TVP Dokument Poniedziałek, 27.02.2023 06:00 DZIKA POLSKA - BOGATSZE ŻYCIE - 12 TYSIĘCY GRZYBÓW W BARSZCZ Serial dokumentalny, 25 min, Polska, 2012 Reżyseria: Monika Purzycka Scenariusz: Joanna Łęska, Dorota Adamkiewicz Narratorem filmu jest mykolog, prof. Andrzej Grzywacz - popularyzator nauki i pasjonat życia grzybów. W odcinku występują również: badacz grzybów, dr Andrzej Szczepański oraz entomolog Marek Kozłowski, który opowiada o ciekawych powiązaniach grzybów z owadami. Grzyby są wszechobecne. Zwłaszcza w środowiskach leśnych. A przede wszystkim w mało odwiedzanych, bo podmokłych lasach łęgowych i olsach. Badacze odkrywają w nich po 70 gatunków rzadkich i zagrożonych. Taka mnogość najlepiej świadczy, jak mocno grzyby są powiązane z bogactwem środowiska i jak czytelny jego wskaźnik stanowią. Wspomniane typy lasów są wszakże zawsze nie tylko bogate i obfitujące w podrost krzewów, takich jak bez czarny, czeremcha, kruszyna, porzeczka czy wiele innych, ale też odznaczają się dużym bogactwem świata owadów, a zwłaszcza ptaków, osiągających tutaj nienotowane gdzie indziej zagęszczenia. Ponieważ owocników cennych dla nas gatunków grzybów musimy z pewnym mozołem poszukiwać, nie mamy wystarczającego poczucia wszechobecności tych organizmów. Bo też większa część każdego grzyba zalega pod ziemią, sięgając do znacznych nieraz głębokości. Owocniki są tylko pewnym wykwitem ukrytej pod ściółką i glebą grzybni. Nie zawsze występującym. Obecność owocników zależy m.in. od stanu środowiska, a zwłaszcza stopnia jego skażenia. Różne gatunki na różne skażenia reagują rozmaicie; jedne znikają, ale inne na tym korzystają i rozwijają się bujnie. Są gatunki niezwykle wrażliwe, np. na zanieczyszczenie powietrza dwutlenkiem siarki (SO2). Badaniami wpływu wyziewów na florę grzybów, jak i wieloma innymi zagadnieniami dotyczącymi tych organizmów zajmuje się narrator odcinka, prof. Andrzej Grzywacz z Akademii Rolniczej w Warszawie. Znajomość grzybów, oczywiście wszystkich, nie tylko kapeluszowych i nie tylko jadalnych, to wielkie wyzwanie nawet dla znawcy, bo mamy ich w Polsce ok. 12 tysięcy! 06:30 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.V - ODC. 48 ŚLĄSK NIEOCZYWISTY Cykl dokumentalny, 27 min, Polska, 2017 Scenariusz i reżyseria: Radosław Kotarski Śląsk to nie tylko węgiel, kopalnie i rolada wołowa z kluskami, ale także niezwykle bogata historycznie kraina. Już samo jej umiejscowienie może być dla wielu sporym zaskoczeniem. Radosław Kotarski rusza śladami mniej znanych śląskich impresji i wydobywa je na światło dzienne. 07:10 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 260 JABŁONNA Magazyn, 21 min, Polska, 2022 Reżyseria: Ewa Grodzka Scenariusz: Weronika Mliczewska Zdjęcia: Jacek Banach, Jarosław Wątor Ponadczasowa seria podróżnicza, wpisująca się w cykl inicjatyw promujących i popularyzujących Polskę w oparciu o jej potencjał historyczny, kulturowy, przyrodniczy i rekreacyjny. Tomasz Bednarek odwiedza najpiękniejsze i najciekawsze miejsca w wielu zakątkach kraju, wędrując nie tylko szlakiem tłumnie odwiedzanym przez turystów, ale docierając również do miejsc, o których wiedzą nieliczni. Jabłonna pod Warszawą - słynny klasycystyczny zespół pałacowy - jego architektura i niezwykłe wnętrza - to punkt wyjścia. W dalszej części Tomasz Bednarek pokazuje widzom piękno tutejszej przyrody. Niedaleko pałacu, nad Wisłą, ma swoje ośrodki lęgowe dzikie ptactwo, a okoliczne lasy to idealny teren do uprawiania kolarstwa ekstremalnego. W położonym nieopodal Chotomowie znajduje się szkoła przyszłości: podstawówka przyjazna środowisku naturalnemu i uczniowskiemu! W okolicy jest jeszcze niezwykła ciekawostka: baza dla pszczół. Jabłonna uchodziła bowiem kiedyś za miasto pszczelarzy, jak się okazuje ta tradycja jest żywa do dziś! 07:35 SIWA - WROTA PUSTYNI - ODC. 7 OSTATNIA PODRÓŻ Serial dokumentalny, 25 min, Polska, 2012 Scenariusz i reżyseria: Andrzej Misiuk Muzyka: Piotr Czubin Seria dokumentalna, która stanowi dokumentację niezwykłej wyprawy do Egiptu śladami ludzi, władców i ich bogów. Kiedy kosmiczny wiatr przygody, omiatający planetę Ziemia, rzuca wędrowca na brzeg Wielkiego Oceanu Piasku, perspektywa, z jakiej oglądał do tej pory wszechświat nieodwracalnie zmienia się. Szlak słońca i wiatru bierze swój początek w oazie Siwa, położonej na krańcach Egiptu. To właśnie tu znajduje się wyrocznia Amona - Ra, gdzie pielgrzymujący Aleksander Wielki został obwołany boskim synem, a także słynne źródło Kleopatry. Starożytni władcy upodobali sobie Siwę. Czy odsłoni przed nami swoje tajemnice? Co spotka nas na Górze Umarłych? Wyruszając na wyprawę, wędrowiec miał nadzieję, że pustynia okaże mu więcej łaski niż zaginionej pięćdziesięciotysięcznej perskiej armii, wysłanej przez króla Kambyzesa. Siwą nie można władać, od Siwy można się jedynie uczyć. Pokora, z jaką udał się na zamieszkały przez tajemniczych ludzi kraniec świata, została nagrodzona. 08:15 W OCZACH FARAONÓW (IN THE EYES OF THE PHARAOHS / DANS LES YEUX DES PHARAONS) Film dokumentalny, 57 min, Francja, 2017 Reżyseria: Jacques Plaisant, Agnes Molia Film dokumentalny, który zabierze nas w podróż do Egiptu. Piaski egipskie są stałym źródłem nowych odkryć naukowych. Mityczna latarnia morska w Aleksandrii została zniszczona przez trzęsienie ziemi w XIV wieku. Dziś wizualizacja tego wyjątkowego dzieła sztuki jest trudnym wyzwaniem. W Tebach zespół archeologów bada ponownie słynnego Ramzesa II, największego z faraonów oraz jego Ramesseum, zwane także pałacem miliona lat. Odkryjemy pierwszą na świecie bibliotekę! Grób księdza lektora Pediamenopeta, składający się z 22 pomieszczeń rozmieszczonych pod ziemią na trzech poziomach jest niesamowitym miejscem. Ściany są całkowicie pokryte starożytnymi hieroglificznymi inskrypcjami pogrzebowymi. Przez ponad stulecie 90% grobowca było niedostępne. Aż do grudnia 2005 roku, kiedy kierowana przez profesora Claude’a Rauneckera ekipa z Uniwersytetu w Strasburgu dostała zgodę na zburzenie muru. Isabelle Regen sfilmowała to wydarzenie. Wyryto tu napis skierowany do żywych. Zmarły zwraca się do tych, którzy pozostali na ziemi, którzy już się urodzili albo się urodzą... W pewnym sensie do nas. Mówi im, by weszli do grobowca i zobaczyli, co w nim jest. Zapewne chodzi o resztę hieroglifów. Dzięki cierpliwej pracy archeologów można odnieść wrażenie, że latarnia morska znowu prowadzi żeglarzy do wielkiej Aleksandrii. 09:25 ROMANTYCZNA RZEKA. PIĘKNA DOLINA RZEKI LEINE (ROMANTIC RIVER THE BEAUTIFUL LEINE VALLEY / WILDE TIERE AN DER LEINE - DAS HANNOVERSCHE LAND) Film dokumentalny, 50 min, Niemcy, 2020 Reżyseria: Svenjo Schieke, Ralph Schieke Dokumentalna opowieść o przyrodzie. Na południe od Hanoweru, wzdłuż rzeki Leine i poniżej prawdziwego bajkowego zamku Marienburg rozciąga się mozaika pól, łąk, stawów i lasów. Miejsce dla coraz rzadszych gatunków zwierząt i roślin w północnych Niemczech. Pustułki rozmnażają się pod dachami gospodarstw, chowają pisklęta i polują na łąkach poszukując norników. Łabędzie nieme wykonują swoje wdzięczne zaloty. Koryto rzeki wije się w krajobrazie jako dopływ. Genialne zimorodki polują na małe rybki. Nocą salamandry ogniste wędrują na tarliska. Nawet w stolicy regionu, Hanowerze, Leine jest zaskakująco dzika i osiedliło się tu sześć rodzin bobrów. Zamek w Marienburgu góruje nad doliną rzeki Leine od prawie 160 lat. Welfowie, najstarsza dynastia w Europie spokrewniona z brytyjską rodziną królewską, używali go jako swej letniej rezydencji. Dzika przyroda wzdłuż rzeki Leine pełna jest niespodzianek, tak jak i region, w którym żyją te dzikie gatunki. Błyszczące, latające klejnoty i majestatyczne olbrzymy. Niezależnie od pory roku dolina romantycznej rzeki ma wiele do zaoferowania, w tym także zamek jak z bajki. 10:20 PODRÓŻ BEZ KOŃCA (STILL STANDING) Film dokumentalny, 56 min, Wielka Brytania, 2021 Reżyseria: Mirko Pincelli Dokument o życiu i kulturze Sindhi, jednej z najstarszych i najmniej znanych cywilizacji na świecie. To podróż, mająca odkryć korzenie ludności, która żyła spokojnie w Sindh, prowincji współczesnego Pakistanu, około 5000 lat temu do 1947 roku. Początek historii ludu Sindhu miał miejsce na brzegach potężnej rzeki Indus. Należy zacząć od cywilizacji w dolinie Indusu, która osiągnęła swój szczyt w latach 2600 - 1900 p.n.e. Wtedy powstały pierwsze miasta na subkontynencie indyjskim, Mohendżo - Daro i Harappa. Film obserwuje różnorodne historie tych ludzi z, aby zrozumieć ich przeszłość, teraźniejszość i potencjalną przyszłość. Kiedy subkontynent indyjski został podzielony na dwa samorządne kraje, Indie i Pakistan, ten naród stanął w obliczu straszliwych konsekwencji. Indyjscy muzułmanie zostali zmuszeni do opuszczenia Indii, wysłano ich do Pakistanu, podczas gdy ponad milion zostało zmuszonych do migracji do nowo powstałych Indii. Wielu z nich również migrowało po całym świecie. Ich podróże obejmowały od Wielkiej Brytanii do Hiszpanii, od Zjednoczonych Emiratów Arabskich do Hongkongu i przez Afganistan do Ameryki, kontynuując swoje tysiącletnie tradycje handlowe, jednocześnie integrując się w nowo przyjętych krajach. Nigdy nie wiesz, co przyniesie podróż, dopóki nie dobiegnie końca. Może ta podróż nie ma końca? 11:25 BEZGRANICZNA POMOC Cykl reportaży, 9 min, Polska, 2022 Reżyseria: Monika Meleń Seria reportaży dotyczących ukraińskich uchodźców, którzy uciekają do Polski w związku z rosyjską agresją na Ukrainę. 11:40 SYLWETKA WŁODZIMIERZA LUBAŃSKIEGO Reportaż, 13 min, Polska, 1970 Włodzimierz Lubański - karierę piłkarską rozpoczął w 1957 roku w juniorach Sośnicy Gliwice, której prezesem był jego ojciec, Władysław. Następnie, w latach 1958 - 1962, grał w juniorach GKS - u Gliwice, a potem rozpoczął profesjonalną karierę w Górniku Zabrze. Autor reportażu T. Janik przedstawia nam sylwetkę polskiego piłkarza. W reportażu możemy poznać jego rodzinę - żonę Grażynę i córeczkę Małgosię. Dziennikarz rozmawia z żoną na temat kariery piłkarskiej jej męża oraz o tym, jak ją godzą z życiem rodzinnym i wychowywaniem dziecka. T. Janik przeprowadza wywiad z Włodzimierzem Lubańskim na temat początków jego kariery, skąd się wzięła pasja do piłki, jest także mowa o jego planach ukończenia Politechniki na wydziale górniczym. W reportażu również wywiad z kapitanem drużyny, Stanisławem Oślizło oraz trenerem zespołu, Michałem Matyasem. Możemy także zobaczyć fragment meczu i atmosferę na stadionie. 12:00 WYBUDZENI - JAGODA STASIEWICZ Cykl dokumentalny, 27 min, Polska, 2022 Scenariusz i reżyseria: Alina Mrowińska Zdjęcia: Michał Jarosiński Prowadzenie: Ewa Błaszczyk Kilka lat temu 11 - letnia Jagoda jechała rowerem odwiedzić koleżankę. Przejeżdżała przez jezdnię, kiedy potrącił ją samochód. Przez ponad miesiąc lekarze walczyli na OIOM - ie o jej życie. Po wybudzeniu ze śpiączki dziewczynka wszystkiego musiała się uczyć na nowo, nawet połykać ślinę. Dziś Jagoda jest w I klasie liceum, stale się rehabilituje, przeszła skomplikowaną operację podniesienia powieki oka. 12:40 POLSKIE DZIEDZICTWO S.I - ODC. 7 Magazyn historyczny, 28 min, Polska, 2021 Reżyseria: Maciej Kłobucki Scenariusz: Maciej Kłobucki, Bartosz Kucharski, Tomasz Kępski Zdjęcia: Damian Szprejda, Marcin Szymański, Michał Ławreńczuk Prowadzenie: Stefan Tompson Cykl dokumentalno - historyczny o polskim dziedzictwie kulturowym na Kresach Wschodnich, w którym przybliżona zostanie widzowi historia ziem polskich sprzed 1921 roku. W tym odcinku zaprezentujemy Stare Miasto w Kamieńcu Podolskim, nazywanym Twierdzą Na Kamieniu lub też Przedmurzem Chrześcijaństwa, leży w zakolu rzeki Smotrycz. To tam znajduje się twierdza, do której prowadzi jedna droga - wąski przesmyk pomiędzy brzegami rzeki tworzącymi głęboki na niemal 40 metrów jar. Oczywiste walory obronne oraz korzystne usytuowanie geograficzne czyniły twierdzę w Kamieńcu Podolskim niezdobytą. Jak potoczyły się losy polskiej twierdzy - dowiemy się z opowieści Stefana Tompsona. 13:15 LENA NA BAŁKANACH - ODC. 7. RELIGIA Cykl reportaży, 23 min, Polska, 2021 Scenariusz i reżyseria: Konrad Zagórski Prowadzenie: Lena Urbańska Seria podróżnicza niewiele mająca wspólnego z typowym przewodnikiem turystycznym. Wieloetniczność oraz współwystępowanie katolicyzmu, islamu i prawosławia to symbol Półwyspu Bałkańskiego. W samej tylko Bośni i Hercegowinie występuje 40% muzułmanów, 30% prawosławnych oraz 15% katolików. Lena spotka się z wyznawcami każdej z religii i postara się zrozumieć, jak koegzystują one ze sobą. W tym celu odwiedzi muzułmańską Albanię, prawosławną Bułgarię oraz zróżnicowaną religijnie Bośnię. 13:45 TOMEK NA GRANICACH... RZECZYPOSPOLITEJ Cykl reportaży, 22 min, Polska, 2021 Reporterska opowieść o tym, co dzisiaj pozostało z dziedzictwa i kultury II Rzeczypospolitej. Nie tylko tego materialnego, ale przede wszystkim mentalnego. Kraju wyrosłego na pograniczu Zachodu i Wschodu, gdzie od wieków ścierały się wpływy wielkich mocarstw, etniczne namiętności, trwały religijne waśnie. Kraju, który z trudem próbował łączyć ten kipiący kocioł w jeden polityczny i cywilizacyjny organizm. 14:15 SIŁA NATURY - ODC. 3 TWÓRCY IMPERIUM (WILD WORKERS EMPIRE ENGINEERS 3/3) Serial dokumentalny, 51 min, USA, 2018 Reżyseria: Jeremy Hogarth Seria o najbardziej pracowitych stworzeniach świata. Każdego dnia, gdy idziemy do pracy, aby spędzić kolejny dzień w biurze lub gdziekolwiek prowadzi nas nasza działalność, niewielu, jeśli w ogóle, myśli o miliardach dzikich robotników, którzy dzień po dniu trudzą się, aby utrzymać naszą planetę w dobrym stanie. Jednak bez ogromnych stad, które pasą się na otwartych łąkach, niezliczonych armii mrówek i termitów, niewidzialnych i cichych kopaczy, którzy pomagają utrzymać żyzne gleby, nasz świat byłby innym miejscem. Dzicy robotnicy pracują w oceanach, a także w lasach i na równinach - właściwie wszędzie. W trzech wciągających odcinkach seria opowiada historie o tym, jak nasz świat jest kształtowany i zorganizowany, często bez naszej wiedzy. 15:15 NIL - CZĘŚĆ 3 (NILE THE ULTIMATE RIVER) Cykl dokumentalny, 50 min, Austria, 2014 Wyżyna Abisyńska to kolebka Nilu Błękitnego. Bez jego wód wielka rzeka Nil, zanim dotarłaby do morza, wyparowałaby na pustyni. Nil Błękitny bierze swój początek w paśmie gór, których szczyty sięgają blisko 5 tysięcy metrów. Góry te są zamieszkane przez jedne z najrzadszych gatunków zwierząt. Niegdyś Nil Błękitny zanosił żyzne gleby z wyżyn na zalane równiny Egiptu, dając początek jednej z najstarszych cywilizacji świata krainie faraonów. Legendy mówią, że to faraon - bóg - król wezwał te wody. Nil Biały zapewne nawodnił pola, ale żyzność gleby zawdzięczają te pola Nilowi Błękitnemu. W Etiopii góry Semien wznoszą się jak zamek z tysiącem wież. Cała woda z gór spływa do Nilu Błękitnego. Ze stromymi zboczami w ciepłych promieniach słońca i silnymi prądami wstępującymi - to istny raj dla ptaków drapieżnych. Zbocza i szczyty gór Semien są siedzibą tysięcy sępów. Górne partie Nilu Błękitnego zamieszkują rzadkie gatunki, jak dżelady, bliscy krewni pawianów. Można je spotkać wyłącznie na terenie gór etiopskich. Dżelady są jedynymi naczelnymi, żywiącymi się wyłącznie trawą i zbożami. Żyją w grupach z jednym samcem, pilnującym samic i młodych. Rodzinne grupy czasem tworzą duże stada dochodzące do 400 osobników i więcej. Grube futro chroni je przed silnymi wiatrami i deszczem, co czyni dżelady jednymi z najsprawniejszych mieszkańców gór w świecie naczelnych. Dżelady dzielą terytorium z koziorożcem abisyńskim. Ten zagrożony gatunek zamieszkuje jedynie góry Semien. Przetrwało tylko 500 osobników. Z kolei szybujące nad szczytami ptaki drapieżne to większości sępy afrykańskie. Ich dzień zaczyna się tuż po wschodzie słońca, gdy powietrze się ogrzewa i zaczyna unosić. Znalezienie pokarmu nie wymaga wysiłku. Sępy żywią się padłymi koziorożcami i kozicami. Lokalni mieszkańcy uważają źródło Nilu Błękitnego za święte. Nazywają to miejsce Gish Abay. Abay to amharskie słowo na Nil Błękitny. Źródło jest miejscem pielgrzymek, bowiem woda ma podobno specjalną moc. Etiopski Kościół Ortodoksyjny oparty przede wszystkim na Starym Testamencie głosi, że właśnie ta kraina była prawdziwym miejscem biblijnych wydarzeń. Wyznawcy wierzą, że tu znajdował się rajski ogród, a Nil Błękitny był Gichonem - jedną z 4 odnóg świętej rzeki wypływającej z Edenu, wspomnianej w Biblii. Święte źródło znajduje się na płaskowyżu, na wysokości blisko 3000 metrów. Woda zasila rozległe jezioro. Leżące na północ od źródła jezioro Tana zbiera wodę ze wszystkich otaczających je gór. Jezioro oddaje wodę Nilowi Błękitnemu, który 1750 km dalej w Chartumie dołącza do Nilu Białego. Otoczone bagniskami i niewielkimi polami brzegi jeziora Tana są nieskażone współczesną cywilizacją i przemysłem. Kraina spokojnych wód i papirusowych łodzi rybackich niewiele się zmieniła od czasów biblijnych. Podobno właśnie na wyspie Tana Kirkos, Maria schroniła się z dzieciątkiem Jezus, gdy uciekli z Ziemi Świętej. Legenda głosi, że od 800 lat klasztor był domem dla Arki Przymierza, na której znajdują się kamienne tablice z 10 przykazań. Dziś podobno Arka jest przechowywana w bazylice w mieście Aksum. Nil Błękitny zaczyna swą podróż na południowych brzegach jeziora Tana. Rozpoczyna życie jako płytka i spokojna rzeka. Wystarczy jednak nagły uskok i wszystko się zmienia. W języku amharskim ten legendarny wodospad jest nazywany Tis Abay "dymiące wody". Na Wyżynie Abisyńskiej występuje jeden z najrzadszych gatunków, trudno uchwytny wilk etiopski, zwany kaberu. Żyje w pobliżu pasących się owiec, wsi i gruntów ornych, ale rzadko można go zobaczyć. Bioróżnorodność wokół Nilu Błękitnego wzbogaca wyjątkowy gatunek: canis lupus lupaster, jedyny prawdziwy wilk afrykański.Rocznie Nil Błękitny niesie więcej wód niż Nil Biały, ale jednak to on jest uważany za dopływ. Przez pierwsze 1000 km rzeka płynie przez dzikie tereny, nietknięte cywilizacją. Przez ponad milion lat Nil Błękitny wyrzeźbił jedne z najdłuższych i najgłębszych kanionów na świecie. W Sudanie Nil Błękitny wpływa na rozległą równinę i kończy się w jednym z największych miast afrykańskich, w Chartumie. Zaledwie kilka dekad temu Chartum był zakurzonym miastem prowincjonalnym. Teraz jest metropolią, gdzie mieszka 8 milionów ludzi. W tym wyjątkowym miejscu Nil Biały łączy się z Błękitnym. Nil Błękitny wytryska w dziczy górskiej, a Nil Biały śmiało płynie z tropików. W Chartumie spotykają się jako rzeki już ujarzmione. Najdłuższa rzeka na świecie kończy się oficjalnie tam, gdzie kanał Damietta wpływa do Morza Śródziemnego. Blisko ujścia Nilu, jak od wieków, znajdują się zakotwiczone łodzie, gotowe do kolejnego wypłynięcia w morze. W trakcie podróży połowa wód Nilu wyparowuje. Źródło i majestatyczne góry Afryki Wschodniej pozostały niezmienne - tak jak wiele pokoleń wstecz. 16:15 SŁOŃCE I CZŁOWIEK - CZĘŚĆ 1 (SUN AND MAN) Film dokumentalny, 42 min, Francja, 2018 Reżyseria: Francois Barre Dwuczęściowy film dokumentalny o relacjach człowieka ze Słońcem, które jest naszym światłem, ciepłem, pożywieniem. Wraz z nim powstają ludzie i obawiają się jego zniknięcia. Jesteśmy tak przyzwyczajeni do jego obecności, że zapomnieliśmy, że się kiedyś narodziło i kiedyś umrze. Ale jak dobrze znamy Słońce? Ten film bada podstawowe relacje między człowiekiem a tą fascynującą gwiazdą. Antropolodzy, astrofizycy, historycy i klimatolodzy pomagają nam zrozumieć, w jaki sposób Słońce nas ukształtowało na wiele sposobów od przekonań religijnych po nasz związek z czasem, a nawet kolor naszej skóry czy strukturę naszych włosów. Dzięki postępowi w nauce nauczyliśmy się również używać go w zamian czegoś. Stawiamy Słońce w centrum naszych problemów środowiskowych. Międzynarodowi eksperci i klucze do zrozumienia największego "uzależnienia" człowieka. 17:05 CO CZEKA WENECJĘ? (WHAT FUTURE FOR VENICE? / QUEL AVENIR POUR VENISE?) Film dokumentalny, 51 min, Francja, 2020 Reżyseria: Nadia Cleitman, Jacques Plaisant Film dokumentalny o sytuacji w Wenecji. W odstępie kilku miesięcy Wenecja przeżyła dwa dramaty, które rzuciły ją na kolana. 12 listopada 2019 roku na miasto Dożów uderza fenomen Aqua Alta o historycznym poziomie, powodując straszliwe zniszczenia. Kilka miesięcy później, wiosną 2020 roku, pandemia Covid - 19 zmusza władze do zamknięcia miasta, powodując nagłe i trwałe zatrzymanie turystyki masowej, od której miasto stało się gospodarczo uzależnione. Po tych dwóch poważnych tąpnięciach wenecjanie kwestionują przyszłość swojego miasta i są zmobilizowani bardziej niż kiedykolwiek, aby ocalić swój klejnot przed podnoszącymi się wodami, ale także wynaleźć nową formę turystyki, mniej inwazyjnej i bardziej zrównoważonej. Są konserwatorami, rzemieślnikami, rybakami, zarządcami dziedzictwa lub zawodowymi turystami i walczą o wymyślenie nowej przyszłości miasta Dożów. Od momentu powstania 1600 lat temu Serenissima zawsze była odporna i pragnie uczynić z tych wydarzeń szansę na odrodzenie się silniejszą. 18:05 (NIE)UCZCIWOŚĆ: PRAWDA O KŁAMSTWACH ((DIS)HONESTY: THE TRUTH ABOUT LIES) Film dokumentalny, 52 min, USA, 2015 Reżyseria: Yael Melamede Zdjęcia: Tom, Asc Hurwitz Muzyka: John Dragonetti Film dokumentalny, z którego dowiemy się całej prawdy o kłamstwach. Podobno kłamstwo leży w ludzkiej naturze, a niewątpliwie towarzyszy nam co dnia. Znany amerykański psycholog i profesor ekonomii behawioralnej, Dan Ariely, na podstawie konkretnych przykładów z życia codziennego, opinii ekspertów, wyników eksperymentów behawioralnych i materiałów archiwalnych pokazuje jak kłamstwo wpływa na życie jednostek i społeczeństw. Stara się też odpowiedzieć na podstawowe pytania: dlaczego kłamiemy i jak to robimy. Dan Ariely jest profesorem Duke University i założycielem Centrum Zaawansowanego Myślenia Wstecznego. Razem z kolegami i studentami przeprowadza setki doświadczeń, by zrozumieć ludzkie zachowanie. W ostatnich latach skupia się na nieuczciwości. Analizuje skandale w świecie biznesu: Enron, WorldCom, kryzys finansowy 2008 roku. Zauważyli wzrost oszustw w świecie sportu zawodowego oraz kłamstw politycznych o katastrofalnych skutkach. Chcemy patrzeć w lustro i myśleć, że jesteśmy dobrzy, uczciwi, wspaniali. Jednocześnie chcemy samolubnie zyskać na własnej nieuczciwości. Póki oszukujemy tylko troszkę, nasz wizerunek ani nasze samopoczucie nie ponoszą uszczerbku. Nazywamy to "współczynnikiem niepewności". To jednoczesna zdolność postępowania wbrew zasadom i dobrego samopoczucia. W życiu codziennym jest wiele przykładów współczynnika niepewności. Kłamstwo jest jak nóż. Można nim kogoś dźgnąć. To jest złe. Ale można go użyć do posmarowania chleba i nie ma w tym nic złego. Nieuczciwość jest zaraźliwa. Widzimy to w wielu sytuacjach, w świecie rzeczywistym i w eksperymentach. Ma szersze uwarunkowania, łączy się z naszymi przekonaniami o otaczających nas ludziach. W krajach skandynawskich ponad 60 procent mieszkańców twierdzi, że większości ludzi można ufać. W innych krajach, zwłaszcza w Afryce i w Ameryce Południowej, uważa tak niespełna dziesięć procent mieszkańców. Okazuje się, że zaufanie społeczne pobudza wzrost gospodarczy. Jest dla gospodarki znacznie ważniejsze niż poziom umiejętności. Możemy się wiele nauczyć i wiele zyskać dzięki zrozumieniu naszych ułomności etycznych. Rozumiemy nasze ograniczenia, kiedy tworzymy świat fizyczny. Budujemy drogi i mosty, by pokonać przeszkody, których nie pokonamy o własnych siłach. Zapominamy jednak o tym, że nasze umysły są ograniczone i niedoskonałe. Nauka inspiruje nas do zastanowienia się nad tą kwestią. Nie będzie łatwo, ale możemy zbudować lepszy, uczciwszy świat. 19:10 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - MAROKO - TYSIĄCLETNIA CYWILIZACJA (FLAVORS) Serial dokumentalny, 52 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos Ta niezwykła seria dokumentalna pomaga odkryć bogactwo, magię i piękno najciekawszych miejsc na świecie: ich naturalne cuda i sławne zabytki, wytwory lokalnych rzemieślników i zapierające dech w piersiach krajobrazy. W każdym odcinku na widzów czeka niezapomniana podróż przez tradycję i historię kolejnego kraju, który jest wymarzonym miejscem docelowym każdego podróżnika. W tym odcinku - Maroko. 20:10 PORTRETY DOKUMENTALNE. S.I - ROBERT KACZMAREK. Cykl dokumentalny, 28 min, Polska, 2021 Scenariusz: Agnieszka Wąsikowska Zdjęcia: Grzegorz Myjkowski Seria rozmów z wybitnymi filmowcami zajmującymi się sztuką dokumentu. Bohaterami poszczególnych odcinków są zarówno uznani twórcy tego gatunku, jak i przedstawiciele młodego pokolenia filmowców - dokumentalistów. Cykl ma na celu stworzenie panoramy polskiego dokumentu poprzez realizację filmowych portretów opowiadających o danym twórcy, jego drodze i przekrojowo opisujących jego twórczość na przykładzie wybranych dzieł. Bohaterem tego odcinka jest Robert Kaczmarek. 20:50 JAZZ NA KALATÓWKACH Film dokumentalny, 55 min, Polska, 2017 Reżyseria: Robert Kaczmarek Scenariusz: Zdzisław Sajuk Zdjęcia: Andrzej Adamczyk W 1959 r. na Kalatówkach odbył się Pierwszy Jazz Camping. Inicjatorem i organizatorem był Jan Zylber, perkusista w zespole Komedy i późniejszy menedżer wielu polskich artystów, któremu pomagał Jan Borkowski, związany z ówczesnym warszawskim klubem Hybrydy. Jak wspominał red. Jan Borkowski: idea zorganizowania wakacji jazzowych w górach powstała pod wpływem amerykańskiego musicalu "Serenada w Dolinie Słońca" z udziałem Orkiestry Glenna Millera, filmu niezwykle popularnego wówczas w Polsce. Przyjechało wtedy blisko 70 osób, jazzmani: Krzysztof Komeda, Andrzej Trzaskowski, Andrzej Kurylewicz, Zbigniew Namysłowski, Jan Ptaszyn Wróblewski, Jerzy Duduś Matuszkiewicz, Andrzej Dąbrowski, Wanda Warska, Katarzyna Gärtner, ludzie ze środowiska artystycznego tzw. high - life, filmowcy Roman Polański, Bogusław Rybczyński, aktorki i modelki Barbara Kwiatkowska, Teresa Tuszyńska, Maja Wachowiak, Grażyna Hase, fotograficy i plastycy Wojciech Plewiński i Rosław Szaybo, ówczesny redaktor naczelny "Przekroju", Marian Eile. Film poprzez wspomnienia żyjących uczestników pierwszego Jazz Camping Kalatówki z 1959 r. , a także nagrania archiwalne: filmowe i audio, fotografie, plakaty i muzykę odtwarza historię spotkania elity wykonawców muzyki jazzowej i ówczesnej elity intelektualnej i artystycznej. Wspominać imprezę będą uczestnicy Jazz Campingu w 1959 r.: Jan Borkowski, Krystyna Ciernia - Morgenstern, Andrzej Dąbrowski, Katarzyna Gärtner, Grażyna Hase, Wojciech Plewiński, Rosław Szaybo, Andrzej Idon Wojciechowski. Ponadto w filmie występują: prof. Jerzy Kochanowski, Krystian Brodacki, Paweł Brodowski, reżyser Janusz Majewski. Uzupełnieniem narracji filmowej są unikalne materiały archiwalne (filmowe, ikonograficzne, nagrania muzyczne). 22:00 PASZPORTY PARAGWAJU Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2019 Reżyseria: Robert Kaczmarek Film "Paszporty Paragwaju" opowiada o działalności grupy Aleksandra Ładosia, czyli nielegalnej polsko - żydowskiej struktury, zajmującej się masowym fałszowaniem dokumentów dla ratowania Żydów podczas II wojny światowej. Dotyczy to głównie okresu tzw. Akcji Reinhardt, której celem była zagłada ludności żydowskiej. "To Polacy pomogli najwięcej, polskie państwo nie mogło zrobić więcej. Przede wszystkim polskie państwo nie miało terytorium, było okupowane, więc dyplomaci i polski rząd na uchodźstwie robili, co mogli" - powiedział jeden z bohaterów filmu, Markus Blechner, konsul honorowy RP w Szwajcarii. W skład grupy wchodzili dyplomaci żydowskiego i polskiego pochodzenia, m.in. konsul Rzeczypospolitej Polskiej w Bernie w latach 1939 - 45 Konstanty Rokicki, ambasador Aleksander Ładoś, jego zastępca Stefan Ryniewicz i dyplomata Juliusz Kuehl. Należeli do niej także poseł na Sejm II RP Abraham Silberschein oraz przedstawiciel organizacji żydowskich Chaim Eiss. Paszporty krajów latynoskich, głównie Paragwaju, Salwadoru, Hondurasu, Boliwii, Peru i Haiti, chroniły swoich posiadaczy w gettach przed wywózką do niemieckich obozów zagłady. Ich właścicieli kierowano do obozów dla internowanych, gdzie pewna część z nich doczekała końca wojny. 23:05 DEFILADA ZWYCIĘZCÓW Film dokumentalny, 48 min, Polska, 2007 Scenariusz i reżyseria: Grzegorz Braun, Robert Kaczmarek Zdjęcia: Andrzej Adamczak, Marek Borzęcki Kto rozpętał drugą wojnę światową? Odpowiedź - Hitler i nazistowskie Niemcy jest, w świetle najnowszych ustaleń, co najmniej niewystarczająca. Zdaniem Wiktora Suworowa, którego publikacje zyskują coraz szersze uznanie wśród historyków, prawidłowa odpowiedź brzmi: Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich. Autorzy filmu prezentują tezy Suworowa i poddają je weryfikacji. Szukając odpowiedzi na stawiane przez niego proste pytania, docierają do prawdy o roli stalinowskiej Rosji w rozpętaniu najkrwawszego konfliktu w dziejach. Konfliktu, którego pierwszą ofiarą była Polska. 22 września 1939 roku, Brześć nad Bugiem. Na ulicy Unii Lubelskiej trwa wspólna parada pancernych oddziałów Wehrmachtu i Armii Czerwonej, a na trybunie honorowej ramię w ramię stoją legendarni dowódcy obu wojsk: generał Heinz Guderian i kombryg Siemion Kriwoszejn. Jaka droga wiodła do tego spotkania? Jakie były szanse Polski w starciu z dwoma zbrodniczymi reżimami? "Zadziwiające jest, że Niemcy napadły na Polskę, więc uznano, że rozpętały wojnę, podczas gdy Związek Radziecki uczynił to samo i w tym samym miesiącu, a mimo to nie uchodzi za najeźdźcę. Co więcej, uważa się, że w latach 1939 - 1941 nie brał udziału w tej wojnie" - mówi Wiktor Suworow. Wraz z nim wydarzenia pamiętnego września komentują polscy historycy - wybitni znawcy przedmiotu, a wspominają je naoczni świadkowie owej "defilady zwycięstwa". Urodzony w 1947 r. Wiktor Suworow, narrator filmu, naprawdę nazywa się Władimir Rezun. Był szpiegiem radzieckiego wywiadu wojskowego GRU. W latach siedemdziesiątych pracował jako "dyplomata" w Szwajcarii, w roku 1978 uciekł do Wielkiej Brytanii. Poświęcił się pracy pisarskiej (najbardziej znana jego książka - m. in. dzięki ekranizacji Antoniego Krauzego to "Akwarium"). Pasja historyczna Suworowa zaowocowała cyklem książek o roli Związku Radzieckiego w II wojnie światowej - a ściślej o planach Józefa Wissarionowicza Stalina dotyczących podboju Europy i prowadzonych konsekwentnie od początku lat 30. przygotowaniach do inwazji kontynentu. Zostały one pokrzyżowane przez niemieckie uderzenie prewencyjne 22 czerwca 1941 r. Nie można bowiem być równocześnie przygotowanym do ataku i do obrony. Wehrmacht rozbił Armię Czerwoną niemal w przeddzień jej planowanego uderzenia na Zachód - w przeddzień "Dnia M". Swoje tezy wyprowadza Suworow bynajmniej nie ze źródeł tajnych i nieznanych światowej historiografii, przeciwnie - opiera się przede wszystkim na źródłach "oficjalnych", dostępnych także w Związku Radzieckim i Rosji, które w konsekwentny, drobiazgowy i niezwykle frapujący sposób reinterpretuje. W języku polskim ukazują się od początku lat 90. kolejne prace Suworowa poświęcone "kłamstwu XX wieku": "Lodołamacz", "Dzień M", "Ostatnia republika", "Samobójstwo", "Oczyszczenie" (o tzw. czystkach w Armii Czerwonej w przededniu II wojny światowej) oraz poświęcone marszałkowi Żukowowi "Cień zwycięstwa" i "Cofam wypowiedziane słowa". 00:05 WODA ZNACZY ŻYCIE Reportaż, 21 min, Polska, 1970 Scenariusz i realizacja: Aleksandra Jarosz Reportaż o znaczeniu wody w życiu człowieka, w przemysłowych miastach. Woda oznacza życie. Tak bardzo potrzebujemy wody i to nie tylko w życiu, ale również w przemyśle, w produkcji samochodowej, w produkcji stali. Przy wydobyciu tony węgla zużywa się 60 litrów wody, ale najbardziej żarłoczny jest jednak przemysł tworzyw sztucznych. Tereny przemysłowe, zurbanizowane potrzebują coraz więcej wody, a właśnie owa urbanizacja i przemysł powodują jej zanik. Ruda Śląska, przyjazd beczkowozu, ludzie napełniają wiadra wodą. Budowa własnych ujęć wodnych dla celów przemysłowych (hutniczych). Wypowiedzi głównego energetyka Huty Pokój, dra Jerzego Michty o możliwościach oszczędzania wody, głównie w przemyśle. Plany perspektywiczne gospodarki wodnej. Postulaty odnośnie opłat za wodę w przemyśle w celu jej oszczędności. 00:30 NOTACJE - KRZYSZTOF PASTOR. CHOREOGRAFIA BYŁA MOJĄ OBSESJĄ Cykl dokumentalny, 10 min, Polska, 2015 Krzysztof Pastor, choreograf i inscenizator. Ukończył szkołę baletową w rodzinnym Gdańsku. Otrzymał angaż w Polskim Teatrze Tańca w Poznaniu. 00:50 JAK ORŁY Film dokumentalny, 56 min, Polska, 1989 Scenariusz i reżyseria: Włodzimierz Stępiński Zdjęcia: Henryk Janas, Jacek Stępiński Film o generale Stanisławie Sosabowskim - twórcy, organizatorze i dowódcy polskiej brygady spadochronowej w Wielkiej Brytanii. Opowieść o wojennych losach generała jest zarazem opowieścią o dziejach 1. Samodzielnej Brygady Spadochronowej i ludziach, którzy ją tworzyli. Z relacji oficerów brygady oraz syna bohatera filmu powstaje obraz wybitnego wojskowego i znawcy sztuki wojennej, odpowiedzialnego dowódcy i patrioty, człowieka odważnego w formułowaniu swoich opinii, krytycznego wobec przełożonych. Za tę ostatnią cechę przyszło mu zapłacić wysoko - odwołaniem z dowództwa stworzonej przez siebie brygady. Relacje uczestników uzupełniają bogate materiały archiwalne - filmowe i fotograficzne - ze zbiorów Archiwum WFD oraz archiwów prywatnych mjr. Jerzego Dyrdy i kpt. Stanisława Sosabowskiego. 01:55 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - PRZESTRZELE LAS MROCZNYCH TAJEMNIC ODC. 264 Magazyn historyczny, 22 min, Polska, 2022 Autor: Adam Sikorski Po latach poszukiwań udało się odnaleźć leśną mogiłę dwóch polskich rodzin zamordowanych przez Niemców za pomoc Armii Krajowej. Ich najbliżsi przez prawie siedem dziesięcioleci usiłowali odnaleźć miejsce egzekucji, pomógł dopiero georadar. Pogrzeb z honorami wojskowymi odbędzie się na cmentarzu w Jedwabnem. Chcemy widzom opowiedzieć historię tych dwóch rodzin. 02:30 PODAJ CEGŁĘ CZYLI POLSKI SOCREALIZM Film dokumentalny, 53 min, Polska, 2002 Scenariusz i reżyseria: Andrzej Sapija Zdjęcia: Henryk Janas Realizm socjalistyczny - artystyczna wersja stanilizmu - trwał w Polsce zaledwie kilka lat (1949 - 1955). Wciągnął w swoją orbitę setki artystów. Program przedstawia podstawowe założenia ideowo - artystyczne socrealizmu i ich przejawy w literaturze, poezji, filmie i architekturze. 03:35 CZAS GDYNI Film dokumentalny, 50 min, Polska, 1986 Scenariusz i reżyseria: Wojciech Jankowski Zdjęcia: Jerzy Oborski, Andrzej Poplawski Epopeja budowy, obrony, odbudowy i rozmachu Gdyni. Powstała z wioski rybackiej wkrótce stała się miejscem pracy 10 procent zatrudnionych na Pomorzu. I wyrokiem śmierci głodowej dla nieustępliwego Gdańska. Po wojnie port odbudowano, widzimy pełne rozmachu ujęcia wielkich transportowców podchodzących do nadbrzeża. Film nieomal w całości oparty na archiwaliach. Obok polskich zdjęć przedwojennych mamy rekreacyjne plażowe ujęcia. Wykorzystano nagrania sowieckich korespondentów wojennych, szereg marynistycznych zapisów Polskiej Kroniki Filmowej. Sięgnięto też po niemieckie kroniki: triumfalny wjazd Hitlera do Gdańska, ale i mniej znane ujęcia. Może ktoś dojrzy w gronie wstępujących na okręt ewakuacyjny maleńką Edytę Steinbach, było nie było również gdyniankę? Strajk w 1970 roku i narodziny Solidarności z zachowanego zapisu Andrzeja Popławskiego. Ich tragizm pogłębia gitarowa ballada "Piosenka dla córki".