TVP Dokument Sobota, 18.02.2023 06:00 DZIKA POLSKA - BOGATSZE ŻYCIE - INŻYNIEROWIE Z ZĘBEM Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2011 Reżyseria: Monika Purzycka Scenariusz: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Bobry - zwierzęta nieomal cudem uratowane. Do niedawna jeszcze prawie nieobecne w krajobrazie naszych wód, a dziś już ten krajobraz nawet kształtujące. Bo ścinające drzewa, zatykające rowy, zatapiające lasy, ale też tworzące wokół ogromną różnorodność życia. Bobry przeżyły u nas nieopisane odrodzenie i wielką ekspansję, co cieszy dr. Andrzeja Czecha - bohatera naszego odcinka - hydrobiologa, badającego wpływ bobrów na różnorodność biologiczną w Bieszczadach. 06:30 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.IV - ODC. 39 REGUŁY TEMPLARIUSZY Cykl dokumentalny, 27 min, Polska, 2017 Scenariusz i reżyseria: Radosław Kotarski Templariusze to zakonnicy nadal obecni w popkulturze, pomimo faktu, że zmierzch ich potęgi miał miejsce 700 lat temu. Radosław Kotarski bada to, co zostało po nich w Polsce i w Niemczech. Przygląda się również codziennemu życiu zakonników i przybliża surową regułę zakonną templariuszy. Zapraszamy w prawdziwą podróż w czasie. 07:00 NOTACJE - BERNARD MARGUERITTE. KORESPONDENT Cykl dokumentalny, 10 min, Polska, 2016 Autor: Ewa Żmigrodzka, Krzysztof Zwoliński Bernard Jean Edmond Alexandre Margueritte (ur. 1938 w Paryżu), francuski dziennikarz i publicysta, związany z Polską. W latach 1966 - 1970 był korespondentem prasowym Le Monde w Polsce, jednak w 1971 został zmuszony przez władze PRL do jej opuszczenia. Opublikował wiele artykułów m.in. w Le Monde i Le Figaro. W czasie wydarzeń Marca 1968 był istotnym źródłem informacji o wydarzeniach w Polsce dla prasy światowej. 3 marca 1968 Margueritte spotkał się z Adamem Michnikiem i Henrykiem Szlajferem, którzy poinformowali go o planowanej na 8 marca manifestacji przeciw zdjęciu z afisza "Dziadów" i zatrzymaniach jej uczestników przez milicję. Wiadomość ta zostałą podana przez światowe agencje, a do Polski dotarła głównie za pośrednictwem Radia Wolna Europa. Efektem tego spotkania było wydalenie obu informatorów z uczelni. W proteście przeciw decyzji ówczesnego ministra edukacji, Henryka Jabłońskiego, rozpoczęły się ogólnopolskie strajki, które dały początek tzw. wydarzeniom marca 1968. 07:15 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 251 KOŻUCHÓW Magazyn, 21 min, Polska, 2022 Scenariusz i reżyseria: Ewa Grodzka Zdjęcia: Jacek Banach, Jarosław Wątor Kożuchów to miasto w województwie lubuskim. Na przełomie XIII i XIV wieku dostępu do niego broniły ośmiometrowe mury obronne. Do dzisiaj zachował się tu średniowieczny układ urbanistyczny. Miasteczko było umiejscowione na skrzyżowaniu szlaków handlowych, co czyniło z niego jeden z najważniejszych ośrodków gospodarczych w okolicy. Dziś spacerując ulicami Kożuchowa można wspominać niemal każdy okres historii Polski. Doskonałym przykładem jest ratusz. Okazały budynek, znajdujący się na rynku był wielokrotnie przebudowywany - jego bryła składa się z elementów gotyckich, neoromańskich i powojennego socrealizmu. Wizytówką miasta jest zamek, pochodzący z czasów Średniowiecza, czyli prawdziwego okresu świetności Kożuchowa. Został on wzniesiony w stylu gotyckim pod koniec XIV wieku. Kożuchowski zamek przez lata był siedzibą książęcą, następnie rezydencją możnych rodów, a także klasztorem zakonu karmelitów. Obecnie mieści się w nim Centrum Kultury Zamek. W okolicach Kożuchowa też nie sposób się nudzić. Na terenie historycznego Dolnego Śląska można zwiedzać licznie zachowane tutaj zamki i pałace jak chociażby zamek w Broniszowie, który odzyskuje dawny blask. 07:45 PODWODNY RAJ BORNEO - LABUK BAY Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2014 Scenariusz i reżyseria: Andrzej Misiuk Muzyka: Piotr Czubin Wokół pięciu rajskich wysepek, otaczających Borneo, które odwiedzimy, rozsiane są bogate w życie rafy koralowe. Prawdziwą perłą wśród nich jest Sipadan, mekka płetwonurków. Czy jednak można wejść do raju, nie zetknąwszy się wcześniej ze śmiercią? W jaki sposób żywioł oceanu zawłaszcza i wykorzystuje spoczywający na dnie wrak Syreny? Wody Indo - Pacyfiku są pełne fascynujących i groźnych stworzeń. Dokąd prowadzi Aleja Żarłacza? Czy uda nam się odkryć tajemnicę i spenetrować niebezpieczną Jaskinę Żółwia, gdzie śmierć od stuleci zbiera żniwo? Eksplorując wody wokół północno - wschodniego Borneo, nie tylko staniemy oko w oko z rekinami, żółwiami, barrakudami czy płaszczkami, ale także spotkamy Morskich Cyganów. Kim są? Jak żyją? Nie tylko woda kryje w sobie tajemnice. Tropikalny las deszczowy Borneo także pełen jest zagadek. Jak daleko uda się zapuścić w jego głąb, płynąc dziką rzeką Kinabatangan? Podczas fascynującej borneańskiej wyprawy odwiedzimy rezerwaty ginących gatunków: Sepilog, centrum rehabilitacji orangutanów oraz Labuk Bay, jedyne na świecie sanktuarium nosaczy. W niezwykłą podróż zabierze nas Piotr Matejek, doświadczony płetwonurek z 25 - letnim stażem, którego doświadczenie i wiedza przemienią wyprawę w prawdziwą przygodę. Podwodny raj Borneo to seria filmów dokumentalnych o świecie Borneo i zetknięciu z nim człowieka, dla którego podwodny świat jest całym życiem. 08:15 PIERWSZY LOT (FIRST FLIGHT - CONQUEST OF THE SKIES / PIONIERE AM HIMMEL DAS RATSEL UM DEN ERSTEN FLUG) Film dokumentalny, 52 min, Belgia/Niemcy, 2016 Reżyseria: Tilman Remme Film dokumentalny o tych, którzy pierwsi odważyli się latać. Bracia Wright byli odpowiedzialni za pierwszy załogowy lot z napędem. To tyle, jeśli chodzi o oficjalną historiografię. Ale australijski historyk lotnictwa, John Brown, po intensywnych badaniach jest pewien, że wszystko było zupełnie inaczej. Już w 1901 roku, dwa lata przed Wrightami, niemiecko - amerykański pionier awiacji Gustav Weisskopf po raz pierwszy wystartował z silnikiem. Whitehead nie posiadał mechanicznej wiedzy, by zbudować odpowiedni silnik. Miał urojenia. Czy Gustave Whitehead był fantastą, czy geniuszem zdyskredytowanym przez rywali? Czy bracia Wright omamili świat? Czy dokonano manipulacji uzgodnionej ze znakomitą, amerykańską instytucją naukową? Bracia Wright czy Gustave Whitehead? Kto naprawdę zapoczątkował erę lotnictwa? Lot. Jedno z największych dokonań ludzkości. Ekscytujące poszukiwania prawdy, dramat dokumentalny, który wskaże, że nawet w badaniach historycznych nie wszystko jest tak jasne, jak się wydaje. 09:15 SZWAJCARIA NIEUJARZMIONA - ODC. 4 VALLE VERZASCA (UNTAMED SWITZERLAND 04. THE VALLE VERZASCA / WILDE SCHWEIZ 04. DAS VERZASCATAL) Serial dokumentalny, 50 min, Niemcy, 2017 Reżyseria: Anne Wigger Szwajcaria jest dzika i piękna, mała, a jednocześnie tak różnorodna. Ten kraj w środku Europy, charakteryzujący się pasmami górskimi, rzekami, jeziorami i lasami, oferuje zapierający dech w piersiach wachlarz różnorodnych krajobrazów: prawie 1500 jezior, ponad 80 czterotysięczników, 150 lodowców i las, który zajmuje prawie jedną trzecią kraju. I nadal istnieją miejsca, które obiecują nieskalaną przyrodę: łagodne wzgórza i urwiste klify, tajemnicze wrzosowiska i potężne wodospady - wszystkie są ważnymi siedliskami dla nieśmiałej kozicy, pachnących róż alpejskich, dzikiego pstrąga i rzadkich orchidei. Czas je odkryć, zbadać i podziwiać. To będzie wyprawa do rezerwatów przyrody świata zwierząt i roślin, ale także odkrycie mitów i legend dotyczących poszczególnych regionów. W odcinku czwartym - Valle Verzasca. Dolina Verzasca znajduje się w regionie Locarno, w kantonie Ticino, w Szwajcarii. Obejmuje gminy: Mergoscia, Vogorno, Corippo, Lavertezzo, Brione, Gerra, Frasco i Sonogno. 10:15 ODKRYWAMY ŚWIAT - ODC. 9 RIO DE JANEIRO (WORLD DISCOVERIES. EP. 9 RIO DE JANEIRO) Serial dokumentalny, 51 min, Francja, 2018 Reżyseria: Daniel Lafarge Scenariusz: Sylvain Dommergue Seria dokumentalna, w której będziemy mogli poznać najwspanialsze miejsca świata, styl życia, odwieczne tradycje lub realia historyczne zanim znikną one na tle nowoczesności. To świadectwa niesamowitego bogactwa kultur ludzkich na całym świecie. W ciągu kilku dziesięcioleci nasza planeta przeszła bardziej dramatyczne zmiany niż kiedykolwiek w historii ludzkości. Globalizacja, postęp gospodarczy i technologiczny prowadzą do normalizacji na całym świecie. Jednak różnice kulturowe i różnorodność wciąż mogą zaskakiwać, a czasem oczarować podróżnika. 11:10 PORTRETY DOKUMENTALNE. S.I - KRZYSZTOF MAGOWSKI Cykl dokumentalny, 26 min, Polska, 2021 Scenariusz: Agnieszka Wąsikowska Zdjęcia: Grzegorz Myjkowski Seria rozmów z wybitnymi filmowcami zajmującymi się sztuką dokumentu. Bohaterami poszczególnych odcinków są zarówno uznani twórcy tego gatunku, jak i przedstawiciele młodego pokolenia filmowców - dokumentalistów. Cykl ma na celu stworzenie panoramy polskiego dokumentu poprzez realizację filmowych portretów opowiadających o danym twórcy, jego drodze i przekrojowo opisujących jego twórczość na przykładzie wybranych dzieł. Bohaterem tego odcinka jest Krzysztof Magowski. 11:45 AMAZING GRACE (AMAZING GRACE: ARETHA FRANKLIN) Film dokumentalny, 85 min, USA, 2018 Reżyseria: Alan Elliott Do roku 1971, Aretha Franklin nagrała ponad 20 płyt, zdobyła 5 nagród Grammy i miała 11 numer jeden singli z rzędu na listach przebojów. W styczniu 1972 roku, Aretha chce zrobić coś innego. Przyjeżdża do Los Angeles by nagrać płytę z piosenkami które śpiewała w swojej młodości. Aretha Franklin, podczas dwóch styczniowych nocy w 1972 roku nagrywa na żywo w New Temple Missionary Baptist Church w Los Angeles album gospel pt. Amazing Grace. Śpiewa głównie do afroamerykańskiej publiczności. Towarzyszy jej chór wspólnotowy południowej Kalifornii pod dyrekcją Aleksandra Hamiltona. James Cleveland występuje wraz z Arethą i akompaniuje jej na fortepianie. Aretha wznosi się na wyżyny swego talentu i boskiego daru, oddając hołd swemu Wielkiemu Ojcu, muzyce gospel oraz całej społeczności Ameryki tamtych lat. Ta diva, występując przed entuzjastyczną publicznością, rozgrzewa ich do czerwoności, wyciska łzy i pozostawia trwały ślad w duszy. Takiej muzycznej uczty nie da się zapomnieć. Podczas drugiej nocnej sesji na widowni zagościli m.in. Mick Jagger i Charlie Watts, wokalista i perkusista The Rolling Stones, którzy kończyli właśnie w LA swój album Exile on Main St. 13:15 NA PTASIEJ WYSPIE Film dokumentalny, 16 min, Polska, 1947 Scenariusz i reżyseria: Włodzimierz Puchalski Film przyrodniczy zrealizowany na wyspie na stawie Grabownica w okolicach Milicza (ok. 70 km od Wrocławia). Zapoznaje widza z charakterem środowiska przyrodniczego i pokazuje świat dzikiego ptactwa na dziewiczej wyspie. 13:30 PUSZCZA BIAŁOWIESKA Film dokumentalny, 15 min, Polska, 1964 Scenariusz i reżyseria: Włodzimierz Puchalski Film przyrodniczy o tytułowej puszczy zrealizowany przez jednego z najwybitniejszych polskich autorów fotografii i filmów o tematyce przyrodniczej. Przedstawia historię i dzień dzisiejszy największej polskiej puszczy. Na zdjęciach ukazana została zróżnicowana przyroda białowieskich borów z żubrem, jej królem, na czele. Film Włodzimierza Puchalskiego nagrodzono w 1964 r. Srebrnym Lajkonikiem na festiwalu w Krakowie. 13:55 DZIKI ZACHÓD - ODC. 1. W SERCU PUSTYNI (WILD WEST DESERT HEARTLANDS) Cykl dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2016 Reżyseria: Patrick Morris Mini - seria BBC Worldwide. Trzyczęściowa opowieść o Dzikim Zachodzie - legendarnej krainie westernów i kowbojów. Upalne pustynie, czerwone skały kanionów, gigantyczne śnieżne góry, skaliste wąwozy - to znamy z filmów fabularnych. Fascynujące krajobrazy Ameryki Północnej. W pierwszym odcinku czeka nas podróż na pustynię Nevada, aby podziwiać gigantyczne kaktusy. Arizona, Kalifornia, mustangi i kojoty. Na dalekim zachodzie Ameryki Północnej leży legendarna kraina. Kraj kowbojów, ojczyzna wielkich cywilizacji rdzennych Amerykanów. Miejsce, do którego gorączka złota zwabiła poszukiwaczy fortuny. W ciągu milionów lat potężne siły natury utworzyły tu jedne z najciekawszych krajobrazów na Ziemi. Od pustyń najgorętszych na kontynencie i czerwonych kanionów po górskie szczyty pokryte śniegiem i pełne tajemnic magiczne wybrzeże. By oswoić ten legendarny region i uczynić go swoim domem, potrzeba śmiałości, ambicji i pionierskiego ducha. Pustynie to najtrudniejsze do życia obszary Dzikiego Zachodu. Większość ziemi jest sucha jak pieprz. Trudno też znaleźć słodką wodę. By tu przetrwać, trzeba przystosować się do ekstremalnych warunkach, rozumieć miejscowy świat, wykorzystywać każdą możliwość. Dokonać tego może ten, kto potrafi wykazać się charakterem. Jednym z najbardziej typowych zwierząt tej krainy jest koń. Wiele koni zdołało uciec człowiekowi i znaleźć swój nowy dom w dzikiej krainie. Dziś w Ameryce Północnej żyje ponad 50 tysięcy mustangów. Pustynne tereny Dzikiego Zachodu rozciągają się na przestrzeni tysiąca kilometrów, między dwoma wielkimi łańcuchami górskimi: Górami Skalistymi na wschodzie i Sierra Nevada na zachodzie. Ultramaraton Badwater to niezwykły wyścig. Co roku latem odbywa się tu najbardziej wyczerpujący bieg na świecie. Uczestnicy pokonują 217 kilometrów z Doliny Śmierci do gór Sierra Nevada w temperaturze nawet do 55 stopni C. Trasa maratonu przypomina szlak osadników i poszukiwaczy złota z połowy XIX wieku. W czasie wyścigu zawodnicy spalają 40 tysięcy kalorii. Codziennie wypijają ilość wody równą jednej trzeciej masy ich ciała. Trudno powiedzieć, czy przetrwaliby morderczy wysiłek, gdyby nie ekipy wspierające ich na trasie. Natura stworzyła wyjątkowy sposób na przetrwanie w środowisku tak nieprzyjaznym dla człowieka. Ale wraz z nadejściem XXI wieku nastała nowa epoka. Dzięki nowoczesnej technice możemy okiełznać żywioły pustyni i wykorzystać siły natury. Potrafimy przeobrażać najgorętszy, najbardziej suchy fragment amerykańskich pustyń. Najbardziej suche, najbardziej gorące pustynie Ameryki Północnej zamieszkują prawdziwi pionierzy; ci, którzy posiedli sztukę przetrwania na Dzikim Zachodzie. Drugi odcinek przeniesie nas do krainy niedźwiedzia grizzly, gigantycznych drzew, lodowatych zim i upalnego lata, gorączki złota i bizonów. To Sierra Nevada. A ostatnia część to cudowna sceneria wybrzeża Pacyfiku. 14:55 W POSZUKIWANIU WYMARZONEJ PRACY (PARADISE HUNTERS (PARADISE HEADHUNTERS)) Film dokumentalny, 46 min, Wielka Brytania, 2018 Reżyseria: Guy Gilbert Film dokumentalny o tym, jak dwoje milenialsów ryzykuje wszystko, zostawiając przyjaciół i rodzinę, aby rozpocząć zupełnie inne życie, z wymarzoną pracą, w odległym raju. Na świecie idealne stanowiska pracy czekają na właściwych kandydatów. Co czwarty człowiek chciałby zacząć od nowa, lecz ośmiela się niewielu. Osiemdziesiąt procent młodych ludzi chce się cieszyć pracą, coraz więcej chciałoby pracować, by żyć, nie żyć, by pracować. Katie zajmuje się dystrybucją teledysków. Nie jeździła konno odkąd była nastolatką, ale jedzie do Meksyku, aby pracować na ranczo. Katie ma miesiąc, żeby się wykazać albo wróci do Londynu. Charlie pracuje w call center i mieszka w domu swojej matki w Brighton. Wkrótce zostanie hodowcą łososia na odległym, szkockim jeziorze. Niedługo potem trudność pracy zmusi go do zakwestionowania swojego wyboru. Czy raj jest wszystkim, czego oczekiwali Katie i Charlie? 15:50 SEKRETY KRYMINALISTYKI - ODC. 3 NARZĘDZIA ZBRODNI (CATCHING HISTORY’S CRIMINALS: THE FORENSICS STORY 3. INSTRUMENTS OF MURDER) Cykl dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: Graeme Thomson Trzy części dokumentalnej historii. Łącząc klasyczne opowieści o kryminalistach z drobiazgowym podejściem do nauki i historii kryminalistyki, ten film przedstawia 200 lat niesamowitych innowacji. Od badania DNA, które odtwarza twarz zabójcy, po analizę włosów, która może ujawnić, gdzie mieszkasz, seria przedstawia najnowocześniejsze techniki dzisiejszych czasów w niektórych z najdziwniejszych przypadków kryminalistycznych. Każdy jest umieszczony w swoim historycznym kontekście, odsłaniając szerszy obraz nauki, technologii i kultury, które doprowadziły do najważniejszych odkryć kryminalistycznych. To intrygujące, dogłębne badanie stanowi kompleksowe spojrzenie na istotne dowody, które budują sprawę. W zbrodni zabójstwa mamy do czynienia z narzędziem, miejscem i ciałem. To kluczowe dowody w poszukiwaniu mordercy. W pojedynku między policją a sprawcą kiedyś większe szanse miał przestępca, ale w końcu przewagę zyskali stróże prawa. Stało się to dzięki narodzinom kryminalistyki. W tym odcinku przyjrzymy się narzędziom zbrodni. Mają one fundamentalne znaczenie dla poszukiwania sprawców i wyjaśniania sprawy. 16:55 SIMON REEVE W AMERYCE PÓŁNOCNEJ - ODC. 4 (NORTH AMERICA WITH SIMON REEVE / THE AMERICAS WITH SIMON REEVE: SERIES) Serial dokumentalny, 53 min, Wielka Brytania, 2019 Reżyseria: Chris Mitchell Autor i poszukiwacz przygód, Simon Reeve wyrusza w kolejną podróż, tym razem do Ameryki Północnej. Odnajduje rozległy i zróżnicowany kontynent, z lodowcami, pustyniami i dżunglami, gdzie istnieje wielkie bogactwo obok zupełnej biedy, podziałów politycznych i ludzkich dramatów. Będziemy wraz z nim podziwiać piękno Gór Skalistych i surowy blask lasów zachodniego wybrzeża kontynentu. Spotkamy kowbojów z Montany, stojących w obliczu niepewnej przyszłości i rdzennych mieszkańców Gwatemali, migrujących na północ w poszukiwaniu lepszego życia. Simon, wygrzewając się w meksykańskim słońcu i drżąc w Arktyce, przetestuje temperaturę naprawdę fascynującego kontynentu. W tej części wyprawy podróżuje przez Teksas do Meksyku i dalej na południe. Meksyk jest pełen malowniczych widoków. Na granicy ze Stanami narasta kryzys migracyjny. Trwa tu wojna narkotykowa. Przez 2 tysiące kilometrów granicę stanowi Rio Grande, która bierze początek w Górach Skalistych, a kończy bieg w Zatoce Meksykańskiej. To granica, bariera i fosa rozdzielająca najbogatsze państwo świata od dużo biedniejszego Meksyku. W Teksasie imigracja z południa budzi kontrowersje. Latynosi od stuleci zamieszkują tereny obecnych Stanów. Teraz w USA przebywa ich 50 milionów. Do 2050 roku ta liczba ma wzrosnąć do 130 milionów. 18:00 WYBUDZENI - IGOR BOGUCKI Cykl dokumentalny, 28 min, Polska, 2022 Reżyseria: Krystian Orzeszko, Alina Mrowińska Scenariusz: Alina Mrowińska Zdjęcia: Michał Jarosiński Prowadzenie: Ewa Błaszczyk Dwunastoletni Igor jeździł quadem po łące w pobliżu domu. Nieszczęśliwie wpadł do rowu z wodą i podtopił się. Wybudził się ze śpiączki po 8 miesiącach. Towarzyszymy mu z kamerą podczas pobytu w "Budziku", pełnym emocji wyjściu do domu i już w samym domu, gdzie w rehabilitację chłopca włączyła się cała rodzina - dziadkowie, tata, brat. Po dwóch miesiącach Igor zaczął mówić, najpierw pojedyncze słowa, a dziś mówi już pełnymi zdaniami. 18:35 LENA NA BAŁKANACH - ODC. 5. GÓRY Cykl reportaży, 23 min, Polska, 2021 Scenariusz i reżyseria: Konrad Zagórski Prowadzenie: Lena Urbańska Seria podróżnicza, niewiele mająca wspólnego z typowym przewodnikiem turystycznym. Słowo balkan po turecku znaczy góra. W tym odcinku poznamy bliżej codzienne życie ludzi żyjących z dala od cywilizacji, wysoko w pasmach górskich. Lena odwiedzi trudno dostępne wioski w Górach Przeklętych na północy Albanii, gdzie ludzie żyją w tradycyjny sposób, a do wsi często wciąż nie ma dróg dojazdowych. Wyrobi lokalny ser z pasterzami z Czarnogóry oraz odwiedzi pszczelarzy zbierających dziki miód na zboczach gór Północnej Macedonii. 19:05 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 182 BRANIEWO Magazyn, 21 min, Polska, 2020 Scenariusz i reżyseria: Ewa Grodzka Zdjęcia: Jacek Banach, Jarosław Wątor Braniewo określano niegdyś jako Ateny Północy. Na kartach historii zapisało się jako jeden z ważniejszych ośrodków szkolnictwa i nauki w Polsce. W średniowieczu zaliczane było do miast morskich, stanowiąc dla całej Warmii okno na świat, pośredniczyło w całym warmińskim handlu zagranicznym, posiadało prawo składu. W połowie XIV wieku zostało włączone do słynnego związku miast portowych Hanzy, a wypływające statki docierały do portów w Anglii, Szwecji, Danii i Holandii. Braniewo to pierwsza stolica Warmii i jedno z najstarszych miast w Polsce. Jego początki sięgają 1240 roku, kiedy to Krzyżacy wybudowali drewnianą warownię. W 1254 roku osada otrzymała prawa miejskie, a po po odbudowie zniszczeń spowodowanych powstaniem pruskim, trzydzieści lat później Braniewo ponownie otrzymało przywilej lokacyjny. 19:35 POLSKIE DZIEDZICTWO S.I - ODC. 5 Magazyn historyczny, 25 min, Polska, 2021 Reżyseria: Maciej Kłobucki Scenariusz: Maciej Kłobucki, Bartosz Kucharski, Tomasz Kępski Zdjęcia: Damian Szprejda, Marcin Szymański, Michał Ławreńczuk Prowadzenie: Stefan Tompson W tym odcinku Stefan Tompson zabiera nas w podróż do niewielkiej miejscowości Ołyka, której nazwa pochodzi od słowa "łyka", służącego do wyrobu m.in. kapci. Tutaj swoją siedzibę miał jeden z najpotężniejszych rodów Polski - ród Radziwiłłów. Zamek w Ołyce został zbudowany w połowie XVI wieku i z biegiem lat ulegał licznym przebudowom, dokonywanym przez kolejnych właścicieli. Dziś, choć świetność zamku w Ołyce pozostaje jedynie ulotnym wspomnieniem, jest on dużą atrakcją historyczną. 20:10 CHWAŁA KRÓLOWEJ (GLORY TO THE QUEEN) Film dokumentalny, 79 min, Austria, 2020 Reżyseria: Tatia Skhirtladze Scenariusz: Ina Ivanceanu Film dokumentalny opowiadający o czterech radzieckich szachistkach z Gruzji, międzynarodowych gwiazdach, które były najlepszymi szachistkami na świecie w latach 1962 - 1991 (roku upadku Związku Radzieckiego). Były w drużynie na dwóch olimpiadach szachowych, w 1980 i 1982 roku. Nie pochodziły tylko z tego samego miasta, ale były praktycznie sąsiadkami. Kobiety, które mieszkały blisko siebie, były w stanie dominować na najwyższym szczeblu międzynarodowych szachów kobiet przez prawie 30 lat. To było zdumiewające. Nona Gaprindashvili, Nana Alexandria, Maia Chiburdanidze i Nana Ioseliani przeszły do historii szachów. Wśród nich Nona była pierwszą, a Maia drugą kobietą w historii szachów, które otrzymały tytuł Arcymistrza, zaszczyt, który wcześniej był przyznawany tylko mężczyznom. Kiedy ich wspaniała era i kariera się zakończyła, nadal cieszyły się z sukcesów, żyjąc szczęśliwie i w dobrej formie. To film o wygrywaniu i przegrywaniu na szachownicy i w życiu. 21:40 DIESELGATE. AFERA KONCERNÓW (DIESELGATE. THE COVER - UP OF THE GERMAN CAR INDUSTRY) Film dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2021 Reżyseria: Johan Von Mirbach Zdjęcia: Till (Bvk) Vielrose Film dokumentalny opowiadający o aferze w niemieckim przemyśle motoryzacyjnym, uważanej za największy skandal w historii niemieckiego przemysłu: od ponad dziesięciu lat niemieckie firmy motoryzacyjne i dostawcy okłamywali konsumentów i władze na całym świecie, celowo manipulując wartościami emisji swoich pojazdów z silnikami wysokoprężnymi i benzynowymi. Dotyczy to 11 milionów samochodów. W kwietniu 2021 r. rozpoczął się główny proces, najwyższe kierownictwo koncernu będzie musiało odpowiedzieć za to w sądzie. Były dyrektor generalny i czterej inni menedżerowie staną przed Izbą Karną Gospodarczą w Brunszwiku. Film dokumentalny opowiada o początkach, śledztwie i losach skandalu. Wszystko wyszło na jaw w 2015 roku, ale wyjaśnienia są wciąż na początku. 22:45 TYPY NA DZIŚ Reportaż, 10 min, Polska, 1959 Zdjęcia: Stanisław Niedbalski Reportaż z wyścigów konnych w Warszawie. 22:55 DZIECI OSKARŻAJĄ Film dokumentalny, 10 min, Polska, 1956 Scenariusz i reżyseria: Edward Skórzewski, Jerzy Hoffman Zdjęcia: Antoni Staśkiewicz Jeden z najważniejszych filmów dokumentalnych z nurtu czarnej serii. Film pokazujący tragedię dzieci alkoholików w latach 50. XX wieku. 23:15 ŚMIERĆ CZŁOWIEKA PRACY (WORKINGMAN'S DEATH) Film dokumentalny, 122 min, Austria/Niemcy 2005 Scenariusz i reżyseria: Michael Glawogger Zdjęcia: Wolfgang Thaler Muzyka: John Zorn Poruszający portret żyjących w nędzy i ciężko pracujących robotników z Ukrainy, Indonezji, Pakistanu, Nigerii i Chin. Praca nie stanowi dla nich sposobu na realizację marzeń i ambicji, lecz jest jedynym środkiem, by zapewnić fizyczne przetrwanie zarówno sobie, jak i rodzinie. "Pięć portretów pracy w XXI wieku" - takie słowa ukazują się oczom widzów zaraz po czołówce, zapoznającej ich z nazwiskami twórców dokumentalnego filmu "Śmierć człowieka pracy". Ludziom, którym przyszło żyć w obrębie tzw. cywilizacji Zachodu, gdzie pracę człowieka coraz częściej wykonują skomplikowane maszyny, mogłoby się wydawać, że oto za chwilę zobaczą w akcji kolejną generację komputerów, satelitów lub robotów sprzątających. Tymczasem mija kilka sekund i na ekranie pojawia się kolejny cytat, tym razem z Williama Faulknera "Nie można jeść osiem godzin dziennie, ani pić osiem godzin dziennie, ani kochać się osiem godzin dziennie, osiem godzin dziennie można tylko pracować. Właśnie dlatego człowiek unieszczęśliwia siebie i wszystkich innych". Czyżby zatem w XXI wieku, naznaczonym ekspansją nowoczesnych technologii i troską o zwiększanie komfortu życia, były jeszcze miejsca, gdzie zamiast "ludzi pracy", systematycznie podnoszących swój materialny i prestiżowy status społeczny, wegetują zwykli "robotnicy", gotowi podjąć się każdego zajęcia, byle tylko utrzymać się przy życiu? Trudne dla uwierzenia, szczególnie dla dzieci cywilizacji dobrobytu, a jednak prawdziwe, o czym przekonują kolejne minuty dokumentu Michaela Glawoggera. Film został podzielony na pięć części, opatrzonych tytułami i zrealizowanych w odmiennej tonacji kolorystycznej (świetne zdjęcia Wolfganga Thalera). W części pierwszej ("Bohaterowie") przedstawiono dzień z życia grupy bezrobotnych ukraińskich górników z Zagłębia Donbas, którzy chcąc uchronić siebie i swoje rodziny przed zamarznięciem, zanurzają się na wiele godzin w biedaszybie o wysokości leżącego na boku człowieka. Następnie z narażeniem życia mozolnie wyrąbują zapas węgla na kilkanaście następnych godzin. W części drugiej ("Duchy") przenosimy się do chętnie odwiedzanej przez zamożnych turystów Indonezji, gdzie nad kraterami czynnych wulkanów w Kawa Ijen, wdychając trujące wyziewy, pracują robotnicy, wydobywający siarkę. Mimo nierzadko drobnej budowy ciała, znajdują w sobie dostatecznie wiele determinacji, by po wielogodzinnej pracy nieść kilkudziesięciokilogramowy urobek wąskimi i krętymi dróżkami w dół, mijając beztroskich wczasowiczów, robiących im zdjęcia niczym egzotycznym zwierzętom. Kolejna część ("Lwy"), rozgrywająca się w nigeryjskim Port Harcourt, przeznaczona jest dla ludzi o raczej mocnych nerwach. Jesteśmy w zatłoczonej rzeźni o rozmiarach sporego bazaru. Wszechobecne błoto miesza się tu z setkami litrów krwi, wylewającej się z poderżniętych kozich gardzieli, co reżyser pokazuje wielokrotnie i "bez taryfy ulgowej". Wyczuwalny nieznośny smród, donośne jęki zarzynanych zwierząt i przysłaniający słońce czarny dym z opiekanych kozich łbów dopełniają obrazu swoistego ziemskiego "inferno". Następnie ekipa filmowa przenosi się do pakistańskiego Gaddani, gdzie znajduje się złomowisko dla starych okrętów. Uzbrojeni jedynie w palniki biedacy od świtu do późnego wieczora rozbierają tu zardzewiałe morskie kolosy na kawałki stali, dające się unieść na plecach i przetransportować na specjalne zwałowisko. I wreszcie opowieść pt. "Przyszłość", czyli los starzejących się hutników z chińskiego Liaoning.coraz bardziej "nienowoczesnej" pracy, a po części lękających się, czy wkrótce jej nie utracą. Jest też "Epilog", przenoszący widza w zupełnie inną rzeczywistość i w inny duchowy klimat. "Epilog", którego sens każdy powinien zinterpretować sobie sam, gdyż podobnie jak w całym filmie, także i tu reżyser powstrzymuje się od odautorskiego komentarza, oddając głos niezwykle "wymownym" ruchomym obrazom. 01:30 POLKA PO INDYJSKU Film dokumentalny, 49 min, Polska, 2019 Scenariusz i reżyseria: Katarzyna Marcysiak Zdjęcia: Katarzyna Marcysiak, Gautam Shapiro, Vipin Bhardvaj, Vikas Garg Słodko - gorzka opowieść o wnikaniu w obcą kulturę i oswajaniu jej, o rozpoznawaniu nieznanych światów, a przez to siebie samej. To historia pięciu Polek mieszkających w Indiach, które połączyły swoje życie z tym krajem poprzez pracę i małżeństwo z Hindusem. Reprezentują różne pokolenia, inny sposób myślenia, temperament i pomysł na życie. Najstarsza z nich mieszka w Delhi od ponad pół wieku, najmłodsza przyjechała tu sześć lat temu. Każda z bohaterek znalazła własny sposób na życie, ale wszystkie są aktywne zawodowo oraz zaangażowane w życie mieszkającej tu społeczności polskiej. Co lubią w Indiach, a czego nie chcą tu zaakceptować? Czy udało się im zachować własną tożsamość w obcym świecie? Bohaterkami filmu są: Alicja Shrivastava, Maria Puri, Bogusia Dhingra, Anna Kumar, Joanna Mazumdar. Jakie są konsekwencje odważnego, a nawet szalonego kroku jakim jest międzykulturowe małżeństwo? Czy może być udane, dać szczęście i spełnienie? Czy raczej taki międzynarodowy romans to ułuda? Najstarsze z bohaterek wyjechały jeszcze z Polski komunistycznej, niekiedy ze względów politycznych, najmłodsze chcą się tu dorobić i odważnie wkraczają na salony bogatej i wpływowej klasy średniej. Jak te różne pokolenia postrzegają Indie? Jak zmieniły się przez ostatnie dekady Polki i ich sposób myślenia o karierze i małżeństwie? Spotykają się, odwiedzają nawzajem, goszczą w spotkaniach organizowanych przez Ambasadę RP. Zobaczymy bohaterki w sytuacjach codziennych, osobistych, od kuchni i na salonach, w gronie rodziny i przyjaciół, a także w okolicznościach zawodowych i społecznych. Ich portrety zarysowane zostaną na barwnym tle Indii, świata który fascynuje swoją różnorodnością, a czasem przeraża. Dowiemy się, co zadecydowało o tym, że wybrały życie w Indiach, jak pokonywały początkowe trudności, jak uczyły się rozumieć obcą kulturę, i to począwszy od nowych ostrych smaków indyjskiej kuchni, po odmienność obyczajową i społeczną. Co lubią w Indiach, a czego nie chcą zaakceptować? Każda z nich reprezentuje inny zawód: bizneswoman, prawniczka, działaczka społeczna, pisarka, naukowiec, nauczycielka. Wszystkie łączy jedno: są odważne i pewne własnej wartości. Są pasjonatkami, które potrafiły zachować swoją wyjątkowość i tożsamość w obcym świecie. Seniorka w tym gronie, pani Alicja Shrivastava, kiedy przybyła do Indii w 1963 roku była jedyną Polką mieszkającą stale w Delhi. Pracowała naukowo i w organizacjach charytatywnych, dzisiaj aktywnie działa na rzecz Polonii. Podobnie jak Maria Puri, tłumaczka literatury, w której gościnnym domu zawsze znajdzie miejsce każdy potrzebujący wsparcia Polak. Zaangażowane w życie społeczności polskiej jest też średnie i młodsze pokolenie, które reprezentują: Bogusia Dhingra, która wraz z mężem prowadzi w Delhi sieć polskich piekarni i z sukcesem rozwija dalej biznes, czy Anna Kumar, mama trójki dzieci. Najmłodsza ambitna i przebojowa, szybko pnie się po szczeblach kariery w Indiach. Ten kraj jest dla niej i jej rówieśników często szansą na zawodowy rozwój, świetne zarobki i zdobycie wysokiej pozycji w międzynarodowych korporacjach. Mimo to też aktywizuje życie tutejszej Polonii i chcą promować Polskę. Joanna Mazumdar wymyśliła Polka Party, cykliczne spotkanie indyjskiej Polonii, na które zaprasza także międzynarodowych dyplomatów i znanych Hindusów. 02:25 PUŁKOWNIK KUKLIŃSKI Film dokumentalny, 49 min, Polska, 1997 Scenariusz i reżyseria: Andrzej Trzos-Rastawiecki Zdjęcia: Jacek Mierosławski Bohaterem filmu jest płk Ludowego Wojska Polskiego Jerzy Ryszard Kukliński, jedna z najbardziej kontrowersyjnych postaci w historii współczesnej Polski. Dla jednych był bohaterem narodowym, który uchronił Polskę przed inwazją wojsk radzieckich, dla innych zwykłym szpiegiem i zdrajcą. Dokument przedstawia przebieg jego kariery zawodowej: od wstąpienia do wojska w 1947 roku, w wieku 17 lat, poprzez objęcie wysokiego stanowiska w Sztabie Generalnym w 1964 r. i ukończenie kursu w 1974 r. w Akademii Wojskowej w Moskwie, gdzie szkolono oficerów najwyższej rangi, po awans na szefa oddziału strategicznego planowania obronnego. Po ujawnieniu Zachodowi planów wprowadzenia stanu wojennego w Polsce, w listopadzie 1981 r. Kukliński został ewakuowany przez Amerykanów do Berlina. Stamtąd wraz z rodziną poleciał do Stanów Zjednoczonych. Jego obydwaj synowie zginęli w tajemniczych okolicznościach. Starszy został przejechany przez samochód, młodszy Igor, wraz ze swym przyjacielem przepadł bez śladu podczas wyprawy na jachcie u wybrzeży Florydy. Choć śledztwa nie przyniosły żadnych rezultatów, wielu podejrzewa, że były to zabójstwa na zlecenie. W maju 1984 r. Sąd Warszawskiego Okręgu Wojskowego skazał zaocznie Ryszarda Kuklińskiego na karę śmierci za współpracę z obcym wywiadem i przekazywanie tajnych informacji. W 1989 roku, na mocy ustawy amnestyjnej, karę śmierci zamieniono na 25 lat więzienia. 2 września 1997 r. prokuratura umorzyła postępowanie karne przeciwko płk. Ryszardowi Kuklińskiemu. W filmie znalazły się fragmenty archiwalnych kronik filmowych i stare zdjęcia. Dokument został po części opracowany na podstawie wywiadu Benjamina Weisera z pułkownikiem Kuklińskim dla "Washington Post". O bohaterze filmu mówią m.in. Jan Nowak - Jeziorański, płk. dypl. Sławomir Radaj, prof. Zbigniew Brzeziński, gen. William Odom, były dyrektor Agencji Bezpieczeństwa Narodowego USA do spraw strategii i polityki nuklearnej, David Forden, oficer prowadzący płk. Kuklińskiego, były szef Wydziału CIA ds. ZSRR i Europy Wschodniej oraz Richard T. Davis, były ambasador USA w Polsce i Robert Gates, były dyrektor CIA. 03:20 ZAGUBIONY DIAMENT - ANDRZEJ KORZYŃSKI Film dokumentalny, 54 min, Polska, 2015 Scenariusz i reżyseria: Grzegorz Brzozowicz Film dokumentalny o znanym polskim kompozytorze Andrzeju Korzyńskim. Urodzony w 1940 r. Korzyński odniósł sukces zarówno w muzyce rozrywkowej, eksperymentalnej, jak i filmowej. Mimo swego bogatego dorobku pozostaje w Polsce relatywnie nieznany, ale na Zachodzie jego twórczość spotyka się z dużym zainteresowaniem. Nakładem brytyjskiej wytwórni Finders Keepers ukazało się pięć płyt z jego muzyką filmową. Film opowiada niezwykłą historię kompozytora od lat 60. i jego pracy z czołowymi wykonawcami polskiej estrady, poprzez tworzenie muzyki do wybitnych polskich i zagranicznych filmów w latach 70. i 80. , przedstawia też równoległe działania artysty na polu elektronicznego eksperymentu. Klamrą spinającą film jest kultowy status polskiego kompozytora w Anglii ukazany poprzez poświęcone mu koncerty i wydawnictwa.