TVP Dokument Piątek, 24.02.2023 06:00 DZIKA POLSKA - BOGATSZE ŻYCIE - UKOCHANA ŻÓŁWICA Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2012 Reżyseria: Monika Purzycka Scenariusz: Joanna Łęska, Dorota Adamkiewicz Co roku młode żółwiki wykluwają się z jaj składanych przez samice w dolinie rzeki Ilanki w nadleśnictwie Rzepin. Z uwagi na wartość przyrodniczą tego miejsca od lat jest ono pod opieką naukowców z Uniwersytetu Zielonogórskiego. Program ochrony żółwi błotnych w woj. lubuskim jest prowadzony przez dr. Bartłomieja Najbara, który jest bohaterem tego odcinka. 06:30 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.V - ODC. 45 KRUCHY SKARB Cykl dokumentalny, 27 min, Polska, 2017 Scenariusz i reżyseria: Radosław Kotarski Polskie hutnictwo szkła od dawien dawna było prawdziwym skarbem naszych ziem. Dzięki wytrwałej i trudnej pracy hutników ludzie mogli po raz pierwszy przejrzeć się w zwierciadle i dowiedzieć się, jak wyglądają. Na biesiadnych stołach na stałe zagościły szklane naczynia, bez których nie wyobrażamy sobie życia. Jak zatem tradycyjnie wyrabiano produkty szklane? Aby to sprawdzić, Radosław Kotarski wyrusza do Krosna, polskiej stolicy szkła. 07:10 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 257 WARSZAWSKIE BIELANY Magazyn, 21 min, Polska, 2021 Reżyseria: Ewa Grodzka Scenariusz: Tomasz Malkowski Zdjęcia: Jacek Banach, Jarosław Wątor Bielany to jedna z północnych dzielnic Warszawy. Zachowała się w niej stara zabudowa z malowniczymi uliczkami z gazowymi latarniami. Można tutaj nawet zobaczyć ostatni w mieście relikt Puszczy Mazowieckiej, czy olbrzymi kompleks sportowy, w którym trenowało wielu polskich olimpijczyków. Nazwa dzielnicy pochodzi od białego koloru habitu kamedułów, których sprowadzono tutaj z dzielnicy Krakowa o tej samej nazwie. Nowy klasztor założono z inicjatywy króla Władysława IV na Górze Polkowej, wówczas położonej pod Warszawą, a dziś leżącej w sercu Lasu Bielańskiego. 150 - hektarowy Las Bielański można nazwać kolejną pamiątką po kamedułach. Na leśnych terenach wokół klasztoru wyręb mogli prowadzić jedynie zakonnicy. I dzięki tej ochronie zachowały się tu kilkusetletnie dęby, olsze w wieku dochodzącym do 120 lat. Las Bielański położony jest malowniczo na tarasach zalewowych Wisły i jak na swoje miejskie położenie słynie z bioróżnorodności. Na jego skraju można odkryć olbrzymi kompleks dawnego Centralnego Instytutu Wychowania Fizycznego, który powstał z inicjatywy Marszałka Piłsudskiego. Dziś to warszawski AWF - istna kuźnia talentów. Trenowało tutaj wielu olimpijczyków - wśród nich m.in. Irena Szewińska, Władysław Komar, Mateusz Kusznierewicz. 07:35 SIWA - WROTA PUSTYNI - ODC. 4 WYROCZNIA AMONA Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2012 Scenariusz i reżyseria: Andrzej Misiuk Muzyka: Piotr Czubin Seria dokumentalna, która stanowi dokumentację niezwykłej wyprawy do Egiptu śladami ludzi, władców i ich bogów. Kiedy kosmiczny wiatr przygody, omiatający planetę Ziemia, rzuca wędrowca na brzeg Wielkiego Oceanu Piasku, perspektywa, z jakiej oglądał do tej pory wszechświat nieodwracalnie zmienia się. Szlak słońca i wiatru bierze swój początek w oazie Siwa, położonej na krańcach Egiptu. To właśnie tu znajduje się wyrocznia Amona - Ra, gdzie pielgrzymujący Aleksander Wielki został obwołany boskim synem, a także słynne źródło Kleopatry. Starożytni władcy upodobali sobie Siwę. Czy odsłoni przed nami swoje tajemnice? Co spotka nas na Górze Umarłych? Wyruszając na wyprawę, wędrowiec miał nadzieję, że pustynia okaże mu więcej łaski niż zaginionej pięćdziesięciotysięcznej perskiej armii, wysłanej przez króla Kambyzesa. Siwą nie można władać, od Siwy można się jedynie uczyć. Pokora, z jaką udał się na zamieszkały przez tajemniczych ludzi kraniec świata, została nagrodzona. 08:05 BEZGRANICZNA POMOC Cykl reportaży, 9 min, Polska, 2022 Reżyseria: Monika Meleń Seria reportaży dotyczących ukraińskich uchodźców, którzy uciekają do Polski w związku z rosyjską agresją na Ukrainę. 08:20 SZTUKA WYROBU MYDŁA (THE ART OF SOAP - MAKING / DIE KUNST DES SEIFENSIEDENS) Film dokumentalny, 44 min, Austria, 2020 Reżyseria: Nadeschda Schukoff Od czasu jego wynalezienia w odległej przeszłości, stało się powszechnie używanym produktem i nieodzowną częścią naszego codziennego życia. Mydło. Kostka mydła to opowieść o przemianie niedostępnego produktu luksusowego w przemysłowy produkt masowy, a potem w wysokiej jakości produkt rzemieślniczy. Pierwsze przepisy na mydło zostały nam przekazane przez Sumerów na glinianych tabliczkach sprzed czterech i pół tysiąca lat - była to pasta przypominająca mydło. Uważa się, że pierwsze mydła powstały przypadkowo, gdy łój lub tłuszcz ściekał z pieców kuchennych do popiołu. Cywilizacje śródziemnomorskie Egipcjan, Greków, a później Rzymian, zaadoptowały ten proces, stosując mydło jako środek leczniczy. W VII wieku rzemieślnicy arabscy gotowali oliwę z oliwek i ług z palonym wapnem. Uważa się, że właśnie wtedy powstało mydło w postaci stałej: pierwszy produkt chemiczny w historii ludzkości. Mydło stało się tak naturalne, że nie zastanawiamy się nad tym, skąd pochodzi, kto je wymyślił i jak jest wykonane. Tym bardziej w czasach globalnego kryzysu związanego z koronawirusem stało się nieodzowne. Było przedmiotem luksusowym przez tysiące lat, ale postęp techniczny sprawił, że stało się powszechnie dostępne dla obywateli pod koniec XIX wieku. Był to również początek masowej produkcji. Obecnie konsumenci dokładnie zastanawiają się przed zakupem i zbierają informacje o produktach, ich jakości, składzie, pochodzeniu i działaniu oraz sposobie ich wykonania. Producent: ORF III, Alexander Schukoff Film 09:15 SIŁA NATURY - ODC. 1 PREKURSORZY (WILD WORKERS PRIME MOVERS 1/3) Serial dokumentalny, 51 min, USA, 2018 Reżyseria: Jeremy Hogarth Seria o najbardziej pracowitych stworzeniach świata. Każdego dnia, gdy idziemy do pracy, aby spędzić kolejny dzień w biurze lub gdziekolwiek prowadzi nas nasza działalność, niewielu, jeśli w ogóle, myśli o miliardach dzikich robotników, którzy dzień po dniu trudzą się, aby utrzymać naszą planetę w dobrym stanie. Jednak bez ogromnych stad, które pasą się na otwartych łąkach, niezliczonych armii mrówek i termitów, niewidzialnych i cichych kopaczy, którzy pomagają utrzymać żyzne gleby, nasz świat byłby innym miejscem. Dzicy robotnicy pracują w oceanach, a także w lasach i na równinach - właściwie wszędzie. W trzech wciągających odcinkach seria opowiada historie o tym, jak nasz świat jest kształtowany i zorganizowany, często bez naszej wiedzy. Odc. 1 - Prekursorzy. Wielkie równiny. Zajmują jedną czwartą powierzchni lądów. Porastają je pożywne trawy, którymi żywią się największe stada. Trawy Ameryki Północnej osiągnęły obecny kształt za sprawą potężnych stad pasących się tu przez tysiące lat. Bez bizonów prerie by nie istniały. Dorosły bizon waży nawet tonę, a stado spożywa do 12 ton pokarmu dziennie. Sawanny afrykańskie żyją według innych zasad. Tutaj trawy i drzewa tworzą kolorową mozaikę. Oto żyrafa, chirurg drzew. Duże czy małe zwierzęta zapewniają zdrowy rozwój trawom i lasom na całym świecie. Śmierć i rozkład to elementy rytmu życia. Przemieszczające się stada dostarczają naszej glebie substancje, dzięki którym cykl życia trwa. 10:15 CUDA PODZIEMNEJ FRANCJI (UNDERGROUND WONDERS OF FRANCE / LES MERVEILLES DE LA FRANCE SOUTERRAINE) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2017 Reżyseria: Jean - Christophe Chatton Film dokumentalny opowiadający o tajemnicach, które kryją podziemne jaskinie. Kilka metrów pod ziemią znajduje się inny świat: świat skał wyrzeźbionych przez czas i wodę głębin. Francja jest jednym z wiodących krajów świata w turystyce podziemnej. Kraina, w której urodził się Jules Verne i jego "Podróż do wnętrza Ziemi", posiada setki jaskiń i innych lejów krasowych, wszystkie otwarte dla publiczności. Cuda natury, których sława wykracza daleko poza granice kraju. Ten film, korzystając z nowoczesnych możliwości technicznych, pozwoli udać się w podziemną podróż. Zaczynamy ją w Padirac, w departamencie Lot. Jaskinia Lastournelle rzeczywiście jest blisko. Tu nie ma ekip przewodników, biletomatów, ani imponującego wejścia. Zwiedzimy też miasteczko położone w skałach - Roque Saint - Christophe jest trzecim na świecie największym miastem naskalnym - jaskinię Verna i kilka innych. Większość jaskiń zostanie zamknięta na zimę. W tym roku we Francji 4 miliony ludzi zachwycało się ukrytym pod ziemią pięknem. 11:15 BEZGRANICZNA POMOC Cykl reportaż, 10 min, Polska, 2022 Reżyseria: Monika Meleń Seria reportaży dotyczących ukraińskich uchodźców, którzy uciekają do Polski w związku z rosyjską agresją na Ukrainę. 11:30 W POSZUKIWANIU RODOWODU Film dokumentalny, 19 min, Polska, 1974 Scenariusz: Franciszek Palowski Zdjęcia: Maciej Braunstein, Aleksander Wasilewicz Film przedstawia temat poszukiwania własnego rodowodu przez osoby polskiego pochodzenia, przybywające do Polski ze Stanów Zjednoczonych, Australii, Szkocji, Ameryki Południowej, Francji na organizowane przez Uniwersytet Jagielloński Kursy Języka i Kultury Polskiej. Z każdym rokiem jest ich więcej. Spośród wielu, nierzadko atrakcyjniejszych, możliwości spędzenia letnich wakacji i urlopów wybierają Polskę. Przyjeżdżają w poszukiwaniu brakującego ogniwa własnej biografii. Ekipa telewizyjna towarzyszy uczestnikom kursu od pierwszych kroków na polskim lotnisku, przez sale wykładowe Uniwersytetu Jagiellońskiego, zwiedzanie Krakowa, Gdańska, Malborka, Grunwaldu, Warszawy. Podczas wizyt w muzeach, bibliotekach i na lekcjach historii Polski. Słuchacze kursów wypowiadają się prawie płynną polszczyzną zarówno na tematy współczesnej historii naszego kraju, jak i wracają do okresu wojny. Mówią, dlaczego zdecydowali się na przyjazd do Polski, a także o fascynacji polską kulturą i folklorem. Wypowiedzi Eugene'a Kusielewicza, działacza polonijnego, o funkcjonującym w Stanach Zjednoczonych Związku Klubów Kulturalnych Polski i Fundacji Kościuszkowskiej, z zaznaczeniem, że dopiero ta współpraca z Polską, która pozwoliła na przyjazd do ojczyzny przodków, jest przełomem. Rektor UJ, prof. Mieczysław Karaś otwiera uroczyście działalność Zakładu dla Spraw Polonii na krakowskim uniwersytecie. Jest to przejście od bardzo emocjonalnie zaangażowanej działalności do zinstytucjonalizowanej formy pracy z Polonią na całym świecie. 12:00 PIANO Film dokumentalny, 40 min, Polska, 2015 Scenariusz, reżyseria i zdjęcia: Vita Maria Drygas Uratowane przez studentkę konserwatorium pianino, które miało wzmocnić konstrukcję barykady na ukraińskim Majdanie, stało się uczestnikiem i symbolem rewolucji. Instrument połączył losy bohaterów filmu, z których każdy stanął wobec innego wyboru, chcąc z godnością zając należne mu miejsce w dramatycznym konflikcie. Wkrótce pianino zjednoczyło też protestujących na Majdanie, którzy wspólnie, nie bacząc mróz i śnieg, w dzień i w nocy śpiewali hymn Ukrainy i poruszające pieśni ludowe. Instrument okazał się groźniejszy niż butelki z koktajlami Mołotowa. Władza nazwała grających "pianoekstremistami". 12:45 REGION OF HEROES (REGION OF HEROES) Film dokumentalny, 75 min, Ukraina, 2022 Reżyseria: Arthur Lerman Film dokumentalny opowiadający o prawdziwych wydarzeniach z regionu Kijowa w pierwszych miesiącach wojny rosyjskiej w miastach znanych na całym świecie: Bucza, Gostomel i Irpin. Film składa się z 4 prawdziwych historii ukraińskich cywilów, którzy z narażeniem własnego życia uratowali tysiące ludzi z piekła rosyjskiej okupacji w czasie trwającej do dziś wojny. Wyjątkowość tego filmu polega na tym, że został nakręcony bez profesjonalnych aktorów. W centrum każdej historii znajduje się postać, która "zagrała" samą siebie. To zupełnie inni nieznajomi, których łączy jeden cel: ratowanie życia. Bohaterami pierwszej opowieści są ojciec pięciorga dzieci i młody mężczyzna, którzy w ciągu miesiąca pod ostrzałem wyprowadzili z okupacji 11 000 dorosłych i dzieci. Druga opowieść to historia miłosna dwojga młodych lekarzy weterynarii, którzy ratując życie dzieciom, działali niemal bez światła i wody. W 90. dniu wojny, przeżywszy lęki okupacyjne, lekarze pobrali się i sami spodziewają się dziecka. Trzecia opowieść opowiada o 15 - letnim chłopcu, który za pomocą swojego drona stał się jednym z głównych obserwatorów ukraińskiej artylerii i uratował Kijów przed atakiem wroga. Ostatnia historia opowiada o człowieku, który wyciągnął z okupacji 67 niedołężnych i starych ludzi, bo nie mógł zostawić ich ludzi bez nadziei na ocalenie. 14:05 SIŁA NATURY - ODC. 2 BUDOWNICZY (WILD WORKERS MASTER BUILDERS 2/3) Serial dokumentalny, 51 min, USA, 2018 Reżyseria: Jeremy Hogarth Seria o najbardziej pracowitych stworzeniach świata. Każdego dnia, gdy idziemy do pracy, aby spędzić kolejny dzień w biurze lub gdziekolwiek prowadzi nas nasza działalność, niewielu, jeśli w ogóle, myśli o miliardach dzikich robotników, którzy dzień po dniu trudzą się, aby utrzymać naszą planetę w dobrym stanie. Jednak bez ogromnych stad, które pasą się na otwartych łąkach, niezliczonych armii mrówek i termitów, niewidzialnych i cichych kopaczy, którzy pomagają utrzymać żyzne gleby, nasz świat byłby innym miejscem. Dzicy robotnicy pracują w oceanach, a także w lasach i na równinach - właściwie wszędzie. W trzech wciągających odcinkach seria opowiada historie o tym, jak nasz świat jest kształtowany i zorganizowany, często bez naszej wiedzy. 15:10 NIL - CZĘŚĆ 2 (NILE THE ULTIMATE RIVER) Film dokumentalny, 49 min, Austria, 2014 Płynąc na północny wschód wody Nilu tworzą największe jezioro Afryki. Z jeziora Wiktoria rzeka już na dobre rozpoczyna swoją legendarną podróż. Nil spływa po serii progów. Nawet miejscowi kajakarze uważają te zdradzieckie skały i wodospady za śmiałe wyzwanie. Nigdzie indziej Nil nie jest tak bezlitosny i przerażający. Na wiele kilometrów przed Parkiem Narodowym Wodospadu Murchisona, zmienia się w rwącą rzekę. Młody i dziki Nil Wiktorii tworzy spienione progi i wodospady. Z zachodniego brzegu Jeziora Wiktorii rzeka kieruje się na północ przez Jezioro Kyoga i zakola do Parku Narodowego Wodospadu Murchisona. Płynie łagodnie przez największy park narodowy w Ugandzie. Kontynuuje swój bieg przez ostatnią w Afryce nieujarzmioną krainę. Nil wpływa na teren Sudanu Południowego, tworząc największy afrykański obszar bagienny - Sudd. Ponad milion antylop kryje się sezonowo w wodnym labiryncie Suddu. Największym ptakiem w Suddzie jest czapla olbrzymia. Osiąga półtora metra wysokości. Prawdziwym skarbem bagien jest jednak inny pierzasty olbrzym. Trzewikodziób jest rzadki, płochliwy i nieczęsto można go spotkać. To kuzyn pelikana, ale poluje jak czapla z pozycji stojącej. W Suddzie żyje kilka tysięcy trzewikodziobów o wiele więcej niż gdzie indziej w Afryce. Od źródeł w Afryce Wschodniej do sudańskich pustyń, Nil płynie przez szeroki pas najdzikszej natury. Żyjące tu hipopotamy są jak Nil - powolne, wytrwałe i nieprzewidywalne. To jedne z najniebezpieczniejszych zwierząt w Afryce. Ale od zarania dziejów to krokodyl nilowy jestsymbolem rzeki. Dla starożytnych Egipcjan był czczonym bóstwem. Park Narodowy Wodospadu Murchisona jest habitatem jednych z największych krokodyli w Afryce. Wiele z nich osiąga długość 5 metrów i więcej. Wzdłuż Nilu Wiktorii rozmnaża się i poluje ponad 400 gatunków ptaków. Migrujące po całym kontynencie brzytwodzioby afrykańskie, tu się zatrzymują na odpoczynek i żerowanie. Polują na ryby. Dolna część dzioba ptaka jest dłuższa i ptak używa jej jak łyżki do zagarniania małych rybek z wody. W gęstwinie wysokich papirusów kryje się unikalny i rzadki gatunek - trzewikodziób. Jego habitat to zaledwie kilka afrykańskich obszarów bagiennych. Żyjące tu bociany białobrzuche są blisko spokrewnione z bocianami europejskimi. W czasie pory suchej na terenach trawiastych szukają wody olbrzymie słonie. Nil wręcz trzyma je przy życiu. Każdego popołudnia słoń płynie do małej wysepki, by się popaść na podmokłych trawach. Zanim zacznie, skrupulatnie obmywa się z błota. Na północ od Nilu zwraca uwagę pagórkowata sawanna. To dom rzadkiego gatunku antylop: kobusa. W porze suchej wszystkie duże stada - kobusów i słoni trzymają się blisko Nilu. Buszboki to zwierzęta żyjące samotnie i na ogół kryją się w gęstwinie roślin. Te płochliwe ssaki schodzą do wody tylko we wczesnych godzinach porannych.Biolodzy zajmujący się badaniem rozwoju populacji tutejszej fauny, jak Tutilo Mutumba oraz jego asystentka Sophie, pracują dla WCS amerykańskiego Towarzystwa Ochrony Dzikich Zwierząt. Obserwują jak stada lwów polują i bronią swoich terytoriów. Podążając za czterema stadami, których terytoria są w bezpośrednim sąsiedztwie Nilu, wyliczyli, że w Narodowym Parku Wodospadu Murchisona żyje blisko 130 lwów. To ostatni bastion tych ssaków w Ugandzie. Biolodzy Sophie i Tutilo tropią także innych nocnych myśliwych w parku. Nad Nilem osiedliła się wataha hien. Tutilo używa fortelu, by je zwabić i policzyć. Puszcza nagranie z wołaniem cielaka bawołu. Okazuje się, że populacja hien jest niewielka i Tutilo bada przyczynę. Dalej na zachód rzeka rozlewa się szerzej, tworząc granicę Narodowego Parku Wodospadu Murchisona. Tylko na pierwszy rzut oka brzegi Nilu poza parkiem wydają się zamieszkane jedynie przez zwierzęta. Od wieków jednak ptaki wodne dzielą Nil z rybakami i rolnikami, dla których ta rzeka jest pralnią, miejscem spotkań rodzin i całych wiosek. Obecnie na brzegach Nilui żyją miliony ludzi, przyczyniając się do dewastacji przyrody. Granica parku właściwie nie jest strzeżona. Nie ma zakazu łowienia ryb, łodzie są wszędzie, a w nocy kłusownicy przekraczają rzekę i dokonują inwazji na park. Sidła zakłada się tu na antylopy, ale wpadają w nie wszystkie zwierzęta. Tutilo Mutumba zniszczył dziesiątki wnyków, ale też rozumie kłusowników. Ludzie są bezrobotni, więc rybołówstwo i polowanie to jedyne sposoby na zdobycie pożywienia. W Narodowym Parku Wodospadu Murchisona również słonie nieustannie padają łupem kłusowników i handlarzy kością słoniową. Na szczęście jednak ich populacja rośnie. We wczesnych latach 90. zaledwie trzysta słoni pozostało w parku. Dziś jest ich ponad tysiąc. Na zachód od parku, gdzie Jezioro Alberta dołącza do Nilu Wiktorii, rozciąga się delta pokryta ciborą papirusową. Daje to przedsmak obrazu bezkresnej dzikości stron, które Nil będzie przepływał w drodze na północ. Po minięciu progów, Nil wpływa na ziemię najmłodszego państwa Afryki: Sudanu Południowego. Państwo to było uwikłane w straszliwą wojnę domową, trwającą dziesiątki lat. Sudan Południowy uzyskał niepodległość w 2011 roku, ale pokój jeszcze tu na dobre nie zagościł. 1000 km w górę Nilu zaczyna się inny świat. To Chartum, stolica Sudanu, tętniąca życiem metropolia. Tu Nil Błękitny łączy się z główną rzeką Nilem Białym. Największy dopływ Nilu kończy się w centrum cywilizacji, ale jego początki biorą się wśród stromych, dzikich skał i wodospadów. Surowe, samotne skały tworzą wyżyny Etiopii. Tu zbierają się wody, zasilające Nil Błękitny i zaczyna się śmiały spływ rzeki na równiny sudańskie. 16:10 BUDOWNICTWO PRZYSZŁOSCI (SMART CITIES / BAUEN FÜR DIE STADT DER ZUKUNFT) Film dokumentalny, 44 min, Austria, 2015 Reżyseria: Claudia Giczy, Peter Giczy Dokumentalna opowieść o nowoczesnej architekturze, nowatorskim projektowaniu miast i domów, w których będziemy mieszkać w przyszłości. Na początku XX wieku zaledwie 10 procent światowej populacji mieszkało w miastach. Dziś ta liczba wynosi już 50 proc. Pod koniec tego stulecia ludzkość będzie gatunkiem w przeważającej mierze miejskim. Rozpoczęła się epoka miejska. Ale jak powinny wyglądać miasta przyszłości? Jak powinny funkcjonować? Urbaniści ogólnie zgadzają się, że powinni być ekologiczne, wydajne, zaawansowane technologicznie, a przede wszystkim zrównoważone i w tym celu planują inteligentne miasta przyszłości. 17:05 W SERCU AZJI POŁUDNIOWEJ: INDIE, NEPAL, SRI LANKA (SOUTH ASIA - FROM THE HIMALAYAS TO THE INDIAN OCEAN / MITTENDRIN INDIEN, NEPAL, SRI LANKA) Film dokumentalny, 53 min, Niemcy, 2020 Reżyseria: Alexander Sass Film dokumentalny, w którym wybierzemy się do krajów Południowej Azji. Będziemy świadkami zadziwiających widoków i poznamy różnorodne kultury Azji Południowej. Rozpoczynając na tętniącym życiem targowisku w Delhi, podróż prowadzi przez Indie, Nepal i Sri Lankę. W Indiach bierzemy udział w codziennym hinduskim rytuale Ganga Aarti w Varanasi i odwiedzamy jego największy meczet w Delhi. W Nepalu zobaczymy monumentalne hinduskie świątynie i targowiska, handlarzy przyprawami i najstarszego garncarza w Bhaktapur. Z zimnego, wysokogórskiego regionu Himalajów pojedziemy na południe do cieplejszego miejsca na Sri Lankę, wyspę buddyzmu. Pojedziemy zapierającą dech w piersiach trasą pociągu przez Central Highlands, przespacerujemy się po największym regionie uprawy herbaty i kończymy podróż przed jednym z najwyższych zabytków świata: imponującą stupą Ruwanwelisaya. 18:10 PICASSO: KOBIETY I SZTUKA (PICASSO, THE LEGACY) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2013 Reżyseria: Hugues Nancy, Olivier Picasso Tematem filmu jest jeden z najdłuższych i najbardziej skomplikowanych procesów prawnych w dziedzinie sztuki współczesnej, dotyczący spuścizny po Pablo Picasso. Odsłania on obszerną historię jego rodziny oraz życia prywatnego artysty. Film ujawnia liczne materiały archiwalne oraz wywiady z jego bliskimi, pozwalając pełniej poznać sylwetkę jednego z najważniejszych artystów minionego wieku. 19:15 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - APULIA, KORZENIE ITALII (FLAVORS) Serial dokumentalny, 51 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos Ta niezwykła seria dokumentalna pomaga odkryć bogactwo, magię i piękno najciekawszych miejsc na świecie: ich naturalne cuda i sławne zabytki, wytwory lokalnych rzemieślników i zapierające dech w piersiach krajobrazy. W każdym odcinku na widzów czeka niezapomniana podróż przez tradycję i historię kolejnego kraju, który jest wymarzonym miejscem docelowym każdego podróżnika. W tym odcinku - Apulia. 20:20 MARIUPOL. NIESTRACONA NADZIEJA. (MARIUPOL. UNLOST HOPE) Film dokumentalny, 52 min, Ukraina, 2022 Reżyseria: Maksym Litwinow To opowieść o zbrodni widzianej oczami ofiary, której udało się przeżyć. Dziennikarka Mariupola Nadiya Sukhorukova widziała setki zgonów w niecały miesiąc. Zapisała wszystko, czego doświadczyła. Kroniki blokady przez Nadiya w mediach społecznościowych stały się okazją, aby zobaczyć i poczuć z bliska to, co widziały i czuły tysiące ludzi. To historia miasta, w którym wszystko oprócz nadziei zostało zniszczone. Co robi na mnie największe wrażenie mówi reżyser filmu Maxim Litvynov. Nadiya jest bardzo miłą i uczciwą osobą, a moim celem było pokazanie jej jako takiej przeciwko ciemności otaczającej ją w tej brutalnej wojnie. Według oficjalnych danych do 24 lutego 2022 Mariupol zamieszkiwało ponad 541 tysięcy ludzi. W pierwszych miesiącach wojny zabito 21 tysięcy a 43 tysiące deportowano do Rosji lub okupowanych terytoriów. Ponad 300 tysięcy zmuszono do ewakuacji. Pod koniec czerwca 2022 roku w mieście pozostało 150 tysięcy osób, które próbują przetrwać w mieście bez prądu, gazu i bez wody. To katastrofa humanitarna na niepotykaną skalę. 21:25 DOM Z DRZAZG (A HOUSE MADE OF SPLINTERS) Film dokumentalny, 86 min, Dania, 2022 Reżyseria: Simon Lereng Wilmont Historia tymczasowego domu dziecka, położonego w Lisiczańsku, we wschodniej Ukrainie. Dwadzieścia kilometrów od linii frontu. Poznamy to miejsce i historie opowiedziane przez podopiecznych. Pochodzą oni z rozbitych rodzin, przeżyli różne traumy i tłumią w sobie wiele dramatycznych wspomnień. Dzielą się nimi przed kamerą, kreśląc dziennik rozbitych żyć, które trwają mimo wszystko, w najgorszych wojennych okolicznościach, w smutku, ale też chwilowych, ulotnych radościach. Film portretuje niewidoczne gołym okiem skutki wojny: alkoholizm, przemoc domową czy choroby psychiczne. Co dziesiąta rodzina w tym rejonie jest rozbita. Dom dziecka może wydawać się zimnym i nieprzyjaznym schronieniem, ale w rzeczywistości jest ciepłą, opiekuńczą przystanią. Pracownicy starają się zapewnić wychowankom magiczną, bezpieczną atmosferę. Bo te dzieci, których los leży w rękach sądu na to zasługują. Każde dziecko pozostawia trwały ślad w przytułku, w wychowawcach i kolegach, których tu poznaje. Jest nadzieja, że to coś znaczy. Jak mówi przysłowie: Nadzieja umiera ostatnia. Film zdobył wiele nagród na międzynarodowych festiwalach. 23:05 BUCZA PRZEBACZENIA NIE BĘDZIE Film dokumentalny, 27 min, Polska, 2022 Reżyseria: Jan Piasecki Zdjęcia: Jacek Roczniak, Jakub Szymuś Filmowa opowieść o zbrodni wojennej dokonanej w marcu 2022 roku w podkijowskim mieście Bucza przez Wojska Lądowe Federacji Rosyjskiej podczas inwazji Rosji na Ukrainę. W masakrze zginęło ponad 400 nieuzbrojonych ukraińskich cywilów. Narracja prowadzona jest dwutorowo, z jednej strony swoje wspomnienia z czasu okupacji miasta i dramatycznej walki o życie opowiadają mieszkańcy Buczy, z drugiej ukazane są prace ekshumacyjne prowadzone na terenie miejscowej cerkwi. O śladach bestialskich mordów odnalezionych na ciałach ofiar opowiadają miedzy innymi szef Prokuratury Rejonowej w Buczy a także Dyrektor Szpitala. 23:45 FABRYKA KŁAMSTW (FACTORY OF LIES) Film dokumentalny, 58 min, Dania, 2018 Reżyseria: Jakob Gottschau Film dokumentalny, w którym dziennikarz śledczy Andrey Soshnikov z BBC Russian Service próbuje dowiedzieć się jak powstają, jak są fabrykowane fake newsy - fałszywe informacje publikowane najczęściej na portalach społecznościowych i rozpowszechniane na świecie. Trafia do miejsc, które mają imitować scenerię zdarzeń, po to, by fabrykowana wiadomość do złudzenia przypominała tą oryginalną i wprowadzała w błąd. To między innymi informacje o tym, jak amerykański żołnierz strzelał do Koranu, o domach publicznych w Danii wykorzystujących zwierzęta, o żołnierzach ISIS w obozie szkoleniowym na Ukrainie itp. Większość z nich wyprodukowana została w Rosji, gdzie od 2013 roku działa tzw. troll factory, atakująca europejskie i amerykańskie społeczności, aby wpływać na różna decyzje i wzbudzać brak zaufania. Rosja nie jest krajem pominiętym w tym procederze. W Rosji trudniej być dziennikarzem, bo tam dziennikarz często znaczy kłamca. Wiadomości w rosyjskiej telewizji to rosyjski Hollywood. Oszustwo, od początku do końca. Rosyjska farma trolli działa w najlepsze. Przeniosła się z jednego centrum biznesu do innego. Kreml wciąż potrzebuje tego, co oni robią, a oni świadczą usługi potrzebne rosyjskiej władzy. Tworzone przez nich treści są coraz bardziej agresywne i coraz lepszej jakości. 00:55 PRZYJAŹŃ W CIENIU KREMLA. JUTRO UKRAINA Film dokumentalny, 64 min, Polska, 2018 Reżyseria: Maciej Grabysa, Wojciech Jachymiak Zdjęcia: Wojciech Jachymiak Film "Przyjaźń w cieniu Kremla. Jutro Ukraina" jest kontynuacją filmu "Przyjaźń w cieniu Kremla. Dzisiaj Gruzja". Przedstawia on raport o rosyjskich zbrodniach wojennych we wschodniej Ukrainie autorstwa posłanki Prawa i Sprawiedliwości Małgorzaty Gosiewskiej, która przez wiele lat była bliską współpracowniczką ś.p. Lecha Kaczyńskiego. Wraz z nim działała na rzecz zacieśniania współpracy z Gruzją i Ukrainą w ramach idei Międzymorza. Raport jest oskarżeniem Federacji Rosyjskiej i Władimira Putina o wspieranie prorosyjskich separatystów destabilizujących sytuację we wschodniej Ukrainie, a także dokonujących tam zbrodni wojennych. Ten film dokumentalny to dziennikarskie śledztwo. Do jego powstania skłoniła autorów postać Lecha Kaczyńskiego, który swoją interwencją dyplomatyczną w Gruzji, ocalił niepodległość tego kraju. To był fenomen na skalę światową. To była inspiracja do zrobienia pierwszego odcinka o Gruzji. Jako jego kontynuacja powstał film o Ukrainie. Inspiracją dla cyklu filmowego było przede wszystkim słynne przemówienie ś.p. Lecha Kaczyńskiego wygłoszone w Tbilisi w 2008 roku podczas inwazji rosyjskiej na Gruzję. Cykl filmowy "Przyjaźń w cieniu Kremla" to spojrzenie na to przemówienie z trzech perspektyw: tragedii smoleńskiej, wojny na Ukrainie i tworzenia się sojuszu krajów Europy Środkowo - Wschodniej, które przez kilkadziesiąt lat były gnębione przez komunistyczne totalitaryzmy. Celem autorów jest, aby ten cykl filmowy był próbą przybliżenia testamentu politycznego ś.p. Lecha Kaczyńskiego, jaki bez wątpienia po sobie zostawił. Ma być również swego rodzaju oskarżeniem działań politycznych świata Zachodu, który często przyjmuje bierną postawę względem odradzającego się imperium rosyjskiego i nie jest zbyt stanowczy wobec łamania międzynarodowego prawa przez władze Kremla. 02:10 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - KAPELAN POLSKI WALCZĄCEJ ODC. 263 Magazyn historyczny, 22 min, Polska, 2022 Autor: Adam Sikorski Jest taki niezwykły sztych z roku 1863 przedstawiający kapłana w szatach liturgicznych, który z uniesionym w ręku krzyżem prowadzi oddział powstańczy przez ciasną zabudowę jakiegoś miasta. Obraz funkcjonuje bez podpisu, w różnych miejscach, jako ilustracja ogólna postawy wielu kapłanów w powstaniu. Wiemy jednak, że w ilustracjach prasowych tamtego czasu zawsze zalążkiem pracy grafika było konkretne wydarzenie i konkretna postać - rozpoczęliśmy więc szczegółowe poszukiwania. I tak dotarliśmy do postaci niezwykłej acz zapomnianej - księdza Serafina Szulca, kapelana oddziału Apolinarego Kurowskiego, później całego zgrupowania powstańczego Dionizego Czachowskiego. Ruszymy tym śladem, poczynając od Sosnowca, a przy okazji opowiemy o gromadzie pasjonatów historii skupionych wokół Forum dla Zagłębia. Starają się w swoim środowisku popularyzować i historię powstania, i innych, ważnych wydarzeń narodowych. Praca to trudna, bo dla całych pokoleń Polaków dyspozycyjni historycy PRL malowali obrazy Zagłębia jako kolebki komunizmu. Prawda jest jednak zupełnie inna, z tym że trzeba o nią powalczyć. 02:45 ZYGMUNT HUBNER - GRA Z RZECZYWISTOŚCIĄ Film dokumentalny, 60 min, Polska, 2018 Scenariusz i reżyseria: Edyta Wróblewska Zygmunt Hübner, człowiek, który wymyka się wszelkim definicjom. Z jednej strony niezwykle spójny w swoich przekonaniach i poglądach, z drugiej człowiek o wielu twarzach, człowiek orkiestra, pełniący wiele funkcji, odgrywający na co dzień wiele trudnych ról - dyrektor teatrów, reżyser, aktor, pedagog, publicysta, artysta. Człowiek, który całe swoje życie spędził w realiach PRL - u, jednocześnie zachowując wolność myślenia i dzieląc się tą wolnością z ludźmi, którzy go otaczali. Ktoś, kto, mimo zakłamanej rzeczywistości dookoła, zachował bezwzględną przyzwoitość. W jaki sposób sprawić, żeby film o nim nie był pomnikiem pełnym nadętego patosu, ale opowiadał o człowieku z krwi i kości, który był w ciągłym poszukiwaniu, toczył bezustanną dyskusję z samym sobą, stawiał ważne pytania publiczności przychodzącej na jego przedstawienia, proponował mądrą rozmowę czytelnikom swoich felietonów, polemizował z ówczesną władzą, inspirował aktorów, którzy u niego grali? Jak bez popadania w nadmierny zachwyt opowiedzieć o jego nieprzeciętnej osobowości, służącej za artystyczny i moralny autorytet ludziom, którzy go znali? W końcu, jak sprawić, żeby film był interesujący nie tylko dla wąskiego grona pasjonatów teatru, ale dla szerokiego spektrum widzów współczesnych, tych ze starszego i z młodszego pokolenia? Można to osiągnąć, jeśli w bardzo bogatej twórczości Hübnera poszuka się wątków, które są uniwersalne, pytań, które nadal pozostają aktualne, pomimo ogromnej zmiany, jaka nastąpiła w Polsce na przestrzeni 25 lat od czasu jego śmierci, oraz odpowiedzi, które ani nie były wtedy, ani nadal nie wydają się jednoznaczne. Gdy te wątki zilustruje się fragmentami najwybitniejszych przedstawień reżyserowanych przez Hübnera, urywkami z filmów, w których grał, cytatami z jego felietonów oraz archiwalnymi fragmentami pokazującymi szarą i absurdalną codzienność PRLu, to wówczas będzie szansa, że głos Hübnera zabrzmi dziś wiarygodnie i współcześnie. 03:55 JEDEN DZIEŃ DŁUŻEJ Film dokumentalny, 49 min, Polska, 2020 Scenariusz i reżyseria: Monika Meleń Opowieść o niezwykłej miłości pomiędzy bohaterami, o pogodzeniu się z nieuchronnością śmierci, o inności oraz o rozdźwięku między marzeniami a rzeczywistością. Małgorzata urodziła się z zanikiem mięśni, kilka lat temu przestała już nawet poruszać palcami. Wraz ze swoim życiowym partnerem Krystianem miłośnikiem motocykli, wybiera się w podróż życia, aby powoli oswajać nadchodzącą śmierć. Parę poznajemy tuż przed rozpoczęciem podroży do Rumunii, kiedy Małgosia z marzy, by ktoś mógł zilustrować, to, co dzieje się w jej głowie, to, jak ona sama siebie postrzega.