TVP Dokument Sobota, 25.02.2023 06:00 DZIKA POLSKA - BOGATSZE ŻYCIE - DRAPIEŻNICY W GALARECIE Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2012 Reżyseria: Monika Purzycka Scenariusz: Joanna Łęska, Dorota Adamkiewicz O śluzowcach nazywanych też śluzorośla mało kto słyszał, niewielu zdaje sobie sprawę z ich istnienia. Już sama nazwa, zupełnie niesłusznie, może budzić złe skojarzenia, albowiem to co oślizgłe nie cieszy się specjalnymi względami wśród ludzi. A jednak są to fascynujące organizmy. Czym zatem są śluzowce? Na to pytanie odpowiedzą: prof. Marek Kozłowski z SGGW w Warszawie oraz Maciej Romański z Wigierskiego Parku Narodowego. 06:30 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.V - ODC. 46 SŁODKI SMAK HISTORII Cykl dokumentalny, 28 min, Polska, 2017 Scenariusz i reżyseria: Radosław Kotarski Aby stworzyć pradawny miód pitny, potrzeba ogromnej pracy na każdym z etapów. Najpierw wykazać muszą się pszczoły, które rzetelnie zamieniają nektar na słodki miód. Następnie do pracy zabiera się miodosytnik, który nie może zmarnować ani grama słodkiego produktu naszych żołto - czarnych przyjaciół. Z kolejną pomocą przyjdą nam drożdże, które przeprowadzą szlachetną fermentację. Później do akcji wkracza bednarz, bo bez dobrej dębowej beczki nie ma właściwego i tradycyjnego leżakowania miodu pitnego. Dopiero wtedy można się raczyć najbardziej charakterystycznym dla historii Polski miodem. 07:00 NOTACJE - WOJCIECH ZABŁOCKI. ZŁOTY PIERŚCIONEK Cykl dokumentalny, 9 min, Polska, 2016 Autor: Krzysztof Tadej Wojciech Zabłocki (rocznik 1930), architekt, szermierz (olimpijczyk), wychowanek węgierskiego szablisty Janosa Keveya, znawca architektury sportowej, wykładowca w Instytucie Architektury Politechniki Łódzkiej i na Wydziale Architektury WSEiZ w Warszawie. Mąż aktorki Aliny Janowskiej oraz ojciec poety i reżysera, Michała Zabłockiego. Specjalista szabli, brał udział w czterech igrzyskach olimpijskich, na których zdobył trzy medale dwa srebrne i brązowy. Zdobył dziewięć medali mistrzostw świata, a także pięć tytułów mistrza Polski. W 1953 r. został indywidualnym mistrzem świata juniorów. W czasie kilkunastoletniej kariery zawodniczej reprezentował kluby: MKS Katowice, Budowlani Kraków, Krakowski Klub Szermierzy i Marymont Warszawa. 07:15 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 258 KOPALNIA SOLI "WIELICZKA" Magazyn, 22 min, Polska, 2022 Reżyseria: Ewa Grodzka Scenariusz: Aleksandra Filipowicz Zdjęcia: Jacek Banach, Jarosław Wątor Kopalnia Soli "Wieliczka" to obiekt wpisany na I Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. Odwiedziło ją miliony turystów, w tym tak wybitni Polacy jak Mikołaj Kopernik, marszałek Józef Piłsudski, Fryderyk Chopin czy Karol Wojtyła. Kopalnia w Wieliczce to 2391 podziemnych komór i 245 km korytarzy wydrążonych na 9 poziomach. W najgłębszym miejscu ma 327 m. Sól w tym miejscu eksploatowało się nieprzerwanie od połowy XIII wieku do 1996 roku. Zanim dotarto do złóż soli, otrzymywało się ją z warzenia solanki ze źródeł występujących na powierzchni. Kopalnię można zwiedzać m.in. na trasie turystycznej, pełnej niezapomnianych widoków oraz trasie górniczej przybliżającej nam procesy związane z wydobywaniem soli. Chociaż zarówno trasa turystyczna, jak i górnicza dostarczają ogromu wrażeń, stanowią one zaledwie 2% podziemnego miasta. Piękne rzeźby, zabytkowe kaplice, cuda natury i dziedzictwo pracy górniczej - znajdziemy tu wszystko. To miejsce, które przynajmniej raz w życiu trzeba zobaczyć na własne oczy. 07:50 SIWA - WROTA PUSTYNI - ODC. 5 ZEW PUSTYNI Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2012 Scenariusz i reżyseria: Andrzej Misiuk Muzyka: Piotr Czubin Seria dokumentalna, która stanowi dokumentację niezwykłej wyprawy do Egiptu śladami ludzi, władców i ich bogów. Kiedy kosmiczny wiatr przygody, omiatający planetę Ziemia, rzuca wędrowca na brzeg Wielkiego Oceanu Piasku, perspektywa, z jakiej oglądał do tej pory wszechświat nieodwracalnie zmienia się. Szlak słońca i wiatru bierze swój początek w oazie Siwa, położonej na krańcach Egiptu. To właśnie tu znajduje się wyrocznia Amona - Ra, gdzie pielgrzymujący Aleksander Wielki został obwołany boskim synem, a także słynne źródło Kleopatry. Starożytni władcy upodobali sobie Siwę. Czy odsłoni przed nami swoje tajemnice? Co spotka nas na Górze Umarłych? Wyruszając na wyprawę, wędrowiec miał nadzieję, że pustynia okaże mu więcej łaski niż zaginionej pięćdziesięciotysięcznej perskiej armii, wysłanej przez króla Kambyzesa. Siwą nie można władać, od Siwy można się jedynie uczyć. Pokora, z jaką udał się na zamieszkały przez tajemniczych ludzi kraniec świata, została nagrodzona. 08:15 BEZGRANICZNA POMOC Cykl reportaży, 9 min, Polska, 2022 Reżyseria: Monika Meleń Seria reportaży dotyczących ukraińskich uchodźców, którzy uciekają do Polski w związku z rosyjską agresję na Ukrainę. 08:25 BUDOWNICTWO PRZYSZŁOSCI (SMART CITIES / BAUEN FÜR DIE STADT DER ZUKUNFT) Film dokumentalny, 44 min, Austria, 2015 Reżyseria: Claudia Giczy, Peter Giczy Dokumentalna opowieść o nowoczesnej architekturze, nowatorskim projektowaniu miast i domów, w których będziemy mieszkać w przyszłości. Na początku XX wieku zaledwie 10 procent światowej populacji mieszkało w miastach. Dziś ta liczba wynosi już 50 proc. Pod koniec tego stulecia ludzkość będzie gatunkiem w przeważającej mierze miejskim. Rozpoczęła się epoka miejska. Ale jak powinny wyglądać miasta przyszłości? Jak powinny funkcjonować? Urbaniści ogólnie zgadzają się, że powinni być ekologiczne, wydajne, zaawansowane technologicznie, a przede wszystkim zrównoważone i w tym celu planują inteligentne miasta przyszłości. 09:20 SIŁA NATURY - ODC. 2 BUDOWNICZY (WILD WORKERS MASTER BUILDERS 2/3) Serial dokumentalny, 51 min, USA, 2018 Reżyseria: Jeremy Hogarth Seria o najbardziej pracowitych stworzeniach świata. Każdego dnia, gdy idziemy do pracy, aby spędzić kolejny dzień w biurze lub gdziekolwiek prowadzi nas nasza działalność, niewielu, jeśli w ogóle, myśli o miliardach dzikich robotników, którzy dzień po dniu trudzą się, aby utrzymać naszą planetę w dobrym stanie. Jednak bez ogromnych stad, które pasą się na otwartych łąkach, niezliczonych armii mrówek i termitów, niewidzialnych i cichych kopaczy, którzy pomagają utrzymać żyzne gleby, nasz świat byłby innym miejscem. Dzicy robotnicy pracują w oceanach, a także w lasach i na równinach - właściwie wszędzie. W trzech wciągających odcinkach seria opowiada historie o tym, jak nasz świat jest kształtowany i zorganizowany, często bez naszej wiedzy. 10:20 W SERCU AZJI POŁUDNIOWEJ: INDIE, NEPAL, SRI LANKA (SOUTH ASIA - FROM THE HIMALAYAS TO THE INDIAN OCEAN / MITTENDRIN INDIEN, NEPAL, SRI LANKA) Film dokumentalny, 53 min, Niemcy, 2020 Reżyseria: Alexander Sass Film dokumentalny, w którym wybierzemy się do krajów Południowej Azji. Będziemy świadkami zadziwiających widoków i poznamy różnorodne kultury Azji Południowej. Rozpoczynając na tętniącym życiem targowisku w Delhi, podróż prowadzi przez Indie, Nepal i Sri Lankę. W Indiach bierzemy udział w codziennym hinduskim rytuale Ganga Aarti w Varanasi i odwiedzamy jego największy meczet w Delhi. W Nepalu zobaczymy monumentalne hinduskie świątynie i targowiska, handlarzy przyprawami i najstarszego garncarza w Bhaktapur. Z zimnego, wysokogórskiego regionu Himalajów pojedziemy na południe do cieplejszego miejsca na Sri Lankę, wyspę buddyzmu. Pojedziemy zapierającą dech w piersiach trasą pociągu przez Central Highlands, przespacerujemy się po największym regionie uprawy herbaty i kończymy podróż przed jednym z najwyższych zabytków świata: imponującą stupą Ruwanwelisaya. 11:20 BEZGRANICZNA POMOC Cykl reportaży, 10 min, Polska, 2022 Reżyseria: Monika Meleń Seria reportaży dotyczących ukraińskich uchodźców, którzy uciekają do Polski w związku z rosyjską agresją na Ukrainę. 11:30 PORTRETY DOKUMENTALNE. S.I - TOMASZ WOLSKI Cykl dokumentalny, 30 min, Polska, 2021 Scenariusz: Agnieszka Wąsikowska Zdjęcia: Grzegorz Myjkowski Seria rozmów z wybitnymi filmowcami zajmującymi się sztuką dokumentu. Bohaterami poszczególnych odcinków są zarówno uznani twórcy tego gatunku, jak i przedstawiciele młodego pokolenia filmowców - dokumentalistów. Cykl ma na celu stworzenie panoramy polskiego dokumentu poprzez realizację filmowych portretów opowiadających o danym twórcy, jego drodze i przekrojowo opisujących jego twórczość na przykładzie wybranych dzieł. Bohaterem tego odcinka jest Tomasz Wolski. 12:10 AL PACINO, GWIAZDA MIMO WOLI (AL PACINO THE RELUCTANT STAR) Film dokumentalny, 58 min, Niemcy, 2020 Reżyseria: Lukas Hoffmann Film dokumentalny przedstawiający sylwetkę aktora Ala Pacino. Przez jednych uważany za bardzo tajemniczego, a przez innych jako utożsamienie ognia i lodu. Z getta na Bronksie w Nowym Jorku dotarł na wielką scenę - od Broadwayu po Hollywood. Jako Michael Corleone w "Ojcu chrzestnym" świętował swój wielki przełom na początku lat 70. Okazuje się, że poza samym reżyserem Francisem Coppolą, początkowo nikt nie chciał go do tej roli. Historia mężczyzny o wielu twarzach. Historia artysty balansującego na linie i nieustannie grożącego upadkiem. Historia utalentowanego aktora, ale także niechętnych mu gwiazd. 13:10 TREN DLA MIASTA SZYDŁOWA Reportaż, 9 min, Polska, 1974 Reżyseria: Bogdan Dziworski, Andrzej Nawrocki Scenariusz: Stanisław Janicki Zdjęcia: Bogdan Dziworski Muzyka: Janusz Hajdun, Ryszard Lindenberg Reportaż z Szydłowa. Poetycka relacja o zabytkowym średniowiecznym grodzie na ziemi kieleckiej, a także współczesność miasteczka. 13:25 WYZWOLINY KOSIARZA Film dokumentalny, 17 min, Polska, 1977 Reżyseria: Jadwiga Żukowska Film z cyklu: "Obrzędy i obyczaje ludu polskiego". Przedstawia stary obrzęd pasowania na kosiarza - żniwiarza kultywowany głównie w XVIII i XIX wieku związany ze "zdaniem" przez młodego chłopca egzaminu na pełnowartościowego żniwiarza. Obrzęd ten znany z opisów i przekazów ustnych został w filmie zainscenizowany w naturalnym plenerze przez ludowy zespół Lipniozanie". Celem filmu jest nie tylko przypomnienie dawnego obyczaju, ale również przekazanie jego walorów znaczeniowych - uznania wartości pracy, pochwały rzetelnego ludzkiego trudu, wejścia w świat dorosłych poprzez społecznie użyteczną pracę. 13:45 DZIKI ZACHÓD - ODC. 2. WŚRÓD GÓR (WILD WEST THE HIGH COUNTRY) Cykl dokumentalny, 49 min, Wielka Brytania, 2016 Reżyseria: Patrick Morris Mini - seria BBC Worldwide. Trzyczęściowa opowieść o Dzikim Zachodzie - legendarnej krainie westernów i kowbojów. Upalne pustynie, czerwone skały kanionów, gigantyczne śnieżne góry, skaliste wąwozy to znamy z filmów fabularnych. Fascynujące krajobrazy Ameryki Północnej. Drugi odcinek przeniesie nas do krainy niedźwiedzia grizzly, gigantycznych drzew, lodowatych zim i upalnego lata, gorączki złota i bizonów. To Sierra Nevada. Od Sierra Nevady po Góry Skaliste, wielkie pasma górskie dominują w krajobrazie Dzikiego Zachodu. Śmiałkowie żądni przygód przybyli tu w poszukiwaniu nowej ziemi, futer i złota. W tym świecie pełnym skrajności zimy są długie i ciężkie, a lata krótkie, za to urodzajne. W trakcie wciąż zmieniających się pór roku w dzikiej górskiej krainie trwa nieustanny wyścig z czasem, którego stawką jet życie. Przez pół roku górska kraina jest niedostępna. Zamiecie, głębokie śniegi, niskie temperatury czynią to miejsce wyjątkowo niegościnnym. Jednak dla niektórych mieszkańców zima to najlepszy okres w roku. Kojoty żywią się ofiarami zimy. Współpracując w grupie, mogłyby upolować jelenia wapiti. Łatwiej jednak poczekać, aż wyręczy je mróz. Zimą trzy czwarte pożywienia kojotów to padlina. Gdy tylko nadarza się sposobność, kruki i bieliki amerykańskie szybko oczyszczają kości. W górach o przetrwaniu decyduje gotowość do wykorzystania każdej okazji. Gdy zima zaczyna ustępować, wokół ukazuje się zupełnie nowy świat. Ze źródła położonego 3000 metrów n.p.m. w Górach Elk w Kolorado wypływa rosnący w siłę Oh - be - joyful Creek. Na tym rozległym terytorium spotykają się ze sobą dwa potężne pasma górskie. Bliżej wybrzeży Pacyfiku wznosi się Sierra Nevada - łańcuch górski o długości około siedmiuset kilometrów i wysokości ponad cztery tysiące metrów n.p.m. W głębi lądu, za wielkim obszarem pustynnym znajdują się Góry Skaliste: 1500 kilometrów połączonych ze sobą łańcuchów górskich, dzielących kontynent na dwie części. Na całym obszarze górskim coraz silniejsze promienie słoneczne wywabiają miejscowych mieszkańców z ich zimowych kryjówek. Sekwoje olbrzymie rosną tylko w tych górach. Te najwyższe drzewa świata osiągają blisko sto metrów wysokości. Odporne na ogień, gnicie i szkodniki, mogą żyć tysiące lat. Włóknista kora doskonale nadaje się na wyściółkę gniazda pary pełzaczy amerykańskich. Korzenie sekwoi często już kilka metrów pod ziemią napotykają twardą warstwę granitu. Dlatego rozrastają się poziomo, pokrywając nawet do pół hektara powierzchni. Nagie wysokogórskie zbocza nigdy nie obfitują w pożywienie. Ale kozłom zagrozić tu mogą tylko najbardziej zdeterminowane drapieżniki. Tylko nielicznym dane jest sprostać życiu w tej dzikiej krainie i przetrwać wszystko, co przyniosą kolejne pory roku. Tutejsi mieszkańcy uosabiają ducha gór Dzikiego Zachodu. Ostatnia, trzecia część to cudowna sceneria wybrzeża Pacyfiku. 14:45 SUPERGRACZE (RISE OF THE SUPERGAMER) Film dokumentalny, 57 min, Wielka Brytania, 2016 Reżyseria: Chris Boulding Dokument przedstawiający profesjonalnych graczy w gry wideo. To nie nastolatki w swoich sypialniach, ale legendy e - sportu, które trenują 12 godzin dziennie, grają na stadionach wypełnionych kibicami i zarabiają setki tysięcy funtów. Dan Howell, sensacja YouTube'a, odkrywa ten dziwny świat, podążając za młodymi, pełnymi nadziei, za marzeniami o zdobyciu szczytu. Od wojskowych gier bojowych po strategiczne fantazje, stawką jest wszystko - sława, chwała i ogromne nagrody pieniężne. W dużej mierze ignorowany przez tradycyjne media, e - sport jest częścią wielomiliardowego przemysłu, który jest większy niż Hollywood i wkrótce wkroczy do głównego nurtu. Ci ludzie mają naturalne zdolności, są inteligentni, błyskawicznie reagują, ale największy podziw budzi pasja i oddanie, które zaprowadziły ich tak daleko. Zaryzykowali wszystkim, by spróbować sił w niepewnej dyscyplinie. Zrobili to, by pokazać, że są najlepsi. To nie są zwykli gracze. To supergracze. 15:55 MAGICZNA MOC GRZYBÓW (MAGIC OF MUSHROOMS) Film dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2014 Reżyseria: Russell Leven Film dokumentalny o grzybach. Entuzjasta grzybów, profesor Richard Fortey, bada grzyby, odkrywając zadziwiającą historię ich ewolucji, tajemniczego cyklu życia oraz ich wartości zarówno dla planety, jak i dla nas. W specjalnie zbudowanym laboratorium grzybowym on i mikolog dr Patrick Hickey badają sekretne życie grzybów, ujawniając, dlaczego mają one moc leczenia i zabijania, w jaki sposób grzyby mogą tworzyć największe żywe organizmy na ziemi i dlaczego są niezbędne do przetrwania całego życia na naszej planecie, w tym nas samych. Program ujawnia, dlaczego to ukryte królestwo znajduje się w czołówce badań. Od penicyliny po trucizny, przyjazne dla środowiska opakowania po leki na raka - Richard odkrywa zaskakującą, fascynującą magię grzybów. 16:55 SIMON REEVE W AMERYCE PÓŁNOCNEJ - ODC. 5 (NORTH AMERICA WITH SIMON REEVE / THE AMERICAS WITH SIMON REEVE: SERIES) Serial dokumentalny, 52 min, Wielka Brytania, 2019 Reżyseria: Chris Mitchell Autor i poszukiwacz przygód, Simon Reeve wyrusza w kolejną podróż, tym razem do Ameryki Północnej. Odnajduje rozległy i zróżnicowany kontynent, z lodowcami, pustyniami i dżunglami, gdzie istnieje wielkie bogactwo obok zupełnej biedy, podziałów politycznych i ludzkich dramatów. Będziemy wraz z nim podziwiać piękno Gór Skalistych i surowy blask lasów zachodniego wybrzeża kontynentu. Spotkamy kowbojów z Montany, stojących w obliczu niepewnej przyszłości i rdzennych mieszkańców Gwatemali, migrujących na północ w poszukiwaniu lepszego życia. Simon, wygrzewając się w meksykańskim słońcu i drżąc w Arktyce, przetestuje temperaturę naprawdę fascynującego kontynentu. W tej części wyprawy podróżuje przez Amerykę Środkową, od wybrzeża Belize nad morzem Karaibskim do wybrzeża Oceanu Spokojnego w Kostaryce. To jedno z najpiękniejszych i najbardziej zróżnicowanych biologicznie miejsc na ziemi. W Gwatemali spotyka się z rolnikami stojącymi przed wielkim wyzwaniem. Znajdzie się na ulicach najniebezpieczniejszego miasta na świecie. Pozna wyjątkowych, młodych ochotników, którzy niosą pomoc medyczną i nadzieję. Salwador. Odwiedzi też Park Narodowy Bacalar Chico i Rezerwat Morski na północny Belize. To ponad 100 km2 lasów namorzynowych, bagien, trawy morskiej, raf koralowych i pięknego Morza Karaibskiego. 18:00 WYBUDZENI - JAGODA STASIEWICZ Cykl dokumentalny, 27 min, Polska, 2022 Scenariusz i reżyseria: Alina Mrowińska Zdjęcia: Michał Jarosiński Prowadzenie: Ewa Błaszczyk Kilka lat temu 11 - letnia Jagoda jechała rowerem odwiedzić koleżankę. Przejeżdżała przez jezdnię, kiedy potrącił ją samochód. Przez ponad miesiąc lekarze walczyli na OIOM - ie o jej życie. Po wybudzeniu ze śpiączki dziewczynka wszystkiego musiała się uczyć na nowo, nawet połykać ślinę. Dziś Jagoda jest w I klasie liceum, stale się rehabilituje, przeszła skomplikowaną operację podniesienia powieki oka. 18:35 LENA NA BAŁKANACH - ODC. 6. MUZYKA Cykl reportaży, 23 min, Polska, 2021 Scenariusz i reżyseria: Konrad Zagórski Prowadzenie: Lena Urbańska Seria podróżnicza, niewiele mająca wspólnego z typowym przewodnikiem turystycznym. Spróbujemy wejść głębiej w tkankę społeczeństwa, zanurzymy się w bałkańskim kotle, czyli mieszance religii, wyjątkowych kultur i ich burzliwej historii. W każdym odcinku będziemy skupiać się na wybranym zagadnieniu współczesnych Bałkanów. Zagadnienia te będą przedstawione poprzez kilku lokalnych bohaterów, którzy przybliżą nam swoją kulturę i opowiedzą o swojej działalności. Jest to seria skupiająca się na człowieku, opowiadająca o regionie przez poznanie ludzi. To seria o podróżach poza utartym szlakiem. 19:05 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 184 BRODNICA Magazyn, 21 min, Polska, 2020 Scenariusz i reżyseria: Ewa Grodzka Zdjęcia: Jacek Banach, Jarosław Wątor Tomasz Bednarek odwiedza najpiękniejsze i najciekawsze miejsca w wielu zakątkach kraju, wędrując nie tylko szlakiem tłumnie odwiedzanym przez turystów, ale docierając również do miejsc, o których wiedzą nieliczni. W Brodnicy zachował się średniowieczny układ zabudowy miasta. Z jednej strony ogranicza go rzeka, a z drugiej ulica przebiegająca wzdłuż dawnej fosy; okalającej niegdyś miejskie mury. Mury obronne w Brodnicy wzniesiono w latach 1310 - 1330. Obecnie ich pozostałości wpisane są do rejestru zabytków. 19:35 POLSKIE DZIEDZICTWO S.I - ODC. 6 Magazyn historyczny, 28 min, Polska, 2021 Reżyseria: Maciej Kłobucki Scenariusz: Maciej Kłobucki, Bartosz Kucharski, Tomasz Kępski Zdjęcia: Damian Szprejda, Marcin Szymański, Michał Ławreńczuk Prowadzenie: Stefan Tompson Magazyn historyczny o polskim dziedzictwie kulturowym na Kresach Wschodnich, prowadzony przez Stefana Tompsona, w którym przybliżona zostaje widzowi historia ziem polskich sprzed 1921 roku. Prezentowane są najciekawsze polskie posiadłości, usytuowane za naszą obecną wschodnią granicą. W południowo - zachodniej części Ukrainy, tuż nad brzegiem rzeki Dniestr, znajduje się miejscowość Chocim. Z geopolitycznego punktu widzenia było to miejsce strategiczne, wobec czego niezbędna była twierdza zdolna odeprzeć ataki nieprzyjaciela. Imponująca budowla w rękach Polski była stosunkowo krótko, choć uznaje się ją za jedną z najważniejszych twierdz w dziejach naszego kraju. Stefan Tompson opowie o historii wzlotów i upadków twierdzy chocimskiej. 20:10 NA ZEWNĄTRZ (OUTSIDE) Film dokumentalny, 78 min, Ukraina/Dania/Niderlandy (Holandia), 2022 Reżyseria: Olha Zhurba Film opowiada o życiu Romy od 2014 roku, kiedy jako 13 - latek żył na barykadach Rewolucji Ukraińskiej, aż do 2019 roku, kiedy to w dniu swoich 18 urodzin został wypuszczony z sierocińca do świata dorosłych. W kieszeni miał tylko nóż i zapalniczkę. Historia jest opowiedziana w sposób nieliniowy. Sceny z przeszłości przeplatają się z tymi z teraźniejszości. To opowieść o tym, jak i dlaczego zostaje się przestępcą. Kiedy Roma rzucał kamieniami i koktajlami Mołotowa oraz wskazywał błyskawicznie, gdzie kryją się snajperzy, pierwszy raz w życiu była szanowany i czuł się potrzebny. Jednak w jego duszy krył się smutek z powodu braku rodziców. Zamieszkał razem ze starszym bratem, kryminalistą, w małej miejscowości Jahotyń pod Kijowem. Obserwujemy Romę i jego historię przez siedem lat. Czy chłopak ma jeszcze szansę przezwyciężyć traumy dzieciństwa i zacząć normalne życie, zanim będzie za późno? 21:40 MARIUPOL (MARIUPOLIS) Film dokumentalny, 79 min, Litwa/Niemcy, 2016 Reżyseria: Mantas Kvedaraviius Zdjęcia: Mindaugas Galkus Mariupol miasto nad Morzem Azowskim, znajdujące się na linii frontu na Ukrainie. Film jest zapisem życia w mieście, którego obywatele próbują żyć normalnie pomimo toczących się niedaleko walk. Wędkarze "okupują" most na rzece przecinającej miasto. W teatrze próby przed świętowaniem zakończenia Wielkiej Wojny Ojczyźnianej. Artyści mają nadzieję, że miasto nie zostanie przejęte przez separatystów 9 maja. Córka szewca próbuje swych sił jako reporterka wojenna na opłotkach miasta, gdy jej ojciec dyskutuje o swoim losie z klientkami. To zapis świata na krawędzi rozpadu. Erozji ulega nie tylko materialna rzeczywistość, ale i symbole, jeszcze niedawno jednoczące całą wschodnią Ukrainę. Życie toczy się dalej przy dźwiękach dzwonów cerkwi i skrzypiących tramwajów. W filmie słychać ciężki dźwięk pocisków. Nieustanny, hipnotyzujący, nadaje swój smutny rytm życiu mariupolan, które zamieniło się w totalny koszmar. Słychać tylko wybuchy, które rozrywają pustynie ciszy. Życie straciło swoje kolory, dni mijają, jeden łudząco podobny do drugiego. Wojna spowiła Mariupol zasłoną żałoby, łez i krwi. Czy naprawdę życie trwa w takich warunkach? W zrujnowanym mieście codzienna egzystencja koncentruje się na przetrwaniu i ostatkach nadziei, które gasną z każdą bombą spadającą na miasto. Reżyser Mantas Kvedaraviius jest jednym z tysięcy cywilów zabitych przez armię rosyjską od początku inwazji Putina. Mantasa zabito, kiedy pomagał ewakuować ludzi. 23:15 DOM STARYCH KOBIET Film dokumentalny, 8 min, Polska, 1957 Reżyseria: Jan Łomnicki Życie staruszek w Państwowym Domu Starości. 23:25 JUBILEUSZOWY Reportaż, 9 min, Polska, 1967 Zdjęcia: Kurt Weber Reportaż z życia małego miasteczka, przez które wiedzie trasa XX Wyścigu Pokoju. 23:35 MISTRZ NIKIFOR Film dokumentalny, 6 min, Polska, 1956 Reżyseria: Jan Łomnicki Amatorskie malarstwo Nikifora z Krynicy. 23:50 DO PRZYJACIÓŁ MOSKALI Film dokumentalny, 48 min, Polska, 2015 Scenariusz i reżyseria: Andrzej Czarnecki Twórcy filmu podejmują próbę objaśnienia widzowi, jak działa rosyjska propaganda. Posłuży temu konfrontacja materiałów ze starych kronik, w tym także tych o mocnym wydźwięku antypolskim, ze współczesnymi obrazami ukazującymi stosunki Rosji z byłymi republikami radzieckimi i również z Polską. Narratorami filmu są lektorzy: Denis Iwanow oraz Ilja Zmiejew, mieszkający w Polsce rosyjski aktor, dziennikarz, lektor od 20 lat w Redakcji Rosyjskiej Polskiego Radia. Oni też biorą udział w scenkach, przedstawiających doświadczonego rosyjskiego lektora, który na przykładzie starych radzieckich, stalinowskich kronik uczy nowicjusza, jak należy prawidłowo komentować aktualne wydarzenia polityczne, by osiągnąć zamierzony efekt propagandowy. Młody człowiek, stawiający pierwsze kroki na lektorskim gruncie, dowiaduje się, jak manipulować opinią publiczną, jak zmieniać intonację głosu, by odpowiednio przekazać informacje (np. o konflikcie na Ukrainie, odłączeniu Krymu od Ukrainy czy powstaniu Donieckiej Republiki Ludowej), na co kłaść nacisk, które wyrazy akcentować, jak przestawiać szyk zdania, nadając opisywanej sytuacji inne zanczenie. Konflikt na Ukrainie znacznie zaostrzył relacje polsko - rosyjskie, kamera filmuje np. ludzi na ulicy w Doniecku, krzyczących "nie chcemy władzy bandytów z Kijowa, których szkolili polscy bandyci za amerykańskie pieniądze". Jeżeli jakaś wypowiedź nie jest wygodna dla rządzących, lektor może zawsze podłożyć tekst przedstawiający zupełnie inną opinię, np. rzekomo wygłoszoną przez polskiego księdza na Ukrainie. W filmie wykorzystano materiały archiwalne TVP S. A. oraz fragmenty "Wyzwolenia" Ołeksandra Dowżenki z kijowskiego studia filmowego. Również wykorzystano muzykę z baletu Siergieja Prokofiewa. 00:50 OKRUCIEŃSTWA IWANA GROŹNEGO (IVAN THE TERRIBLE (IWAN DER SCHRECKLICHE)) Film dokumentalny, 52 min, Niemcy, 2014 Reżyseria: Peter Moers Film dokumentalny o Iwanie IV Groźnym, pierwszym władcy Rosji, który koronował się na cara w styczniu 1547 roku. Prowadził niezwykle agresywną politykę wobec swoich sąsiadów. Zasłynął okrucieństwem, zamordował swojego drugiego syna. Przypisuje mu się autorstwo utworów liturgicznych i udział w redagowaniu kronik. Iwan IV popierał rozwój sztuki, zwłaszcza architektury i malarstwa. W okresie jego rządów pojawił się w państwie moskiewskim druk. Był siedmiokrotnie żonaty; trzy z jego żon zmarły za jego życia, z trzema się rozwiódł. Miał też mnóstwo kochanek. Zalecał się do siostry Zygmunta Augusta i Elżbiety I. Zmarł w 1584 roku podczas rozgrywania partii szachów. 01:45 DRUGA STRONA PLAKATU Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2007 Scenariusz, reżyseria i zdjęcia: Marcin Latałło Muzyka: Agim Dżeljilji Historia polskiego plakatu pokazana na przykładzie młodych studentów z Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie i w Krakowie. Pozycja polskiego plakatu na tle innych krajów. Ania ma zaprojektować plakat do tego filmu. Jest to niemałe wyzwanie, gdyż w przeciwieństwie do współczesnych plakatów, których głównym zadaniem jest sprzedaż, jej plakat powinien odzwierciedlać bogatą kulturę polskiej szkoły plakatu. W powojennej polskiej rzeczywistości, kiedy ulice miast były szare, a analfabetyzm powszechny, plakat był nie tylko najlepszą formą przekazu, ale również jedynym kolorem w krajobrazie polskich miast. To właśnie w tym miejscu, gdzie cenzura znacznie ograniczała możliwości wyrażania artystycznych wizji, plakat stał się sztuką niezwykle ekspresywną, a zarazem subtelną. Polska szkoła plakatu zainicjowała nurt artystyczny, który zmienił kulturę plakatu w całej Europie. 02:45 NIGDY NIE WRÓCISZ DO DOMU... Film dokumentalny, 51 min, Polska, 2008 Scenariusz i reżyseria: Jolanta Krysowata Muzyka: Michał Jacaszyk "Na co dzień apatyczny. Leży w łóżku, patrzy w sufit, uśmiecha się dziecinnie. Kontaktu z otoczeniem nie nawiązuje. Doprowadzony do nieprzytomności i poddany wstrząsom elektrycznym, kiedy odzyskuje przytomność, objawia nieopisany przestrach i tendencję do rozpaczliwej obrony przed jakimś niebezpieczeństwem, prowadzące aż do agresji. Na twarzy ma wyraz dzikości, bólu i strachu" - tak w 1952 roku lekarze opisywali stan psychiczny bosmanmata Stefana Półrula. Mimo że od wyroku Sądu Marynarki Wojennej, skazującego mężczyznę na karę śmierci, mijały kolejne miesiące, orzeczenia psychiatrów były jednoznaczne. "W obecnym stanie chory nie nadaje się do brania udziału w postępowaniu sądowym, ewentualnie do odbywanie kary" - stwierdzała jedna z opinii. Dla Półrula oznaczało to jedynie chwilowe odroczenie nieuchronnego losu. Znajomi i sąsiedzi zapamiętali Stefana jako pełnego energii młodzieńca, bywalca potańcówek w miejscowej remizie. Lubił się napić. Przystojny, nie stronił od towarzystwa kobiet. Jedna z nich do reszty zawładnęła uczuciami Stefana. Kiedy więc jej rodzice powiedzieli "nie", a dziewczyna odmówiła wspólnej ucieczki, młodzieniec przeżył zawód miłosny. Ze złamanym sercem zdecydował się opuścić rodzinną wioskę Korwin i wybrać los marynarza. Spodobało mu się, podpisał kontrakt na nadterminowego. W marynarskim mundurze jeszcze wyprzystojniał, próbował ułożyć sobie życie na nowo u boku kolejnej dziewczyny. Skierowany do służby w Sądzie Marynarki Wojennej Stefan szybko się zorientował, jak wygląda sprawiedliwość w Polsce Ludowej. W oczach władz marynarze mieli fatalną opinię potencjalnych buntowników i wrogów systemu, urodzonych szpiegów i bandytów. Pod byle pretekstem lub w całkiem sfingowanych procesach żołnierzy skazywano na lata więzienia, a nawet kary śmierci. W obecności Półrula i jego kolegów sędziowie wojskowi przechwalali się, który był bardziej surowy w sądzeniu. Ponury rekord wynosił łącznie ponad 500 lat więzienia i 6 wyroków śmierci! W Stefanie narastał sprzeciw, także wobec rosnącej obecności sowieckich oficerów. Bosmanmat zdecydował się wstąpić wraz z kolegami do Polskiej Organizacji Podziemnej "Wolność". Nie było mu dane działać w niej długo. 5 grudnia 1951 roku został aresztowany. I już nie wrócił do domu żywy. Przez ponad pół wieku prawda o losie Stefana Półrula pozostawała nieznana, a jego rodzina żyła z piętnem krewnych zdrajcy ojczyzny. Dopiero dzięki śledztwu Instytutu Pamięci Narodowej udało się rozwikłać zagadkę oraz odnaleźć doczesne szczątki bosmanmata. 9 września 2008 roku Stefan Półrul został pochowany w rodzinnych stronach z honorową asystą wojskową Marynarki Wojennej.