TVP Dokument Wtorek, 07.02.2023 06:00 DZIKA POLSKA - LASY PEŁNE ŻYCIA - BOCIAN CIEMNEGO LASU Serial dokumentalny, 25 min, Polska, 2011 Reżyseria: Monika Purzycka Scenariusz: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Czarne i białe. To jedno z najczęściej wymienianych przeciwieństw. Mamy takie i w naszej, polskiej przyrodzie. To bocian czarny i bocian biały. Dwaj przedstawiciele tej samej grupy ptaków, nawet tego samego rodzaju o nazwie łacińskiej Ciconia, ale o innym upierzeniu i życiowych upodobaniach. Powszechnie znany bocian biały zamieszkuje widne obszary łąk i pól, a gniazda zakłada wśród jasnych ścian budynków. Bocian czarny pasuje kolorytem do ciemnej zieleni pierwotnych puszcz. I były obawy, że wraz z tymi puszczami wyginie. Ale dzięki ochronie powiększył swój stan liczebny, a ponieważ nauczył się gniazdować także w lasach zagospodarowanych i podkradać ryby ze stawów - zaświtała nadzieja, że pójdzie w ślady swego białego krewniaka i zagości w pobliżu ludzi. Zatrzymał się jednak w pół kroku, nie chcąc najwyraźniej opuszczać leśnych ostępów. O krętych ścieżkach losów tego gatunku i o perypetiach, towarzyszących tym, którzy chcą poznać jego życie i przyjrzeć mu się z bliska, opowiadają jego zapaleni tropiciele i badacze. 06:30 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.III - ODC. 28 KULISY DAWNYCH PODRÓŻY Cykl dokumentalny, 27 min, Polska, 2016 Scenariusz i reżyseria: Radosław Kotarski Dziś podróżowanie rowerem, samochodem czy samolotem jest tak powszechne, że nie wymaga większej uwagi. Dwieście czy trzysta lat temu, gdy ktoś wybierał się w liczącą kilkaset kilometrów podróż, musiała z tej wyprawy powstać książka ze wspomnieniami. Tym razem Radosław Kotarski przenosi się właśnie w dawne czasy, aby przekonać się, jak wyglądało przemieszczanie się naszych pradziadów. Zapraszamy w niezwykłą podróż w czasie. 07:05 NOTACJE - MARIA BARTOSZEWICZ. NAPATRZYŁAM SIĘ NA STRASZNE RZECZY Cykl dokumentalny, 10 min, Polska, 2016 Maria Bartoszewicz urodziła się 19 marca 1920 r. w Warszawie w rodzinie Marii i Ignacego Zacharewiczów. Matka była urzędniczką, a ojciec prowadził rodzinny zakład tokarski. Miała młodsze rodzeństwo - Hannę i Stanisława. Mieszkała z rodziną w Śródmieściu, przy ul. Tamka. Uczyła się w gimnazjum Sabiny Tegazzo - Chmielewskiej przy Krakowskim Przedmieściu. Po maturzez w 1937 roku, studiowała farmację na Uniwersytecie Stefana Batorego w Wilnie, mieszkając u wujostwa ze strony ojca. Wakacje 1939 r. spędzała w Warszawie, tam zastała ją wojna. Dzięki znajomościom ojca, w styczniu 1940 r. dostała pierwszą pracę - w aptece przy ul. Granicznej, na terenie getta. Następnie od marca 1941 do sierpnia 1943 r. pracowała w aptece w Ostrowi Mazowieckiej - w tym czasie jej rodzice ukrywali u siebie Żydów. Kiedy okupacyjne władze zamierzały skierować Marię Bartoszewicz na kurs dokształcający do Lwowa, uciekła do Warszawy. W ramach tajnego nauczania zdążyła zaliczyć kolejny rok studiów farmaceutycznych (zajęcia odbywały się w jej rodzinnym mieszkaniu). Pierwszy miesiąc powstania warszawskiego spędziła w domu przy ul. Tamka. Na początku września wraz z rodzicami i rodzeństwem przedostała się do domu wuja przy ul. Wilczej. 3 października 1944 r. wraz z rodziną została wyprowadzona z Warszawy. Dotarła na Dworzec Zachodni, wraz z rodzeństwem wyskoczyła z pociągu jadącego do Pruszkowa - brat we Włochach, ona z siostrą w Piastowie. Maria Bartoszewicz, jej ojciec i rodzeństwo od listopada 1944 mieszkali u wuja w Milanówku. W lutym 1945 r. ciotka zabrała Marię Bartoszewicz i jej siostrę do Siemiatycz. Maria Bartoszewicz rozpoczęła pracę w tamtejszej aptece. W Siemiatyczach poznała męża, nauczyciela pochodzącego z Wilna. Po ślubie w 1945 roku zamieszkali u rodziny męża w Legionowie. Maria Bartoszewicz dokończyła studia farmaceutyczne na Uniwersytecie Warszawskim. Przez trzydzieści cztery lata pracowała w aptece. 07:20 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 240 PARK KRAJOBRAZOWY DOLINA BOBRU Magazyn, 20 min, Polska, 2021 Scenariusz i reżyseria: Ewa Grodzka Zdjęcia: Jacek Banach, Jarosław Wątor Park Krajobrazowy Dolina Bobru obejmuje obszar, na którym w niedalekiej odległości położone są aż 3 jeziora zaporowe, a malowniczo meandrująca rzeka w dolinie, oddziela pasma górskie Sudetów Zachodnich. Niemal w całości, bo aż w 98%, jest położony w zlewni rzeki Bóbr. Utworzono go, aby chronić wartości historyczne, kulturowe ale przede wszystkim, by otaczać opieką jego najciekawszy przyrodniczo odcinek - Dolinę Bobru. Bóbr wypływając z Jeleniej Góry wcina się pomiędzy Wzgórze Krzywoustego Górę Siodło i Górę Gapy. Siła erozji sprawiła, że rzeka stworzyła tu niezwykle malowniczą dolinę, 4 - kilometrowy Borowy Jar, oddzielający pogórze Izerskie po lewej i Góry Kaczawskie po prawej. 07:50 PODWODNY RAJ BORNEO - SIPADAŃSKA SYRENA Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2014 Scenariusz i reżyseria: Andrzej Misiuk Muzyka: Piotr Czubin Wokół pięciu rajskich wysepek, otaczających Borneo, które odwiedzimy, rozsiane są bogate w życie rafy koralowe. Prawdziwą perłą wśród nich jest Sipadan, mekka płetwonurków. Czy jednak można wejść do raju, nie zetknąwszy się wcześniej ze śmiercią? W jaki sposób żywioł oceanu zawłaszcza i wykorzystuje spoczywający na dnie wrak Syreny? Wody Indo - Pacyfiku są pełne fascynujących i groźnych stworzeń. Dokąd prowadzi Aleja Żarłacza? Czy uda nam się odkryć tajemnicę i spenetrować niebezpieczną Jaskinę Żółwia, gdzie śmierć od stuleci zbiera żniwo? Eksplorując wody wokół północno - wschodniego Borneo, nie tylko staniemy oko w oko z rekinami, żółwiami, barrakudami czy płaszczkami, ale także spotkamy Morskich Cyganów. Kim są? Jak żyją? Nie tylko woda kryje w sobie tajemnice. Tropikalny las deszczowy Borneo także pełen jest zagadek. Jak daleko uda się zapuścić w jego głąb, płynąc dziką rzeką Kinabatangan? Podczas fascynującej borneańskiej wyprawy odwiedzimy rezerwaty ginących gatunków: Sepilog, centrum rehabilitacji orangutanów oraz Labuk Bay, jedyne na świecie sanktuarium nosaczy. W niezwykłą podróż zabierze nas Piotr Matejek, doświadczony płetwonurek z 25 - letnim stażem, którego doświadczenie i wiedza przemienią wyprawę w prawdziwą przygodę. Podwodny raj Borneo to seria filmów dokumentalnych o świecie Borneo i zetknięciu z nim człowieka, dla którego podwodny świat jest całym życiem. 08:20 TOKSYCZNE TRENDY - ODC. 1 SUPER ZARAZKI: ŚMIERTELNI WROGOWIE (TOXIC TRENDS / UNSERE ZUKUNFT) Serial dokumentalny, 51 min, Szwajcaria, 2017 Reżyseria: Katharina Deuber, Karin Moser, Silvia Fleck Seria dokumentalna, której autorzy starają się nam - konsumentom uświadomić, jak wiele toksycznych substancji nas otacza. Nowoczesna technologia pozwala nam dalej rozwijać się w inteligentny i połączony świat, ale czy nasze własne wynalazki i osiągnięcia nas nie zrujnują? W 2050 roku na świecie będzie prawdopodobnie ponad 10 miliardów ludzi, ale jednocześnie superodporne zarazki zagrożą śmiercią wszystkim. Współczesna medycyna nie da sobie z nimi rady, oceany zapełnią nasze plastikowe torebki i kubki, a w Afryce więcej ludzi zginie z głodu, niż z powodu HIV, gruźlicy i wojny razem. W odcinku pierwszym zastanowimy się, jak pokonać superzarazki, które nas atakują. Coraz więcej osób jest zarażonych tymi wieloopornymi bakteriami. Antybiotyki stają się coraz bardziej nieskuteczne. Jeśli nic nie zostanie zrobione, superbakteria może zabić 10 milionów ludzi do 2050 roku. Już co najmniej 25 000 osób umiera co roku z powodu tych bakterii w samej Europie. Współczesna medycyna jest w niebezpieczeństwie. Bo bez antybiotyków nie ma chemioterapii, nie ma przeszczepów. Ale nadal połykamy antybiotyki nawet przy najmniejszym przeziębieniu, lekarze wciąż przepisują za dużo. Stosowanie antybiotyków w hodowlach przemysłowych na całym świecie wzrasta. Rezultat: odporne zarazki są przenoszone ze zwierząt na ludzi, a także dostają się do łańcucha pokarmowego. Światowa Organizacja Zdrowia WHO mówi o być może największym, globalnym niebezpieczeństwie tego stulecia. Ale czy wciąż istnieje broń przeciwko odpornym zarazkom? 09:20 WIELKI PACYFIK - OCEAN PRZEMOCY (1/5) (BIG PACIFIC. VIOLENT. (1/5)) Serial dokumentalny, 50 min, Nowa Zelandia, 2015 Reżyseria: Houghton Sue Scenariusz: Meade Craig Seria dokumentalna o Pacyfiku - Oceanie Spokojnym, który zajmuje jedną trzecią powierzchni Ziemi. Zawiera połowę wody naszego świata i ukrywa najgłębsze miejsce na naszej planecie. To jest to, co ogromne i kultowe, rzadkie i olśniewające stworzenia nazywają domem - i gdzie czają się jeszcze nieodkryte stworzenia. Przełamiemy granice między lądem a morzem, przemieszczając się po oceanie, przedstawiając szeroki wachlarz miejsc, gatunków, zjawisk naturalnych i zachowań. Każdy odcinek skupia się na ikonicznej charakterystyce: namiętności, żarłoczności, przemocy i tajemnicy. Nakręcony w Ultra High Definition, serial pokaże ocean i jego mieszkańców w sposób nigdy wcześniej niewidziany w telewizji - odkrywając potworność co do minuty; obcy intymności. Nazwa Pacyfik pochodzi od słowa "spokojny". Ten ocean taki jednak nie jest. To świat pełen niebezpieczeństw, gdzie śmierć uderza znienacka, życie balansuje na granicy przetrwania, wzrok może zwodzić, a morskie olbrzymy nie oszczędzają się w walce. Na powierzchni 166 milionów kilometrów kwadratowych - jednej trzeciej powierzchni naszej planety - rozciąga się największy ocean świata, morze pełne niebezpieczeństw. Idylliczny krąg piaszczystego lądu pośród błękitnych wód Pacyfiku. Pod powierzchnią wciąż jednak można trafić na ślady zniszczeń. Tysiące gatunków rywalizują o przestrzeń i pożywienie w cieśninie o szerokości około pięciuset metrów. Tak jakby wszyscy mieszkańcy wieżowca stłoczyli się na parterze, a okoliczni sąsiedzi chcieliby ich zjeść. 10:20 PRZEWODNIK PUTIFARA - ODC. 10 RIWIERA FRANCUSKA (PUTIPHAR'S TRAVEL GUIDE A 19TH CENTURY GLOBE - TROTTER 10. FRENCH RIVIERA) Serial dokumentalny, 52 min, Francja, 2019 Reżyseria: Sebastien Lafebvre, Stanislas Valroff Scenariusz: Helene Chevereau Petrus Putifar jest fikcyjnym podróżnikiem i autorem przewodników turystycznych. Odkrywa zabytki do odwiedzenia, muzea, ogrody, miejsca do zwiedzenia, spaceruje po miastach i dzieli się swoimi spostrzeżeniami. Ostatni, dziesiąty odcinek zabierze nas na Riwierę Francuską - wymarzone miejsce na odpoczynek i zwiedzanie pięknych miejsc w Prowansji. Nicea, Mentona, Monako, Grasse, Cannes. To kraina kwitnących cytryn. Riwiera to nazwa własna, używana przez Anglików w kontekście Riwiery Francuskiej, ale ciągnącej się od Genui. Określa obszar nadmorski, z idealnym do uprawy delikatnych roślin, łagodnym klimatem, ulubione miejsce odpoczynku i rozrywki Anglików. W 1887 roku Stephane Liegeard zamienił określenie Riwiera na Lazurowe Wybrzeże. Był on autorem przewodnika, któremu dał taki tytuł. Chciał nadać regionowi francuską konotację i dlatego odwołał się do francuskiego przymiotnika - lazurowe. 11:20 ERUPCJA NADZIEI Reportaż, 38 min, Polska, 1981 Scenariusz i realizacja: Andrzej Androchowicz Wybuch pożaru na wiertni Daszewo 1 nastąpił 9 grudnia 1980 roku, około godziny 17:30, we wsi Krzywopłoty, tuż przy granicy Karlina. W czasie wiercenia na głębokości 2800 metrów doszło do erupcji ropy naftowej i gazu ziemnego, które następnie się zapaliły. Nastąpiła ewakuacja mieszkańców z pobliskich gospodarstw. Zamknięta została szosa w kierunku Szczecina. Spłonęły baraki mieszkalne robotników pracujących przy odwiercie oraz sprzęt. Po 32 dniach uznano akcję gaszenia erupcji ropy za zakończoną. W akcji gaszenia pożaru i opanowania erupcji ropy brało udział około 1000 osób - strażacy z całej Polski, wojsko, osoby cywilne. Była to największa dotychczasowa erupcja ropy w Europie. 12:10 ŚLADY - TADEUSZ GAJCY Film dokumentalny, 47 min, Polska, 1994 Scenariusz i reżyseria: Hanna Etemadi Zdjęcia: Jan Muszyński, Tadeusz Roman Jest to obraz życia Tadeusza Gajcego - od dzieciństwa do pogrzebu po ekshumacji w 1945 roku. Poetę wspominają: młodszy brat - Mieczysław, nauczyciel polonista, koledzy z gimnazjum oo. marianów, naoczny świadek śmierci. Wykorzystano bogatą ikonografię, wiele niepublikowanych zdjęć i dokumentów ze zbiorów prywatnych i państwowych oraz fragmenty najpiękniejszych wierszy. 13:05 WSZYSTKO JEST MOŻLIWE Film dokumentalny, 53 min, Polska, 2013 Scenariusz i reżyseria: Lidia Duda Zdjęcia: Kacper Lisowski Film o realizowaniu marzeń, o wielkim pragnieniu poznawania świata i ludzi. To również film o wolności i życiu bez granic, o pokonywaniu wszelkich barier, także obyczajowych i językowych. Bohaterką jest 79 - letnia Teresa Bancewicz, z wykształcenia plastyczka, podróżniczka z zamiłowania. Przejechała autostopem tysiące kilometrów, wspomina m.in. Skandynawię, Chiny, Japonię, Izrael, Cypr, Kolumbię i Saharę. Wyruszając w drogę, ucieka od codziennych problemów, z tych podróży czerpie też siłę, uczy się na nowo odkrywać uroki życia. Dopiero wtedy czuje się wolnym człowiekiem. Widz poznaje losy bohaterki z punktu widzenia jej samej i jej męża, Jana. Poznali się w szkole, chodzili do liceum sztuk plastycznych. Przyjaźń przerodziła się w miłość, pobrali się, przyszły na świat dzieci. On pracował, ona dbała o męża, dom, wychowywała dzieci, na karierę zawodową nie było już czasu Przeżyli razem 60 lat. Teraz łączy ich już tylko adres zamieszkania. Każde z nich poszło w swoją stronę. Przychodzi rok 1989 i przemiany społeczno - polityczne w Polsce. Nie było pracy, Teresa i Jan przenieśli się z miasta na wieś. Pani Teresa popadła w głęboką depresję, leczyła się w zakładzie. W końcu postanowiła zmienić swoje życie. I zmieniła. Przeszkodą nie mogła się okazać nawet nieznajomość języków obcych. Pani Teresa zna zaledwie parę słów i podstawowych zwrotów po rosyjsku i niemiecku. Zdołała pokonać wszystkie bariery. Jak sama mówi - pragnienie poznawania świata mają wszyscy, ale ona się odważyła ruszyć z miejsca. W wieku 62 lat zaczęła podróżować, wybrała autostop ze względu na ograniczone fundusze. Spotkała wielu ciekawych i życzliwych ludzi, przeżyła mnóstwo przygód. Nigdy nie żałowała swej decyzji. Na promie poznała młodszego o 22 lata Greka, z którym połączyła ją wielka miłość. Znajomość trwa już 13 lat. Historia pani Teresy jest przykładem na to, że w życiu wszystko jest możliwe, że nigdy nie można się poddawać, zbyt szybko rezygnować ze swych marzeń i największych pasji. "Istotą podróżowania jest oczekiwanie na to, co może mnie spotkać. To adrenalina, zaskoczenie, niespodzianka. Nie mam żadnych obowiązków. Jestem wolna. Moim pragnieniem jest poznawanie człowieka pod wszystkimi szerokościami geograficznymi" - mówi podróżniczka Teresa Bancewicz. 14:05 WIELKI PACYFIK - OCEAN TAJEMNIC (2/5) (BIG PACIFIC. MYSTERIOUS. (2/5)) Serial dokumentalny, 50 min, Nowa Zelandia, 2015 Reżyseria: Houghton Sue Scenariusz: Meade Craig Seria dokumentalna o Pacyfiku - Oceanie Spokojnym, który zajmuje jedną trzecią powierzchni Ziemi. Zawiera połowę wody naszego świata i ukrywa najgłębsze miejsce na naszej planecie. To jest to, co ogromne i kultowe, rzadkie i olśniewające stworzenia nazywają domem - i gdzie czają się jeszcze nieodkryte stworzenia. Przełamiemy granice między lądem a morzem, przemieszczając się po oceanie, przedstawiając szeroki wachlarz miejsc, gatunków, zjawisk naturalnych i zachowań. Każdy odcinek skupia się na ikonicznej charakterystyce: namiętności, żarłoczności, przemocy i tajemnicy. Nakręcony w Ultra High Definition, serial pokaże ocean i jego mieszkańców w sposób nigdy wcześniej niewidziany w telewizji - odkrywając potworność co do minuty; obcy intymności. Pacyfik, kraina cudów i tajemnic. Masowe wyjście na plażę. Mistrzowie morskiej nawigacji. Wyścig o przetrwanie i powrót z zaświatów. Zadziwiające arcydzieła natury i miejsca o niezwykłej sile przyciągania. Pytania bez odpowiedzi i nieodkryte dotąd skarby. Przed nami podróż w głąb tajemnic oceanu. Na powierzchni 166 milionów kilometrów kwadratowych - jednej trzeciej powierzchni naszej planety - rozciąga się największy ocean świata, kryjący wiele sekretów. 15:00 DZIKA AUSTRALIA - DZIKA AUSTRALIA CZ. 2. JURAJSKI LAS DESZCZOWY (WILD AUSTRALIA) Film dokumentalny, 48 min, Niemcy, 2014 Reżyseria: Thoralf Grospitz, Jens Westphalen Dokument o Australii uważanej za kontynent licznych sprzeczności, niespodzianek i wyjątkowej przyrody. Drugi odcinek opowiada o australijskich lasach tropikalnych, które ciągną się jak pas rajskiej roślinności wyrastającej na najbardziej płaskim kontynencie świata. Ta kraina w niczym nie przypomina spieczonej słońcem południowej i środkowej części kraju. Las jest scenerią niezliczonych zdarzeń pełnych dramatyzmu, jakbyśmy cofnęli się w czasie do tajemniczego królestwa kazuara hełmiastego. Wielki jak człowiek, płochliwy jak mysz, kazuar hełmiasty jest rzadko widywany. Badacze wiedzą o nim niewiele. Mimo barwnej głowy i rzucającej się w oczy kostnej narośli w kształcie hełmu, ten ptak próbuje wtapiać się w otoczenie. Prowadzi samotniczy tryb życia, z wyjątkiem okresu, kiedy wychowuje pisklęta. Pozostali mieszkańcy lasu szanują jego potrzebę prywatności. Ponadto mają własne życie. W tej krainie niezwykłych przystosowań, wśród drzew znajduje schronienie zwierzę, które wygląda jak owoc miłości Kubusia Puchatka i Kangurzycy. Drzewiak jasnolicy - spośród około 60 gatunków z rodziny kangurowatych to jeden z dwóch, które żyją na drzewach. Figowiec wielkolistny, zwany dusicielem, prowadzi nieczystą grę. Kiełkuje na gałęziach innego drzewa. Owija się rosnącymi w powietrzu korzeniami wokół pnia drzewa - gospodarza i często je miażdży. Bujne lasy północnowschodniej Australii zawdzięczają swoje istnienie Wielkim Górom Wododziałowym. Ten łańcuch górski ciągnie się przez ponad trzy i pół tysiąca kilometrów wzdłuż wschodniego wybrzeża. Namorzyny filtrują wodę deszczową spływającą z gór do Pacyfiku. Zatrzymują szlam i toksyny. Wielka Rafa Koralowa to największa żywa struktura na Ziemi. Koralowce tworzą rusztowanie, które pozwala przetrwać różnorodnym formom życia. Z drugiej strony, nie brak tu śmiertelnych zagrożeń. Zobaczymy, jak sobie radzą krokodyle, drzewiaki, budniki i chutliwce. 16:00 TOKSYCZNE TRENDY - ODC. 2 MORZA PEŁNE ŚMIECI (TOXIC TRENDS / UNSERE ZUKUNFT) Serial dokumentalny, 51 min, Szwajcaria, 2017 Reżyseria: Katharina Deuber, Karin Moser, Silvia Fleck W odcinku drugim zastanowimy się, co można zrobić z plastikowymi śmieciami. Grozi nam to, że w roku 2050 nasze oceany przekształcą się w ogromne morze odpadów. Wtedy będzie w nich więcej plastikowych odpadów niż ryb, jeśli nie zrobimy nic z naszym szalejącym zużyciem plastiku. Plastikowe torby, kubki do kawy na wynos, sprzedaż wysyłkowa: szacuje się, że każdego roku na całym świecie powstaje 240 milionów ton odpadów z tworzyw sztucznych. Wraz ze wzrostem liczby ludności na świecie, do szacowanej liczby 10 miliardów w połowie XXI wieku, liczba ta ponownie dramatycznie wzrośnie. Jeśli tworzywa sztuczne nie są poddawane recyklingowi ani spalane, ale pozostawione niedbale w środowisku, mogą spowodować ogromne szkody. Strumieniami i rzekami dostają się do morza, a tym samym do żołądków ptaków i ryb, by w końcu trafić na nasze talerze. Czy plastik można biologicznie zastąpić jako materiał? Czy robaki i bakterie mogą stać się skuteczną bronią w niszczeniu plastikowych odpadów? 17:05 ODKRYWAMY ŚWIAT - ODC. 1 BALI (WORLD DISCOVERIES. EP. 1 BALI) Serial dokumentalny, 49 min, Francja, 2018 Reżyseria: Daniel Lafarge Scenariusz: Sylvain Dommergue Seria dokumentalna, w której będziemy mogli poznać najwspanialsze miejsca świata, styl życia, odwieczne tradycje lub realia historyczne, zanim znikną one na tle nowoczesności. To świadectwa niesamowitego bogactwa kultur ludzkich na całym świecie. W ciągu kilku dziesięcioleci nasza planeta przeszła bardziej dramatyczne zmiany niż kiedykolwiek w historii ludzkości. Globalizacja, postęp gospodarczy i technologiczny prowadzą do normalizacji na całym świecie. Jednak różnice kulturowe i różnorodność wciąż mogą zaskakiwać, a czasem oczarować podróżnika. Odwiedzimy: Bali, Kambodżę, Kostarykę, Gwadelupę, Istrię; Lofoten, Maderę, Peru, Rio de Janeiro, Sri Lankę, Tahiti, Laos. W odcinku pierwszym poznamy Bali. Spośród 13 667 wysp Indonezji Bali jest bez wątpienia najbardziej znaną. Znajduje się w pobliżu równika, jej rzeźbę terenu wyznacza łańcuch wulkaniczny. Pokryta zielenią tarasowych pól ryżowych, które karmią cztery miliony mieszkańców, Bali ze swoją kulturą i słodyczą życia zawsze była marzeniem podróżników. 18:05 PRZED KOLUMBEM. ODKRYWANIE AMERYKI (FIRST BEFORE COLUMBUS - THE TRUE DISCOVERERS OF AMERICA) Film dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2019 Reżyseria: Axel Sand, Peter Prestel W powszechnym przekonaniu odkrywcą Ameryki był Krzysztof Kolumb. Ale to nie on dotarł tam pierwszy. I wiedział o tym. Opowieści na temat dalekiego lądu krążyły już wcześniej. Istniały nawet mapy wskazujące do niego drogę. Kim byli poprzednicy Kolumba? Viking Leif Eriksson, który około roku 1000 n.e. jako pierwszy Europejczyk postawił stopę na amerykańskiej ziemi. Średniowieczny walijski książę o imieniu Madoc miał zbudować ufortyfikowane miejsca wzdłuż rzeki Ohio. I król z zachodnioafrykańskiego Mali, o którym mówi się, że wykorzystał swoje niezmierzone bogactwa do sfinansowania gigantycznej floty 200 lat przed Kolumbem. Gdy podążamy ich śladami przez starożytne teksty i dokumenty, odrywając legendę od mitów za pomocą aktualnych badań archeologicznych, staje się jasne, że Kolumb nie zapuścił się w nieznane. Był zagorzałym kolekcjonerem map i danych żeglarskich i wiedział, że na Zachodzie jest ląd, a inni go wyprzedzili. Oto ich historia. 19:05 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - WYBRZEŻE KOŚCI SŁONIOWEJ - AFRYKAŃSKA MOZAIKA (FLAVORS) Serial dokumentalny, 51 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos Ta niezwykła seria dokumentalna pomaga odkryć bogactwo, magię i piękno najciekawszych miejsc na świecie: ich naturalne cuda i sławne zabytki, wytwory lokalnych rzemieślników i zapierające dech w piersiach krajobrazy. W każdym odcinku na widzów czeka niezapomniana podróż przez tradycję i historię kolejnego kraju, który jest wymarzonym miejscem docelowym każdego podróżnika. W tym odcinku - Wybrzeże Kości Słoniowej. 20:10 UKRAIŃSKI SŁUGA NARODU Film dokumentalny, 50 min, Polska, 2020 Reżyseria: Barbara Włodarczyk Celem filmu jest odpowiedź na pytanie, na czym polega fenomen popularności Wołodymyra Zełenskiego i w jaki sposób wykorzystuje on ogromny mandat społeczny. Czy pełnia władzy, przy słabości instytucji państwa, nie stanie się pokusą do autorytarnych rządów? Będzie to swoista anatomia sukcesu Sługi Narodu i konsekwencji (także międzynarodowych) skupienia władzy w rękach człowieka, który robi najbardziej spektakularną karierę polityczną w Europie. Wszystko w atrakcyjnej formie kina akcji. Bez patosu i nadęcia. 21:25 SZKOCKA WOLNOŚĆ Film dokumentalny, 44 min, Polska, 2021 Reżyseria: Konrad Zagórski, Marcin Kopeć Scenariusz: Konrad Zagórski Zdjęcia: Siarhei Marchyk Szkocja przez setki lat była niezależnym królestwem, wielokrotnie najeżdżanym przez Anglików. Traciła i odzyskiwała swoją niepodległość. Wydawałoby się, że ten dumny, pięciomilionowy naród, związany od 1707 roku z Anglią traktatem o Unii, od zawsze pragnął być wolny. Jednak w 2014 roku Szkoci w narodowym referendum, mając szansę odzyskać swoją niepodległość, opowiedzieli się za pozostaniem w strukturach Wielkiej Brytanii. Strach przed problemami gospodarczymi, zmianą waluty i wyjściem ze struktur Unii Europejskiej przesądził o wyniku. Dwa lata później Londyn ogłosił brexit, coś, czego nikt się nie spodziewał. Film opowiada historię ruchu niepodległościowego w Szkocji oraz przybliża poglądy społeczeństwa szkockiego na temat niepodległości. 22:20 SZEROKIE TORY - JEDEN DZIEŃ Z ŻYCIA FRYZJERA W TIBILISI Cykl reportaży, 24 min, Polska, 2004 Autor: Barbara Włodarczyk Kolejny reportaż z Gruzji, gdzie dokonała się bezkrwawa rewolucja. Bohaterem programu jest fryzjer, który pracuje w jednym z najlepszych salonów Tbilisi. W zakładzie tym bywają przedstawiciele klasy średniej. Jego klienci, jak to zwykle w takich miejscach, żywo dyskutują o tym, co ich boli, a co cieszy. Kamera towarzyszy bohaterowi w domu i w pracy w salonie fryzjerskim oraz w mieszkaniach klientek, a także w łaźni, gdzie wieczorem spotyka się z przyjaciółmi. Reportaż przedstawia warunki pracy i życia klasy średniej w Gruzji po Rewolucji Róż. 23:00 TO JEST KONGO (THIS IS CONGO) Film dokumentalny, 50 min, USA, 2017 Reżyseria: Daniel Mc Cabe Film dokumentalny o Kongu i jednym z najdłuższych konfliktów na świecie oraz ludziach, którzy tam żyją. W Demokratycznej Republice Konga, w wyniku wielokrotnych zmian reżimu i całkowitego zubożenia ludzi w ciągu ostatnich dekad, życie straciło pięć milionów ludzi. Poznamy linię frontu walki, kluczowych graczy, dowódców wojskowych, konflikt nękający ten kraj od środka. To prawdziwie kongijskie spojrzenie na problemy, które nękają ten naród. Poznamy pułkownika Kasongo, żołnierza Mamadou Ndalę, biznesmana Mama Romance i krawca Hakiza Nyantabę. Chociaż ich ścieżki nigdy się nie krzyżują, trwający konflikt odbija się echem we wszystkich aspektach ich życia. Film opowiada historię od 2012 roku, kiedy wspierani przez Rwandę i Ugandę rebelianci M23 rozpoczęli ataki w regionie North Kivu w Kongu, zagrażając pokojowi i stabilności. Autorzy filmu przez kolejne trzy lata śledzą i rejestrują cykl przemocy, eksploatację zasobów i ludobójstwo, które uczyniły Kongo tym, czym jest dzisiaj. 24:00 MUZY ZA FABRYCZNĄ BRAMĄ Reportaż, 31 min, Polska, 1976 Autor: Lidia Kowalińska, Ryszard Stefanowicz Zdjęcia: Andrzej Bogusz, Janusz Pietrzykowski "Konfrontacja człowieka z nowoczesną techniką i technologią, relacje pomiędzy pracą i czasem wolnym, miejsce pracy w systemie wartości i dążeń współczesnego człowieka" - to ważna tematyka, jaka mieściła się w zakresie zainteresowań socjologów epoki gierkowskiej. Powołano specjalne komórki do rozwoju "kultury pracy", które miały podnieść kwalifikacje zawodowe pracowników, a także zwiększyć stopień przyswojenia naukowego światopoglądu i wdrożenia do prawdziwie obywatelskiej postawy człowieka. Rozwój kultury w zakładach pracy był jednym z głównych zadań środowisk komitetu kultury KW PZPR. Właśnie do realizacji tych postulatów były tworzone amatorskie zespoły artystyczne przy szczecińskich zakładach pracy czy robotnicze spotkania z ludźmi ze świata sztuki i kultury. Reporterska podróż poprzez szczecińskie fabryki ma ukazać humanizację życia w zakładach pracy. 00:40 NOTACJE - PŁK. STANISŁAW JURA. ŚWIĘTY Z WADOWIC Cykl dokumentalny, 9 min, Polska, 2017 Opowieść o tym, jaki był Karol Wojtyła w czasie dzieciństwa i młodości. Jego kolega z klasy z wadowickiego gimnazjum Stanisław Jura (1918 - 2012) wspomina konkretne sytuacje, które charakteryzują Karola Wojtyłę. To wzruszająca opowieść o przyjaźni, wspólnej nauce i osobowości Wojtyły, który został papieżem. W czasie II wojny światowej Stanisław Jura walczył m. in. w obronie Tobruku. Był pilotem Dywizjonu 304. Po zakończeniu wojny i powrocie do Polski prześladowany przez Urząd Bezpieczeństwa. Wielokrotnie spotykał się z kard. Karolem Wojtyłą, a po 1978 r. często odwiedzał Jana Pawła II w Watykanie. 00:55 JUŻ NIE ZAPOMNISZ MNIE Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2008 Scenariusz i reżyseria: Marek Maldis Zdjęcia: Michał Sadowski, Piotr Cwyl Mało kto dziś pamięta o Aleksandrze Żabczyńskim, wybitnym aktorze okresu międzywojennego. Choć w 2008 roku minęło 50 lat od jego śmierci, ta wspaniała postać nie doczekała się jeszcze filmowego dokumentu. A przecież nie tylko za dokonania aktorskie zasługuje Żabczyński na "filmową biografię". Urodził się w Warszawie w 1900 roku. Początkowo postanowił iść w ślady swego ojca, zawodowego oficera. Po ukończeniu Szkoły Podchorążych służył w Wojsku Polskim do 1921 roku. Po demobilizacji zaczął studia prawnicze na Uniwersytecie Warszawskim. Przerwał je, gdyż odkrył swą nową pasję - teatr i aktorstwo. Występował najpierw w teatrze "Reduta", później na scenach Poznania, Lwowa i Łodzi. W 1926 r trafił do filmu. Był jednym z najpopularniejszych aktorów polskiego kina międzywojennego. Do wybuchu wojny zagrał w 27 filmach. Śpiewane przez niego piosenki stawały się od razu szlagierami; niektóre są do dziś popularne. W 1939 r rozpoczął się nowy, mało dziś znany okres w życiu Aleksandra Żabczyńskiego. Zmobilizowany do wojska, jako porucznik artylerii wziął udział w kampanii wrześniowej. Po klęsce, przez Rumunię i Węgry przedostał się do Francji. Znów w Wojsku Polskim walczył z Niemcami w maju i czerwcu 1940 r. Po kapitulacji Francji ewakuuje się do Anglii. W randze kapitana odbył drogę bojową II korpusu - Irak, Palestyna, Egipt, kampania włoska. Za walki pod Monte Cassino, gdzie został ranny, otrzymał Krzyż Walecznych. Po demobilizacji wojsk polskich w Anglii powrócił w 1947 r. do kraju. Ale tu trudno było znaleźć miejsce dla przedwojennego ulubieńca publiczności, na dodatek walczącego w czasie wojny pod niewłaściwym sztandarem. Co prawda udało mu się zatrudnić w kilku warszawskich teatrach, ale była to już tylko aktorska wegetacja. Aleksander Żabczyński umarł w 1958 r. Jego zapomniany przez wielu grób znajduje się na cmentarzu powązkowskim. 02:00 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - KAŻDEGO ROKU NAD SOKOŁDĄ ODC. 250 Magazyn historyczny, 22 min, Polska, 2021 Autor: Adam Sikorski Magazyn historyczny prezentujący wydarzenia i różne aspekty dawnej i najnowszej historii Polski. W programie podejmowane są zatarte, zagubione, zakłamane wątki polskiej historii. Autor poszukuje odpowiedzi na pytania o naszą wspólną przeszłość. Okazuje się, że wiele odpowiedzi leży w rodzinnych archiwach, zdjęciach, dokumentach i wspomnieniach ludzi. Program mobilizuje do poszukiwań lokalne środowiska miłośników historii, których nie brakuje w żadnym zakątku kraju. 02:25 PRZYCZYNEK DO PORTRETU. JAN KOTT Film dokumentalny, 61 min, Polska, 1994 Scenariusz i reżyseria: Renata Czarnkowska Listoś Zdjęcia: Hubert Waliszewski Program poświęcony Janowi Kottowi, najbardziej znanemu w świecie polskiemu krytykowi i teoretykowi teatru, jednemu z najwybitniejszych przedstawicieli polskiej szkoły eseju. Urodził się w 1914, w Warszawie, od 1966 mieszkał w Stanach Zjednoczonych, wykładając m.in. w Yale i Berkeley. Zmarł w 2001 roku. Rozpoczynał twórczą działalność po wojnie, jako członek redakcji tygodnika "Kuźnica" wspierał "literaturę socjalistyczną" spełniającą wymogi marksistowskiego myślenia o sztuce. Z partii komunistycznej wystąpił w 1957 roku. Przez kilkanaście lat czynny recenzent teatralny, zasłynął nowymi odczytaniami klasyków, przede wszystkim Szekspira. Jego "Szkice o Szekspirze" stały się bodaj najpoczytniejszą w świecie książką krytycznoliteracką polskiego intelektualisty. Kott interpretował elżbietańskiego dramaturga poprzez filozoficzne, egzystencjalne i polityczne doświadczenia XX wieku. Także doświadczenia osobiste - wątki zaczerpnięte z własnej, niezwykle barwnej, biografii są stałym elementem jego twórczości, stając się pisarską sygnaturą. Podobną metodą posłużył się Kott, czytając grecką tragedię i ukazując jej współczesność. Dramaty Ajschylosa czy Sofoklesa stały się w tej perspektywie zapisem doświadczenia uniwersalnego: okrucieństwa losu, odmowy wyrażenia zgody na świat i tych, którzy nimi rządzą: bogów i władców. Dla autora "Zjadania bogów" teatr zawsze był czymś więcej niż tylko jedną ze sztuk - stawał się figurą ludzkiego życia, urządzenia świata. 03:35 W POSZUKIWANIU EURYDYKI Film dokumentalny, 39 min, Polska, 1998 "Pantomima jest sztuką naiwną - mówi bohater filmu. Pokazuje człowieka, który działa spontanicznie. Korzystającego ze swego ciała i wszelkich możliwości ruchu, by jak najszerzej i jak najpiękniej opowiedzieć o swoim życiu. Mistrzem tej sztuki był jeden z najwspanialszych artystów naszego wieku - Charlie Chaplin. Mały, śmieszny i naiwny człowieczek, tak wielki zarazem i tak bliski każdemu z nas". Założyciel Wrocławskiego Teatru Pantomimy był przez kilka lat tancerzem i solistą Opery Wrocławskiej, przedtem tańczył w Warszawie w balecie Parnella. W późnych latach pięćdziesiątych zaczęły się krystalizować jego plany i marzenia o innym teatrze. Nowym pomysłom sprzyjał czas. W klimacie październikowej odwilży można było występować z najrozmaitszymi, dawniej nieziszczalnymi i wręcz niebezpiecznymi propozycjami. Takimi jak pantomima, którą parę lat wcześniej uznano by za burżuazyjny formalizm. Początki okazały się trudne. W naszym kraju sztuka gestu nie miała tradycji, informacje płynące ze świata były skąpe i wyrywkowe. Tomaszewski musiał niemal od podstaw tworzyć metodę, kształcić mimów i uczyć się samemu. Udało się. Publiczność i krytyka z entuzjazmem przyjęły nową sztukę. Jednak artysta nie przypuszczał, że sukcesy trwać będą przez ponad czterdzieści lat. W tym czasie powstało kilkadziesiąt spektakli wyreżyserowanych przez Henryka Tomaszewskiego. Autorzy filmu prezentują fragmenty wielu z nich, między innymi: "Woyzecka", "Gry w zabijanego", "Turandota", "Menażerii cesarzowej Filissy", "Salome", "Odejścia Fausta", "Rycerzy króla Artura", "Traktatu o marionetkach". O dokonaniach Wrocławskiego Teatru Pantomimy mówią Jerzy Koenig, Tadeusz Różewicz, Krystian Lupa, a także sam twórca i dyrektor słynnej placówki. "W młodości mamy siły, stawiamy sobie ambitne cele, śmiało patrzymy w przyszłość - twierdzi artysta. Z latami umysł i duch są dojrzalsze, lecz krystaliczność działań fizycznych maleje. To taka życiowa prawidłowość. Odchodzić będę z teatru z poczuciem niedosytu - nie zrobiłem wszystkiego, o czym marzyłem i nie wszystko się udało. Ale coś pozostało. Może owo coś, to już dostatecznie dużo?"