TVP Dokument Sobota, 04.03.2023 06:00 DZIKA POLSKA - WPŁYŃ NA WODĘ. POKUMAĆ RZEKOTKĘ Serial dokumentalny, 25 min, Polska, 2013 Scenariusz i reżyseria: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Zdjęcia: Tomasz Michałowski Godowe skrzeczenie rzekotek, rechotanie żab czy kumkanie kumaków to głosy natury, których nie sposób nie usłyszeć. Przynajmniej tam, gdzie jeszcze w miarę licznie występują, bo jest ich w naszej przyrodzie coraz mniej. Ale trudniej pokumać, czyli zrozumieć życie rzekotek, żab, kumaków czy innych płazów, bo kryje ono przed nami jeszcze wiele tajemnic. Jak to na przykład jest, że aby otrzymać jedną pospolitą, zieloną żabę wodną, potrzeba żab dwóch innych gatunków. A z dwóch prawidłowych żab wodnych nie powstanie jedna prawidłowa. Wspólnie z przedstawicielami nielicznej u nas garstki badaczy płazów próbujemy zjeść tę poznawczą żabę. 06:30 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.V - ODC. 53 11 LISTOPADA - DZIEŃ NIEPODLEGŁOŚCI Cykl dokumentalny, 27 min, Polska, 2017 Scenariusz i reżyseria: Radosław Kotarski W dniu Narodowego Święta Niepodległości Radosław Kotarski śledzi historyczne zwyczaje, które od lat Polacy praktykują właśnie 11 listopada. W tym celu między innymi wypieka rogale świętomarcińskie. Zastanawia się także czy w dawnej Polsce istniały obchody niepodległościowe. A jeśli tak, to z czym były związane? 07:00 NOTACJE - KAZIMIERZ KACZOR. Z ISKRĄ NA SCENIE Cykl dokumentalny, 10 min, Polska, 2015 Kazimierz Kaczor (rocznik 1941), aktor teatralny i filmowy, prezenter telewizyjny, absolwent Wydziału Lalkarskiego Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej im. Ludwika Solskiego w Krakowie. 20 grudnia 1959 r. zadebiutował na scenie teatru. Przez półtora roku studiował w Krakowskiej Wyższej Szkole Rolniczej. Pracował jako magazynier i dyspozytor w Krakowskim Przedsiębiorstwie Budownictwa Przemysłowego, a następnie jako maszynista w Teatrze Lalki, Maski i Aktora "Groteska" w Krakowie. W latach 1996 - 2003 prowadził w TVP2 popularny teleturniej "Va Banque". Był sygnatariuszem petycji przeciwko represjom organów bezpieczeństwa wobec protestujących w Radomiu i Ursusie w 1976 roku. Jest bohaterem książki "Kazimierz Kaczor. Nie tylko polskie drogi (Wydawnictwo SQN, Kraków, 2013), będącej wywiadem rzeką, jakiego udzielił dziennikarzowi Pawłowi Piotrowiczowi. 07:15 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 265 KRAKÓW PODGÓRZE Magazyn, 22 min, Polska, 2022 Reżyseria: Ewa Grodzka Scenariusz: Weronika Mliczewska Zdjęcia: Jarosław Wątor, Jacek Banach Ponadczasowa seria podróżnicza, wpisująca się w cykl inicjatyw promujących i popularyzujących Polskę w oparciu o jej potencjał historyczny, kulturowy, przyrodniczy i rekreacyjny. Tomasz Bednarek odwiedza najpiękniejsze i najciekawsze miejsca w wielu zakątkach kraju, wędrując nie tylko szlakiem tłumnie odwiedzanym przez turystów, ale docierając również do miejsc, o których wiedzą nieliczni. Tomasz Bednarek zwiedza krakowskie Podgórze. Położone po drugiej stronie Wisły do 1915 roku było odrębną jednostką, jednak prezydent Juliusz Leo, w ramach projektu wielkiego Krakowa, przyłączył je do miasta - kładką Ojca Bernatka można przejść z Podgórza na Kazimierz. Na Podgórzu znajduje się najprawdopodobniej najstarsza budowla Krakowa, czyli Kopiec Kraka, a także wzgórze Lasoty, na którym mieści się kościółek św. Benedykta, najstarszy w Krakowie. Tutaj co roku we wtorek po Wielkanocy odbywa się nieprzerwanie od średniowiecza - miejscowe święto Rękawka. Podgórze to niestety też miejsce naznaczone II wojną światową. Tu mieścił się niemiecki obóz pracy przymusowej Kraków Płaszów, w którym osadzono ludność zlikwidowanego krakowskiego getta. Filie obozu funkcjonowały też w zakładach przemysłowych, np. w należącej do Oskara Schindlera fabryce Emalia, gdzie dzisiaj działa oddział muzeum Krakowa poświęcony wojennej historii miasta. Na Placu Bohaterów Getta, na który w czasie wojny Niemcy spędzali Żydów przed wywózką do obozów śmierci, znajduje się niezwykły pomnik upamiętniający tragiczne wydarzenia. To kilkadziesiąt wykonanych z żeliwa i brązu krzeseł, na których dziś można spokojnie odpocząć i zadumać się nad losem krakowskich Żydów. 07:45 WETERYNARZE Z SERCEM - /5/ Reality show, 23 min, Polska, 2016 Reżyseria: Krzysztof Kasior, Sandra Andrzejewska, Wojciech Wołoszyn Scenariusz: Wojciech Wołoszyn W tym odcinku cyklu wizyta w Gdańsku, gdzie wraz z rodziną swojej właścicielki Joanny, mieszka kotka Tiffany. Niestety, Tiffany spotkał los wielu kotów w jej wieku. Doktor Mariusz walczy jednak o jej zdrowie. Poznamy też historię sędziwego konia Klaro, któremu przydarzyła się bardzo przykra przygoda. Do stajni w Legionowie na ratunek biednemu zwierzęciu przybywa odważna i zdecydowana doktor Olga. 08:15 HEDONIA - W POSZUKIWANIU PRZYJEMNOŚCI (HUNTING FOR HEDONIA) Film dokumentalny, 58 min, Dania, 2019 Reżyseria: Pernille Rose Gronkjaer Dokumentalna eksploracja mózgu, nauki i tajemnic naszych umysłów. A gdyby maleńkie pulsujące elektrody w naszej głowie mogły manipulować naszym umysłem? Rewolucyjna technika zwana głęboką stymulacją mózgu, po raz pierwszy została zbadana przez pionierów w latach sześćdziesiątych. Jej zastosowanie doprowadziło do niesamowitych postępów w leczeniu chorób takich jak choroba Parkinsona, ciężka depresja i zaburzenia odżywiania. To prosty system. Bateria pod skórą zasila stymulator dostarczający prąd bezpośrednio do neuronów. Aby dokładnie trafić z odpowiednim prądem w pożądane miejsce w mózgu pacjent musi być przytomny podczas zabiegu. Mózg jest niesamowity, piękny, i jest najbardziej złożonym ciałem w znanym nam wszechświecie. Składa się ze stu bilionów neuronów, każdy powiązany z drugim średnio tysiącem połączeń, zatem złożoność i zdolność przyłączeniowa tego organu przyćmiewa nerkę. Mózg to ty, nerka nie jest tobą. Można usunąć nerkę i nadal będziesz sobą. Ale jeśli uszkodzą cześć twojego mózgu, odbiorą ci część ciebie. Ale jaka przyszłość czeka ludzki umysł, kiedy zaczniemy manipulować w obrębie mózgu i emocji? 09:20 TAJEMNICE ZWIERZĄT - ODCINEK 1. MISTRZOWIE REGENERACJI (THE ANIMAL WITHIN 1. THE REGENERATORS) Cykl dokumentalny, 45 min, Niemcy, 2020 Reżyseria: Daniel Oron Sześcioodcinkowa seria dokumentalna o tym, jak zwierzęta ewoluowały na przestrzeni czasu. Przeanalizujemy, jak możemy skorzystać na ich ewolucji. Natura stworzyła doskonałe maszyny. Ostatecznie przetrwały tylko najszybsze, najtwardsze i najbardziej przebiegłe istoty. Co kryje się w tych niesamowitych stworzeniach? Czego potrzeba, aby uczynić je jeszcze lepszymi i bardziej ekscytującymi; czego możemy się nauczyć? Odcinek 1 - "Mistrzowie regeneracji". Nasze zdolności medyczne bledną w porównaniu z możliwościami zwierząt. Regeneracja daje ewolucyjną przewagę. Zdolność regeneracji narządów, kończyn bądź zębów mogłaby w niezwykły sposób wpływać na nasz powrót do zdrowia. Przed nami zwierzęta, które potrafią aktywować i zmieniać swoje komórki tak, by naprawiać uszkodzenia organizmu. Rekiny - groźni drapieżcy - radzą sobie z tym doskonale. Są na szczycie piramidy troficznej. Biologia meduz to naturalne perpetuum mobile. Transdyferencjacja wciąż pozostaje dla nas tajemnicą. 10:15 MAGICZNY OMAN - CZĘŚĆ 2: KADZIDLANYM SZLAKIEM (MAGICAL OMAN. PART 2: ALONG THE INCENSE ROUTE) Film dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2018 Reżyseria: Roland Gockel, Rosie Koch Dwuczęściowa opowieść dokumentalna o Omanie. Poznamy magię Orientu - Sułtanat Omanu - legendarny dom Sindbada Żeglarza. To kraj niezwykłych skrajności: jałowa pustynia i surowe góry spotykają się z bujnymi zielonymi oazami i malowniczą linią brzegową. Kraina kadzideł, różnych ras wielbłądów i Beduinów, tradycyjnych bazarów i potężnych średniowiecznych zamków - świadectw bogatej i znaczącej historii handlu. Klimat Omanu jest wyjątkowo regionalny, a gęstość zaludnienia niska. To idealne warunki dla zadziwiającego i unikalnego zestawu roślin i zwierząt, które próbują żyć na pustyniach, w górach, wzdłuż wybrzeża i na zielonych, monsunowych wzgórzach na południu kraju. Poznamy bliżej całe spektrum piękna i różnorodności legendarnego Orientu, które pozostaje kwitnącą rzeczywistością w małym, ale postępowym Sułtanacie Omanu. Część druga - "Kadzidlanym szlakiem". Przetrwanie na pustyni w sercu Omanu wymaga wyjątkowych zdolności adaptacyjnych. Arabska antylopa oryks potrafi przeżyć bez wody nawet kilka dni. Białe futro, które odbija promienie słoneczne chroni ją przed przegrzaniem. Niegdyś tysiące ich przemierzały pustynie Półwyspu Arabskiego. Dziś pozostała garstka. Te oryksy nie są już wolne i dzikie. Dla własnego bezpieczeństwa żyją za ogrodzeniem na rozległym terenie strzeżonym. Jednak dla antylop ta przestrzeń jest zbyt mała i nie zapewnia im wystarczająco pożywienia. Dlatego opiekuje się nimi zespół ekspertów. Dumne arabskie oryksy karmione są dwa razy dziennie sianem dowożonym z odległości wielu kilometrów. Oryksy zazwyczaj przemierzają pustynię w poszukiwaniu pożywienia. Ich niewola nastręcza wielu problemów, takich jak zaburzenia behawioralne i stres. Na świecie jest tylko kilka miejsc, gdzie rosną drzewa kadzidłowca i Dhofar jest jednym z nich. Już od dawna stanowią one źródło zamożności Omanu. 12:00 PORTRETY DOKUMENTALNE. S.I - ROBERT KACZMAREK. Cykl dokumentalny, 28 min, Polska, 2021 Scenariusz: Agnieszka Wąsikowska Zdjęcia: Grzegorz Myjkowski Seria rozmów z wybitnymi filmowcami zajmującymi się sztuką dokumentu. Bohaterami poszczególnych odcinków są zarówno uznani twórcy tego gatunku, jak i przedstawiciele młodego pokolenia filmowców - dokumentalistów. Cykl ma na celu stworzenie panoramy polskiego dokumentu poprzez realizację filmowych portretów opowiadających o danym twórcy, jego drodze i przekrojowo opisujących jego twórczość na przykładzie wybranych dzieł. Bohaterem tego odcinka jest Robert Kaczmarek. 12:30 BILLY WILDER: NIKT NIE JEST DOSKONAŁY (BILLY WILDER: NOBODY'S PERFECT) Film dokumentalny, 54 min, USA, 2016 Reżyseria: Clara Kuperberg, Julia Kuperberg Film dokumentalny, którego reżyserki - Clara i Julia Kuperberg rysują swój niezwykle zabawny obraz o Billym Wilderze, równolegle ze wspaniałym wywiadem Volkera Schlöndorffa, przeprowadzonym z tym artystą. Filmy tego reżysera są zawsze wielowarstwowe i często pełne zjadliwego dowcipu i ironii. Fragmenty większości jego nagradzanych dzieł i kilka mniej znanych ubarwią film. Wilder z sześcioma Oscarami na swoim koncie skromnie zauważył kiedyś: Osiemdziesiąt procent obrazu to pisanie, pozostałe dwadzieścia procent to wykonanie, takie jak ustawienie kamery we właściwym miejscu i możliwość posiadania dobrych aktorów we wszystkich rolach. 13:30 WŚRÓD GÓR I DOLIN ARKTYKI Film dokumentalny, 13 min, Polska, 1958 Reżyseria: Włodzimierz Puchalski Film ukazuje flora i faunę Arktyki. Jeden z pięciu filmów, będących plonem pierwszej dwuetapowej (1957, 1958) polarnej wyprawy Włodzimierza Puchalskiego, poświęconych faunie i florze podbiegunowej. Obrazy te w pełni podporządkowują się konstrukcji klasycznego filmu przyrodniczego, w którym obserwacja trudnodostępnych zjawisk przyrody jest podstawowym atutem atrakcyjności. 13:45 ZIMA W LESIE Film dokumentalny, 9 min, Polska, 1966 Reżyseria: Włodzimierz Puchalski Ślady zwierząt na śniegowej pokrywie wskazują, że mimo pokrycia całego lasu białym puchem i skucia lodem przyroda żyje i szuka pożywienia. Kuropatwy i bażanty zaskoczone śniegiem bezskutecznie rozglądają się za pokarmem, przemarznięty i wygłodzony zając nie ma siły uciekać. Podczas zimy człowiek troskliwie opiekuje się wygłodzoną zwierzyną leśną. Ekipa filmowa dokumentuje, w jaki sposób człowiek przychodzi z pomocą zwierzętom podczas tej trudnej dla nich pory roku, m.in. dostarczając siana do paśników. Stado jeleni zaskoczone obecnością kamery z nieufnością spogląda na dobrze znane sobie miejsce ucztowania. Na głód, w czasie srogiej zimy, narażone są także dziki, które nie mogą wydostać znajdującego się w zamarzniętej ziemi pokarmu. Siana, rozrzuconego przez człowieka w lesie, szukają sarny. Leśne drapieżniki - rysie - wypatrują osłabionych głodem i mrozem ofiar. Na żer wychodzą także wilki. Zwabieni pokarmem zawieszonym na gałęziach przez człowieka przylatują skrzydlaci mieszkańcy lasu, w tym płochliwa orzechówka. Mimo czarno - białej konwencji film przemawia urodą i poezją zdjęć. 14:00 DZIKI ZACHÓD - ODC. 3. NIESPOKOJNE WYBRZEŻA (WILD WEST RESTLESS SHORES) Film dokumentalny, 49 min, Wielka Brytania, 2016 Reżyseria: Patrick Morris Opowieści o Dzikim Zachodzie - legendarnej krainie westernów i kowbojów. Upalne pustynie, czerwone skały kanionów, gigantyczne śnieżne góry, skaliste wąwozy - znamy to z filmów fabularnych. Dziki Zachód to potężne masywy górskie, rozległe doliny i kaniony. W południowo - zachodnim rejonie Ameryki Północnej leży zakątek pełen tajemnic. Na skałach tego kanionu znajdują się malowidła, pochodzące sprzed tysięcy lat. Nie wiadomo, kto i dlaczego je tu umieścił. Co ciekawe, wśród obrazów portretujących życie na pustyni pojawiają się zwierzęta morskie: ryby, żółwie, a nawet olbrzymi wieloryb. Od najdawniejszych czasów mieszkańców Dzikiego Zachodu urzekała kraina, w której ląd łączy się z morzem. W ostatniej, trzeciej część serii poznajemy cudowną scenerię wybrzeży Pacyfiku. W XVI wieku hiszpański konkwistador Hernan Cortes usłyszał o złocie na wybrzeżach Dzikiego Zachodu. Nie znalazł tu fortuny, ale żeglując wzdłuż pustynnych brzegów, odkrył bogactwo innego rodzaju - osobliwe, wąskie morze pełne cudów natury. Dziś Morze Corteza to druga nazwa Zatoki Kalifornijskiej. Tajemnicza zatoka zwabia oceaniczne olbrzymy. Płetwale błękitne to największe zwierzęta świata. Ważą niemal dwieście ton, mają nawet 27 metrów długości. Co roku zimą miejscowe wody odwiedza około trzystu płetwali. Wiele z nich to samice opiekujące się swoim potomstwem. Nowo narodzony płetwal musi wypić ponad 200 litrów mleka dziennie. By zapewnić tak wielkie ilości pokarmu, samice szukają spokojnych wód bogatych w pożywienie. W mrocznej otchłani, badacze odkryli niedawno jeden z najbardziej niezwykłych podwodnych ekosystemów. Ze szczelin w dnie wypływa bogata w związki mineralne woda o temperaturze 260 stopni Celsjusza. Ujścia hydrotermalne i czarne kominy, niekiedy o wysokości trzydziestu metrów to dowód na istnienie potężnych sił tektonicznych, działających w głębi Ziemi. Te siły wpływają na cały region zwany Dzikim Zachodem. W ciągu milionów lat przeobraziły zarówno ląd, jak i morze, odsuwając wielki półwysep od kontynentu z prędkością pięciu centymetrów rocznie. Woda, która wpłynęła do rozpadliny, sięga dziś ponad tysiąc kilometrów w głąb lądu. Wyjątkowe umiejscowienie, kształt i głębokość tej zatoki - zwanej też morzem - zapewniają ogromną żyzność wód. Dzięki temu ten zakątek Dzikiego Zachodu tętni życiem. Morze Corteza zapewnia pożywienie ogromnej liczbie organizmów. Tymczasem otaczające je wybrzeża są wyjątkowo niegościnne. Żyzne Morze Corteza zapewnia życie nie tylko lokalnym jałowym wyspom. Ma również duży wpływ na kontynentalne wybrzeże. Tam, gdzie woda wdziera się najdalej w ląd, potężne siły tektoniczne wciąż rozdzierają skorupę Ziemi, tworząc głęboką dolinę. Kolorado, najsłynniejsza rzeka Dzikiego Zachodu, kończy tu swój bieg. Pęknięcie w skorupie ziemskiej, które doprowadziło do powstania Morza Salton i Morza Corteza, utworzyło też niezwykłą naturalną bliznę na lądzie. Uskok San Andreas - najsłynniejszy uskok transformacyjny na świecie. Pierwsi osadnicy przybywali na Dziki Zachód w poszukiwaniu bogactw, jakie daje ziemia. U tutejszych wybrzeży to morze daje nam najwięcej. Dziki Zachód to coś więcej niż legendy rodem z Hollywood. To kraina, w której żyjący wśród zwierząt ludzie potrafią przystosować się do nieustannie zmieniających się warunków. Właśnie oni ucieleśniają prawdziwego ducha Dzikiego Zachodu. 15:00 OPOWIEŚĆ O CHINACH - PRZODKOWIE ODC. 1/6 (THE STORY OF CHINA) Film dokumentalny, 54 min, Wielka Brytania, 2016 Reżyseria: Rebecca Dobbs Michael Wood wyrusza w wielką historyczną podróż, analizuje historię, ludzi, przyrodę, które tworzyły szczególny charakter Chin i ich geniusz przez ponad cztery tysiące lat. 16:05 NASZ DZIWACZNY ŚWIAT - NASZ DZIWACZNY ŚWIAT ODC. 9 (WEIRD WONDERS OF THE WORLD S. 02, EP. 1) Film dokumentalny, 47 min, Wielka Brytania, 2016 Natura nie przestaje nas zaskakiwać - odkrywamy kolejne dziwne zjawiska przyrodnicze i niezwykłe zachowania zwierząt. Jaki jest wpływ słońca na muzykę klasyczną? Co łączy kozy i pająki? Czy z pajęczego jedwabiu da się zbudować kuloodporną skórę? Skąd małpy znają zasady reanimacji? To tylko kilka z wielu pytań, na które odpowiedź znajdziemy w kolejnych odcinkach cyklu "Nasz dziwaczny świat". Dzięki fascynującym eksperymentom, ciekawym i przystępnym wyjaśnieniom naukowców, niesamowitym opowieściom świadków i wyjątkowym materiałom filmowym, odkryjemy tajemnice niezwykłych zjawisk, dziwnych zachowań, anomalii pogodowych, medycznych cudów. 17:05 STEPHEN FRY W AMERYCE ŚRODKOWEJ 1. MEKSYK (STEPHEN FRY IN CENTRAL AMERICA) Serial dokumentalny, 46 min, Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: John - Paul Davidson Seria dokumentalna, w której aktor, komik i pisarz, Stephen Fry wyrusza w niezwykłą podróż po Ameryce Środkowej. To przygoda, która prowadzi go przez Meksyk i cały przesmyk w Ameryce Środkowej do Panamy, gdzie poznaje jedne z najstarszych cywilizacji na świecie - Majów, Azteków i Olmeków. Siedem lat po tym, jak zwiedził wszystkie 50 stanów USA w czarnej taksówce, podczas tej nowej podróży na południe od granicy podróżuje we wszystkim - od przerobionego autobusu szkolnego po balon na ogrzane powietrze. Stephen odwiedza jedne z najbardziej niebezpiecznych, ale zapierające dech w piersiach, piękne kraje w regionie, bierze udział w uroczystościach, degustuje lokalne przysmaki i rozmawia z ludźmi w różnych miejscach. Po drodze poznaje wszystkie kraje, ich mieszkańców, przyrodę i historię. W pierwszym odcinku - Meksyk. Przekroczenie mostu w El Paso jest krokiem do innego świata, zachwycającego, pełnego sprzeczności, przemocy, pasji i niebezpiecznego jedzenia. Stephen zamierza odkryć, jak naprawdę wygląda życie na południe od granicy. Będzie korzystał ze starego autobusu szkolnego. Tak zwane "kurczakowe busy" są końmi pociągowymi Meksyku i Ameryki Środkowej - na emeryturze po szkolnej służbie kierują się na południe, by wieść o wiele trudniejszy żywot. Stephen zabiera jeszcze hamak, żeby móc gdzieś przyłożyć głowę. Czego chcieć więcej? 18:00 WYBUDZENI - JAREK SUCHODOŁA Cykl dokumentalny, 26 min, Polska, 2022 Scenariusz i reżyseria: Alina Mrowińska Zdjęcia: Michał Jarosiński Prowadzenie: Ewa Błaszczyk Kilka lat temu Jarek miał wyjechać z rodzinnej wsi na Podlasiu na wymarzone studia produkcji dźwięku w Wielkiej Brytanii. Pewnego dnia, z niewiadomych przyczyn, przewrócił się w kuchni, doszło do nagłego zatrzymania krążenia i niedotlenienia mózgu. Od wybudzenia ze śpiączki Jarek jest jakby uwięziony w swoim ciele. Nie mówi, nie chodzi samodzielnie, porozumiewa się za pomocą tablicy z literami. Jest pogodny, uśmiechnięty, wierzy, że kiedyś będzie sprawny. Resztkami sił opiekują się nim starzy rodzice. Co będzie z Jarkiem, gdy rodzice odejdą? 18:35 LENA NA BAŁKANACH - ODC. 7. RELIGIA Cykl reportaży, 23 min, Polska, 2021 Scenariusz i reżyseria: Konrad Zagórski Prowadzenie: Lena Urbańska Seria podróżnicza niewiele mająca wspólnego z typowym przewodnikiem turystycznym. Wieloetniczność oraz współwystępowanie katolicyzmu, islamu i prawosławia to symbol Półwyspu Bałkańskiego. W samej tylko Bośni i Hercegowinie występuje 40% muzułmanów, 30% prawosławnych oraz 15% katolików. Lena spotka się z wyznawcami każdej z religii i postara się zrozumieć, jak koegzystują one ze sobą. W tym celu odwiedzi muzułmańską Albanię, prawosławną Bułgarię oraz zróżnicowaną religijnie Bośnię. 19:10 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 186 BOLESŁAWIEC Magazyn, 22 min, Polska, 2020 Scenariusz i reżyseria: Agnieszka Grabarska Zdjęcia: Jacek Banach, Jarosław Wątor Tym razem gościmy w Bolesławcu. Zwiedzanie kolorowego miasta ceramiki rozpoczynamy na rynku, gdzie przed wiekami w karczmie Pod Złotym Aniołem stołował się cesarz Ferdynand I. Wciąż na elewacji budynku można zobaczyć rokokową płaskorzeźbę anioła. Na strzelistej zielonej kamienicy dosłownie kilka kroków dalej umieszczono trzy wieńce. Jest to pamiątka po znajdującej się tu przed wojną restauracji Pod Trzema Wieńcami. Z kolei w gospodzie Pod Czarnym Orłem cesarz Francji Napoleon Bonaparte w 1812 roku wypił kawę i zjadł śniadanie. Bolesławiec był mu po drodze aż 5 razy. 19:40 POLSKIE DZIEDZICTWO S.I - ODC. 7 Magazyn historyczny, 28 min, Polska, 2021 Reżyseria: Maciej Kłobucki Scenariusz: Maciej Kłobucki, Bartosz Kucharski, Tomasz Kępski Zdjęcia: Damian Szprejda, Marcin Szymański, Michał Ławreńczuk Prowadzenie: Stefan Tompson Cykl dokumentalno - historyczny o polskim dziedzictwie kulturowym na Kresach Wschodnich, w którym przybliżona zostanie widzowi historia ziem polskich sprzed 1921 roku. W tym odcinku zaprezentujemy Stare Miasto w Kamieńcu Podolskim, nazywanym Twierdzą Na Kamieniu lub też Przedmurzem Chrześcijaństwa, leży w zakolu rzeki Smotrycz. To tam znajduje się twierdza, do której prowadzi jedna droga - wąski przesmyk pomiędzy brzegami rzeki tworzącymi głęboki na niemal 40 metrów jar. Oczywiste walory obronne oraz korzystne usytuowanie geograficzne czyniły twierdzę w Kamieńcu Podolskim niezdobytą. Jak potoczyły się losy polskiej twierdzy - dowiemy się z opowieści Stefana Tompsona. 20:15 CZŁOWIEK, KTÓRY URATOWAŁ ŚWIAT (THE MAN WHO SAVED THE WORLD) Film dokumentalny, 105 min, Dania, 2014 Reżyseria: Peter Anthony Film opowiada niesamowitą historię podpułkownika Stanisława E. Pietrowa, byłego żołnierza Armii Radzieckiej. Ten człowiek pewnej nocy w 1983 roku przez kilka przełomowych minut trzymał losy świata w swoich rękach. Kiedy uruchomiono alarm oznajmiający, że pięć amerykańskich pocisków nuklearnych zostało wystrzelonych w kierunku ZSRR, on kierując się instynktem, sprzeciwił się rozkazom, przekonując siły zbrojne, że to zagrożenie jest fałszywym alarmem. Tym samym uratował świat przed nuklearnym holokaustem. Dwie dekady później ten zapomniany bohater wyrusza w spektakularną podróż do Stanów Zjednoczonych, gdzie jego historyczny czyn zostaje ostatecznie rozpoznany, przypomniany i doceniony. Spotyka Amerykanów, którzy byli niegdyś jego wrogami. 22:10 WOJNY OPIUMOWE (THE OPIUM WAR) Film dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2021 Reżyseria: John La Raw Film dokumentalny o Birmie, gdzie w stanie Kachin tysiące młodych ludzi umierało z powodu uzależnienia od narkotyków. Mjanma czyli Birma jest obecnie drugim co do wielkości wytwórcą opium na świecie. Odpowiada za 25% światowej produkcji. Kiedy rząd nie robił wystarczająco dużo, aby rozprawić się z tym problemem, obywatele utworzyli organizację antynarkotykową o nazwie Pat Jasan. Kachinowie są jednym z ośmiu głównych plemion w Mjanmie, gdzie prawie 90% ludności to buddyści. Jednak większość Kachinów to chrześcijanie. W języku birmańskim, Kachin oznacza "tańczący ludzie". Ale już nie mają powodów do tańca. Kachinowie walczą o autonomię od 1961 roku. Wraz z wojną domową pojawił się także problem narkotykowy. Te używki są bardzo łatwo dostępne. Ponad dziesięć procent z miliona sześciuset tysięcy mieszkańców stanu Kachin to osoby uzależnione. Rząd jest odpowiedzialny za walkę z narkotykami, ale nie wystarczająco się stara. Aresztują dilerów tylko wtedy, gdy brakuje im pieniędzy w budżecie. Jeśli rząd nie rozprawi się z handlarzami narkotyków i nie pomoże hodowcom maku zarabiać w inny sposób, wojny opiumowe będą trwały bez końca. 23:15 POCZTÓWKI Z ZAKOPANEGO Reportaż, 12 min, Polska, 1960 Reżyseria: Jerzy Hoffman, Edward Skórzewski Reportaż z Zakopanego. 23:25 REPORTAŻ PROSTO Z PATELNI Film dokumentalny, 8 min, Polska, 1960 Reżyseria: Edward Skórzewski, Jerzy Hoffman Scenki rodzajowe z plaży na Gubałówce w Zakopanem. 23:35 JARMARK CUDÓW Reportaż, 8 min, Polska, 1966 Reżyseria: Jerzy Hoffman Film ukazuje atmosferę wiejskiego jarmarku. 23:55 JAK WYCHOWAĆ NASTOLETNIEGO MORDERCĘ (RAISING A SCHOOL SHOTER) Film dokumentalny, 56 min, Kanada, 2022 Reżyseria: Lasse Barkfors, Frida Barkfors Troje rodziców nastoletnich morderców opowiada o życiu po przerażającym i niezrozumiałym czynie, jakiego dopuściły się ich dzieci. Syn Jeffa odsiaduje dożywocie po tym, jak w wieku 15 lat otworzył ogień do swoich kolegów z klasy. Zastrzelił dwóch z nich i ranił trzynastu. Syn Clarence'a, Nicholas, również resztę życia spędzi w więzieniu po śmiertelnej strzelaninie, w której zabił nauczyciela i zranił innego. Sue jest matką Dylana Klebolda, jednego z dwóch nastolatków, którzy dokonali masowej strzelaniny w Columbine High School w 1999 roku, a następnie popełnili samobójstwo. Żal, poczucie winy i bezsilność mieszają się u nich z poczuciem porażki, smutku, miłości i odpowiedzialności za czyny bliskich. Jak przeprosić rodziców nastolatków zabitych przez własne dzieci? Czy i jak można krytykować i opłakiwać masakrę, jeśli jej sprawcą jest własne dziecko? I wreszcie co poszło nie tak z wychowaniem własnych dzieci i kiedy nastąpił moment krytycznego błędu? 01:05 AMERICAN SKI Film dokumentalny, 49 min, Polska, 2006 Scenariusz, reżyseria i zdjęcia: Maciej Jaszczak Bohaterami dokumentu są żołnierze, którzy swoje zawodowe życie poświęcili armii Stanów Zjednoczonych. Ale w żyłach każdego z nich płynie polska krew. Autor dokumentu prezentuje sylwetki trzech żołnierzy, próbuje odpowiedzieć na pytania: kim są naprawdę, co czują, co myślą i jaki mają stosunek do Polski. 50 - letni pułkownik Joseph Shusko przez swoich podwładnych jest uważany twardziela. Podczas wyczerpujących treningów nie dają mu rady nawet znacznie młodsi od niego. Szkoli przyszłych dowódców Marine Corps. Zawsze chętnie służy radą, pomaga w rozwiązywaniu problemów. Jak sam mówi jego życie zawodowe niczym się nie różni od prywatnego. Marine jest 24 godziny na dobę, przez 7 dni w tygodniu. To wielki honor dla niego nosić mundur i służyć krajowi. Był osobistym pilotem prezydentów: Ronalda Reagana i George'a Busha. Brał udział w misjach pokojowych w Bejrucie i Libanie. Joseph Shusko, choć nie mówi po polsku pamięta o swoich korzeniach. Jego rodzina pochodzi z okolic Komańczy. Drugi bohater dokumentu jest kapelanem w amerykańskiej marynarce wojennej. Sam opowiada o swojej typowej duszpasterskiej pracy, o ciężkiej służbie, o trudnych sytuacjach w wojsku i wielu sprawach, z którymi młodzi ludzie nie potrafią sobie poradzić. On jest po to, by pomagać potrzebującym, wspierać modlitwą, czasem finansowo. Studiował psychologię w Nowym Jorku. Trzeci z bohaterów był w strefie ognia w Iraku i Bośni, wielokrotnie ocierał się o śmierć. Dziś szkoli żołnierzy Gwardii Narodowej. Mówi, że jest już gotów do powrotu na wojnę. Jest dumny, że służy w amerykańskim wojsku. Ale z dumą też mówi o swoim pochodzeniu, o matce góralce, która bardzo martwi się o niego i jego braci. 01:55 SEANS Film dokumentalny, 58 min, Polska, 2003 Scenariusz i reżyseria: Maria Dłużewska Zdjęcia: Michał Bukojemski W lecie 1946 roku powstał we Włoszech film fabularny pt. "Wielka droga". Główne role zagrali: Irena R. Anders, występująca wówczas jako Renata Bogdańska, i Albin Ossowski. Film opowiadał historię trudnej, wojennej miłości pary młodych ludzi, których wydarzenia na przemian to rozdzielały, to znów łączyły. Przy produkcji tego obrazu korzystano z największych ówczesnych studiów filmowych - Cinecitta w Rzymie. Cel produkcji był jasny: łączący sceny studyjne i przekazy dokumentalne film miał utrwalić pamięć o tragicznych i bohaterskich losach Polaków, którzy przez łagry i Bliski Wschód dotarli do Włoch i walczyli u boku wojsk sprzymierzonych z hitlerowcami. "Wielka droga" nigdy nie doczekała się premiery w Polsce. Wymowa filmu była bowiem jasna: "wielka droga" Polaków nie skończyła się na Zachodzie, czeka ich jeszcze w przyszłości powrót do ojczyzny, ale aby do niej wrócić, przyjdzie im, być może, jeszcze walczyć. I oto po 57 latach od chwili powstania tego filmu jego dwoje głównych bohaterów spotyka się ponownie, aby w roku 2003 zobaczyć go jeszcze raz. W ten sposób dokument Marii Dłużewskiej zyskuje dodatkową przestrzeń czasową, a właściwie trzy dodatkowe przestrzenie: poza scenami ze współczesnego Londynu widzowie mają możliwość poznać wcześniejsze, prywatne losy Ireny Anders i Albina Ossowskiego. Oboje wspominają okoliczności powstawania "Wielkiej drogi", łącząc te wspomnienia z opowieściami o swych osobistych dziejach. Losy Albina Ossowskiego dopełniają polską historię pokolenia wojny: walka w podziemiu w Warszawie, pobyt w Oświęcimiu, wyzwolenie obozu przez Amerykanów, pielgrzymka do 2. Korpusu. Irena Anders wspomina swoją drogę z armią gen. Andersa, a także okoliczności powstania "Czerwonych maków na Monte Cassino". Teraz, po wielu latach, tamte wydarzenia należą już do przeszłości, ale wciąż potrafią wywołać na twarzach nostalgiczny uśmiech i łzy wzruszenia. 03:05 ABU HARAZ Film dokumentalny, 72 min, Polska, 2012 Scenariusz i reżyseria: Maciej J. Drygas Zdjęcia: Andrzej Musiał Abu Haraz to wioska położona nad Nilem w Sudanie północnym, skazana na zagładę po decyzji miejscowych władz o rozpoczęciu budowy tamy. Na początku dokumentu Macieja Drygasa jeden z jego bohaterów wspomina swój utracony raj, miejsce, którego już nie ma, rozmowy z kimś, kogo nie ma, rzeczy, które już nie istnieją. On sam czuje, że jest już martwy, choć wciąż żyje. Nikt z Abu Haraz nigdy nie pogodził się z faktem, że ich rodzinna wioska zniknęła z powierzchni ziemi bezpowrotnie. Bardzo dobrze przyjęty przez krytykę film Macieja Drygasa powstawał kilka lat. Autor chciał zachować pamięć o Abu Haraz, zatrzymać czas, uchwycić w kadrze miejsca i okruchy życia ludzi związanych z nimi. Nie komentując i nie oceniając sytuacji z wolna wprowadza widza w ten niezwykły świat, który już wkrótce przestanie istnieć. Oko kamery koncentruje się na ostatnich latach Abu Haraz, dyskretnie obserwuje tubylców wraz z ich codziennymi troskami i radościami. Zdjęcia znakomicie oddają klimat dzikiej afrykańskiej przyrody, na tle której toczą się zwyczajne losy wioski: narodziny nowego obywatela, nauka uczniów w miejscowej szkole, poznających znaczenie słowa bieda. Rytm życia w Abu Haraz wyznaczają pory roku i wylewy Nilu. Całe życie miejscowej ludności jest związane z ciężką pracą na roli od świtu, zmaganiami z surową przyrodą, z codziennymi problemami. Mieszkańcy wioski potrafią jednak też cieszyć się drobiazgami, dostrzegać radosne chwile w swej trudnej egzystencji. Ułożony świat Abu Haraz burzy nagle wiadomość o planowanej budowie gigantycznej tamy na Nilu. Ludzie dowiadują się, że wkrótce będą zmuszeni opuścić wioskę i przenieść się w zupełnie nieznane im miejsce. Jeszcze próbują się przeciwstawić władzy, nie zamierzają oddawać swej ziemi ani rzeki, która jest ich żywicielką. Walka jest jednak skazana na przegraną, nie ma odwołania od decyzji. Przygotowaniom do opuszczenia wioski towarzyszą płacz i rozpacz nad utraconym rajem. Budowa nowoczesnej tamy pociąga za sobą spustoszenie w psychice mieszkańców Abu Haraz, ból, rozpacz i cierpienie. Nagle tracą wszystko: dobytek, domy i ziemię należącą do nich od pokoleń. Muszą też rozwiązać problem przeniesienia prochów przodków, spoczywających na miejscowym cmentarzu. Budowa tamy na Nilu w Sudanie północnym spowodowała powstanie sztucznego jeziora o długości około 180 km. Wioska Abu Haraz znalazła się 35 m pod powierzchnią wody.