TVP Historia Niedziela, 05.03.2023 06:40 BYŁ TAKI DZIEŃ - 5 MARCA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1558 - Francisco Fernandez ofiarował królowi Hiszpanii tytoń; 1953 - pilot z bazy pod Słupskiem uciekł na Bornholm MiG - iem 15bis; 1953 - śmierć Stalina; 06:50 POD TWOJĄ OBRONĘ Film dokumentalny, 60 min, Polska, 2020 Reżyseria: Michał Król Scenariusz: Michał Król Zdjęcia: Michał Król, Ks. Roman Sikoń Pełna emocji i wzruszeń opowieść o duchownym i parafianach z Czułowa w gminie Liszki pod Krakowem, którzy w czasie pandemii próbują utrzymać i wzmocnić wspólnotę wiernych. Protagonistę, księdza Krzysztofa Cebulę, który w 2020 roku obchodził 25 - lecie kapłaństwa, poznajemy w nieustannym działaniu na rzecz tej właśnie wspólnoty. Rytm jej religijnego i społecznego życia wyznaczają święta Wielkanocne i Boże Ciało, także związana z nimi obrzędowość. Barwna i niezwykle filmowa osobowość proboszcza została pokazana na tle grupy parafian z okolicznych wsi, która na ekranie nie ustępuje kapłanowi pod względem wyrazistości. Dzięki temu dokument ma dynamiczną narrację, a rozmaitość sytuacji międzyludzkich sprawia, że momentami ogląda się go niemal jak fabułę, której bohaterom kibicujemy. Ten filmowy obraz religijnej obrzędowości, kultywowanej przez lokalną społeczność Czułowa i okolic pomimo i wbrew pandemii, przynosi nadzieję w trudnym czasie zarazy. 09:20 SIEDEM ŻYCZEŃ - ODC. 7/7 - SENEMEDAR Serial przygodowy, 47 min, Polska 1984 Reżyseria: Janusz Dymek Scenariusz: Andrzej Kotkowski, Maciej Zembaty Występują: Daniel Kozakiewicz, Izabela Olejnik, Bronisław Pawlik, Wotold Dębicki, Renata Berger, Artur Barciś, Zbigniew Buczkowski, Jacek Romańczuk, Wanda Kwietniewska i inni Darek swoje ostatnie życzenie oddaje Rademenesowi, prosząc, by znów przybrał swoją dawną ludzką postać. Kot spełnia prośbę chłopca. Wkrótce ojca odwiedza gość z Maroka o nazwisku Senemedar. Darek odkrywa, że jego nazwisko to anagram imienia wielce szanowanego i bardzo kochanego czarnego kota. 13:05 ZAGINIONE? OCALONE? HISTORIE ZAWODÓW RÓŻNYCH - ODC. 1 ŁYŻKARZ Dysk./wywiad/debata, 15 min, Polska, 2022 Reżyseria: Agnieszka Żmijewska Scenariusz: Andrzej Kaczmarczyk Wykonawcy: Andrzej Kaczmarczyk (prowadzący) Praczka, świniopas, śledziarz, handlarz skupujący starzyznę i kurze łapki, czy wędrowny ostrzyciel noży, odeszli w zapomnienie, choć tego ostatniego widziano jeszcze na warszawskich podwórkach na początku lat 90. Podobny los może czekać wikliniarzy, bednarzy, kołodziejów czy garncarzy, choć ta ostatnia umiejętność przeżywa właśnie swój renesans. Miejmy nadzieję, że nie krótkotrwały. W niektórych przypadkach to już niestety zapewne ostatni moment, by rzemieślnicy podzielili się z nami swoimi coraz rzadszymi umiejętnościami. W tym odcinku cyklu "Zaginione? Ocalone? Historie zawodów różnych" odwiedzimy warsztat łyżkarza. 15:50 ARSENAŁ. MAGAZYN MILITARNO - HISTORYCZNY - SHERMAN - BITWA POD FALAISE Magazyn, 26 min, Polska, 2022 Reżyseria: Jerzy Grabowski, Grzegorz Płaza, Andrzej Borowiecki Scenariusz: Grzegorz Płaza, Andrzej Borowiecki, Jerzy Grabowski Zdjęcia: Maciej Brola, Rafał Biernacki Wykonawcy: Jacek Sobieszczański, Przemysław Predygier (prowadzący) Przez dwa dni sierpnia 1944 roku Pierwsza Dywizja Pancerna pod dowództwem gen. Stanisława Maczka toczyła zażarte walki o wzgórze Mont Ormel oraz miasteczko Chambois, walnie przyczyniając się do zamknięcia w kotle pod Falaise niemieckiej 7 Armii. Podstawowym czołgiem używanym przez Czarną Dywizję był amerykański czołg lekki M4 Sherman. Dzięki kolekcjonerowi z Muzeum Zabytków Techniki Wojskowej pod Warszawą poznajemy historię, wady i zalety "konia roboczego" aliantów. 16:30 GIGANCI HISTORII - JAN ZAMOYSKI - KANCLERZ, HETMAN, MECENAS Teleturniej, 44 min, Polska, 2022 Reżyseria: Tomasz Motyl Scenariusz: Mikołaj Korzyński Wykonawcy: Maciej Kurzajewski(Prowadzący) Był moment, kiedy myślano o nim jako o przyszłym królu Polski. Ten wytrawny polityk, przenikliwy obserwator i wizjoner wybrał jednak dla siebie inną drogę, lecz równie ważną dla losów Polski u schyłku XVI wieku. Jan Zamoyski to uosobienie cech wzorcowego człowieka renesansu. Niezwykle inteligentny i doskonale wykształcony znał się zarówno na dopiero co raczkującej ekonomii, jak również na strategii wojskowej. Był świetnym biznesmenem. Na początku kariery zarządzał czterema wsiami. Potomkom zostawił ich osiemset, a także ponad dwadzieścia miast, w tym to najważniejsze: Zamość. Był też wrażliwym humanistą i mecenasem sztuki. W myśleniu o przyszłości Polski wyprzedzał swoją epokę, a w demokracji upatrywał złoty środek pomiędzy szlachecką anarchią i absolutyzmem. Jan Zamoyski: kanclerz, hetman, mecenas - o tę arcyciekawą postać polskiej historii zapytamy uczestników w tym odcinku teleturnieju Giganci historii. 17:25 PORTRETY WOJENNE. KOBIETY - HELENA MARUSARZÓWNA Film dokumentalny, 31 min, Polska, 2019 Cykl o pięciu Polkach: Halinie Szwarc, Władysławie Macieszynie, Helenie Marusarzównie, Wandzie Gertz, Halinie Szymańskiej, których młodość i dojrzewanie przypadły na czasy wojenne. To pięć filmowych opowieści o poświęceniu, walce, determinacji i bezinteresownym oddaniu dla Ojczyzny. To historie bohaterek z dalszych rzędów, o których nie wspominają szkolne podręczniki, a które zasługują na przybliżenie ich dokonań. Helena Marusarzówna (1918 - 1941) w okresie przedwojennym wielokrotna mistrzyni Polski w narciarstwie alpejskim, w czasie wojny kurierka tatrzańska, aktywna uczestniczka konspiracji. Zamordowana przez gestapo po brutalnym śledztwie, pomimo tortur nikogo nie wydała. 18:00 KARIERA NIKODEMA DYZMY - ODC. 3/7 Serial obyczajowy, 52 min, Polska 1979 Reżyseria: Jan Rybkowski i Marek Nowicki Scenariusz: Jan Rybkowski, Marek Nowicki, Witold Orzechowski Zdjęcia: Marek Nowicki Muzyka: Piotr Marczewski Aktorzy: Roman Wilhelmi, Leonard Pietraszak, Mariusz Dmochowski, Bronisław Pawlik, Tadeusz Pluciński, Bogusz Bilewski, Halina Golanko, Igor Śmiałowski, Hanna Balińska, Ryszard Barycz, Arkadiusz Bazak, Barbara Brylska, Krystyna Ciechomska, Liliana Głąbczyńska, Zofia Merle, Lech Ordon, Witold Pyrkosz, Ewa Szykulska, Izabella Trojanowska, Wojciech Pokora i inni Wysłany przez pana Kunickiego do Warszawy ze specjalną misją Nikodem Dyzma odnajduje pułkownika Waredę. Ma nadzieję, że znajomy z pamiętnego bankietu pomoże mu dostać się do ministra Jaszuńskiego. Razem włóczą się po lokalach, zabawy i pijatyki cementują stare przyjaźnie i ułatwiają zawieranie nowych znajomości. Słysząc o zagrożonej pozycji ministra rolnictwa, Dyzma przedkłada projekt ratowania kraju przed klęską urodzaju. Pomysł skupowania zboża od ziemian i magazynowania go, czekając na koniunkturę oraz wypuszczania specjalnych obligacji z przeznaczeniem na skup zasłyszał od Kunickiego, ale przedstawia go oczywiście jako własny. Projekt zapewniający rządowi maksymalne zyski zostaje uznany za genialny, rośnie sława Dyzmy jako "tęgiej głowy", wręcz mężaopatrznościowego polskiej gospodarki. Dzięki hrabinie Przełęskiej, ciotce Żorża Ponimirskiego, pan Nikodem wchodzi do środowiska arystokratycznego. Ekscytują się nim wytworne damy, cenią sobie jego przyjaźń panowie. Jego prostactwo jest przyjmowane jako dowód siły, milczenie, za którym próbuje ukryć brak wiedzy i obycia, uchodzi za przejaw rozwagi. Dyzma bez trudu uzyskuje przydział drewna dla koborowskich tartaków i jako triumfator wraca do posiadłości państwa Kunickich. 21:15 PSY WOJNY (THE DOGS OF WAR) Film sensacyjny, 100 min, Wielka Brytania/USA 1981 Reżyseria: John Irvin Scenariusz na podstawie powieści Fredericka Forsytha: Gary DeVore, George Malko Wykonawcy: Christopher Walken, Tom Berenger, Colin Blakely, Hugh Millais, Paul Freeman, Jean-Francois Stevenin, JoBeth Williams, Robert Urquhart, Ed O'Neill i inni "Psy wojny", trzecia - po "Dniu Szakala" i "Aktach Odessy" - głośna powieść Fredericka Forsytha, ukazała się w 1974 r. Książka opowiadała o najemniku, który organizował zwycięską akcję obalenia dyktatora w fikcyjnym afrykańskim państewku Zangaro. Publikację poprzedziła głośna kampania reklamowa niedwuznacznie sugerująca, że autor osobiście zebrał materiał dowodowy przedstawiony w książce, wykorzystując swoje kontakty z okresu, gdy pracował w brytyjskim wywiadzie. W Polsce książka ukazała się w 1977 r. i znalazła szerokie grono czytelników, choć przyznawano, że nie dorównuje wcześniejszym dziełom tego autora. Na ekran przeniósł "Psy wojny" w 1981 r. debiutujący wówczas na dużym ekranie reżyser telewizyjny John Irvin, zmieniając zasadniczo proporcje powieściowej akcji. Podczas gdy Forsyth położył szczególny nacisk na etap przygotowawczy, dając perfekcyjny opis metod działania międzynarodowej siatki handlarzy i przemytników broni, Irvin skoncentrował się na samej operacji wojskowej w stolicy Zangaro, pokazanej z rozmachem i precyzją. Zdjęcia do filmu kręcono w Nowym Jorku, Paryżu, Londynie, plenerach Hiszpanii i Belize. Amerykański najemnik Jamie Shannon otrzymuje interesującą, choć niebezpieczną propozycję: ma się udać jako fotograf do afrykańskiego państwa Zangaro i na miejscu zbadać sytuację społeczno- polityczną i militarną. W Zangaro sprawuje dyktatorską władzę półobłąkany sadysta, pułkownik Kimba. Shannon na własnej skórze doświadcza metod stosowanych przez ludzi Kimby, ale udaje mu się ujść z życiem i wywieźć film, na którym utrwalił sytuację w stolicy Zangaro, Clarence. Z jego raportu wynika, że do obalenia dyktatora wystarczy zaatakować i zniszczyć pałac prezydencki mieszczący się w kompleksie koszar gwardii. Po powrocie do USA Shannon przekazuje raport swemu mocodawcy, Endeanowi, działającemu na polecenie pewnego multimilionera, który usiłuje zawładnąć bogatymi złożami platyny w Zangaro. Ich istnienie okryte jest jednak tajemnicą. Shannon dostaje propozycję zorganizowania wyprawy wojskowej do Clarence, zdobycia koszar i zamordowania pułkownika Kimby. Sterowany przez wielki koncern zamach stanu ma zapewnić konsorcjum pierwszeństwo w eksploatacji bogactw naturalnych państewka. Po krótkim wahaniu Shannon przyjmuje ofertę i kompletuje oddział. Angażuje do niego swych dawnych towarzyszy broni. Uczestnicy ekspedycji kupują broń oraz statek i drogą morską, omijając kontrole celne, docierają do Zangaro. 23:05 OSTATNIA GÓRA Film dokumentalny, 82 min, Polska, 2019 Reżyseria: Dariusz Załuski Scenariusz: Anna Maria Filipow, Dariusz Załuski Muzyka: Maja Pietraszewska - Koper Film dokumentalny o dramatycznych losach narodowej, zimowej wyprawy na K2. Zdobycie K2 zimą to jedno z największych wyzwań współczesnego himalaizmu sportowego. Główną trudnością we wspinaczce zimowej na ośmiotysięczniki są silne huraganowe wiatry wiejące ze średnią prędkością 120 km/h, które mogą dochodzić nawet do 180 km/h. W czasie sezonu zimowego mają miejsce średnio 2 - 3 kilkunastogodzinne tzw. okna wiatrowe, kiedy siła wiatru jest mniejsza niż 60km/h. W takich momentach z obozów szturmowych położonych powyżej 7000 m możliwe są ataki na szczyt. By zmieścić się czasowo w oknie wiatrowym, tempo wspinaczki w górę i powrotu musi być niezwykle szybkie. O sukcesie decyduje wytrzymałość i siła himalaistów. Dodatkowym problemem są temperatury, które spadają do 50 stopni C. Zimą też znacznie rosną trudności techniczne. Z powodu silnych wiatrów i niskich temperatur brak jest śniegu, a stoki góry pokryte są z reguły szklistym lodem. Polacy przez kilkadziesiąt dni starali się osiągnąć cel, jednak zła pogoda i wiele innych zdarzeń uniemożliwiły osiągnięcie celu. Kierownik wyprawy Krzysztof Wielicki podjął decyzję o zakończeniu wyprawy i 19 marca 2018 roku, po 80 dniach trwania Zimowej Narodowej Wyprawy na K2, himalaiści powrócili do kraju. Film jest kroniką dramatycznych i zapierających dech w piersiach zdarzeń, które miały miejsce podczas tej wyprawy. 00:40 DYNASTIA TUDORÓW III - ODC. 1/8 (THE TUDORS III, EP. 1) Serial historyczny, 49 min, Irlandia/Kanada/USA, 2008 Reżyseria: Ciaran Donnelly Aktorzy: Jonathan Rhys Meyers, Henry Cavill, Natalie Dormer, Maria Doyle Kennedy Zaraz po egzekucji Anny Boleyn król Henryk VIII żeni się po raz trzeci. Jego wybranką jest Jane Seymour. Wszyscy liczą, że nowa małżonka da w końcu królowi wyczekiwanego męskiego potomka. Thomas Cromwell i lord Rich obawiają się o reformację. Wielu, dotąd wiernych, poddanych buntuje się przeciwko antykatolickim nastrojom korony... 01:35 JAN POLKOWSKI. MOJE MIEJSCE NA ZIEMI. NOWA HUTA Film dokumentalny, 18 min, Polska, 2022 Reżyseria: Iwona Meus, Marek Gajczak Scenariusz: Iwona Meus Film poświęcony jest poecie Janowi Polkowskiemu. Poeta spędził dzieciństwo i (górną i chmurną) młodość w Nowej Hucie. W wierszach nowohuckich pobrzmiewają echa walk w obronie krzyża, obserwowane przez ośmioletniego Janka ukradkiem zza firanki kuchennego okna (1960) i zajść ulicznych w okresie stanu wojennego, których w 20 lat później był już aktywnym uczestnikiem. Jan Polkowski należy do kategorii poetów czynu. W wierszu "Ob. Jan Polkowski uzasadnienie istnienia" cytuje nakaz przeszukania nowohuckiego mieszkania (wydany przez Prokuraturę Wojewódzką w Krakowie) w związku z podejrzeniem o udział w zamachu na pomnik Lenina. Za tę formę twórczości poeta zapłaci internowaniem. Opowiedziana poezją Polkowskiego historia Nowej Huty zamyka się ramami czasowymi 1949 - 1983. Wieńczy ją wstrząsający swą oskarżycielską mocą wiersz "O Nowej to Hucie piosenka", poświęcony pamięci Bogdana Włosika ofiary stanu wojennego.