TVP Historia Czwartek, 02.03.2023 07:00 BYŁ TAKI DZIEŃ - 2 MARCA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1924 - ostatnia symfonia Sibeliusa; 1945 - zdezerterował batalion Ludowego Wojska Polskiego; 1958 - pierwsze przejście poprzez Antarktydę; 1973 - śmierć Aliny Szapocznikow; 07:10 WOJENNE DZIEWCZYNY S.I - ODC. 1 Serial wojenny, 43 min, Polska, 2016 Reżyseria: Michał Rogalski Scenariusz: Marek Kreutz Zdjęcia: Marian Prokop Muzyka: Bartosz Chajdecki Aktorzy: Vanessa Aleksander, Marta Mazurek, Aleksandra Pisula, Michał Czernecki, Danuta Stenka Opowieść o trudnych latach okupacji hitlerowskiej, przedstawiona z perspektywy trzech młodych kobiet. Nie są jeszcze matkami, nie są też żonami. To bardzo młode dziewczyny, którym u progu dorosłego życia losprzyniósł wojnę. I to jedną z najstraszliwszych. Przygotowywane przez pierwsze dwadzieścia lat do życia według standardów swego środowiska, nagle stanęły bezbronne wobec potężnych sił zła i ciemności. I podjęły z nimi walkę. odc. 1 Wybucha wojna. Irka, panienka z dobrego domu przeżywa koszmar nalotu na szpital, w którym pracuje. Wciąż czeka na narzeczonego Kamila, który tuż przed ślubem został powołany do wojska. Ewka zostaje wypuszczona z więzienia, w którym odsiadywała wyrok za kradzieże. Próbuje ułożyć sobie życie w okupowanej Warszawie, wciąż dopuszczając się drobnych kradzieży. Marysia, córka bogatego żydowskiego przedsiębiorcy z Łodzi ucieka z getta i przyjeżdża do Warszawy odebrać przechowane przez jej ojca pieniądze. Niestety, zaufany bankier okrada jej rodzinę. Marysia nie ma środków do życia w Warszawie, nie ma też dokumentów. Jako Żydówka w każdej chwili może zostać aresztowana. Postanawia wrócić do getta w Łodzi. Na dworcu zostaje okradziona z resztek pieniędzy. Złodziejką jest Ewka. Marysia zostaje zatrzymana przez niemieckiego żandarma. Ewka, widząc w jakie kłopoty ją wpędziła, pomaga jej ryzykując wiele. Następnie ukrywa ją w komórce należącej do matki. Ewka zwraca się o pomoc do Szczęsnych - rodziny Irki. Zna ich jeszcze z dzieciństwa, kiedyś jej matka pracowała w dworku. To pierwsze po latach spotkanie Irki i Ewki. Wszystko idzie dobrze, następnego dnia Marysia ma zamieszkać w nowym bezpiecznym miejscu. Ewka wraca do domu, gdzie odbywa się libacja z udziałem folksdojcza Domaraszka. Ten, wyrzucony przez Ewkę zagląda do komórki, gdzie znajduje Marysię. 08:15 HISTORIA POLSKI - ŻELAZNY CHŁOPIEC Film dokumentalny, 55 min, Polska, 2021 Reżyseria: Andrzej Ciecierski Scenariusz: Andrzej Ciecierski Zdjęcia: Andrzej Ciecierski Wykonawcy: Dariusz Szymaniak Podziemne organizacje niepodległościowe i jego formacje zbrojne były pierwszym przeciwnikiem po zakończeniu II wojny światowej, z którym komunistyczny aparat bezpieczeństwa podjął bezwzględną walkę. Dla nowej władzy oddziały partyzanckie, które nie złożyły broni po kapitulacji Niemców to najpoważniejsze zagrożenie, przeciwko którym kierowała ona ogromne siły wojskowe i milicyjne. Kim byli członkowie tych oddziałów, którzy swoje, często młode życie położyli na szali walki o prawdziwą niepodległość Polski? Jednym z nich był Zdzisław Badocha, urodził się 22 marca 1923 roku w Dąbrowie Górniczej. Ojciec jego służył w szeregach Korpusu Ochrony Pogranicza. Około 1938 roku rodzina Badochy przeniosła się do Święcian (woj. wileńskie), gdzie ojciec Zdzisława został przydzielony do służby. Tam też uczęszczał do gimnazjum i należał do ZHP. Ukończył tylko jedną klasę, gdyż dalszą edukację uniemożliwił mu wybuch II wojny światowej. W szkole był dobrym uczniem i świetnym sportowcem. W domu Badochów bardzo mocno pielęgnowane były tradycje patriotyczne. Po wybuchu wojny ojciec Zdzisława został internowany na terenie Litwy, a matka kilka razy aresztowana przez NKWD i nowe władze litewskie. W czerwcu 1942 roku Zdzisław Badocha wstąpił do Armii Krajowej. Na początku 1943 roku został żołnierzem 23. Ośrodka Dywersyjnego Ignalino - Nowe Święciany. Był zastępcą dowódcy 9. Patrolu, przyjmując pseudonim "Żelazny". Pracował na stacji kolejowej Nowe Święciany, a do jego głównych zadań, jako żołnierza AK, należało między innymi zdobywanie broni i amunicji, sabotaż samochodowy i kolejowy niemieckich transportów wojskowych. Podczas jednej z akcji sabotażowych został zdekonspirowany i wtedy podjął decyzją o wstąpieniu do partyzantki. Trafił do V Wileńskiej Brygady AK dowodzonej przez mjr Zygmunta Szendzielarza "Łupaszkę". Brygada ta nie wzięła udziału w operacji "Ostra Brama", a okrążona przez Sowietów na polecenie dowódcy uległa rozwiązaniu. Żołnierze musieli na własną rękę przebijać się przez okrążenie. Zdzisław Badocha z kilkoma innymi kolegami udał się na Białostocczyznę. Niestety okrążony przez NKWD został siłą wcielony do nowego Wojska Polskiego. Na początku 1944 roku zdezerterował podczas stacjonowania wojska w Dojlidach. Już w październiku powrócił do konspiracji w rejonie Bielska Podlaskiego. W kwietniu 1945 roku po odtworzeniu Wileńskiej Brygady AK Badocha został dowódcą plutonu. Za swoją postawę i męstwo awansowany na stopień kaprala, a latem 1945 osobiście przez mjr. "Łupaszkę" do stopnia podporucznika czasu wojny. 09:35 SENSACJE XX WIEKU - RAJD NA ST. NAZAIRE CZ 1 Kameralne i studyjne (widowisko), 23 min, Polska, 1994 Reżyseria: Arek Bieńkowski Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Muzyka: Dariusz Żebrowski Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Audycja cykliczna o charakterze sensacyjnym, popularyzująca wiedzę o historii XX wieku. Odcinek poświęcony brytyjskiemu atakowi na niemiecką bazę morską we francuskim porcie Saint - Nazaire podczas II wojny światowej. Akcja została przeprowadzona w nocy 28 marca 1942 roku połączonymi siłami Royal Navy i komandosów British Army. 10:05 SENSACJE XX WIEKU - RAJD NA ST. NAZAIRE CZ 2 Kameralne i studyjne (widowisko), 22 min, Polska, 1994 Reżyseria: Arek Bieńkowski Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Muzyka: Dariusz Żebrowski Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Audycja cykliczna o charakterze sensacyjnym, popularyzująca wiedzę o historii XX wieku. Odcinek poświęcony brytyjskiemu atakowi na niemiecką bazę morską we francuskim porcie Saint - Nazaire podczas II wojny światowej. Akcja została przeprowadzona w nocy 28 marca 1942 roku połączonymi siłami Royal Navy i komandosów British Army. 10:30 CENA WYZWOLENIA Film dokumentalny, 47 min, Polska, 2022 Reżyseria: Paweł Domański Zdjęcia: Marcin Majerski Rosyjski atak na Ukrainę pozwolił ocenić proces rozliczania się z grzechami komunizmu za wschodnią granicą, i jak się okazuje zamiast rachunku sumienia Kreml w tych grzechach coraz bardziej się rozsmakowuje, a najczarniejsze zbrodnie albo wypiera ze zbiorowej świadomości, albo próbuje wręcz udoskonalać, tworząc nową machinę terroru - Związek Sowiecki. Film "Cena wyzwolenia" nie będzie jednak o Ukrainie. To na wskroś polska opowieść o nożu wbitym w plecy, o kłamstwach, morderstwach i wywózkach, które rozpoczęły się 17 września 1939 roku. Naszą "Ceną wyzwolenia" jest 570 tysięcy osób zamordowanych przez Sowietów, utrata Kresów Wschodnich, 50 lat komuny, i pranie mózgu, które sprawia, że do dziś niektórzy pochylają głowy nad sowieckimi grobami "wyzwolicieli". "Cena wyzwolenia" to dowód, że komunizm wciąż czeka na swoją "Norymbergę". Autorzy filmu odwiedzają utracone na zawsze "Kresy Wschodnie", ale też areszty, w których byli przetrzymywani i mordowani ci, którzy sprzeciwiali się stalinowskiej władzy. Rosja do dziś nie przyznała się do ataku na Polskę we wrześniu 1939 roku. W oficjalnej historiografii był to jedynie "wyzwoleńczy pochód Armii Czerwonej". Ten "pochód" oznaczał śmierć polskich jeńców w Katyniu, wywózki setek tysięcy osób w najdalsze zakątki Związku Sowieckiego oraz terror. 12:20 CZTERDZIESTOLATEK - ODC. 9/21 - RODZINA, CZYLI OBCY W DOMU Serial komediowy, 48 min, Polska 1974 Reżyseria: Jerzy Gruza Scenariusz: Jerzy Gruza, Krzysztof Teodor Toeplitz Aktorzy: Andrzej Kopiczyński, Anna Seniuk, Władysław Hańcza, Janusz Gajos, Ewa Milde, Piotrek Kąkolewski, Grażynka Woźniak, Wojciech Pokora, Irena Kwiatkowska, Roman Kłosowski, Wacław Kowalski Do Karwowskich przyjeżdża rodzina Madzi: ojciec, brat i bratowa. W mieszkaniu naraz robi się bardzo ciasno, na dodatek gościom nic się nie podoba. Narzekają na chleb kupiony w sklepie, brakuje im też sejfu. Przywieźli bowiem całą walizkę pieniędzy przeznaczonych na zakup samochodu. Pobyt rodziny przedłuża się, życie Karwowskich ulega dezorganizacji. W dodatku Antek proponuje Stefanowi, by został kierownikiem jego farmy hodowlanej i daje mu znacznie lepsze warunki niż ma na budowie Dworca Centralnego. Szwagierka także lekce sobie waży stanowisko inżyniera, dogaduje, że już dawno powinien zostać przynajmniej wiceministrem. Nic dziwnego, że atmosfera u Karwowskich staje się napięta. Domownicy z niecierpliwością oczekują wyjazdu gości. 16:55 WOJENNE DZIEWCZYNY S.I - ODC. 2 Serial wojenny, 45 min, Polska, 2016 Reżyseria: Michał Rogalski Scenariusz: Marek Kreutz Zdjęcia: Marian Prokop Muzyka: Bartosz Chajdecki Aktorzy: Vanessa Aleksander, Marta Mazurek, Aleksandra Pisula, Michał Czernecki, Danuta Stenka odc. 2 Ewka i Marysia próbują się pozbyć ciała Domaraszka. Okazuje się jednak, że Domaraszek wcale nie został zabity. Jest ranny, odnaleziony przez przypadkowych ludzi, zostaje odwieziony do szpitala. Skutkiem jest aresztowanie matki Ewki. Dziewczyny starają się zdobyć pieniądze, by wykupić ją z Pawiaka. Tymczasem Niemcy aresztują Irkę. Teraz z Pawiaka trzeba wyciągnąć dwie osoby, więc pieniędzy wciąż jest za mało. Wściekły Witek oskarża Ewkę, że przez nią jego siostra znalazła się na Pawiaku. Irka jest przesłuchiwana. W więzieniu spotyka skatowaną dziewczynę, która przed śmiercią wyznaje jej, przez kogo wpadła i prosi, aby zawiadomić organizację. Człowiekiem, który może uwolnić obie kobiety jest gestapowiec Burhke. Dziewczyny nie mają uzgodnionej kwoty, mimo to idą na spotkanie licząc, że Burkhe zgodzi się na niewiele mniejsze pieniądze. Niestety, spotkanie kończy się tragicznie. Ewka przysięga zemstę. 18:25 W PRLU - MIT KOSMONAUTY Dysk./wywiad/debata, 27 min, Polska, 2022 Scenariusz: Grzegorz Sieczkowski Wykonawcy: Beata Michniewicz (prowadząca) W latach 60. świat podbijał kosmos. Trwała rywalizacja, kto będzie pierwszy. Sowieci wysłali w przestrzeń kosmiczną pierwszego człowieka, lotnika Jurija Gagarina. Później pierwszą kobietę Walentynę Tiereszkową. Amerykanie jako pierwsi zdobyli Księżyc, a pierwszym człowiekiem stawiającym tam krok był astronauta Neil Armstrong. Ta rywalizacja o kosmos musiała działać na wyobraźnię. Wydawało się, że postęp technologiczny ma nieograniczone możliwości, a człowiek niebawem będzie swobodnie poruszał się w czasie i przestrzeni. Szczególnie w latach 60. widziano przyszły świat, ten po roku 2000, jako supernowoczesną społeczność poruszającą się unoszącymi wszędzie pojazdami i korzystającą powszechnie z poczty pneumatycznej. Świat taki nie jest. Zamiast poczty pneumatycznej mamy internet, a kryzys paliwowy lat 70. i problemy z klimatem stopniowo studziły entuzjazm. Nie zmienia to faktu, że młodzież, szczególnie męska, wyrastała w duchu mitu zdobywcy, pioniera. W tym klimacie powstawały komputery i literatura science fiction, w ramach której, szczególnie w takich krajach jak Polska, można było, korzystając z zasłony dymnej, jaką dawała kosmiczna fikcja, pisać krytycznie o totalitaryzmach. 18:55 HISTORIA POLSKI - INKA. ZACHOWAŁAM SIĘ JAK TRZEBA Film dokumentalny, 28 min, Polska, 2015 Reżyseria: Arkadiusz Gołębiewski Scenariusz: Arkadiusz Gołębiewski Filmowa opowieść o legendarnej łączniczce z Oddziału V Wileńskiej Brygady AK, działającej na terenie Pomorza. Sanitariuszka Danuta Siedzikówna, sierota, wśród partyzantów była znana pod pseudonimem "Inka". Pochodziła z patriotycznej rodziny z Narewki koło Hajnówki. Ojciec Inki został wywieziony przez Sowietów do łagru, matka za współpracę z polskim podziemiem została aresztowana we wrześniu 1943 r. i zamordowana przez gestapo. Inka razem z siostrą Wiesławą wstąpiła do AK w 1943 roku. Po zakończeniu działań w 1945 roku pozostała w strukturach konspiracyjnych walcząc z sowieckim okupantem. Latem 1946 roku została wysłana po zaopatrzenie medyczne do Gdańska. Tam, w jednym z lokali kontaktowych V Brygady Wileńskiej, została aresztowana. Po krótkim, ale brutalnym śledztwie 17 - letnia Inka została skazana na karę śmierci. Wyrok wykonał sam dowódca plutonu egzekucyjnego. Według relacji przymusowego świadka egzekucji, ks. Mariana Prusaka, ostatnie słowa wypowiedziane przez Inkę to: "Niech żyje Polska! Niech żyje Łupaszko!" Wyjątkowa postawa nastoletniej dziewczyny oraz jej ostatni gryps "Powiedzcie mojej babci, że zachowałam się jak trzeba" stały się w wolnej Polsce ikoną dla młodego pokolenia. Jej imię noszą szkoły, drużyny harcerskie, odbywają się rajdy pod jej imieniem. Główną osią filmu są poszukiwania miejsca pochówku Danuty Siedzikówny. Na zdjęciach widać m.in. prace prowadzone na Cmentarzu Garnizonowym w Gdańsku, pracownię Medycyny Sądowej w Gdańsku oraz Uniwersytet Medyczny w Szczecinie, gdzie są robione badania DNA. Ponadto w filmie pojawiają się prowadzący badania: prof. Krzysztof Szwagrzyk, dr Łukasz Szelkowski, jak również środowisko osób zaangażowanych w przywracanie pamięci o Ince. Ważnym wątkiem filmu są wypowiedzi więźniarek okresu stalinizmu, Lidii Lwow - Eberle, koleżanki z oddziału Inki, która została skazana na dożywocie (odsiedziała osiem lat wyroku) oraz prof. Barbary Otwinowskiej, łączniczki powstania warszawskiego oraz działaczki niepodległościowej, skazanej na trzy lata więzienia. Ilustracją muzyczną do obrazów są utwory: "Moja mała dziewczynko z AK", autorstwa muzyka tworzącego pod pseudonimem Tadek oraz "Inka", projektu muzycznego Dariusza Malejonka. We wrześniu 2014 roku ekipa prof. Krzysztofa Szwagrzyka na Cmentarzu Garnizonowym w Gdańsku odnalazła prawdopodobne miejsce pochówku Inki, obecnie trwają badania DNA mające potwierdzić tożsamość ofiary. 20:00 INA BENITA - DWA ŻYCIA Film dokumentalny, 71 min, Polska, 2022 Reżyseria: Jacek Papis Ina Benita to jedna z najbardziej tajemniczych postaci polskiego kina lat trzydziestych XX wieku. To gwiazda, której szanse na wielką, międzynarodową karierę pogrzebała wojna. Jej losy przez lata owiane były tajemnicą. Przez cały okres powojenny funkcjonowała legenda, że zginęła w kanałach podczas powstania warszawskiego. I dopiero w 2019 roku młody dziennikarz Marek Teler odkrył, że tak naprawdę zmarła w latach osiemdziesiątych w Pensylwanii. Co robiła podczas wojny? Dlaczego okryta była złą sławą? Czemu nie powiedziała nigdy swojej amerykańskiej rodzinie, kim była przed wojenną? Tajemnicę tej niezwykłej aktorki próbuje rozwikłać film dokumentalny w reżyserii Jacka Papisa "Ina Benita - dwa życia". 23:10 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - ODC. 223 REMBERTÓW. OBÓZ SPECJALNY NUMER 10 Magazyn, 22 min, Polska, 2020 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Wraz z posuwaniem się Armii Czerwonej na Zachód, tuż za frontem na zajętych przez Sowietów Ziemiach wyrastała zaraz mordercza sieć terroru. Naczelnym celem nowej władzy stało się wytropić, pojmać lub zabić wszystkich skłonnych do oporu. Rembertów - dziś spokojne miejsce służące celom wojskowym - miał w tym zbrodniczym dziele miejsce szczególne. Naszym dzisiejszym zadaniem jest zlokalizowanie dawnego obozu przejściowego NKWD. 23:45 SENSACJE XX WIEKU - RAJD NA ST. NAZAIRE CZ 1 Kameralne i studyjne (widowisko), 23 min, Polska, 1994 Reżyseria: Arek Bieńkowski Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Muzyka: Dariusz Żebrowski Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Audycja cykliczna o charakterze sensacyjnym, popularyzująca wiedzę o historii XX wieku. Odcinek poświęcony brytyjskiemu atakowi na niemiecką bazę morską we francuskim porcie Saint - Nazaire podczas II wojny światowej. Akcja została przeprowadzona w nocy 28 marca 1942 roku połączonymi siłami Royal Navy i komandosów British Army. 00:05 SENSACJE XX WIEKU - RAJD NA ST. NAZAIRE CZ 2 Kameralne i studyjne (widowisko), 22 min, Polska, 1994 Reżyseria: Arek Bieńkowski Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Muzyka: Dariusz Żebrowski Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Audycja cykliczna o charakterze sensacyjnym, popularyzująca wiedzę o historii XX wieku. Odcinek poświęcony brytyjskiemu atakowi na niemiecką bazę morską we francuskim porcie Saint - Nazaire podczas II wojny światowej. Akcja została przeprowadzona w nocy 28 marca 1942 roku połączonymi siłami Royal Navy i komandosów British Army. 00:35 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - OSTATNI CIOS ODC. 2 Magazyn, 27 min, Polska, 1993 Scenariusz: Maciej Zakrocki, Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Zbigniew Maziarz Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Cykliczna audycja popularyzująca wiedzę na temat II wojny światowej. Druga część odcinka poświęconego zdobyciu Berlina w 1945 roku.