TVP Historia Poniedziałek, 06.03.2023 07:00 BYŁ TAKI DZIEŃ - 6 MARCA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1869 - Mendelejew przedstawił okresowy układ pierwiastków; 1968 - rektor UW otrzymał list wybitnych pisarzy w obronie Michnika i Szlajfera; 1969 - Prokuratura Generalna podsumowała Marzec 68; 1995 - zmarła Barbara Kwiatkowska; 07:10 WOJENNE DZIEWCZYNY S.I - ODC. 3 Serial wojenny, 45 min, Polska, 2016 Reżyseria: Michał Rogalski Scenariusz: Marek Kreutz Zdjęcia: Marian Prokop Muzyka: Bartosz Chajdecki Aktorzy: Vanessa Aleksander, Marta Mazurek, Aleksandra Pisula, Michał Czernecki, Danuta Stenka odc. 3 Ewka i Marysia mieszkają w dworku Szczęsnych, rodziny Irki. Pomagają jej matce prowadzić pralnię i nie rezygnują z zemsty na mordercach matki Ewki. Ewka spotyka Ażura, dawnego kochanka. Zaprzyjaźniony z hiszpańskimi dyplomatami planuje wyjazd do Hiszpanii, a potem dalej do Ameryki. Proponuje wspólną podróż Ewce, ma nawet wszystkie dokumenty, jednak ona się nie zgadza. Ostatnie przeżycia całkowicie ją zmieniły. Nienawidzi Niemców, chce tylko zemsty. Pierwszym na liście jest folksdojcz Domaraszek, który zadenuncjował Ewkę Niemcom. Dziewczyny idą do szpitala, w którym leczy się po niedawnym postrzale i tam go w końcu dopadają. Ponieważ Witold jest członkiem podziemnej organizacji, dziewczynom udaje się namówić go, aby i one zostały przyjęte w jej szeregi. Składają przysięgę, teraz już nie mogą działać samowolnie. Podlegają rozkazom i dyscyplinie wojskowej. Okazuje się, że nie jest to takie proste. Od razu otrzymują reprymendę za samowolne akcje, w tym naukę strzelania. Mają rozkaz zdeponowania zdobycznej broni. Bez niej nie uda im się zabić mordercy matki Ewki, Burhkego. Sprzeczki Ewki z Witoldem uświadamiają Marysi i Irce, że to tylko pozory. Są pewne, że ich koleżanka zakochała się w Witku. Ważniejsze jest jednak zdobycie dodatkowej broni. Plan dziewczyn jest prosty, ale muszą to zrobić w tajemnicy przed dowódcą. Irka udaje młodą prostytutkę i z koleżankami idzie do podrzędnego baru, gdzie przychodzą niemieccy żołdacy. Ewka, Irka i Marysia rozdzielają sobie role. Zamierzają zwabić jakiegoś pijanego Niemca i odebrać mu broń. Ale plan się zmienia, gdy zamiast Irką, niemiecki oficer zaczyna interesować się Marysią. Franz jest muzykiem, nienawidzi wojny i wojska. Kiedy Marysia celuje do niego z pistoletu i domaga się broni, on prosi ją, aby go odwiedziła. Chce zagrać z innym muzykiem. W zamian obiecuje broń, którą ma w domu. Nikt nie może uwierzyć w taki rozwój sytuacji, przede wszystkim Ewka, która uważa wszystkich Niemców za morderców. Po konsultacji z Witoldem i sprawdzeniu Franza przez ludzi z organizacji, Marysia decyduje się na wizytę. Wspólny koncert przerywają strzały za oknem. Marysia dostrzega we Franzu nieszczęśliwego, wrażliwego człowiek, który tak samo cierpi z powodu wojny i zabijania. 08:25 HISTORIA POLSKI - MILCZĄCE POKOLENIE Film dokumentalny, 46 min, Polska, 2019 Reżyseria: Paweł Domański Scenariusz: Paweł Domański Zdjęcia: Marcin Majerski Film dokumentalny o powojennych losach żołnierzy Armii Krajowej i podziemia niepodległościowego. Udajemy się w podróż wraz z wnukiem Danuty Szyksznian - Ossowskiej, łączniczki Okręgu Wileńskiego AK do miejsc, w których była więziona i torturowana. O swoich przeżyciach nie mogła opowiadać aż do upadku komunizmu. Film o przywracaniu pamięci o Żołnierzach Niezłomnych. 09:40 "SENSACJE XX WIEKU" - KREW, MIŁOŚĆ, ZDRADA (KREW, MIŁOŚĆ, ZDRADA) Dokument fabularyzowany, 43 min, Polska/Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: Robert Wichrowski Scenariusz: Bogusław Wołszański Zdjęcia: Waldemar Szmidt Aktorzy: Mikołaj Roznerski, Natalia Klimas, Krzysztof Warunek, Maria Konarowska, Zbigniew Paterak, Ziemowit Pędziwiatr, Klaudiusz Kaufmann, Łukasz Konopka, Ksawery Szlenkier Rotmistrz Jerzy Sosnowski do dziś pozostaje legendą polskiego wywiadu. Ten bohater wojny polsko - bolszewickiej był jednym z najbardziej skutecznych polskich szpiegów w Berlinie. Nadzwyczaj przystojny kawalerzysta, a do tego skuteczny i śmiertelnie niebezpieczny szpieg. Wiedział jak korzystać ze swoich atutów - uwodził kobiety mające dostęp do tajemnic Reichswehry zdobywając cenne informacje wywiadowcze. Aresztowany przez niemiecki kontrwywiad został w drodze negocjacji wymieniony za kilku niemieckich szpiegów schwytanych w Polsce. Niespodziewanie polski sąd skazał go na długoletnie więzienie, ale co ciekawe nie odbył kary. Ewakuowany na wschód trafił w ręce NKWD. Tu zaczynają się mnożyć pytania, na które do dziś szukamy odpowiedzi. Czy był zdrajcą, podwójnym agentem pracującym dla niemieckiego wywiadu? Czy też polski wywiad poświęcił go, aby ochronić tajemnicę złamania Enigmy? Czy zdradził podwójnie, współpracując w czasie wojny z sowieckim wywiadem? W pierwszym odcinku Sensacji XX wieku w postać Sosnowskiego wcieli się Mikołaj Roznerski, a u jego boku pojawi się m.in. Natalia Klimas. 11:55 DZIEWCZYNA ZE ZDJĘCIA Reportaż, 24 min, Polska, 2022 Reżyseria: Bogna Bender - Motyka Scenariusz: Bogna Bender - Motyka Zdjęcia: Paweł Iwaniuk Wykonawcy: Kamil Smerdel W 2022 roku Instytut Pamięci Narodowej z okazji 8 marca upublicznił kilka zdjęć archiwalnych przedstawiających Polki. Wśród nich uwagę przykuwała fotografia młodej dziewczyny w mundurze wojskowymi i furażerce. Ta fotografia to jedno z 40 milionów zdjęć znajdujących się w IPN, a trafiło ono do tej instytucji wraz z przejęciem dokumentów dokumentami z WSI. Na fotografii nie było adnotacji - ani kogo przedstawia, ani jakie wydarzenie dokumentuje. Kilka dni później opublikowano je na stronie IPN z otwartym apelem do użytkowników internetu o pomoc w pozyskaniu jakichkolwiek informacji o pięknej młodej dziewczynie. Apel spotkał się z niesamowitym odzewem i zainteresowaniem. Dziesiątki tysięcy odsłon, wpisy i komentarze z całego świata, przez całą dobę. I stało się coś, co wydawało się niemożliwe. Wystarczyły dwa dni, by stwierdzić z całą pewnością, że na fotografii wykonanej w 1943 roku jest Maria Barr z domu Chłusewicz, 20 - letnia wdowa po kapitanie Filipie Barr, dowódcy 107. dywizjonu RAF, zestrzelonego w Belgii. 12:25 GŁOSY Film dokumentalny, 34 min, Polska, 2012 Reżyseria: Konrad Szołajski Scenariusz: Konrad Szołajski Zdjęcia: Michał Ślusarczyk Muzyka: Dariusz Żebrowski Wykonawcy: Maciej Gutowski, Tomasz Knapik Dokumentalny film krótkometrażowy ukazujący specyfikę ginącego już w Polsce zawodu lektora i spikera radiowo - telewizyjnego, na przykładzie portretów legendarnych przedstawicieli tej profesji. Każdy z bohaterów ma na swoim koncie setki przeczytanych filmów, widzowie doskonale znają ich głosy, ale czy rozpoznaliby twarze? Dokument zawiera wiele wspomnień o lektorze legendzie, perfekcyjnym Lucjanie Szołajskim (1930 - 2013). Lucjan Szołajski miał jeden z najbardziej charakterystycznych głosów w historii telewizji. W ciągu kilkudziesięciu lat pracy użyczył swego głosu do ponad 20 tys. filmów i seriali. Widzowie pamiętają m.in. jego charakterystyczne brzmienie z bijącej rekordy oglądalności "Niewolnicy Isaury". Głos Lucjana Szołajskiego można usłyszeć również w wielu filmach telewizyjnych i kinowych, np. w ekranowym hicie "Terminator". 13:05 KUBA (CUBA) Dramat, 117 min, USA 1979 Reżyseria: Richard Lester Scenariusz: Charles Wood Aktorzy: Sean Connery, Brooke Adams, Jack Weston, Hector Elizondo, Denholm Elliott, Martin Balsam, Chris Sarandon, Lonette McKee i inni Hawana, rok 1959. W przededniu przewrotu na Kubie, prowadzącego do obalenia dyktatury generała Batisty, przybywa na wyspę emerytowany major brytyjskich sił powietrznych, Robert Dapes (Sean Connery). Jako najemny doradca w sprawach bezpieczeństwa ma podjąć współpracę z generałem Bello i dopomóc ekipie Batisty utrzymać władzę. Major Dapes spotyka przypadkowo starą przyjaciółkę Aleksandrę, z którą przed 15 laty w Afryce Północnej połączył go żarliwy romans. Dziś jego dawna ukochana jest kobietą zamężną, ale nie znalazła szczęścia w małżeństwie. Nadużywający alkoholu i flirtujący mąż Juan Pulido, dziedzic największego na wyspie rumowo - tytoniowego konglomeratu, nie daje jej oparcia w życiu i poczucia bezpieczeństwa. Juan wdał się w romans z jedną ze swoich pracownic, a brat dziewczyny szuka teraz zemsty. Popierający rewolucjonistów Julio, który właśnie uciekł z więzienia, postanawia zabić go, by wreszcie pomścić siostrę. Między Robertem i Aleksandrą ożywa dawne uczucie. Gdy sytuacja na Kubie staje się coraz bardziej napięta, major próbuje nakłonić ją do opuszczenia kraju. 17:35 WOJENNE DZIEWCZYNY S.I - ODC. 4 Serial wojenny, 43 min, Polska, 2016 Reżyseria: Michał Rogalski Scenariusz: Marek Kreutz Zdjęcia: Marian Prokop Muzyka: Bartosz Chajdecki Aktorzy: Vanessa Aleksander, Marta Mazurek, Aleksandra Pisula, Michał Czernecki, Danuta Stenka odc. 4 Marysia znów odwiedza Franza. Młody Niemiec budzi jej współczucie i pewną ciekawość. Podczas wizyty dowiaduje się, że jego ludzie pilnują ciężarówek z bronią. Wspólny koncert przerywa wizyta esesmana Kirscha, przyjaciela rodziny Franza, zwyrodnialca i szaleńca, który jednak załatwił Franzowi bezpieczną służbę w Warszawie, więc ten musi się z nim liczyć. Kirsch zabiera Franza i Marysię na "polowanie", co oznacza strzelanie w getcie do Żydów, jak do zwierząt. Marysia przerywa tę rzeź. Swoją odwagę niemal przypłaca życiem. Kiedy Kirsch chce ją zabić, od śmierci ratuje ją nie mniej przerażony Franz. Marysia wraca do Szczęsnych, powoli dochodząc do siebie po przeżytym koszmarze. Opowiada przyjaciółkom o broni strzeżonej przez ludzi Franza. Dostęp do magazynów jest wyjątkowo łatwy, więc szkoda przegapić takiej okazji. Ale dziewczyny znów muszą działać samowolnie, bo Witold akurat wyjechał. Chociaż nie mają komu zameldować o planowanej akcji, decydują się na ten krok. Pod magazyny podjeżdżają wynajętą ciężarówką i zaczynają wynosić skrzynki z bronią. Całą sytuację obserwuje Franz, ale nie interweniuje. Tymczasem w magazynach pojawia się niespodziewanie Kirsch. Mija kilka dni. Ciężko ranny Franz jest bliski śmierci. 18:45 SPÓR O HISTORIĘ - WARNA 1444 Dysk./wywiad/debata, 31 min, Polska, 2022 Scenariusz: Elżbieta Szumiec - Zielińska Wykonawcy: Tomasz Muller (prowadzący) 16 kwietnia 1945 roku rozpoczęła się Operacja Berlińska. Uczestniczyła w niej między innymi dowodzona przez gen. Karola Świerczewskiego 2. Armia Wojska Polskiego. Licząca 90 tysięcy żołnierzy jednostka miała osłaniać lewe skrzydło 1. Frontu Ukraińskiego. Jednak Świerczewski zdecydował, aby szybko opanować Drezno. Kiedy część oddziałów podeszła pod miasto, 21 kwietnia, w powstałą na ich tyłach lukę w rejonie Budziszyna - weszły silne niemieckie ugrupowania pancerne. Uderzenie niemieckie doprowadziło do rozcięcia ugrupowania 2. Armii na pół i zagłady licznych jednostek. Zawiodło dowodzenie. Dopiero kosztem wielkich strat udało się ustabilizować linię frontu. Bitwa Budziszyńska zakończyła się pyrrusowym zwycięstwem oddziałów polsko - sowieckich. Podawane oficjalnie straty 2. Armii porażały. Poległo blisko 5 tys. żołnierzy. Niemalże 3 tysiące uznano za zaginionych. Rannych było ponad 10 tysięcy. 2 Armia straciła co piątego żołnierza. 19:25 HISTORIA POLSKI - ON WIERZYŁ W POLSKĘ Film dokumentalny, 45 min, Polska, 1992 Reżyseria: Alina Czerniakowska Scenariusz: Alina Czerniakowska Zdjęcia: Zbigniew Napiórkowski Wykonawcy: Tadeusz Bobrowski, Stefan Czarnecki, Anna Bobrowska, Włodzimierz Rzeczycki, Maria Fieldorf, Leszek Zachuta, Marek Raczyński, Adam Ferency Film opowiada o życiu i śmierci Emila Fieldorfa "Nila", jednego z najwybitniejszych dowódców Armii Krajowej i przywódców ruchu oporu. Człowieka, którego stalinowskie UB uznało za najgroźniejszego przeciwnika Polski Ludowej i Związku Radzieckiego. Autorka programu przypomina fakty, przytacza relacje świadków oraz rodziny i wykorzystuje unikatowe dokumenty dotyczące procesu "Nila". 00:45 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - TESTAMENT POWSTAŃCA Magazyn, 22 min, Polska, 2020 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki "Testament powstańca" Seweryn Liniewski, właściciel ziemski z Lejna opisał w swych pamiętnikach zmagania, które wiązały się z organizowaniem siatki cywilnej na potrzeby powstania styczniowego. Dziś wybierzemy się do miejsca, gdzie niegdyś tętnił życiem jego dwór i funkcjonowało świetnie prosperujące gospodarstwo. Przypomnimy też powstańcze losy Seweryna. "Wytyczno, bitwa o pamięć" Kolejna nasza opowieść tyczyć będzie materii znacznie bardziej skomplikowanej. Oto po ostatniej bitwie żołnierzy Korpusu Pogranicza w 1939 roku, którymi dowodził gen. Orlik - Ruckeman, komuniści przez dziesiątki lat robili wszystko, aby ślady po polskich bohaterach tej walki zatrzeć. A my, wraz z żołnierzami Akademii Wojsk Lądowych poszukiwać będziemy mogił tych, którzy walczyli tu jako ostatni. 01:15 "SENSACJE XX WIEKU" - KREW, MIŁOŚĆ, ZDRADA (KREW, MIŁOŚĆ, ZDRADA) Dokument fabularyzowany, 43 min, Polska/Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: Robert Wichrowski Scenariusz: Bogusław Wołszański Zdjęcia: Waldemar Szmidt Aktorzy: Mikołaj Roznerski, Natalia Klimas, Krzysztof Warunek, Maria Konarowska, Zbigniew Paterak, Ziemowit Pędziwiatr, Klaudiusz Kaufmann, Łukasz Konopka, Ksawery Szlenkier Rotmistrz Jerzy Sosnowski do dziś pozostaje legendą polskiego wywiadu. Ten bohater wojny polsko - bolszewickiej był jednym z najbardziej skutecznych polskich szpiegów w Berlinie. Nadzwyczaj przystojny kawalerzysta, a do tego skuteczny i śmiertelnie niebezpieczny szpieg. Wiedział jak korzystać ze swoich atutów - uwodził kobiety mające dostęp do tajemnic Reichswehry zdobywając cenne informacje wywiadowcze. Aresztowany przez niemiecki kontrwywiad został w drodze negocjacji wymieniony za kilku niemieckich szpiegów schwytanych w Polsce. Niespodziewanie polski sąd skazał go na długoletnie więzienie, ale co ciekawe nie odbył kary. Ewakuowany na wschód trafił w ręce NKWD. Tu zaczynają się mnożyć pytania, na które do dziś szukamy odpowiedzi. Czy był zdrajcą, podwójnym agentem pracującym dla niemieckiego wywiadu? Czy też polski wywiad poświęcił go, aby ochronić tajemnicę złamania Enigmy? Czy zdradził podwójnie, współpracując w czasie wojny z sowieckim wywiadem? W pierwszym odcinku Sensacji XX wieku w postać Sosnowskiego wcieli się Mikołaj Roznerski, a u jego boku pojawi się m.in. Natalia Klimas. 02:05 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - PIRAMIDY XX WIEKU Magazyn, 19 min, Polska, 1995 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Cykliczna audycja popularyzująca wiedzę o historii II wojny światowej. Odcinek poświęcony fortyfikacjom Linii Maginota, Linii Zygfryda oraz Wałowi Atlantyckiemu.