TVP Historia Niedziela, 12.03.2023 06:10 BYŁ TAKI DZIEŃ - 12 MARCA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1938 - Anschluss Austrii; 1945 - zmarła w KL Bergen - Belsen Anna Frank, autorka wstrząsającego dziennika czasów pogardy; 1947 - przemówienie prezydenta Harry 'ego Trumanna, początek zimnej wojny; 1953 - premiera musicalu "Can - Can" w USA Cole' a Portera; 06:20 POKÓJ MÓJ WAM DAJĘ Film dokumentalny, 87 min, Polska, 2019 Film przedstawia historię księdza Mateusza Dziedzica, porwanego i przetrzymywanego w dżungli przez 44 dni, misjonarza w Republice Środkowoafrykańskiej, w zapomnianym przez ludzi kraju. Film ukazuje osobisty dramat uwięzienia i zniewolenia księdza Mateusza, ale również jego afrykańskich parafian, których spotyka w buszu - także uwięzionych przez rebeliantów domagających się uwolnienia ich przywódcy, generała Miskina. 44 dni w afrykańskiej dżungli ks. Mateusz przeżywa dzięki modlitwie i Eucharystii. W warunkach, w jakich się znalazł, przeżywa załamanie nerwowe, ale również na nowo odkrywa wiarę i sens swojego kapłaństwa. Wszystko to dzieje się w kraju rozerwanym na strzępy przez nawzajem zwalczające się ugrupowania terrorystyczne muzułmańskie, chrześcijańskie i inne. Ks. Mateusz walczy o wolność swoją oraz o wolność swoich parafian, o wolność współwięźniów. Mimo porwania ks. Mateusz po dwóch latach przerwy wraca na misje w to samo miejsce, gdzie został uprowadzony. 09:15 PRZYŁBICE I KAPTURY - ODC. 2/9 - NA TROPIE ZDRADY Serial historyczny, przygodowy, 59 min, Polska, 1985 Reżyseria: Marek Piestrak Scenariusz: Marek Piestrak, Jerzy Diatłowicki Zdjęcia: Janusz Pawłowski Muzyka: Wojciech Karolak Wykonawcy: Krzysztof Kolberger Aktorzy: Ewa Biała, Wiesława Gutowska, Władysław Komar, Henryk Machalica, Piotr Garlicki, Roch Siemianowski, Marek Frąckowiak, Władysław Komar, Bożena Krzyżanowska, Marta Klubowicz, Maciej Kozłowski, Arkadiusz Bazak, Zbigniew Lesień, Bolesław Abart, Eugeniusz Kujawski Kanonik Dunin przekazuje Krzyżakom kopie tajnych pism powstających na Wawelu. Jest śledzony przez Czarnego i Jaksę, którzy odkrywają tajemnicę porwania Uny i próbują wyśledzić miejsce jej uwięzienia. Przy okazji poznają olbrzymiego flisaka imieniem Dzieweczka. Flisak zostaje ich kompanem. Czarny - czyli Hubert z Borów - zamieszkuje w oberży Pod Gnatem. Szybko odkrywa, że oberżysta Marcin jest człowiekiem Krzyżaków. Zdemaskowany Marcin godzi się pomagać Czarnemu w nadziei na ocalenie życia... 13:15 ZAGINIONE? OCALONE? HISTORIE ZAWODÓW RÓŻNYCH - ODC. 2 KOŁODZIEJ Dysk./wywiad/debata, 15 min, Polska, 2022 Reżyseria: Agnieszka Żmijewska Scenariusz: Andrzej Kaczmarczyk Wykonawcy: Andrzej Kaczmarczyk (prowadzący) Praczka, świniopas, śledziarz, handlarz skupujący starzyznę i kurze łapki, czy wędrowny ostrzyciel noży, odeszli w zapomnienie, choć tego ostatniego widziano jeszcze na warszawskich podwórkach na początku lat 90. Podobny los może czekać wikliniarzy, bednarzy, kołodziejów czy garncarzy, choć ta ostatnia umiejętność przeżywa właśnie swój renesans. Miejmy nadzieję, że nie krótkotrwały. W niektórych przypadkach to już niestety zapewne ostatni moment, by rzemieślnicy podzielili się z nami swoimi coraz rzadszymi umiejętnościami. W tym odcinku cyklu "Zaginione? Ocalone? Historie zawodów różnych" odwiedzimy kołodzieja. 15:55 ARSENAŁ. MAGAZYN MILITARNO - HISTORYCZNY - POWSTANIE WIELKOPOLSKIE - EHRHARDT M17 Magazyn, 24 min, Polska, 2022 Reżyseria: Grzegorz Płaza, Andrzej Borowiecki, Jerzy Grabowski Scenariusz: Grzegorz Płaza, Andrzej Borowiecki, Jerzy Grabowski Zdjęcia: Maciej Brola, Rafał Biernacki Wykonawcy: Przemysław Predygier (prowadzący), Jacek Sobieszczański Cykl przedstawiający pojazdy militarne, broń oraz obiekty historyczne będące w posiadaniu muzeów, kolekcjonerów militariów lub grup rekonstrukcyjnych, które odegrały istotną rolę w historii polskiego oręża. Tym razem o czołgu amerykańskim Sherman i I Dywizji Pancernej generała Stanisława Maczka 16:30 GIGANCI HISTORII - HISTORIA POLSKIEJ ZŁOTÓWKI 1496 - 1996 Teleturniej, 44 min, Polska, 2022 Reżyseria: Tomasz Motyl Scenariusz: Mikołaj Korzyński Wykonawcy: Maciej Kurzajewski (prowadzący) Jako jednostka rachunkowa związana z pieniądzem znany był już za ostatnich Piastów. Swój renesans jako moneta przeżył u schyłku niepodległości, ale nawet lata zaborów, gdy płaciliśmy rublami i markami, nie zatarły pamięci o tradycyjnej polskiej walucie. Polski złoty - zreformowany przez Władysława Grabskiego nabrał w dwudziestoleciu międzywojennym zupełnie nowego blasku i na tyle silnego, by powrócić w czasach komuny i trwać do dziś. Jest jednak tak silnie związany z historią Polski, że trudno wyobrazić sobie tu jakąkolwiek inną walutę. Jak wyglądała jego historia? Gdzie po odzyskaniu niepodległości produkowano polskie pieniądze? Skąd wzięły się młynarki? Na te i więcej pytań odpowiemy w tym programie. Historia polskiego złotego to temat tego odcinka teleturnieju. Giganci Historii to oryginalny format Telewizji Polskiej, teleturniej dedykowany miłośnikom historii. Każdy odcinek to jeden temat i jeden zwycięzca, ten, który zna najlepsze odpowiedzi na pytania przygotowywane przez ekspertów, dziennikarzy i konkurentów. Teleturniej w którym liczy się wyłącznie wiedza historyczna, znajomość realiów epoki, niuansów, ciekawostek, faktów. Dla zawodników to rywalizacja, dla widzów pełna emocji lekcja historii. Na zwycięzcę teleturnieju czeka tytuł Giganta historii i nagroda 20 tys. PLN. 17:25 PORTRETY WOJENNE. KOBIETY - WANDA GERTZ Film dokumentalny, 30 min, Polska, 2019 Cykl o pięciu Polkach: Halinie Szwarc, Władysławie Macieszynie, Helenie Marusarzównie, Wandzie Gertz, Halinie Szymańskiej, których młodość i dojrzewanie przypadły na czasy wojenne. Filmowe opowieści o poświęceniu, walce, determinacji i bezinteresownym oddaniu Ojczyźnie. To historie bohaterek, o których nie wspominają szkolne podręczniki, a które tym bardziej zasługują na przybliżenie ich dokonań. Wanda Gertz (1896 - 1958) w męskim przebraniu wzięła udział w I wojnie światowej, a następnie kontynuowała karierę wojskową walcząc w wojnie polsko bolszewickiej (1920) i zostając zaufaną sekretarką Józefa Piłsudskiego. W II wojnie światowej odpowiadała za sformowanie i szkolenie oddziału DYSK (Dywersja i Sabotaż Kobiet), wraz z którym wzięła udział w powstaniu warszawskim. Zmarła na emigracji, nie mogąc wrócić do kraju, gdzie najprawdopodobniej czekałby ją wyrok śmierci. 18:00 KARIERA NIKODEMA DYZMY - ODC. 5/7 Serial obyczajowy, 47 min, Polska 1979 Reżyseria: Jan Rybkowski, Marek Nowicki Scenariusz: Jan Rybkowski, Marek Nowicki, Witold Orzechowski Zdjęcia: Marek Nowicki Muzyka: Piotr Marczewski Aktorzy: Roman Wilhelmi, Leonard Pietraszak, Mariusz Dmochowski, Bronisław Pawlik, Tadeusz Pluciński, Bogusz Bilewski, Halina Golanko, Igor Śmiałowski, Hanna Balińska, Ryszard Barycz, Arkadiusz Bazak, Barbara Brylska, Krystyna Ciechomska, Liliana Głąbczyńska, Zofia Merle, Lech Ordon, Witold Pyrkosz, Ewa Szykulska, Izabella Trojanowska, Wojciech Pokora i inni Nikodem Dyzma obejmuje prezesurę Banku Zbożowego. Sprytnie dobiera współpracowników, aby nadrabiali niedostatki wiedzy i umiejętności pana prezesa. Jego "prawą ręką" zostaje Krzepicki, zręczny karierowicz, który w sukcesach szefa upatruje swoją życiową szansę. Dyzma czuje się coraz pewniej, w banku rządzi żelazną ręką. W kręgach elit politycznych jest nazywany "ekonomicznym Napoleonem", wszyscy go podziwiają i fetują, a panie wręcz uwielbiają. Hrabina Koniecpolska zaprasza pana Nikodema na tajne "posiedzenie loży". Bierze w nim udział dwanaście dam z towarzystwa, natchnionych i roznegliżowanych oraz on, jedyny mężczyzna - Wielki Trzynasty. Zmęczony szaleństwami upojnej nocy Dyzma dowiaduje się, że zagraża mu poważne niebezpieczeństwo. W Warszawie pojawia się Boczek, były zwierzchnik pana Nikodema z prowincjonalnej poczty. Nachodzi prezesa, grozi ujawnieniem prawdy. Nie mogąc zaspokoić rosnącego apetytu Boczka, Dyzma wynajmuje bandziorów, którzy mają unieszkodliwić szantażystę. 21:10 MOST NA RENIE (BRIDGE AT REMAGEN) Dramat wojenny, 112 min, USA 1969 Reżyseria: John Guillermin Scenariusz: Richard Yates, William Roberts Aktorzy: George Segal, Robert Vaughn, Ben Gazzara, Bradford Dillman, E. G. Marshall, Peter Van Eyck, Matt Clark, Fritz Ford, Tom Heaton, Bo Hopkins, Robert Logan i inni Luty 1945 roku, ostatnie dni II wojny światowej. Niemiecki generał Von Brock otrzymuje rozkaz wysadzenia w powietrze jedynego ocalałego mostu na Renie, prowadzącego w głąb Niemiec. Generał zwleka jednak z wykonaniem rozkazu, ponieważ oznaczałoby to pozostawienie 50 tysięcy żołnierzy na pastwę nacierających Amerykanów. Powierza to zadanie majorowi Paulowi Kreugerowi, rozkazując jednocześnie, aby ten utrzymał most jak najdłużej. Tymczasem Amerykanie pod dowództwem generała Skinnera próbują schwytać w pułapkę wycofujących się Niemców, nacierając w kierunku linii Renu. Film Johna Guillermina jest jedną z popularnych w latach 60. superprodukcji dotyczących II wojny światowej. Ten epicki obraz przedstawiający jeden z ostatnich jej epizodów jak wiele mu podobnych bierze stronę zwykłych żołnierzy, solidaryzując się z ich losem, przeciwko manipulacjom wysokich dowódców, którzy tasując karty wojny, nie liczą się z losami jednostek. 23:15 KSIĄŻĘ I DYBUK (KSIĄŻĘ I DYBUK) Film dokumentalny, 81 min, Niemcy/Polska, 2017 Reżyseria: Elwira Niewiera, Piotr Rosołowski Scenariusz: Elwira Niewiera, Piotr Rosołowski Zdjęcia: Piotr Rosołowski Logline Mosze Waks przyszedł na świat w biednej żydowskiej rodzinie na terenie Ukrainy, a zmarł w Madrycie jako książę Michał Waszyński, hollywoodzki producent i polski arystokrata na wygnaniu. Filmowa podróż śladami kameleona w ludzkiej skórze, który podczas ucieczki przed duchem nietolerancji nieustannie zmienia swoją tożsamość. 00:50 DYNASTIA TUDORÓW III - ODC. 2/8 (THE TUDORS III, EP. 2) Serial historyczny, 46 min, USA/Kanada/Irlandia, 2008 Reżyseria: Ciaran Donnelly Aktorzy: Jonathan Rhys Meyers, Henry Cavill, Natalie Dormer, Maria Doyle Kennedy Bunt, znany jako Pielgrzymka Łaski, ogarnia York. Henryk nakazuje Brandonowi rozprawić się z uczestnikami zamieszek. Król, cały czas cierpiący od niezagojonej rany, sfrustrowany tym, że kolejna żona nie może mu dać potomka, znajduje sobie nową kochankę. Jest nią lady Ursula Misseldon... 01:40 JAN POLKOWSKI. MOJE MIEJSCE NA ZIEMI. KRAKÓW Film dokumentalny, 19 min, Polska, 2021 Reżyseria: Marek Gajczak, Iwona Meus Scenariusz: Iwona Meus Niewielu jest w Polsce poetów, w twórczości których miejsce zamieszkania odgrywa tak istotną rolę, jak w przypadku Jana Polkowskiego. Tyczy to w równym stopniu Nowej Huty (czas dzieciństwa i górnej i chmurnej młodości), jak Krakowa (wiek męski). Każdy z adresów niesie inne poetyckie przesłania. Poetycko - filmowy portret Krakowa to zupełnie inna historia. Mimo realizacyjnej jedności (ten sam głos Krzysztofa Zawadzkiego czytającego wiersze, te same powolne ruchy kamery) te dwa filmowe obrazy są jak awers i rewers. Opowieść o Nowej Hucie czyta się jak rzecz dokumentalną. Autorzy gęsto ilustrują wiersze archiwaliami filmowymi i fotograficznymi z epoki. Współczesnych nowohucian tu nie uświadczysz. Tymczasem krakowska część wręcz przeładowana jest masami ludzkimi przetaczającymi się przez Rynek i Grodzką. Poezja dotyka historii miasta, ale także bolesnych problemów naszego czasu. Niełatwo ten film zaklasyfikować gatunkowo. Najbliżej mu chyba do formy poematu filmowego, w którym obraz ma ambicje bycia równie poetyckim, jak sama poezja. Jednak kto się spodziewa ujrzeć pocztówkowy wizerunek Krakowa, będzie zawiedziony. W wierszach wybitnego poety (kto wie czy nie najwybitniejszego spośród współczesnych?) uderza metafizyczny ton wpleciony w rzeczywistość (zauważa literaturoznawca Marian Stala), a niewątpliwe piękno Krakowa podszyte jest wizją świata w przededniu katastrofy.