TVP Historia                         Czwartek, 02.03.2023


Zmiany z dnia 14.02.2023
w stosunku do raportu z dnia 01.02.2023

(zmodyfikowano opis: Omówienie)
10:30 CENA WYZWOLENIA

Film dokumentalny, 47 min, Polska, 2022
Reżyseria: Paweł Domański
Zdjęcia: Marcin Majerski

Rosyjski atak na Ukrainę pozwolił ocenić proces rozliczania się z grzechami komunizmu za wschodnią granicą, i jak się okazuje
zamiast rachunku sumienia, Kreml w tych grzechach coraz bardziej się rozsmakowuje, a najczarniejsze zbrodnie albo wypiera 
ze zbiorowej świadomości, albo próbuje wręcz udoskonalać, tworząc nową machinę terroru - Związek Sowiecki. 
Film "Cena wyzwolenia" nie będzie jednak o Ukrainie. To na wskroś polska opowieść o nożu wbitym w plecy, o kłamstwach, 
morderstwach i wywózkach, które rozpoczęły się 17 września 1939 roku. Naszą "Ceną wyzwolenia" jest 570 tysięcy osób 
zamordowanych przez Sowietów, utrata Kresów Wschodnich, 50 lat komuny, i pranie mózgu, które sprawia, że do dziś niektórzy 
pochylają głowy nad sowieckimi grobami "wyzwolicieli". "Cena wyzwolenia" to dowód, że komunizm wciąż czeka na swoją 
"Norymbergę". 
Autorzy filmu odwiedzają utracone na zawsze "Kresy Wschodnie", ale też areszty, w których byli przetrzymywani i mordowani 
ci, którzy sprzeciwiali się stalinowskiej władzy. Rosja do dziś nie przyznała się do ataku na Polskę we wrześniu 1939 roku. 
W oficjalnej historiografii był to jedynie "wyzwoleńczy pochód Armii Czerwonej". Ten "pochód" oznaczał śmierć polskich jeńców 
w Katyniu, wywózki setek tysięcy osób w najdalsze zakątki Związku Sowieckiego oraz terror. 


(dodano pozycję programową)
11:30 CZARNE CHMURY NAD AKTOREM

Film dokumentalny, 29 min, Polska, 2020
Reżyseria: Włodzimierz Gołaszewski
Scenariusz: Włodzimierz Gołaszewski
Zdjęcia: Tomasz Mielcarz
, 
Film dokumentalny, ukazujący postać Macieja Rayzachera, aktora, znanego m.in. z roli kapitana rajtarów w serialu "Czarne 
chmury". Od dyplomu w 1962 roku, w Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej w Łodzi, zagrał wiele ról w teatrze i w filmach. 
Zaangażowany w działalność opozycyjną w latach siedemdziesiątych. Kolportaż tajnych wydawnictw, współpraca z KOR - em, 
wielokrotnie aresztowany, represjonowany, zmuszony do przerwania kariery aktorskiej, w czasie stanu wojennego internowany. 
Uprawiał sztukę "drugiego obiegu" występując z programami poetyckimi m.in. w kościołach. 
W filmie oprócz Macieja Rayzachera, jego żony Jolanty i córki Agnieszki występują: Zofia Romaszewska, s. Małgorzata 
Chmielewska, Mirosław Chojecki, Kazimierz Kaczor, Marian Opania, Wojciech Pszoniak oraz Sylwia Wirska. 
Produkcja: Fundacja Proscenium. Film sfinansowany przez Urząd do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych. 


(dodano pozycję programową)
13:00 FABRYKA

Film dokumentalny, 16 min, Polska, 1970
Reżyseria: Krzysztof Kieślowski
Scenariusz: Krzysztof Kieślowski
Zdjęcia: Stanisław Niedbalski, Jacek Tworek

Relacja z narad w ursuskiej fabryce traktorów skontrastowana z obrazem panujących tu 
warunków pracy przynosi przygnębiającą wizję funkcjonowania przedsiębiorstwa w realiach
 gospodarki socjalistycznej


(dodano pozycję programową)
13:25 PLANETY - MARS. ODC. 2/5
(THE PLANETS)

Film dokumentalny, 48 min, Wielka Brytania, 2019
Reżyseria: Stephen Cooter

W drugim odcinku Mars. Mars, nasz sąsiad, to jałowy, pustynny świat. Jego powierzchnię pokrywają rdzawe skały i piach. 
Lecz tuż pod powierzchnią znajdują się ślady minionego życia planety. Cztery miliardy lat temu to był całkiem inny świat. 
Atmosfera była wystarczająco gęsta, że mogły istnieć morza i rzeki. A są to warunki konieczne do powstania życia. Lecz 
dzisiaj tamtego świata już nie ma. Rzeki wyschły. Oceany wyparowały. Tymczasem Ziemia, widoczna w zimną marsjańską 
noc, tętni życiem. Lecz gdy te planety powstały, były identyczne. Ponad cztery i pół miliarda lat temu chmura pyłu i gazów 
zapada się i tworzy zalążek Słońca. Krążące w przestrzeni resztki pyłu grawitacja zbija w większe formacje. Powstaje osiem 
nowych światów. Wśród nich nasz sąsiad Mars i nasza planeta Ziemia. Oba bogate w takie substancje jak węgiel, żelazo 
i co najważniejsze wodę. Lecz mimo podobieństw w trakcie powstawania, losy tych planet będą odmienne. 


(dodano pozycję programową)
14:25 SKRYBOWIE STAROŻYTNEGO EGIPTU
(SCRIBES OF ANCIENT EGYPT)

Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2013
Reżyseria: Arturo Mio

Grafika starożytnego Egiptu jest nam znana, bo niezwykle często była w użyciu. Znaki graficzne odnajdujemy na sarkofagach, 
zwojach papirusu, ścianach grobowców i innych budynkach. Są świadectwem trwałego upodobania do sztuki konturu i pozwalają 
nam zrozumieć tę starożytną cywilizację jak żadną inną. Postać, o której wiemy mniej, to sam artysta, pisarz. To on był autorem
tych wyobrażeń; tym, który jednym pociągnięciem pędzla, zrodził całą sztukę Egiptu. Ściśle respektował zasady i precyzyjne 
kody, a jego umiejętności pożądane były u przedstawicieli tej profesji w niezmienionej formie przez ponad trzy tysiące lat. 
Szkicował ludzi, znaki, rośliny, zwierzęta i figury geometryczne jako pisarz, naukowiec, socjolog lub artysta tamtych czasów. 
Z filmu widzowie dowiedzą się, kim naprawdę byli skrybowie i jaka była ich pozycja w społeczeństwie faraonów. Od Sakkary 
po Dolinę Królów i bogate zbiory muzeów europejskich zbadane zostaną najpiękniejsze dzieła, a także tajemnice ich stworzenia. 


(dodano pozycję programową)
15:20 NIEZNANY FOTOGRAF I WOJNY ŚWIATOWEJ
(THE MAN WHO SHOT THE GREAT WAR)

Film dokumentalny, 59 min, Wielka Brytania, 2020

Dokument przybliża niezwykłą historię brytyjskiego żołnierza, który na zachodni front zabrał aparat fotograficzny. Żołnierzom, 
walczącym w pierwszej wojnie światowej, nie wolno było robić zdjęć. Tymczasem kapral George Hackney (1888 - 1977) 
z Belfastu robił zdjęcia od chwili, gdy w październiku 1915 roku wsiadł na pokład okrętu wiozącego go na front. Korzystając 
z nieuwagi lub nieobecności oficerów, dokumentował życie w okopach i na kwaterach, krajobrazy, francuskie i belgijskie wioski 
oraz miasteczka. Wyszedł cało z bitwy nad Sommą, gdzie straciło życie milion żołnierzy. Miał zasadę: nie fotografował zabitych 
kolegów i wrogów. Był dobrym obserwatorem, jak na amatora świetnie komponował kadry. Pamiętnik zniszczył, lecz albumy 
ze zdjęciami po jegośmierci trafiły do muzeum i stały się sensacją. Współczesny fotograf na kilku z nich rozpoznał swojego 
przodka, sierżanta, który nie wrócił z wojny. Wędrując śladem Hackneya, powtarza ujęcia sprzed stu lat. Historycy próbują 
ustalić tożsamość innych żołnierzy z albumu, zrekonstruować biografię fotografa i jego moralne dylematy. 


(dodano pozycję programową)
16:25 PIÓRO I REWOLWER

Film dokumentalny, 25 min, Polska, 2022
Reżyseria: Tomasz Kamiński
Scenariusz: Tomasz Kamiński
Zdjęcia: Jeremi Grzywa
Wykonawcy: Krzysztof Gadacz

Film dokumentalny opowiadający o dwóch gazetach o profilu konserwatywnym: "Buncie Młodych" i "Polityce", wydawanych 
w latach 30. w Warszawie przez Jerzego Giedroycia. Późniejszy twórca paryskiej "Kultury" zaprosił do współpracy dziennikarzy 
i publicystów, odgrywających wówczas, a także po II wojnie światowej, znaczącą rolę w życiu politycznym i kulturalnym Polski, 
zarówno w kraju, jak i na emigracji. Wśród nich byli m.in. Ksawery Pruszyński, Stefan Kisielewski, Wacław Zbyszewski, a także
Adolf i Aleksander Bocheńscy. 
To również opowieść o tzw. ideologii mocarstwowej, wokół której powstał w 1926 r. wpływowy, konserwatywny i ogólnopolski 
ruch, gromadzący młodzież akademicką. Jego celem było wspieranie działań, zmierzających do stworzenia państwa imperialnego: 
silnego i niezależnego, mogącego być przeciwwagą dla dwóch wrogich sąsiadów Niemiec i Rosji. Jerzy Giedroyć był jednym 
z ideologów tego ruchu, a jego gazety "Bunt młodych" i "Polityka", służyły do wzbudzania fermentu intelektualnego i wywierania
nacisku na elity polityczne. 
Historycy i politolodzy występujący w filmie (prof. Kazimierz Ujazdowski, prof. Rafał Habielski, dr Maciej Zakrzewski) opowiadają 
o koncepcjach zawartych w obu pismach; dla Giedroycia i jego współpracowników (m.in. Adolfa Bocheńskiego i Ksawerego 
Pruszyńskiego) najważniejsze było zachowanie przez Polskę niepodległości, a umożliwić miała to budowa silnego państwa, 
prowadzącego zręczną politykę międzynarodową, szczególnie w odniesieniu do dwóch wrogich mocarstw Niemiec i Rosji. 
W filmie występuje również Anna Bernhardt, prezes Stowarzyszenia Instytut Literacki Kultura, które kontynuuje działalność 
Instytutu Literackiego w Maisons - Laffitte pod Paryżem. 


(dodano pozycję programową)
18:00 POCZET WIELKICH HETMANÓW - ODC. 1 JAN KAROL CHODKIEWICZ

Dysk./wywiad/debata, 19 min, Polska, 2022
Scenariusz: Sylwester Szefer
Zdjęcia: Wojciech Kursa
Muzyka: Marcin Gałażyn
Wykonawcy: Wiktor Szymborski (prowadzący)
Aktorzy: Aleksander Jarmuła

Hetman wielki litewski Jan Karol Chodkiewicz (1560 - 1621) stał się sławny jako pogromca Szwedów pod Kircholmem 
w 1605 roku. Jego czterotysięczne wojsko pobiło wtedy trzykrotnie większą armię szwedzką. Sławę przyniosła mu również
obrona Rzeczypospolitej przed Turkami. W 1621 roku pod Chocimiem zmusił do odwrotu stutysięczną armię osmańską. 
W programie wystąpili: Aleksander Jarmuła (jako Chodkiewicz), dr hab. Wiktor Szymborski (prowadzący) oraz eksperci: 
dr Marcin Gadocha, Justyna Gałuszka, Rafał Ochęduszko, Krzysztof Czyżewski.


(dodano pozycję programową)
21:15 NARODZINY NAZIZMU S.I - POLITYKA
(RISE OF THE NAZIS)

Film dokumentalny, 52 min, Wielka Brytania, 2019
Reżyseria: Julian Jones

Seria odpowiada na zasadnicze pytanie: jak doszło do tego, że rządy w Niemczech przejęli faszyści. Te filmy to spojrzenie 
od wewnątrz na drogę Hitlera do władzy. Historia zostaje opowiedziana z punktu widzenia osób z jego najbliższego otoczenia, 
tych, którzy utorowali mu drogę do władzy, i tych, którzy próbowali go powstrzymać. Od politycznych intryg, które zamieniły 
niemiecki parlament w prawdziwy "House of Cards", po demontaż demokracji, który uczynił z Hitlera wszechmocnego Fuhrera. 
W cyklu dokonana zostanie analiza, czy taki rozwój zdarzeń był nieunikniony, jakie pojawiły się znaki ostrzegawcze, jakie 
podjęto decyzje, jakich szans nie wykorzystano i jakie błędne oceny sformułowano, które mogły powstrzymać Hitlera i zmienić 
bieg historii. 
Episode 1: Politics
Episode 2: The First Six Months in Power
Episode 3: Night of the Long Knives