zapewnione picie i bicie. Ojciec zniknął z jego życia, kiedy prawie zakatował go na śmierć. Krzysztof miał wtedy 5 lat. Wycofanie Krzysztofa, jego milczenie, tłumaczono opóźnieniem w rozwoju. Na podwórku był pośmiewiskiem kolegów. Stał się agresywny. Nikt nie dostrzegł nieprzepracowanej, dziecięcej traumy po latach domowego koszmaru. Zapadła decyzja o nauczaniu domowym. Od 8 roku życia świat oglądał tylko przez okno. Rówieśnicy definitywnie zniknęli z jego życia. W wieku 10 lat zaczął ćwiczyć, żeby nie myśleć i nie zwariować. Po 6 latach samotnych treningów zgłosił się na pierwsze zawody i pobił rekord świata w trójboju siłowym. Dziecięca terapia, jako sposób na stres wynikający z wykluczenia, stworzyła mistrza. I tym happy endem mogłaby zakończyć się jego historia, gdyby tego samego dnia nie spotkał Marzeny. To ona zwróciła na niego uwagę i miesiącami przebijała się przez jego mur milczenia. Po roku znajomość przerodziła się w uczucie. Była pierwszą osobą, która dała mu wsparcie. Dzięki niej rozpoczął swoje drugie życie. Jej rodzina była przeciwna ich związkowi. W dniu swoich 18 - tych urodzin Marzena uciekła z domu. Byli zdani tylko na siebie. Skończyli szkoły. Pobrali się. Dla niej zaczął pracować nad sobą. Uczy się kontaktów z ludźmi, walczy ze swoim wycofaniem, nieufnością i drzemiącą w nim agresją. Uczy się normalnego życia. Na strychu leży kilkadziesiąt pucharów i medali. W skrzynce na listy na zardzewiałym płocie imienne zaproszenie od Arnolda Schwarzeneggera na jego Festiwal Sportu. Świat stoi przed Krzysztofem otworem. Zostaje ojcem. Mistrz świata, który podnosi w martwym ciągu 370 kg, musi wziąć na ręce swojego pierworodnego. Niecałe cztery kilogramy nowego życia. To jest chyba największy ciężar, który będzie musiał udźwignąć. Przez półtora roku będę obserwować, jak młody mężczyzna, który nie wyniósł ze swojego rodzinnego domu żadnych pozytywnych wzorców, będzie sprawdzał się w nowej roli, roli ojca. Czy udźwignie ciężar ojcostwa i odpowiedzialności za własnego syna? To dla Krzysztofa najważniejszy, życiowy sprawdzian. 23:20 AKWARIUM Film dokumentalny, 30 min, Polska, 2002 Scenariusz i reżyseria: Lidia Duda Zdjęcia: Józef Szymura Studium małej, zamkniętej społeczności jednej z bytomskich dzielnic - Bobrek. Większość jej mieszkańców to bezrobotni. Mają swoje zasady, normy, według których żyją, kodeks honorowy. Mają też, pomimo swego niezwykle trudnego położenia, nadzieje związane z nadejściem nowego roku. Do ich ulubionych miejsc spotkań należy tamtejszy bar "Akwarium". Film Lidii Dudy to próba dostrzeżenia w jego bohaterach czegoś pozytywnego, jasnych stron ich charakterów i osobowości, ukazania tęsknot i marzeń na miarę ich bardzo skromnych możliwości. 23:55 HERKULES Film dokumentalny, 26 min, Polska, 2004 Scenariusz i reżyseria: Lidia Duda Zdjęcia: Robert Jażdżyk Krzyś Sawczuk ma 12 lat, jest dość drobny i niewysoki jak na swój wiek. Wyraźnie utyka na jedną nogę - to wynik porażenia mózgowego, z którym chłopiec się urodził. Dwie operacje nie usunęły kalectwa. Chłopiec nie stał się jednak kozłem ofiarnym dla swych rówieśników. Jest zaradny, otwarty. Mieszka z rodzicami i babcią w bytomskim Bobrku - najuboższej dzielnicy miasta. Wielu tamtejszych mieszkańców od dawna nie ma pracy. Bezrobotni od lat są także rodzice Krzysia. Matka pracowała kiedyś w masarni, ojciec był górnikiem. Teraz zarabia na utrzymanie rodziny zbierając złom i "chodząc na węgiel". Para się też kradzieżami. Podobnie jak żona nie stroni od alkoholu, ale ich dom nie jest typową meliną: skromnie urządzony, jest jednak w miarę porządny i czysty, Krzyś nie chodzi głodny. Ojciec nazywa syna "Herkulesem" i trzyma twardą ręką, lecz nie bije go. Uważa jednak, że surowymi zakazami i nakazami uchroni go przed stoczeniem się na dno, o co w tym środowisku nietrudno. I choć ani on, ani matka nie dają chłopcu najlepszego przykładu, Krzyś jest pracowity i posłuszny, kocha rodziców. I już dobrze zna realia życia w Bobrku: wie, co znaczy z trudem wiązać koniec z końcem, zna wartość pieniądza, bo sam też próbuje zarabiać i pomagać rodzicom - zanosi do skupu zebrany przez ojca złom, zbiera węgiel na hałdach. Skrupulatnie rozlicza się z każdej zarobionej złotówki. Pytany o swoją przyszłość, chłopiec mówi, że nie chce iść w ślady ojca, ale jeśli nie zdobędzie pracy, co mu pozostanie? Pójdzie kraść tak jak on. To często smutna konieczność. Krzysiowi trzeba wielkiego samozaparcia i wytrwałości, by nie poddać się losowi, by wyrwać się ze środowiska, które z góry stawia go na przegranej pozycji. Czy "Herkulesowi" starczy sił do walki o lepsze życie? Zasługuje na nie. 00:30 ERUPCJA NADZIEI Reportaż, 38 min, Polska, 1981 Scenariusz i realizacja: Andrzej Androchowicz Wybuch pożaru na wiertni Daszewo 1 nastąpił 9 grudnia 1980 roku, około godziny 17:30, we wsi Krzywopłoty, tuż przy granicy Karlina. W czasie wiercenia na głębokości 2800 metrów doszło do erupcji ropy naftowej i gazu ziemnego, które następnie się zapaliły. Nastąpiła ewakuacja mieszkańców z pobliskich gospodarstw. Zamknięta została szosa w kierunku Szczecina. Spłonęły baraki mieszkalne robotników pracujących przy odwiercie oraz sprzęt. Po 32 dniach uznano akcję gaszenia erupcji ropy za zakończoną. W akcji gaszenia pożaru i opanowania erupcji ropy brało udział około 1000 osób - strażacy z całej Polski, wojsko, osoby cywilne. Była to największa dotychczasowa erupcja ropy w Europie. 01:15 NOTACJE - TOMASZ SKRZYŃSKI. LEGENDA MUSI BYĆ Cykl dokumentalny, 11 min, Polska, 2017 Tomasz Skrzyński (rocznik 1923) Porucznik Pułku Ułanów Karpackich. Zmarł 19 czerwca 2015 r. Wstąpił do Brygady Strzelców Karpackich, brał udział w obronie Tobruku, uczestniczył w kampanii włoskiej w szeregach Pułku Ułanów Karpackich. Po powrocie do Polski w 1947 roku, skończył studia anglistyczne na Uniwersytecie Jagiellońskim. Jako "oficer Andersa" był poddawany inwigilacji i wielokrotnym przesłuchaniom. Pracował fizycznie, dopiero po 1953 roku podjął pracę zgodną z wykształceniem. Odznaczony Krzyżem Walecznych, Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski, Krzyżem Pamiątkowym Monte Cassino oraz wieloma odznaczeniami brytyjskimi i polskimi. 01:35 GRUZJA - ZABIĆ PREZYDENTA Film dokumentalny, 48 min, Polska, 2002 Scenariusz: Mariusz Pilis, Marcin Mamoń Wykonawcy: Józef Zeflik Cłodek W wyniku rozpadu ZSRR Gruzja odzyskała niepodległość. Na czele państwa stanął Eduard Szewardnadze, ostatni minister spraw zagranicznych ZSRR. Wraz z Michaiłem Gorbaczowem rozpoczął pierestrojkę i doprowadził do rozpadu największego na świecie państwa. W nowej Gruzji Szewardnadze rozpoczął rządy w chwili, gdy kraj był pogrążony w wojnach domowych. Nie wszystkim Gruzinom Szewardnadze przypadł do gustu i wielu z nich chciało go zabić. 02:30 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - PUŁTUSK Z NAPOLEONEM W TLE Magazyn historyczny, 22 min, Polska, 2021 Autor: Adam Sikorski Magazyn historyczny prezentujący wydarzenia i różne aspekty dawnej i najnowszej historii Polski. W programie podejmowane są zatarte, zagubione, zakłamane wątki polskiej historii. Autor poszukuje odpowiedzi na pytania o naszą wspólną przeszłość. Okazuje się, że wiele odpowiedzi leży w rodzinnych archiwach, zdjęciach, dokumentach i wspomnieniach ludzi. Program mobilizuje do poszukiwań lokalne środowiska miłośników historii, których nie brakuje w żadnym zakątku kraju. 03:05 AKTOR CAŁKOWITY - WSPOMNIENIE O RYSZARDZIE CIEŚLAKU Film dokumentalny, 66 min, Polska, 1993 Scenariusz i reżyseria: Krzysztof Domagalik Zdjęcia: Hubert Waliszewski, Andrzej Gier, Jan Urbaniak Monografia twórczości Ryszarda Cieślaka, zdaniem licznych krytyków filmowych i teatralnych, jednego z najsłynniejszych aktorów XX wieku. Mówiono o nim, że jest natchniony, że wprowadził sztukę aktorską na wyżyny, których przekroczenie pozostaje poza ludzkimi możliwościami. Był protagonistą Teatru Laboratorium Jerzego Grotowskiego przez cały czas jego istnienia (1961 - 84). Stworzył niezapomniane kreacje w "Księciu Niezłomnym" (1965) wg Calderona i "Apocalypsis cum figuris" (1968). Józef Kelera po obejrzeniu tych przedstawień pisał o grze Cieślaka jak o przeżyciu niemal mistycznym: "Szczupła, wspaniale rzeźbiona twarz. Ufne, skupione, przyjazne oczy. Giętkie ciało - aktora i akrobaty, derwisza i tanecznika - ciało uduchowione i prześwietlone promieniującym pierwiastkiem człowieczeństwa. Rozciągnięte na podeście, biczowane, drgające bólem i spazmem ofiarowania. Skulone w kłębek, w pozycji embriona. Odsłonięte i bezbronne. Zwisające, jak zdjęte z krzyża, i zrywające się do lotu. Ekstatyczne i pokorne." W 1970 roku Cieślaka uhonorowano prestiżową, amerykańską nagrodą "Najwybitniejszego Aktora off - Broadway" i to aż w dwóch kategoriach: dla najlepiej zapowiadającego się młodego aktora oraz nagrodą krytyków nowojorskich za najlepszą kreację roku. W latach osiemdziesiątych występował w zespole Petera Brooka. Ostatnią wielką rolę stworzył w jego "Mahabharacie" (1987), zarówno w tej plenerowej, jak i telewizyjnej. Odtwarzał tu postać niewidomego starca Dhritarashtry. Parał się także działalnością pedagogiczną (jego trening zarejestrowany na taśmie filmowej to biblia adeptów aktorstwa) i reżyserską (m.in. "Thanatos polski" z 1981 roku). Gdy umierał 15 czerwca 1990 roku w Houston, miał 53 lata. Miesiąc później spoczął na Cmentarzu Osobowickim we Wrocławiu. O pracy Cieślaka w Teatrze Laboratorium i w zespole Petera Brooka wypowiadają się m.in. Jerzy Grotowski, Józef Kelera, Tadeusz Burzyński, Peter Brook, Eugenio Barba, Zygmunt Molik, Raymonde Temkine, Zbigniew Osiński i córka artysty Agnieszka Cieślak. W filmie Krzysztofa Domagalika wykorzystano też unikatowe materiały archiwalne z kreacjami aktora w spektaklach "Akropolis", "Książę Niezłomny", "Apocalypsis cum figuris" i "Mahabharata". 04:25 PODRÓŻE DANIELA SZCZECHURY Film dokumentalny, 40 min, Polska, 2005 Scenariusz i reżyseria: Marcin Giżycki Daniel Szczechura - reżyser i scenarzysta filmów animowanych, scenograf. Urodził się w 1930 w Wilczogębach. Studiował przez rok na ASP w Warszawie (1951 - 52). W 1958 ukończył historię sztuki na Uniwersytecie Warszawskim. W 1962 wydział operatorski łódzkiej szkoły filmowej. Był współzałożycielem warszawskiego Studenckiego Teatru Satyryków (STS) i autorem scenografii jego przedstawień. W latach 50. zrealizował kilkanaście filmów amatorskich na taśmie 16 mm, z których kilka uzyskało nagrody na konkursach filmowych, m.in. zrealizowane wspólnie z Andrzejem Błasińskim "Spojrzenie". Jego filmem dyplomowym była etiuda filmowa "Konflikty" (1960). Od 1961 Szczechura realizował filmy w łódzkim Studiu Małych Form Filmowych SE - MA - FOR. Od 1970 wykładowca warszawskiej ASP - prowadzi pracownię filmu animowanego przy wydziale grafiki. Wykładowca uczelni zagranicznych, m.in. Królewskiej Akademii Sztuki w Gandawie i Emily Carr College w Vancouver. Członek Stowarzyszenia Filmowców Polskich, w latach 1970 - 73 w Zarządzie Głównym. Wiceprezes ASIFA (Międzynarodowego Stowarzyszenia Filmu Animowanego). Daniel Szczechura jest laureatem wielu nagród za twórczość w dziedzinie filmu animowanego. Otrzymał m.in. medal Złotego Grona za całokształt twórczości na 4. Wystawie i Sympozjum Plastyki "Złote Grono" w Zielonej Górze (1969), nagrodę im. Zenona Wasilewskiego (1975), nagrodę Ministra Kultury i Sztuki II stopnia za całokształt twórczości filmowej w dziedzinie animacji (1975), Nagrodę Specjalną ASIFA za nieoceniony wkład w sztukę i rozwój filmu animowanego (1990) i nagrodę Gemma, Włoskiego Stowarzyszenia Filmu Animowanego.