TVP Historia Sobota, 11.03.2023 07:00 BYŁ TAKI DZIEŃ - 11 MARCA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1851 - premiera "Rigoletta" Verdiego; 1908 - zmarł Edmondo de Amicis, autor "Serca"; 1948 - śmierć Jana Masaryka; 1968 - interpelacja posłów koła "Znak" w sprawie brutalności MO; oraz pobicie przez "nieznanych sprawców" Stefana Kisielewskiego; 07:10 ARTUR AFRYKA Film dokumentalny, 73 min, Polska, 2019 Film ukazuje pracę księdza Artura Bartola posługującego w Republice Środkowoafrykańskiej. Kiedy całą noc słyszymy walki uliczne, wojska ONZ nie mają prawa opuszczać koszar, ks. Artur jedzie do swoich parafian - jest przecież Poniedziałek Wielkanocny i wierni czekają na mszę świętą. Podczas pracy księdza Artura towarzyszymy z kamerą jego posłudze duszpasterskiej i charytatywnej. Ks. Artur, dzięki pomocy darczyńców z Polski, wybudował już w Afryce, głównie w Czadzie, Kamerunie i Republice Środkowoafrykańskiej, 40 studni. Jesteśmy przy budowie jednej z nich. Woda to życie - doceniamy to, patrząc na pracę księdza Artura. 08:25 WOJOWNICY CZASU - TWIERDZA BOYEN, CZYLI TANNENBERG 1914 Film dokumentalny, 27 min, Polska, 2021 Reżyseria: Grzegorz Gajewski Scenariusz: Grzegorz Gajewski Zdjęcia: Krzysztof Krzyżanowski, Grzegorz Gajewski Muzyka: Krzysztof Ridan Największy konflikt zbrojny w Europie od czasu wojen napoleońskich rozpoczął się 28 lipca 1914 roku, kiedy to Austro - Węgry po udanym zamachu na swego następcę tronu w Sarajewie wypowiedziały Serbii wojnę. System zawartych wcześniej międzynarodowych sojuszy uruchomił wówczas zasadę domina. Do konfliktu zaczęły dołączać kolejne państwa. Już w trzy tygodnie później w Prusach Wschodnich naprzeciwko siebie stanęły potężne siły pruskie i rosyjskie. W tym odcinku programu poznamy rekonstruktorów odtwarzających jedną z ważniejszych bitew I wojny światowej i jedną z największych na ziemiach polskich - pod Tannenbergiem, czyli pod Sztymbarkiem. 09:50 PRZYŁBICE I KAPTURY - ODC. 1/9 - PORWANIE Serial historyczny, przygodowy, 58 min, Polska, 1985 Reżyseria: Marek Piestrak Scenariusz: Marek Piestrak, Jerzy Diatłowicki Zdjęcia: Janusz Pawłowski Muzyka: Wojciech Karolak Aktorzy: Bożena Krzyżanowska, Maciej Kozłowski, Arkadiusz Bazak, Henryk Machalica, Piotr Garlicki, Roch Siemianowski, Marek Frąckowiak, Władysław Komar, Marta Klubowicz, Zbigniew Lisień, Gabriel Nehrebecki, Tadeusz Borowski, Leon Niemczyk, Zygmunt Bielawski, Andrzej Bielski Rok 1409. Krzyżacki rycerz Sonnenberg torturuje dwu Polaków, Zbyluta i Jaksę. Zbylut umiera, Jaksę Sonnenberg odsyła pod eskortą do Malborka. W drodze napadają na Krzyżaków polscy woje, dowodzeni przez Huberta z Borów. Jaksa odzyskuje wolność. W Krakowie Krzyżacy przygotowują pułapkę na kanonika Dunina. Biorą do niewoli jego ukochaną siostrzenicę, Unę z Sośnicy. W ten sposób zmuszają kanonika do współpracy. Na dworze Jagiełły wywiadem kieruje ksiądz Andrzej. Jaksa dostarcza mu wiadomości, że w Malborku pojawia się coraz więcej pocztów zagranicznych rycerzy. Krzyżacy wchodzą w układy z zakonem cystersów, w którym krzyżaccy szpiedzy mają być przyjmowani w drodze do Malborka. 16:50 POLSKIE DZIEDZICTWO S.I - ODC. 2 Magazyn historyczny, 27 min, Polska, 2021 Reżyseria: Maciej Kłobucki Scenariusz: Maciej Kłobucki, Bartosz Kucharski, Kamil Szymański Zdjęcia: Damian Szprejda, Jacek Cichocki, Mariusz Gala Wykonawcy: Jarosław Łukomski, Stefan Tompson (prowadzący) W drugim odcinku programu Stefan Tompson zabiera nas do niewielkiej miejscowości, leżącej zaledwie 90 km od Lwowa. Wieś położona na wysokim stoku, gdzie na urwisku pasma górskiego znajduje się wyjątkowa budowla. Zamek w Podhorcach należy do najwspanialszych siedzib magnackich, jakie powstały na ziemiach dawnej Rzeczypospolitej. W swej długiej historii zamek związany był z wieloma wybitnymi postaciami historycznymi. Cykl dokumentalno - historyczny o polskim dziedzictwie kulturowym na Kresach Wschodnich, prowadzony przez Stefana Tompsona, w którym przybliżona zostaje widzowi historia ziem polskich sprzed 1921 roku. Cykl prezentuje najciekawsze polskie posiadłości, usytuowane za naszą obecną wschodnią granicą. Ukazane są najciekawsze miejsca, zarówno te oczywiste i znane z przewodników, jak również te, o których już dawno zapomniano. Autorzy przedstawiają ich historię, opowiadają o ciekawostkach i legendach i omawiają polski aspekt dotyczący prezentowanych posiadłości. Przybliżają historię Polaków na danym terenie i zachęcają każdego widza do odwiedzin miejsc polskiego dziedzictwa kulturowego na Kresach Wschodnich. 17:25 SPÓR O HISTORIĘ - RZEŹ GALICYJSKA Dysk./wywiad/debata, 30 min, Polska, 2021 Scenariusz: Elżbieta Szumiec - Zielińska Wykonawcy: Tomasz Muller (prowadzący) 21 lutego 1846 roku rozpoczęło się powstanie krakowskie. Powołano Rząd Narodowy Rzeczypospolitej Polskiej. Do zduszenia powstania narodowego Austriacy wykorzystali chłopów. Ogłosili, że wystąpienie szlachty ma charakter antychłopski. Aby zachęcić chłopów, Austriacy wyznaczyli nagrody: za każdego zabitego polskiego szlachcica płacili 10 zł, za rannego 8, a za związanego 5. Tych ostatnich więc prawie nie było. Chłopi ruszyli na dwory, mordując szlachtę i atakując oddziały powstańcze. Goście: prof. Tomasz Kargol Uniwersytet Jagielloński, dr Adam Buława Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego. 18:05 KARIERA NIKODEMA DYZMY - ODC. 4/7 Serial obyczajowy, 52 min, Polska 1979 Reżyseria: Jan Rybkowski Scenariusz: Jan Rybkowski, Witold Orzechowski Zdjęcia: Marek Nowicki Muzyka: Piotr Marczewski Aktorzy: Roman Wilhelmi, Leonard Pietraszak, Mariusz Dmochowski, Bronisław Pawlik, Tadeusz Pluciński, Bogusz Bilewski, Halina Golanko, Igor Śmiałowski, Hanna Balińska, Ryszard Barycz, Arkadiusz Bazak, Barbara Brylska, Witold Pyrkosz, Wojciech Pokora i inni Właściciele Koborowa witają Nikodema Dyzmę jak męża opatrznościowego. Administrator majątku, dumny, że udało mu się tak wspaniale rozwiązać problem przydziału drzewa dla koborowskich tartaków, chełpi się swoim sukcesem i stopniowo wyzbywa się obaw, że mógłby utracić wygodną posadkę u pana Kunickiego. Cieszy się życiem i powodzeniem, których nie skąpi mu los. Martwi go jedynie Kasia zazdrosna o panią Ninę. Gdy dziewczyna robi Dyzmie awanturę, ojciec natychmiast wysyła ją za granicę. Nieoczekiwanie nadchodzi telegram z Warszawy. Premier wzywa pilnie pana Nikodema w związku z jego genialnym projektem gospodarczym, proponuje mu prezesurę Banku Zbożowego. Dyzmę ogarniają wątpliwości, czy da sobie radę na tak odpowiedzialnym stanowisku. Wierzy jednak w swoją szczęśliwą gwiazdę, więc przyjmuje ofertę. Gdy wraca do Koborowa pożegnać się, pan Kunicki wręcz błaga go, by zechciał zachować posadę administratora majątku. 19:00 GIGANCI HISTORII - OJCOWIE NIEPODLEGŁOŚCI - ROMAN DMOWSKI Teleturniej, 45 min, Polska, 2022 Reżyseria: Tomasz Motyl Scenariusz: Mikołaj Korzyński Wykonawcy: Przemysław Babiarz (prowadzący) Roman Dmowski, współtwórca ruchu narodowego w Polsce, choć porównywany z Józefem Piłsudskim, wciąż wydaje się niedoceniany. Jaki był rzeczywisty wkład tego polityka w przywrócenie Polski na mapę Europy? Jego mistrzowskie pięciogodzinne przemówienie na konferencji pokojowej w Paryżu określane jest dziś jako słowna walka o Polskę. W przeciwieństwie do Piłsudskiego, nie był wodzem, nawet w obrębie własnego stronnictwa. Bywał dyplomatą i intelektualistą. Trafnie odczytywał trendy epoki i wyciągał z nich rozwiązania na przyszłość. Był autorem jedynego w swoim rodzaju opracowania na temat sytuacji w Europie Środkowo - Wschodniej. Ale kunszt intelektualisty i analityka nie przemówiły do zbiorowej wyobraźni, tak jak heroiczna legenda Legionów. Nie było w nim nic z impetu husarii, świetności poloneza, ale rytm powolny, młota wykuwającego granit oceniał wkrótce po jego śmierci Ksawery Pruszyński. Życiu, działalności i spuściźnie Romana Dmowskiego dedykowany jest ten odcinek teleturnieju. 20:00 KONNICA (HORSE SOLDIERS) Film przygodowy, wojenny, western, 115 min, USA 1959 Reżyseria: John Ford Scenariusz: Harold Sinclair, John Lee Mahin Aktorzy: John Wayne, William Holden, Constance Towers, Judson Pratt i inni Ameryka, rok 1863. Trwa krwawa i brutalna wojna secesyjna. Wokół Vicksburga toczą się ciężkie walki. Mimo ciągłych ataków wojsk Unii pod wodzą generała Shermana, konfederaci uparcie się bronią. Dzięki sprawnie działającemu połączeniu kolejowemu armia Południa generała Granta stale otrzymuje wsparcie i zaopatrzenie. Tak prowadzone oblężenie może się ciągnąć jeszcze wiele miesięcy i kosztować obie strony setki tysięcy zabitych. A tymczasem politycy i społeczeństwo żądają sukcesów. Wojna domowa nie toczy się po myśli Północy i Sherman to rozumie. Generał chce jak najszybciej przepędzić swego przeciwnika spod Vicksburga. Tylko jak przerwać jego linie zaopatrzeniowe, jak przeciąć połączenie kolei żelaznej? Powstaje śmiały plan wypadu brygady kawaleryjskiej. Celem rajdu oddziału pomysłodawcy akcji, pułkownika Marlowe`a, jest węzeł kolejowy w Newton Station. Kawalerzyści mają zniszczyć urządzenia kolejowe, zerwać tory, spalić budynki aż 300 mil za liniami wroga! Marlowe zdaje sobie sprawę, jak niebezpieczne to zadanie i starannie dobiera ludzi do jego wykonania. Wbrew woli pułkownika dowództwo przydziela do jednostki chirurga, majora Kendalla. Pomiędzy dwoma oficerami szybko rodzi się konflikt. Marlowe uważa, że obecność lekarza będzie tylko zbędnym obciążeniem i utrudnieniem w misji, w której liczy się czas. Ponadto pułkownik wciąż wspomina swą żonę, która zmarła w wyniku niepotrzebnie przeprowadzonej operacji. Jego przeczucia wobec Kendalla są jak najgorsze. Ale rozkaz jest rozkazem i Marlowe musi tolerować obecność chirurga. Po kilku potyczkach z żołnierzami Konfederacji pułkownik zdaje sobie sprawę, że obecność brygady na tyłach Południa została odkryta. Jeszcze ważniejsze staje się szybkie przeprowadzenie operacji. Ale konie i ludzie muszą jeść i odpoczywać po długim marszu. Na trasie kawalerzyści trafiają na plantację, której właścicielką jest piękna Hannah. Podczas wspólnego posiłku kobiecie udaje się podsłuchać rozmowę oficerów. Hannah zostaje jednak ujęta i, w obawie że może zdradzić plany jeźdźców Unii, wzięta do niewoli. Pomiędzy szorstkim, władczym Marlowem i ponętną, sprytną plantatorką powoli rodzi się uczucie. Brygada rusza ku Newton Station. Kanwą efektownej opowieści słynnego amerykańskiego reżysera, Johna Forda, był prawdziwy epizod z czasów wojny secesyjnej. W rolę głównych protagonistów, pułkownika Marlowe`a i majora Kendalla, wcielili się John Wayne i William Holden. Za swoje kreacje uzyskali rekordowe wówczas wynagrodzenie w wysokości 750 tysięcy dolarów. 23:35 MOST NA RENIE (BRIDGE AT REMAGEN) Dramat wojenny, 112 min, USA 1969 Reżyseria: John Guillermin Scenariusz: Richard Yates, William Roberts Aktorzy: George Segal, Robert Vaughn, Ben Gazzara, Bradford Dillman, E. G. Marshall, Peter Van Eyck, Matt Clark, Fritz Ford, Tom Heaton, Bo Hopkins, Robert Logan i inni Luty 1945 roku, ostatnie dni II wojny światowej. Niemiecki generał Von Brock otrzymuje rozkaz wysadzenia w powietrze jedynego ocalałego mostu na Renie, prowadzącego w głąb Niemiec. Generał zwleka jednak z wykonaniem rozkazu, ponieważ oznaczałoby to pozostawienie 50 tysięcy żołnierzy na pastwę nacierających Amerykanów. Powierza to zadanie majorowi Paulowi Kreugerowi, rozkazując jednocześnie, aby ten utrzymał most jak najdłużej. Tymczasem Amerykanie pod dowództwem generała Skinnera próbują schwytać w pułapkę wycofujących się Niemców, nacierając w kierunku linii Renu. Film Johna Guillermina jest jedną z popularnych w latach 60. superprodukcji dotyczących II wojny światowej. Ten epicki obraz przedstawiający jeden z ostatnich jej epizodów jak wiele mu podobnych bierze stronę zwykłych żołnierzy, solidaryzując się z ich losem, przeciwko manipulacjom wysokich dowódców, którzy tasując karty wojny, nie liczą się z losami jednostek. 01:40 STAN WOJENNY. NIE BYLIŚMY SAMI Film dokumentalny, 58 min, Polska, 2021 Reżyseria: Jan Czarlewski Strajki sierpniowe i działania Solidarności w latach 1980 - 1981 doprowadziły do prawdziwego trzęsienia ziemi w globalnej polityce i spowodowały reakcje antagonistycznych bloków sowieckiego i wolnego świata. Dokument ukazuje reakcje wolnego świata i konsekwencje ogłoszenia stanu wojennego nad Wisłą w grudniu 1981 roku w kontekście nie tylko wielkiej polityki, ale także wśród poszczególnych ludzi i narodów, którzy solidaryzowali się z Polakami i im pomagali. Pokazane reakcje, działania i zachowania zagranicznych przywódców, olbrzymie zainteresowanie i sympatia dla Solidarności zachodniej opinii publicznej oraz zaangażowanie się osobistości o różnych poglądach i formacji na rzecz Polski. Jest to opowieść o wydarzeniach z punktu widzenia zagranicznych korespondentów, polityków, aktywistów, ludzi kultury i Kościoła, którzy swoją działalnością i pomocą wsparli ówczesny ruch antykomunistyczny. Reżyser przeprowadził rozmowy z zagranicznymi bohaterami rozsianymi w wielu krajach, dla których stan wojenny w Polsce był często jednym z ważniejszych wydarzeń w życiu. O wydarzeniach mówią między innymi historyk Norman Davies i muzyk Jean - Michel Jarre. W filmie wykorzystano unikalne archiwalia uzupełniające fascynujące historie opowiadane przez zagranicznych świadków tamtego czasu.