TVP Dokument Środa, 08.03.2023 06:00 DZIKA POLSKA - WPŁYŃ NA WODĘ. DYSKOTEKA NA MOKRYM LIŚCIU Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2013 Reżyseria: Monika Purzycka Scenariusz: Joanna Łęska, Dorota Adamkiewicz Skoczogonki jedna z najliczniejszych, a zarazem najdziwniejszych grup stawonogów. Stanowią przykład, jak być istotą wodną, a jednocześnie lądową. Trzymają się bowiem wilgotnych miejsc, znajdując wodę tam, gdzie my byśmy jej nie znaleźli. Są jednak doskonale, dzięki swej długotrwałej ewolucji, wyposażone w naturalne rozwiązania techniczne, pozwalające czerpać wodę z nader skromnych źródeł. To różnego rodzaju wymyślne nawet dla współczesnego, obdarzonego nowoczesną technologią człowieka, rury i syfony. Zresztą ta swoista naturalna technika rozwinęła się u nich także w innych sferach życia, niż tylko pobieranie wody, zwłaszcza w sferze ruchu. Potrafią nieprawdopodobnymi, jak na tak drobne istoty skokami katapultować się w razie niebezpieczeństwa. Tego typu możliwości techniczne ujawniają się też w czasie godów. Owady te odbywają jedyne w swoim rodzaju tańce, służące łączeniu się partnerów na czas rozrodu. U każdego gatunku choreografia takiego tańca bywa nieco inna. Demonstruje to także samemu taki taniec naśladując, znawca owadów, czyli entomolog prof. Marek Kozłowski. 06:30 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.I - ODC. 3 NA STRAŻY GDAŃSKA Cykl dokumentalny, 27 min, Polska, 2015 Scenariusz i reżyseria: Radosław Kotarski Posiadanie Gdańska jest ważniejsze od wszystkich pieniędzy - tak mawiał dawniej pruski książę Karl August von Hardenberg. Historia pokazała, że nie pomylił się w tej ocenie ani trochę. Co jeszcze ciekawsze, aby bronić tego niezwykle ważnego miasta, wybudowano jeden z najbardziej tajemniczych i najpiękniejszych obiektów obronnych w Europie - Twierdzę Wisłoujście. Jak wyglądało życie dawnego obrońcy Gdańska? Co jadł? Jak spędzał czas wolny? Radosław Kotarski jedzie na miejsce, aby odpowiedzieć na te pytania i zrekonstruować dawne życie, jedzenie oraz sposoby obrony Gdańska. W tym celu uruchamia czynną armatę! 07:05 NOTACJE - ALINA KOWALCZYKOWA. SZEŚĆ TOMÓW SIENKIEWICZA Cykl dokumentalny, 9 min, Polska, 2015 Prof. Alina Kowalczykowa, córka prof. Stanisława Lorentza, znakomita historyk literatury, badaczka epoki Romantyzmu, znawczyni twórczości Juliusza Słowackiego, autorka podręczników języka polskiego, członkini Komitetu Nauki o Literaturze Polskiej Akademii Nauk. 07:20 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 269 BARCZEWO Magazyn, 21 min, Polska, 2022 Reżyseria: Ewa Grodzka Scenariusz: Weronika Mliczewska Zdjęcia: Jacek Banach, Jarosław Wątor Ponadczasowa seria podróżnicza, wpisująca się w cykl inicjatyw promujących i popularyzujących Polskę w oparciu o jej potencjał historyczny, kulturowy, przyrodniczy i rekreacyjny. Tomasz Bednarek odwiedza najpiękniejsze i najciekawsze miejsca w wielu zakątkach kraju, wędrując nie tylko szlakiem tłumnie odwiedzanym przez turystów, ale docierając również do miejsc, o których wiedzą nieliczni. Położone w powiecie olsztyńskim Barczewo nosi swą nazwę stosunkowo krótko, do 1945 roku nazywało się Wartenburg i należało do Prus Wschodnich, a jednak to tutaj urodził się i wychował kompozytor Feliks Nowowiejski, twórca melodii Roty. Wraz z prowadzącym odwiedzamy rodzinny dom artysty. Dziś mieści się tu muzeum. Wraz z Tomaszem Bednarkiem odwiedzamy też kościół św. Anny i Szczepana, w którym organistą był ojciec kompozytora. Z Barczewem związała się też artystka Barbara Hulanicka. Tu, w dawnym budynku synagogi, podjęła się zorganizowania Centrum Tkactwa Warmii i Mazur. W domu nieżyjącej już mistrzyni tkactwa mieści się niewielkie muzeum, w synagodze zaś tętni kulturalne życie Barczewa. W dawnym kościele ewangelicko - augsburskim odbywa się natomiast Międzynarodowy Festiwal Muzyki Chóralnej im. Feliksa Nowowiejskiego. 07:50 WETERYNARZE Z SERCEM - /9/ Reality show, 25 min, Polska, 2016 Reżyseria: Krzysztof Kasior, Sandra Andrzejewska, Wojciech Wołoszyn Scenariusz: Wojciech Wołoszyn W kolejnym programie, tradycyjnie już, zapraszamy na trzy ciekawe historie. Dojrzały koń Mundek uwielbia przejażdżki ze swoją panią. Potrafi naprawdę pięknie galopować, ale i takim doświadczonym zawodnikom zdarzają się przykre przygody. Xena nie imponuje rozmiarem, za to walecznością mogłaby obdarzyć niejednego naprawdę groźnego psa. Któż z nas nie lubi uczucia stąpania drobnych łapek domowego szczurka po karku i dłoni? Te ruchliwe gryzonie potrafimy obserwować godzinami, można wtedy zobaczyć, że i one miewają gorsze dni. 08:20 CZYŚCICIELE NATURY (NATURE'S CLEAN UP CREW) Film dokumentalny, 53 min, Kanada, 2020 Reżyseria: Robin Bicknell Film dokumentalny o tych stworzeniach, które po nas sprzątają. Dla nas to śmieci. Dla nich to obiad. Wśród nas krzątają się zapracowani padlinożercy, sprytne stworzenia, które w naszym otoczeniu przetwarzają góry odpadów, pozostawionych przez społeczeństwo konsumpcyjne. Codziennie ludzie pozbywają się insektów w jednym największych miast świata - Nowym Jorku. Mają do czynienia z mrówkami przez 24 godziny na dobę, siedem dni w tygodniu. Na jednego mieszkańca przypada dwa tysiące mrówek. W miastach jest obfitość mrówek, które - jak się okazuje - wykonują dla nas pożyteczną robotę. Pełni pasji naukowcy zrozumieli i pokochali te stworzenia, dzięki nim odkryjemy świat padlinożerców. Obalając po drodze niektóre mity, dowiemy się, jak ewoluowali do tej brudnej roboty, jakie korzyści mogą nam przynieść. Sępy, mrówki, lisy, oposy i inne oferują nam wiele korzyści, po prostu dzieląc naszą przestrzeń. Po prostu ekipa sprzątająca to grupa żywotnych stworzeń, z których każde jest piękne na swój sposób. Bez nich tonęlibyśmy we własnych odpadkach i zmagalibyśmy się z wieloma śmiertelnymi chorobami. Wszystkim tym niedocenianym bohaterom należy się więcej szacunku. Bo choć niektóre są dziwne, odmienne lub odrażające to one czyszczą nasze miasta. Więc wyluzujmy i udostępnijmy im trochę miejsca. Pozwalając im spokojnie żyć pomagamy sobie. 09:25 TAJEMNICE ZWIERZĄT - ODCINEK 3. MISTRZOWIE SZYBKOŚCI (THE ANIMAL WITHIN 3. THE SPEED DEMONS) Cykl dokumentalny, 45 min, Niemcy, 2020 Reżyseria: Daniel Oron Odcinek 3 - "Mistrzowie szybkości". Szybkość - cecha przydatna w rywalizacji. Człowiek nieustannie dąży do ustanawiania kolejnych rekordów. U zwierząt szybkość przesądza o życiu i śmierci. Ich zdolności mogą nie tylko wzbudzać zachwyt, ale też inspirować do doskonalenia technologii ułatwiających nam życie. Biegnący gepard wygląda, jakby szybował w powietrzu. Mknie z prędkością 112 kilometrów na godzinę. Gepard przyspiesza od zera do stu kilometrów na godzinę w trzy sekundy. Najszybsze zwierzę naszej planety znajdziemy jednak na niebie. Każdy kto widział, jak sokół wędrowny atakuje ofiarę, wie, dlaczego ten ptak wzbudza zachwyt inżynierów. Pikując z prędkością ponad 320 kilometrów na godzinę, dokonuje niewyobrażalnych akrobacji. Bicie kolejnych rekordów szybkości stało się naszą obsesją. Zachwycamy się mistrzami szybkości wśród zwierząt: od dzięcioła po delfiny i gepardy. Obserwując te zwierzęta, mamy szanse dowiedzieć się, jak im dorównać. Ale nawet pozostając poza naszym zasięgiem, wskazują nam kierunek, w którym możemy podążać. 10:20 EUROPEJSKIE RZEKI GRANICZNE - ODCINEK 2. PRUT (EUROPE'S BORDER RIVERS) Cykl dokumentalny, 52 min, Niemcy, 2016 Reżyseria: Thomas Radler Cykl filmów dokumentalnych opowiadający o europejskich rzekach granicznych. Czasem wyznaczają granicę, a czasem stanowią wspólną przestrzeń. Ta sprzeczność kształtuje życie ludzi, miast i ziem od wieków. My poznamy trzy takie rzeki. Od źródeł do ujścia. Każda ma swój charakter. Odra oddziela Niemcy od Polski. Ma szeroką deltę i jako jedna z niewielu rzek w sercu Europy płynie swoim naturalnym biegiem. Na północy kontynentu Tana oddziela Finlandię od Norwegii. Tworzy naturalny raj pokryty lodem i śniegiem przez osiem miesięcy w roku. Obejrzymy też Prut, który dziko i romantycznie przecina ukraińskie Karpaty. W dalszym biegu wyznacza granicę Unii Europejskiej liczącą 700 kilometrów. Oddziela Republikę Mołdawii od Rumunii. Odcinek 2 - "Prut". Prut - rzeka w południowo - wschodniej Europie, lewy dopływ Dunaju, rzeka graniczna pomiędzy Rumunią a Mołdawią. Źródła Prutu znajdują się w paśmie Czarnohory, u wschodniego podnóża Howerli. Uchodzi do Dunaju na wschód od Gałacza. W drugim tomie bułgarskich kronik Imana, rzeka Prut jest określana jako Burat. Była znana Rzymianom. W XII wieku w dorzeczu Prutu znajdowały się galicyjsko - ruskie miasta. Nad Prutem leżą m.in.: Worochta, Jaremcze, Kołomyja, Czerniowce, Kaguł, Ungeny. To jedna z ostatnich, pilnie strzeżonych granic europejskich. Ma niemal tysiąc kilometrów długości i burzliwą przeszłość. Jej historia wciąż owiana jest tajemnicą. Prut wypływa z Howerli, najwyższej góry Ukrainy. Ten szczyt mający 2061 metrów wysokości jest świętą górą kraju. Prut spływa do doliny niezliczoną ilością strumieni. 20 kilometrów od źródeł Prut się rozrasta. Kilka kilometrów dalej działa przejście graniczne z Ukrainy do Mołdawii. Od tego miejsca Prut pełni rolę granicy między Rumunią, a Mołdawią na odcinku 700 kilometrów. Granica oddziela kraje, nie ludzi. Dopóki ludzie po jednej stronie czują się Rumunami, a ci po drugiej Mołdawianami, granica pozostanie. Gdy w końcu jedni i drudzy uznają, że są jednym narodem, granica przestanie istnieć. 11:15 FASCYNUJĄCE MIEJSCA - FASCYNUJĄCY MADAGASKAR - LASY PÓŁNOCY (FASCINATING MADAGASCAR - THE FORESTS OF THE NORTHEAST) Cykl dokumentalny, 14 min, Niemcy, 2014 Reżyseria: Steffen Sailer, Annette Scheurich Przyjrzymy się z bliska bujnym lasom Madagaskaru - państwa wyspiarskiego położonego w zachodniej części Oceanu Indyjskiego, u południowo - wschodnich wybrzeży Afryki. Madagaskar - rajska wyspa na Oceanie Indyjskim z niepowtarzalnym krajobrazem przyrody i mieszkańcami kochającymi zabawę. Wyspa leży 500 km od wybrzeży Afryki. To czwarta co do wielkości wyspa na Ziemi, odseparowana od reszty świata od 90 milionów lat. Półwysep Masoala w północno - wschodniej części kraju to jeden z najbogatszych w gatunki regionów na świecie. Największym miastem w regionie jest Maroantsetra z 22 tysiącami mieszkańców. To główne centrum wymiany handlowej rozmaitych towarów i punkt tranzytowy dla egzotycznych przypraw uprawianych na wyspie. Park narodowy na Półwyspie Masoala jest największym rezerwatem w północno - wschodnim Madagaskarze. Las dochodzi do oceanu. Las deszczowy Masoalas leży w regionie o jednym z największych opadów na świecie. Każdego roku spada 4 tysiące litrów deszczu na metr kwadratowy. Północno - wschodni region Madagaskaru zachował sporo dziewiczej przyrody. Jednak tylko wtedy, gdy pokolenia Malgaszy dalej będą szanować przyrodę, fascynujące dziedzictwo naturalne Madagaskaru ma przyszłość. 11:35 ZBLIŻENIA. MAGAZYN FILMOWY Magazyn filmowy, 29 min, Polska, 1984 Scenariusz: Iwonna Łękawa Zdjęcia: Adam Kaczanowski Magazyn filmowy pod redakcją Iwonny Łękawy z roku 1983. W wydaniu: 1. relacja z planu zdjęciowego filmu pod roboczym tytułem "Musisz żyć" (film ostatecznie otrzymał tytuł "Wedle wyroków twoich") w reżyserii Jerzego Hoffmana, ze zdjęciami Jerzego Gościka, rozmowa ze Zdzisławem Ćwikłą, dyrektorem Centralnej Dyrekcji Okręgowej Kolei Państwowej w Warszawie i jednocześnie konsultantem sceny wysadzania pociągu w powietrze, przygotowania do sceny wykolejenia pociągu oraz efekty tej pracy, 2. Wytwórnia Filmów Fabularnych w Łodzi - Wydział Techniki Zdjęciowej, rozmowa z kierownikiem Wydziału - inż. Marianem Jaszczukiem, który prezentuje widzom kamery filmowe, nasadki na obiektywy i filtry, 3. Sonda wśród widzów po projekcji filmu "Ucieczka z Nowego Jorku" w reżyserii Johna Carpentiera z udziałem Kurta Russella, 4. Rozmowa z Piotrem Fronczewskim o aktorstwie i pracy przy filmach "Wolne miasto" w reżyserii Stanisława Różewicza i "Akademia Pana Kleksa" w reżyserii Krzysztofa Gradowskiego. 12:15 ROLA ŻYCIA - LAURA ŁĄCZ Magazyn, 22 min, Polska, 2022 Scenariusz: Małgorzata Tytus Prowadzenie: Laura Łącz Program realizowany z myślą o audiowizualnym archiwum teatru i filmu polskiego oraz stwarzaniu polskim aktorom właściwej formy promocji ich twórczości w mediach. W Polsce obecnie czynnych zawodowo jest około 5 tysięcy dyplomowanych aktorów i aktorek. Są wśród nich gwiazdy, są młodzi ludzie, którzy dopiero zaczynają kariery, są też tacy, którzy nie potrafią przebić się do aktorskiej ekstraklasy i tacy, którzy lata świetności mają już za sobą. W programie chcemy spotkać się z przedstawicielami wszystkich tych grup, by przekonać się, jak z różnych perspektyw i doświadczeń wygląda ten, wbrew pozorom trudny zawód. Chcemy dać możliwość zwłaszcza aktorom teatralnym pokazania ich kunsztu aktorskiego szerokiej widowni. Celem programu jest także promocja polskich teatrów i ich repertuaru. 12:45 ROLA ŻYCIA - EMILIA KRAKOWSKA Magazyn, 22 min, Polska, 2022 Scenariusz: Małgorzata Tytus Prowadzący: Laura Łącz Program realizowany z myślą o audiowizualnym archiwum teatru i filmu polskiego oraz stwarzaniu polskim aktorom właściwej formy promocji ich twórczości w mediach. W Polsce obecnie czynnych zawodowo jest około 5 tysięcy dyplomowanych aktorów i aktorek. Są wśród nich gwiazdy, są młodzi ludzie, którzy dopiero zaczynają kariery, są też tacy, którzy nie potrafią przebić się do aktorskiej ekstraklasy i tacy, którzy lata świetności mają już za sobą. W programie chcemy spotkać się z przedstawicielami wszystkich tych grup, by przekonać się, jak z różnych perspektyw i doświadczeń wygląda ten, wbrew pozorom trudny zawód. Chcemy dać możliwość zwłaszcza aktorom teatralnym pokazania ich kunsztu aktorskiego szerokiej widowni. Celem programu jest także promocja polskich teatrów i ich repertuaru. 13:10 ROZSZCZEPIENI Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2020 Reżyseria: Monika Andruszewska, Tomasz Grzywaczewski Dokumentalna opowieść o mieszkańcach byłego ZSRR żyjących w cieniu reaktorów atomowych: Czarnobyla na Ukrainie, Ignalino na Litwie i Ostrowca na Białorusi. Historie wszystkich bohaterów rozpoczynają się i kończą pod murami trzech elektrowni jądrowych: jednej zamkniętej w żelbetonowym sarkofagu, drugiej z wolna znikającej z powierzchni ziemi i trzeciej, nowo narodzonej tuż pod granicami Unii Europejskiej. Historie bohaterów to jednak nie tylko zapis konfrontacji z atomowym strachem, ale przede wszystkim opowieść o losach narodów wyzwolonych spod sowieckiego jarzma i ludziach, którzy próbują odnaleźć schronienie w postapokaliptycznej rzeczywistości. Niektórzy z bohaterów uciekają przed rzeczywistością krajów postsowieckich, inni przed bieżącą historią regionu, która zdaje się ich ścigać i okazuje się bardziej śmiercionośna niż promieniowanie. 14:10 TAJEMNICE ZWIERZĄT - ODCINEK 4. MISTRZOWIE BUDOWNICTWA (THE ANIMAL WITHIN 4. THE BUILDERS) Cykl dokumentalny, 45 min, Niemcy, 2020 Reżyseria: Daniel Oron Odcinek 4 - "Mistrzowie budownictwa". Nie tylko ludzie potrafią budować. Niezwykli architekci wśród zwierząt wznoszą imponujące konstrukcje. Wykorzystują znaleziony materiał, swoje ciało lub budulec własnej produkcji. Metody budowy różnią się w zależności od gatunku, jednak efekty tych naturalnych wysiłków są równie olśniewające, jak nasze cuda architektury. Bóbr jest prawdopodobnie najbardziej znanym budowniczym wśród zwierząt. Słynie ze wznoszenia tam. Tam, gdzie płynie woda, bobry mogą postawić tamę. Wybór miejsca nie jest świadomą decyzją. Robią to instynktownie. Świetni wykonawcy, przy czym naprawdę ciężko pracują. Tworzą wspaniałe tamy i żeremia, a w konsekwencji środowisko, które służy ich potrzebom. Najdłuższa z opisanych tam bobrowych ma 850 metrów długości. Jest dwa razy dłuższa od Zapory Hoovera. Widać ją z przestrzeni kosmicznej. Termity budują imponujące struktury z w pełni klimatyzowanymi korytarzami i komorami. Większość zwierząt kopie dół, buduje gniazdo albo dziuplę. I na tym zwykle się kończy. Tu mamy do czynienia z relatywnie małą grupą organizmów, które wznoszą pałace w świecie zwierząt. 15:05 DANIA DZIKA I CUDOWNA - ODC. 3. OTWARTA PRZESTRZEŃ (WILD AND WONDERFUL DENMARK EP. 3. THE OPEN LAND) Serial dokumentalny, 52 min, Dania, 2020 Reżyseria: Mark Jessen W tym serialu odkryjemy niesamowitą przyrodę i piękne ekosystemy Danii. Będziemy śledzić życie znanych i nieznanych zwierząt, które zostały uchwycone za pomocą oszałamiających fotografii. Serial przedstawia dramatyczne wydarzenia w królestwie zwierząt, opowiadając historie narodzin i śmierci, godów i głodu, polowań lub bycia ściganym. To rodzinne oglądanie w najlepszym wydaniu, ale dramat nie zawsze jest dla osób o słabym sercu. Zwierzęta grają główne role, lecz unikalna, duńska geografia i naturalne lokalizacje są również istotnymi elementami narracji. Odc. 3 Otwarta przestrzeń. Większość Danii to równiny, pastwiska i pola. Przetrwanie tu wymaga waleczności i pomysłowości, by się rozmnażać, znajdować pokarm i nie skończyć jako pożywienie dla innych. Na błoniach budzi się życie. Ponad dwie trzecie powierzchni Danii to tereny pozamiejskie. Na przykład wrzosowiska... pastwiska... i pola uprawne. Żyją tu tysiące zwierząt i roślin. Jedne pospolite, inne niezwykle rzadkie. Jesienią ptaki w Danii i sąsiadujących z nią krajach zbierają się do odlotu na południe. Wiele z nich zbiera się na bagnach zachodniej Jutlandii, w paśmie między lądem i morzem, by najeść się i przenocować. Widok migrujących szpaków jest niezwykły. Szukają miejsca, by pozostać na noc. Tworzą formację, liczącą nawet milion ptaków. Stanowią ciemną, zwartą chmurę. W języku duńskim zjawisko to nosi nazwę "czarnego słońca". 16:05 ZŁOTNICY HABSBURGÓW (PRECIOUS METAL PRECIOUS CRAFTS / EDLES METALL, EDLES HANDWERK) Film dokumentalny, 44 min, Austria, 2016 Reżyseria: Alexander Schukoff Złoto i srebro zawsze fascynowały ludzkość. Ale ten podziw dotyczy bardziej przedmiotów wykonanych przez artystów niż samego metalu. Blask szlachetnego metalu dodaje wartości i prestiżu biżuterii, dziełom sztuki czy architekturze. Sztuka złotnicza jest jednym z najstarszych rzemiosł na świecie, W 1366 roku Albrecht i Leopold III przyznali złotnikom pierwsze prawa handlowe. Ten film to wyprawa przez historię tego rzemiosła. Zobaczymy najpiękniejsze dokonania tej sztuki, między innymi bukiet kamieni szlachetnych w Muzeum Historii Naturalnej. Sztuka wiedeńskich złotników stała się sławna na całym świecie dzięki kamieniom z Sissi. Portret niemieckiego malarza Franza Xavera Winterhaltera przedstawia cesarzową Elżbietę z dziewięcioma błyszczącymi gwiazdami we włosach. Te diamenty są do dziś produkowane przez tę samą rodzinę, która dostarczała cesarzowi korony, insygnia i kule. Kajzerowie zawsze sami zamawiali takie prace, a niektórzy nawet uczyli się rzemiosła. Film skupia się na szczegółach rzemiosła, wypowiedziach kuratorów, złotników i historyków, zaprasza na ekscytującą podróż przez historię. 17:00 EUROPEJSKIE RZEKI GRANICZNE - ODCINEK 3. TANA (EUROPE'S BORDER RIVERS) Cykl dokumentalny, 52 min, Niemcy, 2016 Reżyseria: Thomas Radler Cykl filmów dokumentalnych opowiadający o europejskich rzekach granicznych. Czasem wyznaczają granicę, a czasem stanowią wspólną przestrzeń. Ta sprzeczność kształtuje życie ludzi, miast i ziem od wieków. My poznamy trzy takie rzeki. Od źródeł do ujścia. Każda ma swój charakter. Odra oddziela Niemcy od Polski. Ma szeroką deltę i jako jedna z niewielu rzek w sercu Europy płynie swoim naturalnym biegiem. Na północy kontynentu Tana oddziela Finlandię od Norwegii. Tworzy naturalny raj pokryty lodem i śniegiem przez osiem miesięcy w roku. Obejrzymy też Prut, który dziko i romantycznie przecina ukraińskie Karpaty. W dalszym biegu wyznacza granicę Unii Europejskiej liczącą 700 kilometrów. Oddziela Republikę Mołdawii od Rumunii. Odcinek 3 - "Tana". Tana. Na północy Europy rzeka Tana granica fińsko - norweska. Odległy naturalny raj, który przez osiem miesięcy w roku ukrywa się pod śniegiem i lodem. Dwa strumienie źródłowe Tany, Anarjohka i Karasjohka, wypływają przy granicy kraju. Począwszy od miejscowości Karasjok. Tana pełni rolę granicy między Finlandią, a Norwegią na odcinku 256 - ciu kilometrów. Mija Utsjoki, Tana Bru i wpływa do fiordu Tany, gdzie miesza się z lodowatą wodą Morza Barentsa. To najdalej wysunięty na północ fiord Europy. Za Kołem Podbiegunowym. Źródła Tany są trudnodostępne. Łodzią nie sposób do nich dotrzeć. Barkasy radzą sobie tu doskonale, sprawnie pływają nawet pod prąd. Saamowie robią je ręcznie od wieków. Rzeka uchodzi do fiordu Tanafjorden tworząc rozległą deltę. Tana słynie jako jedna z najlepszych na całym świecie rzek do połowu łososia. Tana ma dwa oblicza. Jedno dramatyczne, pełne grzmiących katarakt, drugie ciche i spokojne z piaszczystymi plażami po 20 metrów szerokości. Jej koryto ukształtowało się miliony lat temu i wciąż pozostaje niezmienne. 18:05 LEGENDARNE HOLLYWOODZKIE PARY - KATHARINE HEPBURN I SPENCER TRACY (ICONIC COUPLES: KATHARINE HEPBURN & SPENCER TRACY EP. 5) Cykl dokumentalny, 51 min, Wielka Brytania, 2019 Reżyseria: Anne - Cecile Genre, Bertrand Tessier Mini - seria opowiadająca o dziesięciu najbardziej znanych parach artystów Hollywood. Wiele nigdy wcześniej nie publikowanych materiałów filmowych, klipów z udziałem Richarda Burtona i Elizabeth Taylor, Katharine Hepburn i Spencera Tracy, Jean Harlow i Williama Powella, Clarka Gable i Carole Lombard, Barbary Stanwyck i Roberta Taylora, Humphreya Bogarta i Lauren Bacall. Bohaterami piątego odcinka będą Katherine Hepburn i Spencer Tracy. Historia Kathrine, znanej z ekscentryczności i dynamizmu oraz Spencera Tracy, wiecznie przygnębionego i melancholijnego aktora, drugoplanowego gwiazdora Hollywood, po raz kolejny udowadnia, że rzeczywistość czasem wykracza poza fikcję. Kochali się przez 22 lata, głównie potajemnie. Hepburn pochodziła z zamożnej i zaangażowanej społecznie rodziny. Właściwie chciała być chłopcem i stała się nietypową aktorką z czterema Oscarami na koncie. Tracy pochodził z dysfunkcyjnej rodziny i wolał raczej oglądać filmy niż chodzić do szkoły. 19:05 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - PATAGONIA, WŁADCZYNI CZASU. (FLAVORS) Serial dokumentalny, 52 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos Ta niezwykła seria dokumentalna pomaga odkryć bogactwo, magię i piękno najciekawszych miejsc na świecie: ich naturalne cuda i sławne zabytki, wytwory lokalnych rzemieślników i zapierające dech w piersiach krajobrazy. W każdym odcinku na widzów czeka niezapomniana podróż przez tradycję i historię kolejnego kraju, który jest wymarzonym miejscem docelowym każdego podróżnika. W tym odcinku - Patagonia. 20:10 WYBUDZENI - DR PAWEŁ RUDZIŃSKI Cykl dokumentalny, 26 min, Polska, 2022 Scenariusz i reżyseria: Alina Mrowińska Zdjęcia: Michał Jarosiński Prowadzenie: Ewa Błaszczyk 10 lat temu doktor Paweł wygrał konkurs na szefa kardiochirurgii szpitala MSWiA w Warszawie. Przed rozpoczęciem nowej pracy wyjechał na tygodniowy urlop do Chorwacji. W trakcie nurkowania podtopił się, nie wiadomo co się stało pod wodą. Dziś doktor Paweł niewyraźnie mówi, słabo widzi, nie porusza się samodzielnie, stracił możliwość wykonywania ukochanego zawodu, rozsypała mu się rodzina, a mimo to jest szczęśliwy. Opiekuje się nim jego przyjaciółka Teresa, razem stworzyli dom. 20:50 KLĄTWA GÓRY. ŚLADAMI PIERWSZYCH ZDOBYWCÓW Film dokumentalny, 58 min, Polska, 2022 Reżyseria: Dariusz Załuski, Oswald Rodrigo - Pereira Janek Lenczowski, wnuk Jakuba Bujaka, jednego z polskich himalaistów, rusza w Himalaje, by zrozumieć lepiej pasję dziadka i jego towarzyszy, którzy w 1939 r. wyruszyli do Azji, by zdobyć Nanda Devi East, jeden z najwyższych szczytów świata. Celem wyprawy Janka jest ponowne zdobycie szczytu, na który dotarli Polacy w 1939 r. W czasie dojścia do bazy okazuje się, że w rejonie Nanda Devi East pod lawiną zginęło ośmiu alpinistów, uczestników międzynarodowej wyprawy. Mimo że w związku z tym wyprawa wisi na włosku, w końcu udaje się założyć bazę pod Nanda Devi i rozpocząć niebywale trudną wspinaczkę. Po trzech tygodniach szczyt zostaje zdobyty przez część grupy. Dodatkowym niespodziewanym sukcesem wyprawy jest odnalezienie miejsca bazy sprzed 80 lat oraz głazu z pięknie wyrytym napisem: P. W. H. 1939 - Polska Wyprawa Himalajska 1939. Film opowiada o Janku i jego mamie, która ostatni raz widziała swego ojca, mając cztery lata. Przede wszystkim przedstawia jednak polskich himalaistów z lat 30. , wyjaśnia genezę pomysłu zdobycia szczytu, opowiada o długich przygotowaniach. Pierwszym, który rzucił hasło podboju Himalajów przez Polskich taterników, był Adam Karpiński, ojciec Jacka twórcy pierwszego przenośnego komputera. Powołał on do życia Komisję Himalajską, do której weszli również znany polarnik Stefan Bernardzikiewicz oraz właśnie Jakub Bujak. Od 1936 roku polscy taternicy zdobywali doświadczenie górskie w Alpach, Andach, a wreszcie na Kaukazie, co pozwoliło myśleć o himalajskich olbrzymach. Początkowym celem był szczyt K2, jednak mimo intensywnych starań dyplomatycznych pozwolenia nie udało się uzyskać. Nagrodą za kilkuletnie starania była zgoda na wyprawę na dziewiczy szczyt w Himalajach Garhwalu Nanda Devi East (7434 m). Polski rekord wysokości ustanowiony w 1939 r. został pobity dopiero w 1960 r. wejściem na Noszak. 22:00 KOCHANA CÓRECZKO Film dokumentalny, 51 min, Polska, 2017 Scenariusz i reżyseria: Ewa Żmigrodzka, Krzysztof Zwoliński Muzyka: Tadeusz Woźniak Film opowiada historię kartek pocztowych i listów, które były wysyłane z getta warszawskiego do Londynu. Listy musiały jednak przejść bardzo długą drogę - najpierw były przesyłane do Portugalii, a dopiero potem do Londynu. W czasach wojny był to jedyny sposób przekazywania matce informacji o tym, co dzieje się z córką w tych niespokojnych czasach. Wzruszająca historia o bezinteresownej pomocy w komunikowaniu się matki i córki. 23:05 NIEPARZYŚCI - CO DALEJ? Serial dokumentalny, 30 min, TVP 2000 Scenariusz i reżyseria: Alina Mrowińska Zdjęcia: Jan Nałkowicz Opracowanie muzyczne: Dariusz Żebrowski Dokumentalny serial "Nieparzyści" spotkał się ze sporym zainteresowaniem widzów. Sprawił też, że wiele osób znajdujących się w podobnej sytuacji przestało się wstydzić mówienia o swojej samotności, nabrało odwagi, dostrzegło, iż w pójściu do biura matrymonialnego nie ma niczego nienormalnego czy niestosownego. Wraz z emisją każdego kolejnego odcinka serialu biurom matrymonialnym w całym kraju przybywało klientów. Widzów zaciekawiły też dalsze losy ludzi, których poznali dzięki filmowi, a zwłaszcza - czy ktoś z nich znalazł wreszcie partnera. Niektórzy dostrzegli takich partnerów w sobie: pani Jola otrzymała mnóstwo listów z całej Polski, wiele ofert napłynęło też pod adresem pana Marka z Chicago. Ewa Straburzyńska zdjęcia do serialu kręciła w ostatnich miesiącach roku poprzedzającego emisję cyklu. W życiu "nieparzystych" od tamtego czasu mogło się sporo zmienić. Na ich losy mogła też wpłynąć emisja filmu przed wielomilionową widownią. Alina Mrowińska postanowiła to sprawdzić i nakręcić epilog dokumentalnej opowieści. Odwiedziła z kamerą m. in. Jolę, Krzysztofa, panią Grażynkę, panią Anię z wrocławskiego Trójkąta Bermudzkiego i prezesa z nieodłącznym asystentem Piotrem. Rozmawiała też przez telefon z Markiem z Chicago. 23:40 BAZA LUDZI ŻYWYCH Film dokumentalny, 32 min, Polska, 1972 Scenariusz: Zbigniew Święch Film dokumentalny rozprawiający się w sposób świadomy z mitami narosłymi wokół pracy w bieszczadzkich lasach. Autorzy dokumentu przedstawiają zawiedzione oczekiwania społeczne wobec przemysłu drzewnego w latach 70. , którego centrum mieści się w Bieszczadach. Dyrektor nadleśnictwa, Czesław Chodur i podlegli mu leśnicy opowiadają o chybionych decyzjach podjętych przez władze, które skutecznie uniemożliwiają rozwój gospodarki drzewnej w Bieszczadach. Robotnicy leśni: drwale, pilarze, wozacy przedstawiają swoje argumenty i podkreślają brak zaangażowania środków finansowych w przemysł drzewny. Brak perspektyw lepszego życia wobec niezwykle trudnych warunków pracy działa zniechęcająco na kadry pracownicze zatrudnione w leśnictwie. Dyrektor Chodur wymienia inwestycje poczynione w obszarze gospodarki leśnej, mając jednocześnie świadomość niewystarczalności działań władz w celu polepszenia warunków pracy i życia osadników, którymi są w Bieszczadach właśnie pracownicy leśni. Autorzy programu zadają zasadnicze pytanie: czy w ogóle istnieje spójna koncepcja dotycząca rozwoju regionu Bieszczad jako podstawowego zaplecza produkcji drewna dla potrzeb krajowych i zagranicznych. 00:20 NOTACJE - MAŁGORZATA KOMOROWSKA. GRAŁAM Z BRUNONEM BIAŁOSZEWSKIM Cykl dokumentalny, 10 min, Polska, 2015 Małgorzata Komorowska (rocznik 1939), muzykolog, badaczka dziejów polskiej kultury muzycznej, życia operowego i biografii artystów, publicystka "Ruchu Muzycznego", komentatorka koncertów. Ukończyła Uniwersytet Warszawski (praca magisterska: Życie teatralne XIX - wiecznej Warszawy) i Państwową Wyższąj Szkołę Muzyczną (praca magisterska "O muzyce teatralnej"). 00:35 KALENDARZ POLSKI Film dokumentalny, 57 min, Polska 2005 Scenariusz i realizacja: Krzysztof Miklaszewski, Barbara Sieradzka Zdjęcia: Jerzy Fronk Ośmiu znanych artystów fotografików: Chris Niedenthal, Stanisław Woś, Michał Browarski, Tomasz Sikora, Wojciech Prażmowski, Tadeusz Rolke, Waldemar Jama i Adam Bujak opowiada przed kamerami o swoim widzeniu Polski - jej różnych regionów geograficznych, mieszkańców, najpiękniejszych miejsc i najważniejszych wydarzeń społeczno - politycznych. Ich opowieści układają się w swoisty polski kalendarz, zapis wydarzeń czterech pór roku. Każdy z fotografików ma swoje ulubione tematy, zakątki, motywy: jedni preferują fotografię polityczno - społeczną, inni utrwalanie obyczajów i mód, jeszcze inni - ludzkich twarzy i losów, krain geograficznych, elementów krajobrazu, zabytków historii. Oglądamy więc opatrzone ich własnym komentarzem prace poszczególnych artystów: od budzących się wiosną do życia Tatr i scen z góralskiego wesela, pełnych nadziei i euforii chwil powstawania "Solidarności" czy ponurych kadrów stanu wojennego uchwyconych obiektywem "spolszczonego" Anglika, Chrisa Niedenthala, poprzez piękne, trochę oniryczne i metafizyczne pejzaże Suwalszczyzny z jej głazami polodowcowymi - ulubionym tematem Stanisława Wosia czy rozgrzane letnim słońcem, urzekające kolorami lata polskie wybrzeże z jego plażami i portami - głównym motywem fotografii Michała Browarskiego. Lato to także tchnące najnowszą historią ulice i place Gdańska z wzniesionym w 1981 r. Pomnikiem Poległych Stoczniowców, wielokrotnie fotografowanym przez Tomasza Sikorę, "kronikarza" najgorętszego polskiego lata ostatniego 30 - lecia, dziś fotografującego najchętniej ludzi w zabawnych, absurdalnych sytuacjach, pozach i minach. Polska jesień to z kolei jasnogórskie sanktuarium z otaczającymi je licznymi straganami oferującymi kiczowate pamiątki i dewocjonalia. Fascynują one od lat Wojciecha Prażmowskiego, który dostrzega w nich wyraz polskiej wiary i mentalności. Kicz to dla niego także kwintesencja naszych aspiracji i ambicji, pospolitych wyobrażeń o pięknie, nie ograniczających się oczywiście do sfery religii. Dla Tadeusza Rolkego, fotografa "pejzażu ludzkiego", jak sam siebie nazywa, tematem dominującym są z kolei twarze ludzi, ich zachowania, losy. Artysta odwiedza też miasta i stare miasteczka, np. Lublin czy podlubelskie Piaski, dokumentując nieliczne już ślady kultury żydowskiej, która odeszła wraz z jej pomordowanymi w czasie wojny mieszkańcami. Fotograficzna podróż po Polsce kończy się na południu kraju. Waldemar Jama zaprasza na swój ukochany Śląsk będący smutnym świadkiem końca cywilizacji wielkoprzemysłowej, próbujący mniej lub bardziej udanie łączyć historię z nowoczesnością. Z kolei Adam Bujak odbywa nostalgiczną, pełną filozoficznej zadumy wędrówkę po uliczkach Krakowa, a zwłaszcza krakowskiego Kazimierza. Utrwala też w obiektywie piękno monumentalnych murów klasztoru kamedułów w tym mieście czy tynieckiego klasztoru benedyktynów. Artyści fotograficy pokazują więc swoją Polskę, to, co jest im szczególnie bliskie, to, co dla nich ważne, co ich porusza, urzeka, śmieszy czy wzrusza. Ich prace to zbiorowy portret naszego kraju, jego mieszkańców, ich bolączek i radości, ale także samych autorów zdjęć, którzy poprzez swe fotografie wyrażają siebie. 01:45 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - EPITAFIUM DLA KARASIA ODC. 271 Magazyn historyczny, 24 min, Polska, 2022 Autor: Adam Sikorski Magazyn historyczny prezentujący wydarzenia i różne aspekty dawnej i najnowszej historii Polski. W programie podejmowane są zatarte, zagubione, zakłamane wątki polskiej historii. Autor poszukuje odpowiedzi na pytania o naszą wspólną przeszłość. Okazuje się, że wiele odpowiedzi leży w rodzinnych archiwach, zdjęciach, dokumentach i wspomnieniach ludzi. Program mobilizuje do poszukiwań lokalne środowiska miłośników historii, których nie brakuje w żadnym zakątku kraju. 02:15 SPRAWY TEATRALNE ERWINA AXERA Film dokumentalny, 66 min, Polska, 1992 Scenariusz i reżyseria: Krzysztof Domagalik Zdjęcia: Hubert Waliszewski Pierwsza tak obszerna prezentacja osoby i twórczości Erwina Axera, jednego z najwybitniejszych reżyserów powojennego teatru, wieloletniego dyrektora Teatru Współczesnego w Warszawie. Axer snuje opowieść dotyczącą jego pracy w teatrze, spotkań z prominentnymi postaciami polskiej kultury (aktorzy, reżyserzy, dramatopisarze) oraz współistnienia teatru i polityki w PRL. Szczególne miejsce poświęca postaciom Leona Schillera i Konrada Swinarskiego. W filmie znalazły się unikatowe materiały archiwalne (np. z pogrzebu Schillera) oraz fragmenty słynnych spektakli reżyserowanych przez Axera m.in. "Tanga", "Kariery Artura Ui", "Kordiana", "Pierwszego dnia wolności", "Lira", "Tryptyku", "Trzech sióstr". 03:30 DZIECIŃSTWO W CIENIU ŚMIERCI Film dokumentalny, 35 min, Polska 2004 Scenariusz i reżyseria: Małgorzata Imielska Zdjęcia: Tomasz Tupalski Muzyka: Fiodor Korol - Borodziuk Opowieść o Polce żydowskiego pochodzenia, której dzieciństwo przypadło na straszliwe lata wojny. Najpiękniejsze, beztroskie lata swego życia spędziła w nieustannym strachu. Swoją przejmującą i bardzo osobistą historię opowiada sama bohaterka filmu, Henrietta Kretz - Daniszewska, odwiedzając miejsca związane z najboleśniejszymi wojennymi wspomnieniami. Przechadza się tymi samymi uliczkami, zaułkami, zagląda do domów, które przypominają jej tragedię przeżytą w dzieciństwie. Spaceruje po zielonych łąkach, lasach, przysiada nad rzeką, gdzie teraz panują błogi spokój i cisza. Gdy patrzy na malownicze krajobrazy, ogarnia ją jakaś przedziwna nostalgia, żal jej straconego dzieciństwa. Ilustracją do opowieści są zdjęcia i filmowe materiały archiwalne, które wplatają się w tę smutną opowieść. Po zakończeniu wojny, w 1946 r. , bohaterka, jako 12 - letnia dziewczynka, znalazła się w Belgii, tu też mieszka do dziś, tu odnalazła spokój, założyła rodzinę. Właśnie w belgijskim mieście, w Antwerpii, rozpoczyna się podróż do przeszłości. Jej najstarsi przodkowie pochodzili z Polski, ona urodziła się w1934 r. w Stanisławowie, niedaleko Lwowa. Wczesne dzieciństwo spędziła koło Kielc. Ojciec był lekarzem, a matka prawniczką, ale nie pracowała. Zajmowała się domem i wychowywaniem córki. Kiedy wybuchła II wojna światowa, bohaterka filmu miała zaledwie 5 lat. Nigdy nie zapomni wybuchów zrzucanych bomb, zakrwawionych bandaży, setek rannych i zabitych. Przeżyła koszmar, została odarta z dzieciństwa. Tamte traumatyczne wydarzenia odcisnęły na jej wątłej psychice piętno smutku. Potem wraz z rodzicami wyjechała do Lwowa, na Ukrainę. Dom babci, pełen najbliższych jej ludzi, sprawił, iż choć na chwilę mogła zapomnieć o koszmarze wojny. Wkrótce rodzice przenieśli się pod Lwów, do małego miasteczka Sambor, gdzie ojciec został dyrektorem sanatorium. W sierocińcu, gdzie zajmowała się nią siostra Celina Kędzierska, zachowały się stare zdjęcia. Po kilku miesiącach spędzonych pod troskliwą opieką w przytułku znów mogła wrócić do rodziców. Zamieszkali w starym domu z odrapanymi ścianami, jej przyjaciółką została rówieśniczka - Wiera. Ale inne dzieci nie były tak przyjazne, wciąż pamięta ich agresję, kiedy nazywały ją Żydówką. Towarzyszył jej ciągły strach, była poniżana i prześladowana. W obawie o życie córki rodzice ukryli ją u wdowy po kolejarzu. Pamięta równieśnika Jacka, który okazywał jej życzliwość. Później los był bardziej okrutny. Kilkuletnia dziewczynka przeżyła więzienie, getto, potem długo musiała ukrywać się w ciemnej piwnicy. Wreszcie przyszło najgorsze. Kiedy Niemcy prowadzili ją i rodziców, ojciec nagle krzyknął, by uciekała. Pamięta rozdzierający krzyk matki, potem strzały, jęki i znowu strzały. Następnie zapadła straszliwa cisza...