TVP Kultura Piątek, 03.03.2023 08:45 CHOPIN. PRAGNIENIE MIŁOŚCI Dramat biograficzny, 116 min, Polska, 2002 Reżyseria: Jerzy Antczak Scenariusz: Jerzy Antczak, Jadwiga Barańska Zdjęcia: Edward Kłosiński Muzyka: Fryderyk Chopin Aktorzy: Danuta Stenka, Adam Woronowicz, Bożena Stachura, Andrzej Zieliński, Marian Opania, Jerzy Zelnik, Jadwiga Barańska, Anna Radwan, Piotr Adamczyk Filmowa opowieść o życiu Fryderyka Chopina. Twórcy ekranowej biografii główny nacisk kładą na burzliwy związek Chopina z najgłośniejszą francuską pisarką epoki romantycznej, George Sand. Ilustrację do melodramatycznej historii stanowi muzyka genialnego kompozytora. W rytm rozbrzmiewających w tle utworów rozgrywa się wielkie widowisko o miłości i nienawiści, zdradzie i odtrąceniu, straconych złudzeniach i nadziei. Biografię Chopina już wcześniej przenosili na ekran filmowcy niemieccy, francuscy, amerykańscy, brytyjscy, a także polscy. W fabularnych filmach o nim nie mogło zabraknąć ważnej postaci w jego życiu, George Sand. W niemieckim "Nocturno der Liebe" z 1918 r. zagrał Chopina Conrad Veidt, 9 lat później we francuskim niemym filmie "La valse de l'adieu" wystąpił Pierre Blanchard. Historię miłości polskiego kompozytora i francuskiej pisarki utrwalił na ekranie w 1945 r. reżyser Charles Vidor. Amerykańska wersja nosiła tytuł "A Song to Remember", a w głównych rolach wystąpili: Cornel Wilde i Merle Oberon. Pierwszy polski film fabularny o Chopinie "Młodość Chopina" Aleksandra Forda, obejmujący jedynie lata młodzieńcze kompozytora, został nakręcony w 1952 r. z Czesławem Wołłejko w roli głównej. Polskim widzom znane są również dwa inne filmy: brytyjska "Improwizacja" z 1991 r. z Hugh Grantem jako Chopinem, któremu partneruje Judy Davis, oraz "Błękitna nuta" Andrzeja Żuławskiego nakręcona we Francji w tym samym roku, w której wystąpił znany polski pianista, Janusz Olejniczak, a jako George Sand pojawiła się Marie - France Pisier. "Chopin - pragnienie miłości" składa się jakby z trzech części. Pierwsza przedstawia Chopina w Warszawie. Wielki patriota nienawidzi księcia Konstantego, ale ulega naciskom ojca, który prosi go, by spełniał kaprysy szaleńca i tyrana. Młody Fryderyk posłusznie zjawia się więc na każde żądanie, by swoją muzyką koić napady szału księcia. W końcu i ojciec się zbuntuje. Na wieść o zbliżającym się wybuchu powstania listopadowego wysyła umuzykalnionego syna do Paryża, poświęcając posag dwóch córek. Jest rok 1831, w mieście nad Sekwaną szaleje epidemia cholery, która zbiera śmiertelne żniwo. To wówczas na ulicy zawalonej trupami Fryderyk po raz pierwszy zobaczy zbulwersowaną sytuacją sławną francuską pisarkę George Sand, która również zwróci na niego uwagę. Przez pierwsze miesiące nikt nie interesuje się młodym, zdolnym twórcą z Polski, który jest tam tylko niechcianym artystą na emigracji. Ale już wkrótce otworzą się przed nim wszystkie drzwi Paryża. Przyjaciel Albert dzięki swoim szerokim kontaktom organizuje koncert u baronowej Rothschild. Etiudy Chopina gra sam wielki Liszt, wywołując zachwyt śmietanki towarzyskiej Paryża. Sława kompozytora rośnie, staje się on ulubieńcem salonów. Kolejny etap w paryskim życiu Fryderyka Chopina to znajomość z George Sand, która zmienia cały jego świat. Początkowo artysta broni się przed tą miłością, wciąż pamiętając o przysiędze złożonej w Polsce Marii, której rodzice wahają się z przyjęciem chorowitego pretendenta do ręki córki. Ale słabe zdrowie Chopina i jego niezdecydowanie nie przeszkadzają pisarce George Sand, nie zważa również na różnicę wieku. Targana wielkimi uczuciami i namiętnością, jest gotowa dla niego do największych poświęceń. Chorego na gruźlicę artystę wywozi na Majorkę, gdzie ciepły klimat ma pomóc mu w odzyskaniu sił, otacza troskliwą opieką, znosi jego egoizm, kaprysy.Po raz pierwszy do Nohant Chopin przyjeżdża w 1839 r. , przez następne osiem lat będzie tu spędzał letnie wakacje. Komponuje najpiękniejsze utwory, a George Sand nareszcie zaczyna normalnie oddychać po nieudanym małżeństwie i równie burzliwych romansach. Szczęście kochanków burzy jednak coraz bardziej zazdrosny o matkę Maurycy, który nienawidzi Chopina. Oliwy do ognia dolewa dorastająca córka George, Solange, która zaczyna rywalizować z matką o względy jej kochanka. 11:00 OGNIEM I MIECZEM - ODC. 2/4 Serial historyczny, przygodowy, 49 min, Polska 2000 Scenariusz i reżyseria: Jerzy Hoffman Zdjęcia: Grzegorz Kędzierski Muzyka: Krzesimir Dębski Aktorzy: Izabella Scorupco, Michał Żebrowski, Aleksander Domogarow, Krzysztof Kowalewski, Bohdan Stupka, Zbigniew Zamachowski, Wiktor Zborowski, Daniel Olbrychski, Ewa Wiśniewska, Andrzej Seweryn, Wojciech Malajkat, Rusłana Pysanka, Marek Kondrat, Gustaw Holoubek, Andrzej Kopiczyński, Maciej Kozłowski, Adam Ferency, Gustaw Lutkiewicz, Dymitr Mirogrodskij, Jerzy Bończak i inni Ranny Skrzetuski, uwolniony dzięki listowi żelaznemu, rusza na poszukiwanie Jeremiego Wiśniowieckiego i wojsk polskich. Tymczasem Bohun przechwytuje pismo, które przewoził Rzędzian i odkrywa, że kniahini złamała dane mu słowo. Żądny zemsty przybywa do Rozłogów, morduje Kurcewiczową i jej synów. Na szczęście, Helenie udaje się ciec. Dzięki Zagłobie znajduje schronienie w Barze. Książę Wiśniowiecki uroczyście zobowiązuje się stłumić powstanie na Ukrainie. Skrzetuski, pełen niepokoju o ukochaną, przybywa do Rozłogów, lecz jego oczom ukazują się jedynie zgliszcza. Pewne pocieszenie stanowi fakt, że spotyka wreszcie wojska Wiśniowieckiego, a wraz z nimi swoich przyjaciół. 14:25 PORA UMIERAĆ Film obyczajowy, 104 min, Polska 2007 Scenariusz i reżyseria: Dorota Kędzierzawska Zdjęcia: Artur Reinhart Muzyka: Włodzimierz Pawlik Aktorzy: Danuta Szaflarska, Krzysztof Globisz, Patrycja Szewczyk, Kamil Bitau, Robert Tomaszewski, Małgorzata Rożniatowska, Witold Kaczanowski, Weronika Karwowska, Kai Schoenhals i inni Tak jak dla 88 - letniej Krystyny Feldman rolą życia okazała się zagrana w wieku 88 lat postać Nikifora, tak starsza od niej o rok Danuta Szaflarska (rocznik 1915) dała brawurowy popis swoich umiejętności aktorskich w filmie "Pora umierać", gdzie wystąpiła już jako dama 92 - letnia, ale wspaniałej formy mógłby jej pozazdrościć niejeden 60 - latek. Jej występ doceniło jury FPFF w Gdyni w 2007 r. , gdzie aktorka zdobyła nagrodę za główną rolę kobiecą (za rolę Anieli otrzymała również Orła - Polską Nagrodę Filmową). Ponadto dziełu Doroty Kędzierzawskiej przyznano też nagrodę za dźwięk, nagrodę dziennikarzy i Złotego Klakiera dla najdłużej oklaskiwanego filmu. Obraz ten doceniono również na festiwalach w Trieście, San Francisco, Leeds i Malmoe oraz na krajowych festiwalach i przeglądach. "Pora umierać" to utrzymana w nostalgicznej, poetyckiej tonacji (jak zresztą wszystkie filmy Doroty Kędzierzawskiej) opowieść o starości, przemijaniu i samotności, o pragnieniu bycia potrzebnym aż do końca, o wierności zasadom i wartościom, które nie powinny ustępować przed naporem nowego tylko dlatego, że to nowe jest silniejsze, bardziej przebojowe, zachłanne. W filmie niewiele się dzieje, ale od wydarzeń i wartkich dialogów ważniejsze są tu nastroje, spojrzenia, gesty. Bohaterka filmu, sędziwa pani Aniela, mieszka z ukochaną suczką Filą w przedwojennej, mocno już nadgryzionej zębem czasu drewnianej willi pod Warszawą, utrzymanej w stylu falenicko - otwockim. Po latach dzielenia obszernego lokum z licznymi, dokwaterowanymi jej lokatorami, wreszcie pozbywa się ostatniego z nich. Znów może się poczuć naprawdę u siebie. Z satysfakcją i dumą właścicielki przechadza się po opustoszałych pomieszczeniach, wierzy, że teraz zacznie nowy etap w życiu. Ale syn Witek, który odwiedza ją od czasu do czasu z wnuczką, otyłą 8 - latką w okularach, nie zamierza spełniać matczynych marzeń o zamieszkaniu z nią z powrotem w rodzinnym domu. Nie ma na to również ochoty ani jego żona Marzenka, która nigdy nie była z teściową w najlepszych stosunkach, ani wnuczka, bardziej zainteresowana otrzymaniem w prezencie babcinego pierścionka niż mieszkaniem w nieciekawym dla niej miejscu. Na domiar złego, staruszkę nachodzą wysłannicy jej nowobogackiego sąsiada, który chętnie odkupiłby atrakcyjną działkę, a drewnianą ruderę po prostu rozebrał, żeby nie zasłaniała mu widoku. Dla Anieli jednak ten dom ma przede wszystkim wartość sentymentalną i nie wyobraża sobie jego sprzedaży: to przecież jej młodość, życie rodzinne, rozliczne pamiątki i wspomnienia. Każdy kąt, każdy sprzęt ma tutaj swoją historię, która jest także jej historią. Staruszka liczy więc, że syn przynajmniej wyperswaduje sąsiadowi próby wywierania na nią nacisków. Zamiast tego odkrywa jednak, że Witek potajemnie, późnym wieczorem, odwiedził wraz z żoną sąsiada, i że to właśnie on, a nie synowa, usiłuje dogadać się z "wrogiem" za plecami matki. Wzburzona nielojalnością i zdradą syna Aniela dochodzi do wniosku, że w takiej sytuacji pora umierać. Odwołuje telefonicznie dalsze wizyty syna, zakrywa kirem lustra, zatrzymuje stary zegar, wkłada czarną suknię, zapala świecę i z różańcem w rękach układa się na łóżku, by czekać na śmierć. Szybko jednak zmienia zdanie. Postanawia działać, biorąc sprawy w swoje ręce. 16:25 MISTRZOWIE PĘDZLA - CELNIK ROUSSEAU ALBO WSTĘP DO NOWOCZESNOŚCI (HENRI ROUSSEAU OR THE BURGEONING OF MODERN ART) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2016 Reżyseria: Nicolas Autheman Film pokazuje malarstwo francuskiego malarza naiwnego Henri Rousseau, zwanego Celnikiem. Zaczął malować w Paryżu około 1880 roku, dopiero w wieku 40 lat. Był samoukiem artystą. Jego twórczość była doceniana przez artystów wielkiego formatu, jak Apollinaire, Robertem Delaunay i Pablo Picasso. Mimo to jego twórczość była niedoceniana za życia artysty. Jego twórczość, z przesuniętymi kompozycjami i głęboko senną tematyką, miała mieć decydujący wpływ na sztukę współczesną, od surrealizmu po sztukę abstrakcyjną. 18:10 ROZMOWY O ZMIERZCHU I ŚWICIE - ROZMOWA 1. DZIECIŃSTWO Dysk./wywiad/debata, 29 min, Polska, 1996 Reżyseria: Magda Umer Scenariusz: Magda Umer Wykonawcy: Magda Umer (prowadząca), Kalina Jędrusik, Maria Koterbska Aktorzy: Adolf Dymsza, Lidia Wysocka Pierwszy odcinek biograficznego cyklu przedstawiającego sylwetkę Agnieszki Osieckiej. Program ma formę wywiadu - rzeki, przeprowadzonego przez Magdę Umer, ilustrowanego materiałami archiwalnymi dotyczącymi okresu, o którym mówi bohaterka. W pierwszym odcinku Agnieszka Osiecka opowiada o najwcześniejszych latach swojego życia, które przypadły na okres wojny i okupacji. Rozmowa prowadzona jest o zmierzchu, w nastrojowej scenerii nadwiślańskiej plaży, w tle widoczne jest miasto. Agnieszka Osiecka urodziła się w 1936 roku w Warszawie. Jej ojciec był pianistą w "Casino de Lwów", matka kierowała salą w kawiarni SIM, należącej do Zofii Arciszewskiej. Miejsce to odwiedzali znani poeci, m. in. Julian Tuwim. Agnieszka przejęła od nich zamiłowanie do kawiarni literackich i kabaretu. Piosenki zaczęła pisać w laatch 50. , gdy studiowała dziennikarstwo na Uniwersytecie Warszawskim i reżyserię w łódzkiej szkole filmowej. Współpracowała z Bim - Bomem, Studenckim Teatrem Satyryków, Piwnicą pod Baranami, kabaretem Dudek i Pod Egidą. Utwory ze słowami Agnieszki Osieckiej zdobywały najwyższe nagrody na krajowych festiwalach i nie tylko, cieszyły się ogromną popularnością wśród słuchaczy. Jej piosenki śpiewali znakomici artyści polskiej estrady, m. in. Kalina Jędrusik, Skaldowie, Alibabki, Magda Umer, Krystyna Sienkiewicz, Seweryn Krajewski, Maryla Rodowicz. Piosenek "Listy śpiewające", "Na calych jeziorach Ty", "Gonić króliczka", "Małgośka", "Niech żyje bal!" słuchało kilka pokoleń Polaków. Agnieszka Osiecka napisała ich ponad dwa tysiące, wiele stało się przebojami. Ponadto jest autorką spektaklu muzycznego "Niech no tylko zakwitną jabłonie", musicalu "Apetyt na czereśnie" oraz powieści i wspomnień: "Zabiłam ptaka w locie", "Szpetni 40 - letni", "Czarna wiewiórka", "Rozmowy w tańcu", "Biała bluzka". Agnieszka Osiecka zmarła 7 marca 1997 roku. "Dla swojego pokolenia była kimś więcej niż poetką i autorką piosenek. Była Muzą ludzi, którzy wyrywali się z siermiężnej, smutnej, cenzurowanej rzeczywistości i marzyli o prawdzie i wolności, o odrobinie szaleństwa, o poezji". 18:50 PAMIĘTAJCIE O OSIECKIEJ (23 PRZEGLĄD PIOSENKI AKTORSKIEJ 2002) Artystyczne/estradowe (widowisko), 56 min, Polska, 2002 Scenariusz: Jerzy Satanowski Wykonawcy: Michał Rudaś, Klaudiusz Kauffman, Małgorzata Duda, Magdalena Piotrowska, Aneta Todorczuk, Dorota Osińska, Monika Brykalski, Arkadiusz Malec, Joanna Liszowska, Margita Ślizowska, Katarzyna Walczak, Katarzyna Warno, Magdalena Kumorek, Paweł Perliński, Wojciech Zieliński Koncert najpiękniejszych piosenek Agnieszki Osieckiej w wykonaniu młodych aktorów i studentów szkół teatralnych, laureatów organizowanego od czterech lat w Sopocie konkursu na najlepszą interpretację jej utworów. W piątą rocznicę śmierci poetki, w ramach koncertów 23. Przeglądu Piosenki Aktorskiej Wrocław 2002, w studiu wrocławskiego ośrodka telewizyjnego młodzi artyści prezentują znakomite i nowoczesne wersje niezapomnianych przebojów. Przypominają m.in. "Balladę o malarzu", "Nie ma jak pompa", "Uciekaj moje serce", "Zielono mi", "Kiedy mnie już nie będzie", "Sing Sing", "Dziś prawdziwych Cyganów już nie ma" i "Grajmy panu". Widowisko okazało się świeżym, nowym spojrzeniem młodych ludzi na klasykę polskiej piosenki, a jednocześnie hołdem składanym niezrównanej poetce. Wokalistom towarzyszy zespół muzyczny w składzie: Paweł Perliński (pianino), Wojciech Zieliński (instrumenty klawiszowe), Zbigniew Wegehaupt (kontrabas) i Wojciech Malina Kowalewski (perkusja). Koncert prowadzi Magda Umer. 22:55 WOMEN MAKE FILM - KOBIETY ZA KAMERĄ ODC. 5 (WOMEN MAKE FILM) Cykl dokumentalny, 60 min, Wielka Brytania, 2019 Reżyseria: Mark Cousins Twórcy serialu rozmawiają z uznanymi reżyserkami, by odpowiedzieć na pytanie, czy istnieje typowo kobiece kino. Zdania na ten temat są podzielone. Niektóre z pań, jak choćby Jane Campion ("Fortepian") czy Sally Potter ("Orlando"), nie czują się wyróżnione, gdy ktoś określa ich filmy jako kobiece. Według autorek pojęcie funkcjonuje umownie i nie stanowi odpowiedniej definicji dla ich dzieł. Z drugiej strony fakt bycia kobietą reżyserem sprawia, iż mają one poczucie swoistej odrębności. 00:10 CZWARTKOWY KLUB FILMOWY - POCIĄGI POD SPECJALNYM NADZOREM (OSTRE SLEDOVANE VLAKY) Komediodramat wojenny, 88 min, Czechosłowacja, 1966 Reżyseria: Jiri Menzel Scenariusz: Bohumil Hrabal, Jiri Menzel Zdjęcia: Jaromir Sofr Aktorzy: Vaclav Neckar, Josef Somr, Vlastimil Brodsky, Vladimir Valenta, Alois Vachek, Ferdinand Kruta, Jitka Bendova, Jitka Zelenohorska, Libuse Havelkova, Kveta Fialova, Pavla Marsallowa, Marie Jezkova, Zuzana Minchova, Vladislav Fiser, M Homola Jeden z najgłośniejszych filmów czechosłowackich, zrealizowany na taśmie czarno-białej, laureat Grand Prix na festiwalu filmowym w w Mannheim w 1966 r. i Oscara dla najlepszego filmu obcojęzycznego w 1967 r. Jest to historia 18-letniego absolwenta kolejarskiej szkoły zawodowej Milosza Hrmy stojącego u progu dojrzałości. Akcja filmu rozgrywa się w 1944 r., na zagubionej wśród lasów maleńkiej stacyjce kolejowej. W ospałym życiu grupki pracowników kolei lokalne plotki i trywialne flirty odgrywają znacznie większą rolę niż sprawy szerokiego świata, na którym już piąty rok toczy się wojna. Tu z rzadka tylko przetoczy się pociąg z hitlerowskim sprzętem wojennym lub zawita inspektor. Zawiadowca hoduje gołębie i śni o awansie, a dręczony erotycznymi kompleksami Milosz marzy o spotkaniu z młodą konduktorką Maszą. Gdy wreszcie dochodzi między nimi do zbliżenia podczas wyprawy do pobliskiego miasteczka, pierwsza wspólna noc kończy się dla Milosza fiaskiem. Zrozpaczony chłopak próbuje popełnić samobójstwo i dopiero długie perswazje lekarza przekonują go, że jego młodzieńcze zahamowania są całkowicie normalne. Po powrocie na stację Milosz dowiaduje się o przykrej aferze, w jaką wplątał się dyżurny ruchu Hubicka, wywołując tym "nalot" ministerialnej komisji dyscyplinarnej na cichą dotąd stacyjkę. Ale to nie wizyta wysoko postawionych zwierzchników spowoduje rzeczywisty przełom w nieco jałowej egzystencji gromadki kolejarzy. Gdy film ten wchodził na ekrany, zachwycano się kolejnym znakomitym dokonaniem "czeskiej szkoły filmowej". Jeden z francuskich krytyków napisał wówczas: "Pod zaskakującym tytułem ukrywa się delikatnie obrobiony klejnot, pełen harmonii i uczucia, potwierdzający niewyczerpane możliwości czechosłowackiej kinematografii. Film Menzla jest niezwykłą historią młodzieńca dorastającego do roli bohatera i do męskości. Powiązanie w tragiczny splot dwu tak różnych spraw nadaje zupełnie niespodziewaną rangę filmowi, który zaczyna się jak najlżejsza komedia, a kończy wstrząsającym i patetycznym akordem". "Pociągi" były dziełem młodego, zaledwie 28-letniego reżysera, który zadebiutował rok wcześniej kilkoma nowelami filmowymi i już wtedy wykazał zmysł ciętej obserwacji, poczucia humoru i filmowego skrótu, rozwijając w pełni te walory właśnie w pełnometrażowym debiucie. W następnych latach Menzel nakręcił jeszcze "Kapryśne lato", "Zbrodnię w nocnym lokalu", "Kto szuka złotego dna", "Na skraju lasu", "Cudownych mężczyzn z korbką" i kolejną udaną adaptację prozy Hrabala - "Postrzyżyny". W swoich filmach często sam odtwarza role epizodyczne (w "Pociągach" zagrał lekarza, doktora Brabeca). Debiutantem był także grający rolę aspiranta Milosza Hrmy Vaclav Neckar, który później poświęcił się głównie karierze piosenkarskiej. 02:25 KLIMT I SCHIELE: EROS I PSYCHE (KLIMT & SCHIELE: EROS AND PSYCHE) Film dokumentalny, 90 min, Włochy, 2018 Reżyseria: Michele Mally Dokument przybliża historię sztuki Gustava Klimta i Egona Schiele, opowiada o wiedeńskiej bohemie XIX wieku, narodzinach nowej sztuki, filozofii, a także nowego spojrzenia na kulturę.