TVP Historia Wtorek, 28.02.2023 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 28 LUTEGO Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1943 - powstał tzw. Związek Patriotów Polskich; 1953 - odkrycie DNA; 1976 - zmarła Zofia Stryjeńska; 1976 - prof. Janusz Groszkowski złożył mandat poselski w proteście przeciw zmianom w konstytucji PRL; 07:05 POGRANICZE W OGNIU - ODC. 23/24 Serial historyczno - sensacyjny, 55 min, Polska 1991 Reżyseria: Andrzej Konic Scenariusz: Juliusz Janczur, Andrzej Konic Muzyka: Andrzej Trzaskowski Zdjęcia: Antoni Wójtowicz Aktorzy: Cezary Pazura, Olaf Lubaszenko, Jan Monczka, Tomasz Stockinger, Marta Klubowicz - Różycka, Janusz Bukowski, Miłogost Reczek, Jan Jankowski, Joanna Jankowska, Katarzyna Chrzanowska, Włodzimierz Adamski, Marek Lewandowski, Dariusz Jakubowski, Piotr Grabowski, Maciej Kozłowski, Stanisław Jaskułka, Włodzimierz Maciudziński, Maciej Orłoś, Beata Paluch, Ewa Sałacka, Alicja Jachiewicz, Danuta Kowalska, Hanna Wrycza - Polk, Magdalena Michalak, Małgorzata Wachecka, Maria Probosz, Agnieszka Robótka - Michalska i inni Rok 1938. Franz Relke otrzymuje wiadomość, że w polskiej prasie ukazały się sformułowania z tajnej instrukcji gauleitera Forstera dotyczące postępowania z Polakami w Gdańsku. Przeciek nastąpił w gdańskim oddziale NSDAP, którego szefem jest Willy Neumann. Z nim właśnie Franz ma współpracować, aby znaleźć agenta Polaków. Podejrzany jest Rutkowski, nierzucający się w oczy polski kolejarz mający rozległe kontakty wśród Niemców. Przez agenta NSDAP Geibla, pracującego dla Czarka, Rutkowski przekazuje Polakom informacje. Gestapowcy Neumanna zabijają kolejarza. Czarek otrzymuje wiadomość, że jego informator zginął na skutek zdrady Wernera, polskiego celnika będącego konfidentem gestapo. Postanawia "wrobić" Wernera we współpracę z Polakami i skierować na niego podejrzenia Neumanna. Polscy wywiadowcy podrzucają Wernerowi sfałszowane dokumenty. Neumann daje się nabrać na "zdradę" Wernera i razem ze swoimi ludźmi jedzie go aresztować. W mieszkaniu gestapowcy znajdują sfałszowane dokumenty, pieniądze oraz tajną instrukcję Forstera. Zaskoczony Werner wpada w pułapkę i w czasie ucieczki ginie. 08:30 HISTORIA POLSKI - KULTURA, GIEDROYĆ I INNI. Film dokumentalny, 54 min, Polska, 2022 Reżyseria: Tadeusz Śmiarowski Film o Jerzym Giedroyciu i fenomenie, jakim był i jeszcze ciągle jest założony przez niego Instytut Literacki. Jest naszym wspólnym, wielkim dziedzictwem, zasługującym na ciągłe przypominanie i nowe opracowania. Celem filmu jest jednak nie tylko przypominanie, ale też próba pokazania tego, co po Instytucie pozostało. 09:50 "SENSACJE XX WIEKU" - SZABLA POLSKA (BITWA POD KOMAROWEM) Dokument fabularyzowany, 43 min, Polska/Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: Robert Wichrowski Scenariusz: Bogusław Wołszański Aktorzy: Krzysztof Czeczot, Grzegorz Małecki, Marcin Czarnik, Piotr Grabowski, Tomasz Sobczak, Artur Dziurman Bitwa stoczona pod Komarowem 31 sierpnia 1920 roku zawsze pozostawała w cieniu bitwy warszawskiej, która przesądziła o biegu wojny polsko - bolszewickiej i polskim zwycięstwie. Pod Warszawą i w wyniku kontrofensywy znad Wieprza armie Tuchaczewskiego zostały pokonane i uciekały w stronę Prus Wschodnich, jednakże z południa nadchodziło nowe niebezpieczeństwo. Armia Konna Budionnego (z opóźnieniem) podjęła marsz na Zamość, aby po zdobyciu miasta, dotrzeć przez Krasnystaw pod Warszawę. Był to związek wystarczająco potężny (31 tysięcy szabel), aby zaznaczyć się w historii tamtej wojny. Jednakże w bitwie pod Komarowem, ostatniej bitwie kawalerii, wielka armia Budionnego została rozbita i przestała liczyć się jako zwarty związek. Rrealizowane w Zamościu i na polach pod Komarowem widowisko z udziałem 150 - 200 kawalerzystów ma odtworzyć tamten czas heroicznego starcia polskich żołnierzy i kunsztu naszych dowódców (gen. Stanisław Haller), którzy w jednodniowej bitwie przed murami Zamościa potrafili zatrzymać potężnego wroga i rozbić go, ostatecznie przesądzając o wielkim polskim zwycięstwie w wojnie 1920 roku. Ta bitwa kryje też tajemnicę, którą były działania naszego radiowywiadu, mającego istotny udział w wielkim zwycięstwie. 10:45 LENA NA BAŁKANACH - ODC. 9. KOSOWO Magazyn, reportaż, 23 min, Polska, 2021 Reżyseria: Konrad Zagórski, Konrad Zagórski Scenariusz: Konrad Zagórski Wykonawcy: Lena Urbańska (prowadząca) Agnieszka Barjasz Seria podróżnicza, niemająca wiele wspólnego z typowym przewodnikiem turystycznym. Republika Kosowa to najmłodsze państwo europejskie, które zostało powołane do życia w wyniku rozpadu Socjalistycznej Republiki Jugosławii. Niedawna integralna część składowa Serbii, funkcjonująca jako okręg autonomiczny, ogłosiła jednostronnie niepodległość 17 lutego 2008 r. Wydarzenie to uruchomiło międzynarodowy spór na temat dezintegracji współczesnych państw w wyniku separacji ich części składowych. W tym odcinku Lena wybierze się do tego małego kraju, aby poznać jego mieszkańców, ich kulturę, ale przede wszystkim niełatwą, często krwawą historię. 11:40 TELESKOP HUBBLE’A I CUDA WSZECHŚWIATA (HUBBLE, THE GREATEST SHOW IN THE UNIVERSE) Film dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2019 Reżyseria: David Briggs Realizacja marzeń o teleskopie kosmicznym zajęła 20 lat. Po 30 latach pojawia się niesamowita historia jednej z najbardziej złożonych maszyn, jakie kiedykolwiek stworzono. Teleskop Hubble'a dokonał ponad 1, 3 miliona obserwacji i umożliwił napisanie ponad 15 000 artykułów naukowych. Jego historia była dramatyczna. Tryumfalna premiera, która przerodziła się w katastrofę. Astronauci ryzykują życie, aby to naprawić. Ale ostatecznie jest to wynalazek, który otworzył wszechświat na niewyobrażalne sposoby. Ten rocznicowy film opowiada całą historię, przedstawia naukowców i astronomów, którzy korzystają z Hubble'a na co dzień, a także astronautów z każdej misji, która go obsługiwała i aktualizowała. 12:40 NORMANDIA. OSTATNI BOHATEROWIE DESANTU - ODC. 2/2 (THE LAST HEROES OF D - DAY) Film dokumentalny, 51 min, Wielka Brytania, 2013 Reżyseria: Tim Dunn Jedną z dat, która zmieniła bieg historii, jest 6 czerwca 1944 - D - Day. Stawką była wolność świata zachodniego. W dwuczęściowej serii Dan Snow bada, jak dwa lata skrupulatnego planowania, szpiegowania i analizy milionów trójwymiarowych zdjęć lotniczych rozpoznawczych wpłynęło na ten dzień. D - Day to również opowieść o heroizmie, poświęceniu i determinacji i to jest być może ostatnia szansa, by usłyszeć niezwykłe świadectwa z pierwszej ręki tych, którzy ryzykowali życie, by uratować świat od nazistowskiej tyranii. Bezprecedensowy dostęp do tysięcy tajnych zdjęć szpiegowskich. 15:10 OPOWIEŚCI O YELLOWSTONE - ODC. 3. JESIEŃ (YELLOWSTONE TALES FROM THE WILD) Film dokumentalny, 49 min, Wielka Brytania, 2009 Zdjęcia: Stephen De Vere Muzyka: Edmund Butt Yellowstone - cudowna wulkaniczna kraina, to blisko dziewięć tysięcy kilometrów kwadratowych naturalnego środowiska w samym sercu Ameryki Północnej. W czasie letnich upałów życie w niezwykłym parku toczyło się na pełnych obrotach. Przez kilka miesięcy Yellowstone rozkwitało. Teraz to miejsce się zmienia. Za kilka tygodni znów zapanuje tu zimowy krajobraz. Zwierzęta przygotowują się do nadejścia chyba największych zmian w ciągu całego roku. W całym parku samce wapiti zgłaszają gotowość do walki o dominację. To charakterystyczne odgłosy jesieni w Yellowstone. Jelenie wapiti muszą jednak przewędrować na niżej położone tereny, zanim śnieg zacznie padać na dobre. Niektóre zejdą w pobliskie doliny, inne wyruszą dalej, nawet poza granice Yellowstone. We wrześniu słońce wędruje coraz niżej na horyzoncie. Osiki, topole i klony zaczynają przygotowywać się do zimy. Drzewa rozkładają zielony barwnik z liści, by odzyskać wszystkie substancje odżywcze i odprowadzić je do pnia i korzeni. W efekcie tego procesu liście zmieniają kolor. Powstają charakterystyczne barwy jesieni. 15:55 Z WIESZAKA HISTORII - ODC. 9 PODRÓŻ MA SWOJE PRAWA Magazyn, 24 min, Polska, 2022 Reżyseria: Jarosław Migoń, Jarosław Migoń Scenariusz: Jarosław Migoń, Lucyna Rotter, Lucyna Rotter, Jarosław Migoń Zdjęcia: Kacper Solan, Bartłomiej Gąsienica Muzyka: Marcin Gałażyn Wykonawcy: Lucyna Rotter (prowadząca), Magdalena Zbylut - Wiśniewska Cykl o tematyce dokumentalno - historycznej, który w kostiumowej formule, odsłania ukryte znaczenia, symbole i dzieje ubioru. W odcinku prof. Lucyna Rotter zagłębia się w historię ubioru podróżnego. Jak i w co się ubierano, by odpowiednio zabezpieczyć się i przygotować na drogę za horyzont. W odpowiednich okolicznościach przyrody opowiada o hipice. Razem z Mateuszem Drausem - rozmawia o wymaganiach ubioru w sportach jeździeckich. 16:50 POGRANICZE W OGNIU - ODC. 24 (OST.) Serial historyczno-sensacyjny, 58 min, Polska, 1991 Reżyseria: Andrzej Konic Scenariusz: Juliusz Janczur, Andrzej Konic Zdjęcia: Antoni Wojtowicz Aktorzy: Olaf Lubaszenko, Cezary Pazura, Jan Pęczek, Lech Łotocki, Sławomir Matczak, Stanisław Jaskułka, Marian Glinka, Miłogost Reczek, Piotr Krukowski, Jarosław Tyrański, Andrzej Jakubas, Grażyna Jakubecka, Krystyna Chmielewska, Iwona Słoczyńska, Zbigniew Buczkowski Rok 1939. W imieniu wywiadów polskiego i niemieckiego Czarek i Relke uzgadniają wymianę agentów. Polacy chcą wydostać Ewę i "Georga". Na prośbę Relkego Czarek wiezie go do matki, z którą nie widział się przez dwadzieścia lat. Widok syna wzrusza ją, ale nie chce go spotkać nigdy więcej. Ewa ma zaawansowaną gruźlicę. Jerzy już na granicy zostaje przez Polaków aresztowany jako podejrzany o współpracę z Abwehrą. Rozkaz ten wydano bez wiedzy Kalety i Czarka, pewnych niewinności Jerzego. Zbuntowany Czarek ma zostać zawieszony, ale pułkownik Kaleta grozi zwierzchnictwu swoją dymisją. Meldunki polskich wywiadowców są jednoznaczne: wojna jest przesądzona. Czarek rozdaje współpracownikom fałszywe paszporty, żegna się z rodzicami. Ma przydział do armii "Poznań" generała Kutrzeby. Gdy Schleswig-Holstein atakuje Westerplatte, Relke z Voraczkiem piją w Gdańsku szampana. Szpital zawiadamia Czarka o śmierci Ewy. Na Warszawę nadciąga pierwszy nalot. 19:05 HISTORIA POLSKI - KAZIMIERZ PUŁASKI - BOHATER DWÓCH NARODÓW Film dokumentalny, 49 min, Polska, 2007 Reżyseria: Jolanta Kessler-Chojecka Scenariusz: Jolanta Kessler-Chojecka Zdjęcia: Jacek Knopp, Łukasz Starek, Marko Stojanovic, Richard Adams Muzyka: Christoph Voise Kazimierz Pułaski lepiej jest znany w Stanach Zjednoczonych aniżeli w Polsce. W dziesiątkach amerykańskich miast są ulice imienia Pułaskiego, ma on w Stanach kilkadziesiąt pomników, z których najważniejszy stoi w centrum Waszyngtonu. Nasz rodak znany jest Amerykanom jako twórca kawalerii. Ale Kazimierz Pułaski jest także polskim bohaterem, jednym z najważniejszych dowódców konfederacji barskiej. 20:00 FESTIWAL KULTURY NARODOWEJ "PAMIĘĆ I TOŻSAMOŚĆ" - STUDIO FESTIWALOWE - DZIEŃ VII Bez klasyfikacji, 30 min, Polska, 2023 Reżyseria: Cyprian Ziąbski Trzecia edycja Festiwalu Kultury Narodowej "Pamięć i tożsamość" odbędzie się w dniach 22 lutego - 1 marca 2022 roku. Na festiwal zgłoszono produkcje w kategoriach: Film i serial fabularny, Film i serial dokumentalny, Cykliczne programy o charakterze tożsamościowym, Teatr, Rekonstrukcja, Koncert i widowisko oraz Dla dzieci Polak mały. Przewidziane są dodatkowo 2 kategorie specjalne - Dziedzictwo bł. kardynała Stefana Wyszyńskiego oraz Ojczyzna w nutach Chopina. Na tegorocznej edycji nie zabraknie konkursu Pitching FKN - przestrzeni, w której zewnętrzni twórcy filmów dokumentalnych będą mogli zaprezentować swoje projekty w fazie developmentu. Zwycięzca konkursu będzie nagrodzony możliwością współpracy z TVP przy realizacji projektu. Będzie też Nagroda publiczności, którą zdobędzie pozycja festiwalowa o największej liczbie głosów oddanych podczas trwania plebiscytu. 21:45 VIRTUTI Dramat wojenny, 106 min, Polska 1989 Scenariusz i reżyseria: Jacek Butrymowicz Zdjęcia: Włodzimierz Precht Muzyka: Henryk Kuźniak Aktorzy: Kazimierz Wysota, Arkadiusz Bazak, Zbigniew Buczkowski, Maciej Góraj, Krzysztof Jędrysek, Gustaw Lutkiewicz, Krzysztof Stachowski, Józef Nalberczak, Stanisław Niwiński, Dorota Pomykała, Lech Łotocki, Piotr Komorowski i inni Akcja "Virtuti" toczy się w drugiej połowie września 1939 roku, niedaleko od Bugu. Opowiada o kilkunastu godzinach z życia młodego oficera rezerwy, dowódcy rozbitego oddziału, który na drodze do niemieckiej niewoli jest świadkiem ścierania się przeciwstawnych postaw i racji. Reżyser z upodobaniem stawia swoich bohaterów przed wyborami, które ich przerastają, burzą dotychczasową hierarchię wartości, uświadamiają tragizm żołnierzy Września, skazanych na chaotyczną walkę z przeważającymi siłami nieprzyjaciela. Pozostawieni samym sobie, rozproszeni stawiają sobie pytania, na które bezskutecznie szukają odpowiedzi. Wartością filmu są monochromatyczne, zamglone plenery, podkreślające daremność i beznadziejność walki z najeźdźcą. Zwraca też uwagę brak patosu i narodowo - patriotycznej frazeologii w ukazaniu tragedii Września 1939 roku. Dzięki temu bohaterowie "Virtuti" stają się bardziej ludzcy i bliżsi widzowi. 23:35 KOTWICZ. OSTATNI KOMENDANT Film dokumentalny, 47 min, Polska, 2019 Reżyseria: Grzegorz Kaźmierczak Scenariusz: Grzegorz Kaźmierczak Film dokumentalny "Kotwicz. Ostatni komendant" opowiada historię ppłk. Macieja Kalenkiewicza, legendarnej postaci polskiego podziemia niepodległościowego, oficera Wojska Polskiego i Polskich Sił Zbrojnych. Jego postać przybliżają córka Maria Danuta Wołągiewicz i historycy IPN dr Tomasz Łabuszewski i dr Kazimierz Krajewski. W 1939 r. Kotwicz był zastępcą majora Henryka Dobrzańskiego Hubala, później m.in. współtwórcą lotniczej łączności z krajem, koncepcji cichociemnych i polskich wojsk spadochronowych, planu powstania powszechnego, instruktorem i autorem lub współautorem instrukcji bojowych. Był też jednym z ponad trzystu elitarnych żołnierzy Armii Krajowej, zrzuconych do okupowanej Polski, a w 1944 r. ostatnim komendantem Nowogródzkiego Okręgu AK, obrońcą straconego posterunku na Kresach Wschodnich i autorem operacji wyzwolenia Wilna "Ostra Brama". Z wykształcenia Kalenkiewicz był saperem i inżynierem, absolwentem Oficerskiej Szkoły Inżynierii, którą ukończył w październiku 1927 r. Po przewrocie majowym przeniesiony służbowo na Wydział Inżynierii Lądowej Politechniki Warszawskiej w 1935 r. uzyskał dyplom inżyniera urządzeń i komunikacji miejskich. Do Wyższej Szkoły Wojennej został przyjęty w styczniu 1938 r. z pierwszą lokatą na 800 kandydatów, naukę przerwał wybuch wojny. Tytuł oficera dyplomowanego uzyskał pośmiertnie. Kotwicz poległ ze swoimi żołnierzami w sierpniu 1944 roku we wsi Surkonty w walce z NKWD. Tam też są pochowani na niewielkim cmentarzu wojskowym. 01:00 "SENSACJE XX WIEKU" - SZABLA POLSKA (BITWA POD KOMAROWEM) Dokument fabularyzowany, 43 min, Polska/Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: Robert Wichrowski Scenariusz: Bogusław Wołszański Aktorzy: Krzysztof Czeczot, Grzegorz Małecki, Marcin Czarnik, Piotr Grabowski, Tomasz Sobczak, Artur Dziurman Bitwa stoczona pod Komarowem 31 sierpnia 1920 roku zawsze pozostawała w cieniu bitwy warszawskiej, która przesądziła o biegu wojny polsko - bolszewickiej i polskim zwycięstwie. Pod Warszawą i w wyniku kontrofensywy znad Wieprza armie Tuchaczewskiego zostały pokonane i uciekały w stronę Prus Wschodnich, jednakże z południa nadchodziło nowe niebezpieczeństwo. Armia Konna Budionnego (z opóźnieniem) podjęła marsz na Zamość, aby po zdobyciu miasta, dotrzeć przez Krasnystaw pod Warszawę. Był to związek wystarczająco potężny (31 tysięcy szabel), aby zaznaczyć się w historii tamtej wojny. Jednakże w bitwie pod Komarowem, ostatniej bitwie kawalerii, wielka armia Budionnego została rozbita i przestała liczyć się jako zwarty związek. Rrealizowane w Zamościu i na polach pod Komarowem widowisko z udziałem 150 - 200 kawalerzystów ma odtworzyć tamten czas heroicznego starcia polskich żołnierzy i kunsztu naszych dowódców (gen. Stanisław Haller), którzy w jednodniowej bitwie przed murami Zamościa potrafili zatrzymać potężnego wroga i rozbić go, ostatecznie przesądzając o wielkim polskim zwycięstwie w wojnie 1920 roku. Ta bitwa kryje też tajemnicę, którą były działania naszego radiowywiadu, mającego istotny udział w wielkim zwycięstwie.