TVP Historia Piątek, 03.03.2023 07:00 BYŁ TAKI DZIEŃ - 3 MARCA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1918 - Traktat Brzeski; 1931 - "Gwiaździsty sztandar" uznany za hymn USA; 1875 - prawykonanie "Carmen" w Paryżu; 1983 - zmarł pisarz brytyjski Artur Koestler; 07:10 WOJENNE DZIEWCZYNY S.I - ODC. 2 Serial wojenny, 45 min, Polska, 2016 Reżyseria: Michał Rogalski Scenariusz: Marek Kreutz Zdjęcia: Marian Prokop Muzyka: Bartosz Chajdecki Aktorzy: Vanessa Aleksander, Marta Mazurek, Aleksandra Pisula, Michał Czernecki, Danuta Stenka odc. 2 Ewka i Marysia próbują się pozbyć ciała Domaraszka. Okazuje się jednak, że Domaraszek wcale nie został zabity. Jest ranny, odnaleziony przez przypadkowych ludzi, zostaje odwieziony do szpitala. Skutkiem jest aresztowanie matki Ewki. Dziewczyny starają się zdobyć pieniądze, by wykupić ją z Pawiaka. Tymczasem Niemcy aresztują Irkę. Teraz z Pawiaka trzeba wyciągnąć dwie osoby, więc pieniędzy wciąż jest za mało. Wściekły Witek oskarża Ewkę, że przez nią jego siostra znalazła się na Pawiaku. Irka jest przesłuchiwana. W więzieniu spotyka skatowaną dziewczynę, która przed śmiercią wyznaje jej, przez kogo wpadła i prosi, aby zawiadomić organizację. Człowiekiem, który może uwolnić obie kobiety jest gestapowiec Burhke. Dziewczyny nie mają uzgodnionej kwoty, mimo to idą na spotkanie licząc, że Burkhe zgodzi się na niewiele mniejsze pieniądze. Niestety, spotkanie kończy się tragicznie. Ewka przysięga zemstę. 08:20 HISTORIA POLSKI - INKA. ZACHOWAŁAM SIĘ JAK TRZEBA Film dokumentalny, 28 min, Polska, 2015 Reżyseria: Arkadiusz Gołębiewski Scenariusz: Arkadiusz Gołębiewski Filmowa opowieść o legendarnej łączniczce z Oddziału V Wileńskiej Brygady AK, działającej na terenie Pomorza. Sanitariuszka Danuta Siedzikówna, sierota, wśród partyzantów była znana pod pseudonimem "Inka". Pochodziła z patriotycznej rodziny z Narewki koło Hajnówki. Ojciec Inki został wywieziony przez Sowietów do łagru, matka za współpracę z polskim podziemiem została aresztowana we wrześniu 1943 r. i zamordowana przez gestapo. Inka razem z siostrą Wiesławą wstąpiła do AK w 1943 roku. Po zakończeniu działań w 1945 roku pozostała w strukturach konspiracyjnych walcząc z sowieckim okupantem. Latem 1946 roku została wysłana po zaopatrzenie medyczne do Gdańska. Tam, w jednym z lokali kontaktowych V Brygady Wileńskiej, została aresztowana. Po krótkim, ale brutalnym śledztwie 17 - letnia Inka została skazana na karę śmierci. Wyrok wykonał sam dowódca plutonu egzekucyjnego. Według relacji przymusowego świadka egzekucji, ks. Mariana Prusaka, ostatnie słowa wypowiedziane przez Inkę to: "Niech żyje Polska! Niech żyje Łupaszko!" Wyjątkowa postawa nastoletniej dziewczyny oraz jej ostatni gryps "Powiedzcie mojej babci, że zachowałam się jak trzeba" stały się w wolnej Polsce ikoną dla młodego pokolenia. Jej imię noszą szkoły, drużyny harcerskie, odbywają się rajdy pod jej imieniem. Główną osią filmu są poszukiwania miejsca pochówku Danuty Siedzikówny. Na zdjęciach widać m.in. prace prowadzone na Cmentarzu Garnizonowym w Gdańsku, pracownię Medycyny Sądowej w Gdańsku oraz Uniwersytet Medyczny w Szczecinie, gdzie są robione badania DNA. Ponadto w filmie pojawiają się prowadzący badania: prof. Krzysztof Szwagrzyk, dr Łukasz Szelkowski, jak również środowisko osób zaangażowanych w przywracanie pamięci o Ince. Ważnym wątkiem filmu są wypowiedzi więźniarek okresu stalinizmu, Lidii Lwow - Eberle, koleżanki z oddziału Inki, która została skazana na dożywocie (odsiedziała osiem lat wyroku) oraz prof. Barbary Otwinowskiej, łączniczki powstania warszawskiego oraz działaczki niepodległościowej, skazanej na trzy lata więzienia. Ilustracją muzyczną do obrazów są utwory: "Moja mała dziewczynko z AK", autorstwa muzyka tworzącego pod pseudonimem Tadek oraz "Inka", projektu muzycznego Dariusza Malejonka. We wrześniu 2014 roku ekipa prof. Krzysztofa Szwagrzyka na Cmentarzu Garnizonowym w Gdańsku odnalazła prawdopodobne miejsce pochówku Inki, obecnie trwają badania DNA mające potwierdzić tożsamość ofiary. 09:30 SENSACJE XX WIEKU - TAJEMNICA BOMBY A CZ. 1 Kameralne i studyjne (widowisko), 23 min, Polska, 1996 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Audycja cykliczna o charakterze sensacyjnym, popularyzująca wiedzę o historii XX wieku. Część pierwsza "Największej tajemnicy XX wieku" poświęcona historii radzieckiej broni atomowej. Najnowsze dokumenty i pamiętniki opublikowane w Rosji pokazują w nowym świetle przebieg radzieckich prac nad skonstruowaniem bomby jądrowej. Z dokumentów wynika, że wywiad radziecki był informowany o przebiegu prac amerykańskich konstruktorów bomby. Odcinek opowiada o tym, w jaki sposób współpraca została nawiązana i jaki miała wpływ na radzieckie badania. 09:55 SENSACJE XX WIEKU - TAJEMNICA BOMBY A CZ. 2 Kameralne i studyjne (widowisko), 22 min, Polska, 1996 Reżyseria: Arek Bieńkowski Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Muzyka: Dariusz Żebrowski Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Audycja cykliczna o charakterze sensacyjnym, popularyzująca wiedzę o historii XX wieku. Część pierwsza "Największej tajemnicy XX wieku" poświęcona historii radzieckiej broni atomowej. Najnowsze dokumenty i pamiętniki opublikowane w Rosji pokazują w nowym świetle przebieg radzieckich prac nad skonstruowaniem bomby jądrowej. Z dokumentów wynika, że wywiad radziecki był informowany o przebiegu prac amerykańskich konstruktorów bomby. Odcinek opowiada o tym, w jaki sposób współpraca została nawiązana i jaki miała wpływ na radzieckie badania. 10:25 INA BENITA - DWA ŻYCIA Film dokumentalny, 71 min, Polska, 2022 Reżyseria: Jacek Papis Ina Benita to jedna z najbardziej tajemniczych postaci polskiego kina lat trzydziestych XX wieku. To gwiazda, której szanse na wielką, międzynarodową karierę pogrzebała wojna. Jej losy przez lata owiane były tajemnicą. Przez cały okres powojenny funkcjonowała legenda, że zginęła w kanałach podczas powstania warszawskiego. I dopiero w 2019 roku młody dziennikarz Marek Teler odkrył, że tak naprawdę zmarła w latach osiemdziesiątych w Pensylwanii. Co robiła podczas wojny? Dlaczego okryta była złą sławą? Czemu nie powiedziała nigdy swojej amerykańskiej rodzinie, kim była przed wojenną? Tajemnicę tej niezwykłej aktorki próbuje rozwikłać film dokumentalny w reżyserii Jacka Papisa "Ina Benita - dwa życia". 12:30 CZTERDZIESTOLATEK - ODC. 10/21 - POCZTÓWKA ZE SPITZBERGENU, CZYLI OCZAROWANIE Serial komediowy, 55 min, Polska 1974 Reżyseria: Jerzy Gruza Scenariusz: Jerzy Gruza, Krzysztof Teodor Toeplitz Aktorzy: Andrzej Kopiczyński, Anna Seniuk, Jan Nowicki, Wojciech Pokora, Irena Kwiatkowska, Elżbieta Wieczorkowska, Krzysztof Majchrzak, Wiktor Zborowski, Zofia Czerwińska, Antonina Girycz, Roman Kłosowski, Wacław Kowalski i inni Inżynier Gajny wysyła panie Karwowską i Puciatą na sympozjum hydrologiczne do Jabłonny. Na miejscu okazuje się - ku oburzeniu Gajnego - że kwitnie tam raczej życie towarzyskie niż naukowe. Magda poznaje wybitnego hydrologa, profesora Koziełło, przedstawiciela Polski przy ONZ. Światowej klasy uczony jest przy tym czarującym młodym człowiekiem, toteż przejściowo wywiera istotny wpływ na sposób widzenia świata pani inżynierowej, zwłaszcza że darzy ją szczególnym zainteresowaniem. Odkrywa przed nią zupełnie nowe możliwości organizacji pracy, czasu wolnego, poszerzania zainteresowań. Po powrocie do domu Magda ma do Stefana pretensje o wszystko. Pouczony przez kobietę pracującą inżynier Karwowski zaczyna stosować metody Koziełły. 15:40 CENA WYZWOLENIA Film dokumentalny, 47 min, Polska, 2022 Reżyseria: Paweł Domański Zdjęcia: Marcin Majerski Rosyjski atak na Ukrainę pozwolił ocenić proces rozliczania się z grzechami komunizmu za wschodnią granicą, i jak się okazuje zamiast rachunku sumienia Kreml w tych grzechach coraz bardziej się rozsmakowuje, a najczarniejsze zbrodnie albo wypiera ze zbiorowej świadomości, albo próbuje wręcz udoskonalać, tworząc nową machinę terroru - Związek Sowiecki. Film "Cena wyzwolenia" nie będzie jednak o Ukrainie. To na wskroś polska opowieść o nożu wbitym w plecy, o kłamstwach, morderstwach i wywózkach, które rozpoczęły się 17 września 1939 roku. Naszą "Ceną wyzwolenia" jest 570 tysięcy osób zamordowanych przez Sowietów, utrata Kresów Wschodnich, 50 lat komuny, i pranie mózgu, które sprawia, że do dziś niektórzy pochylają głowy nad sowieckimi grobami "wyzwolicieli". "Cena wyzwolenia" to dowód, że komunizm wciąż czeka na swoją "Norymbergę". Autorzy filmu odwiedzają utracone na zawsze "Kresy Wschodnie", ale też areszty, w których byli przetrzymywani i mordowani ci, którzy sprzeciwiali się stalinowskiej władzy. Rosja do dziś nie przyznała się do ataku na Polskę we wrześniu 1939 roku. W oficjalnej historiografii był to jedynie "wyzwoleńczy pochód Armii Czerwonej". Ten "pochód" oznaczał śmierć polskich jeńców w Katyniu, wywózki setek tysięcy osób w najdalsze zakątki Związku Sowieckiego oraz terror. 16:30 WOJOWNICY CZASU - PŁONĄCA GALICJA, CZYLI LUBACZÓW 1918 Film dokumentalny, 24 min, Polska, 2022 Reżyseria: Grzegorz Gajewski Scenariusz: Grzegorz Gajewski Zdjęcia: Krzysztof Krzyżanowski, Grzegorz Gajewski Muzyka: Krzysztof Ridan Kiedy w listopadzie 1918 roku zamilkły działa na frontach wielkiej wojny, nowy układ sił w powojennej wyniszczonej Europie dał Polakom szansę, by ich państwo mogło odrodzić się po 123 latach niebytu. Odzyskana wówczas Niepodległość nie została Polakom podana na tacy. Trzeba było jeszcze walczyć o kształt polskich granic wszędzie - także na wschodzie, bowiem, jak wierzono, Polska nie mogła istnieć bez Kresów. W programie "Wojownicy czasu" Grzegorz Gajewski podróżuje przez wieki i epoki, pokazując realia ówczesnego życia dzięki pieczołowicie je odtwarzającym grupom rekonstrukcji historycznej. Dawne historie i współcześni pasjonaci to właśnie wojownicy czasu. 17:05 WOJENNE DZIEWCZYNY S.I - ODC. 3 Serial wojenny, 45 min, Polska, 2016 Reżyseria: Michał Rogalski Scenariusz: Marek Kreutz Zdjęcia: Marian Prokop Muzyka: Bartosz Chajdecki Aktorzy: Vanessa Aleksander, Marta Mazurek, Aleksandra Pisula, Michał Czernecki, Danuta Stenka odc. 3 Ewka i Marysia mieszkają w dworku Szczęsnych, rodziny Irki. Pomagają jej matce prowadzić pralnię i nie rezygnują z zemsty na mordercach matki Ewki. Ewka spotyka Ażura, dawnego kochanka. Zaprzyjaźniony z hiszpańskimi dyplomatami planuje wyjazd do Hiszpanii, a potem dalej do Ameryki. Proponuje wspólną podróż Ewce, ma nawet wszystkie dokumenty, jednak ona się nie zgadza. Ostatnie przeżycia całkowicie ją zmieniły. Nienawidzi Niemców, chce tylko zemsty. Pierwszym na liście jest folksdojcz Domaraszek, który zadenuncjował Ewkę Niemcom. Dziewczyny idą do szpitala, w którym leczy się po niedawnym postrzale i tam go w końcu dopadają. Ponieważ Witold jest członkiem podziemnej organizacji, dziewczynom udaje się namówić go, aby i one zostały przyjęte w jej szeregi. Składają przysięgę, teraz już nie mogą działać samowolnie. Podlegają rozkazom i dyscyplinie wojskowej. Okazuje się, że nie jest to takie proste. Od razu otrzymują reprymendę za samowolne akcje, w tym naukę strzelania. Mają rozkaz zdeponowania zdobycznej broni. Bez niej nie uda im się zabić mordercy matki Ewki, Burhkego. Sprzeczki Ewki z Witoldem uświadamiają Marysi i Irce, że to tylko pozory. Są pewne, że ich koleżanka zakochała się w Witku. Ważniejsze jest jednak zdobycie dodatkowej broni. Plan dziewczyn jest prosty, ale muszą to zrobić w tajemnicy przed dowódcą. Irka udaje młodą prostytutkę i z koleżankami idzie do podrzędnego baru, gdzie przychodzą niemieccy żołdacy. Ewka, Irka i Marysia rozdzielają sobie role. Zamierzają zwabić jakiegoś pijanego Niemca i odebrać mu broń. Ale plan się zmienia, gdy zamiast Irką, niemiecki oficer zaczyna interesować się Marysią. Franz jest muzykiem, nienawidzi wojny i wojska. Kiedy Marysia celuje do niego z pistoletu i domaga się broni, on prosi ją, aby go odwiedziła. Chce zagrać z innym muzykiem. W zamian obiecuje broń, którą ma w domu. Nikt nie może uwierzyć w taki rozwój sytuacji, przede wszystkim Ewka, która uważa wszystkich Niemców za morderców. Po konsultacji z Witoldem i sprawdzeniu Franza przez ludzi z organizacji, Marysia decyduje się na wizytę. Wspólny koncert przerywają strzały za oknem. Marysia dostrzega we Franzu nieszczęśliwego, wrażliwego człowiek, który tak samo cierpi z powodu wojny i zabijania. 19:35 HISTORIA POLSKI - MILCZĄCE POKOLENIE Film dokumentalny, 46 min, Polska, 2019 Reżyseria: Paweł Domański Scenariusz: Paweł Domański Zdjęcia: Marcin Majerski Film dokumentalny o powojennych losach żołnierzy Armii Krajowej i podziemia niepodległościowego. Udajemy się w podróż wraz z wnukiem Danuty Szyksznian - Ossowskiej, łączniczki Okręgu Wileńskiego AK do miejsc, w których była więziona i torturowana. O swoich przeżyciach nie mogła opowiadać aż do upadku komunizmu. Film o przywracaniu pamięci o Żołnierzach Niezłomnych. 21:50 DYNASTIA TUDORÓW III - ODC. 1/8 (THE TUDORS III, EP. 1) Serial historyczny, 49 min, Irlandia/Kanada/USA, 2008 Reżyseria: Ciaran Donnelly Aktorzy: Jonathan Rhys Meyers, Henry Cavill, Natalie Dormer, Maria Doyle Kennedy Zaraz po egzekucji Anny Boleyn król Henryk VIII żeni się po raz trzeci. Jego wybranką jest Jane Seymour. Wszyscy liczą, że nowa małżonka da w końcu królowi wyczekiwanego męskiego potomka. Thomas Cromwell i lord Rich obawiają się o reformację. Wielu, dotąd wiernych, poddanych buntuje się przeciwko antykatolickim nastrojom korony... 22:45 A WIĘC WOJNA! NIEZAPOMNIANE KADRY. OPOWIEŚĆ O CZASIE POKOJU I WOJNY Film dokumentalny, 68 min, Polska, 2019 Reżyseria: Grzegorz Czerniak Scenariusz: Ania Ćwięka, Wojciech Saramonowicz Film dokumentalny, opowiadający historie z przełomu czasu pokoju i rzeczywistości wojennej. Na przygotowaną opowieść składają się odnalezione i zdigitalizowane unikalne filmy z Polskiej Agencji Telegraficznej z lat 1935 - 39, pokazane po raz pierwszy. Premierowe materiały filmowe PAT zestawione zostały z niewykorzystanymi fragmentami propagandowego filmu Fritza Hipplera "Feldzug in Polen", uzupełnione są narracją świadków epoki - osób, które jako dzieci zapamiętały dramatyczny czas ostatnich dni II Rzeczypospolitej. "A więc wojna! Z dniem dzisiejszym wszystkie zagadnienia schodzą na plan". - Dalszy tak rozpoczynający się komunikat można było usłyszeć w audycji Polskiego Radia rankiem 1 września 1939 roku. Niemcy przekroczyli granicę II RP, a kilkanaście dni później Związek Sowiecki przypieczętował pakt zawarty z III Rzeszą 23 sierpnia. Polska stała się terenem pierwszego aktu II wojny światowej miejscem, w którym miał zrealizować się najbardziej bezwzględny plan dwóch totalitaryzmów. (Producent: Instytut Pileckiego Filmoteka Narodowa - Instytut Audiowizualny, 2019.) 00:35 SENSACJE XX WIEKU - TAJEMNICA BOMBY A CZ. 1 Kameralne i studyjne (widowisko), 23 min, Polska, 1996 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Audycja cykliczna o charakterze sensacyjnym, popularyzująca wiedzę o historii XX wieku. Część pierwsza "Największej tajemnicy XX wieku" poświęcona historii radzieckiej broni atomowej. Najnowsze dokumenty i pamiętniki opublikowane w Rosji pokazują w nowym świetle przebieg radzieckich prac nad skonstruowaniem bomby jądrowej. Z dokumentów wynika, że wywiad radziecki był informowany o przebiegu prac amerykańskich konstruktorów bomby. Odcinek opowiada o tym, w jaki sposób współpraca została nawiązana i jaki miała wpływ na radzieckie badania. 01:00 SENSACJE XX WIEKU - TAJEMNICA BOMBY A CZ. 2 Kameralne i studyjne (widowisko), 22 min, Polska, 1996 Reżyseria: Arek Bieńkowski Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Muzyka: Dariusz Żebrowski Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Audycja cykliczna o charakterze sensacyjnym, popularyzująca wiedzę o historii XX wieku. Część pierwsza "Największej tajemnicy XX wieku" poświęcona historii radzieckiej broni atomowej. Najnowsze dokumenty i pamiętniki opublikowane w Rosji pokazują w nowym świetle przebieg radzieckich prac nad skonstruowaniem bomby jądrowej. Z dokumentów wynika, że wywiad radziecki był informowany o przebiegu prac amerykańskich konstruktorów bomby. Odcinek opowiada o tym, w jaki sposób współpraca została nawiązana i jaki miała wpływ na radzieckie badania. 01:30 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - SZLAK ŻYCIA Magazyn, 19 min, Polska, 1995 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Cykliczna audycja popularyzująca wiedzę o historii II wojny światowej. Odcinek poświęcony alianckim konwojom morskim dostarczającym zaopatrzenie do Murmańska i Archangielska dla ZSRR walczącego z armią niemiecką.