TVP Historia Czwartek, 16.03.2023 07:00 BYŁ TAKI DZIEŃ - 16 MARCA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1901 - premiera "Wesela" Wyspiańskiego; 1926 - odpalenie pierwszej rakiety napędzanej mieszaniną benzyny i ciekłego tlenu; 1939 - kapitulacja Pragi, tym samym Czechosłowacja przestała istnieć; 07:10 WOJENNE DZIEWCZYNY S.I - ODC. 11 Serial wojenny, 41 min, Polska, 2016 Reżyseria: Michał Rogalski Scenariusz: Marek Kreutz Zdjęcia: Marian Prokop Muzyka: Bartosz Chajdecki Aktorzy: Vanessa Aleksander, Marta Mazurek, Aleksandra Pisula, Michał Czernecki, Danuta Stenka, Łukasz Lewandowski, Marek Gierszał, This Maag, Katrin Buhring, Marek Ślosarski, Maria Dębska odc. 11 Malina zabiera Marysię do getta, aby spotkała się z ojcem i siostrą. Na miejscu Marysia z przerażeniem obserwuje nieludzkie warunki, w jakich żyją. Kiedy wychodzą z getta, trafiają na szmalcowników. Marysi udaje się zbiec, dzięki pomocy Franka, który wpuszcza ją do swojego mieszkania, aby przeczekała obławę. Ewa idzie na spotkanie do fotografa, czyli skrzynki kontaktowej. Zastaje tam Witka, który wyznaje jej miłość. Dziewczyny stają na odprawie przed majorem Alfą. Udaje im się uniknąć sądu, ale za niesubordynację zostają odsunięte od wszystkich działań konspiracyjnych. Tymczasem do Warszawy przyjeżdża Margarethe Von Losein, siostra Dietricha. Postanawia samodzielnie wyjaśnić zagadkę samobójczej śmierci brata. Gdy wraca do pensjonatu, w którym się zatrzymała, czeka na nią oficer gestapo, Schulze. On również prowadzi śledztwo w sprawie Dietricha, a także zaginionego Kleima. Proponuje Margaret współpracę. Według niego kluczem do zagadki jest Alicja Janiak. Ewa chce kolejny raz udać się do mecenasa Kasprzyckiego, aby wydobyć od niego pieniądze, które ukradł rodzinie Joachimów. Marysia próbuje wyprowadzić z getta rodzinę. 08:10 HISTORIA POLSKI - WOJNA TOTALNA CZ. 1 ODC. 1 Film dokumentalny, 41 min, Polska, 2018 Reżyseria: Jędrzej Lipski, Piotr Mielech Scenariusz: Jędzrzej Lipski, Piotr Mielech cz. 1, odc. 1 Dokument poświęcony stratom materialnym, jakie w czasie II wojny światowej poniosła Polska. Film jest rzetelną syntezą wiedzy, jaką posiadają naukowcy, historycy i dziennikarze zajmujący się tą tematyką. Realizacja oparta na wykorzystaniu wyników wieloletnich badań i poszukiwań naukowców z Polski, Niemiec, Francji, Holandii. Ich skrupulatna praca w archiwach rozmieszczonych w najodleglejszych zakątkach świata, doprowadziła do ujawnienia wstrząsających faktów, które dotąd nie były znane szerokiej opinii publicznej, nie tylko na zachodzie Europy, ale także w Polsce. 09:20 "SENSACJE XX WIEKU" - ENIGMA CZ. 4 (ENIGMA CZ. 4) Dokument fabularyzowany, 43 min, Polska/Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: Robert Wichrowski Scenariusz: Bogusław Wołszański Zdjęcia: Waldemar Szmidt Aktorzy: Jakub Wesołowski, Modest Ruciński, Lesław Żurek, Michał Czernecki, Ireneusz Czop, Mariusz Bonaszewski, Andrzej Precigs, Arkadiusz Janiczek, Zbigniew Suszyński, Jerzy Schejbal, Adam Cywka Największym polskim wkładem w zwycięstwo w II wojnie światowej było złamanie przez polskich kryptologów tajemnicy niemieckiej maszyny szyfrującej Enigma. Szczodry dar polskiego wywiadu, przekazany aliantom w przededniu wybuchu wojny, dał im nadzieję wśród klęsk wczesnego okresu wojny i umożliwił pierwsze zwycięstwa, prowadzące do wielkiego przełomu. Dzieło matematyków Mariana Rejewskiego, Jerzego Różyckiego i Henryka Zygalskiego, a także ich dowódców i towarzyszy broni z Biura Szyfrów, miało wiele wymiarów: historyczny - skracając o 2 - 3 lata koszmar wojny, a zdaniem niektórych historyków decydując o jej wyniku; humanitarny - ratując przed zagładą wiele milionów istnień ludzkich; naukowy - tworząc podwaliny współczesnej kryptologii, także w jej cywilnym wydaniu. Jednakże ten sukces został nam ukradziony; tylko historycy wiedzą, że Polacy złamali Enigmę Prawdę o Enigmie ujawniono późno i w sposób deprecjonujący kluczowy wkład Polaków. Nawet, jeśli dzisiaj większość naukowców uznaje ich pionierską rolę, powszechny odbiór tej przygody nie jest kształtowany przez książki historyków, lecz produkty kultury masowej, prezentujące rolę polskich kryptologów w sposób zafałszowany, by nie rzec przewrotny. Można próbować to zmienić, jedynie oddziałując innymi produktami kultury masowej. Czterodcinkowe widowisko przedstawia, jak doszło do złamania szyfru Enigmy, przed którym skapitulowali brytyjscy i francuscy kryptolodzy, uznając, że jest to zadanie niemożliwe do wykonania. 10:10 DZIEWCZYNA Z EKRANU Film dokumentalny, 47 min, Polska, 2017 Reżyseria: Andrzej Ciecierski Scenariusz: Andrzej Ciecierski Zdjęcia: Andrzej Ciecierski Film poświęcony Teresie Tuszyńskiej, jednej z najpiękniejszych polskich aktorek, a zarazem najbardziej zapomnianych. Wielu znawców kina twierdziło, że tak pięknej twarzy nie było o polskim filmie. Urodziła się w Warszawie w 1942 roku w rodzinie robotniczej. Już od młodych lat ciągnęło ją do środowiska aktorsko - muzycznego. W 1958 roku wygrała konkurs tygodnika "Przekrój" pod hasłem "Film szuka młodych aktorek" i dostała swoją pierwszą rolę w filmie "Ostatni strzał". Z planu filmu jednak ucieka bez podania przyczyny. W 1959 roku gra w filmach: "Biały niedźwiedź" i "Do widzenia do jutra". W następnych latach grę w filmach łączy z pracą modelki w Modzie Polskiej i częstymi wyjazdami za granicę. Występuje w takich filmach jak: "Drugi człowiek", "Tarpany", "Rozwodów nie będzie", "Cała naprzód", "Poczmistrz", "Vreckari" czy "Praskie noce". Była jedyną polską aktorką, której twarz pojawiła sie na antenie amerykańskiego miesięcznika "Show". Stała się prawdziwą gwiazdą. Swój ostatni film nakręciła w 1970 roku, zaledwie 12 lat po debiucie. Po premierze w 1971 roku Tuszyńska zniknęła. Nie ma żadnych jej zdjęć po 1971 roku. Mówiło się, że zupełnie zatraciła się w nałogu alkoholowym. Żyła swoim życiem w ukryciu, skromnie, wręcz w biedzie. Wstydziła się swojego wyglądu, przytyła i prawie nie wychodziła z domu. Zmarła zapomniana w samotności 19 marca 1997 roku z niewyjaśnionej do końca przyczyny. \ 11:05 ZAGINIONE? OCALONE? HISTORIE ZAWODÓW RÓŻNYCH - ODC. 2 KOŁODZIEJ Dysk./wywiad/debata, 15 min, Polska, 2022 Reżyseria: Agnieszka Żmijewska Scenariusz: Andrzej Kaczmarczyk Wykonawcy: Andrzej Kaczmarczyk (prowadzący) Praczka, świniopas, śledziarz, handlarz skupujący starzyznę i kurze łapki, czy wędrowny ostrzyciel noży, odeszli w zapomnienie, choć tego ostatniego widziano jeszcze na warszawskich podwórkach na początku lat 90. Podobny los może czekać wikliniarzy, bednarzy, kołodziejów czy garncarzy, choć ta ostatnia umiejętność przeżywa właśnie swój renesans. Miejmy nadzieję, że nie krótkotrwały. W niektórych przypadkach to już niestety zapewne ostatni moment, by rzemieślnicy podzielili się z nami swoimi coraz rzadszymi umiejętnościami. W tym odcinku cyklu "Zaginione? Ocalone? Historie zawodów różnych" odwiedzimy kołodzieja. 12:20 CZTERDZIESTOLATEK - ODC. 13/21 - KOZIOŁ OFIARNY, CZYLI ROTACJA Serial komediowy, 52 min, Polska 1974 Reżyseria: Jerzy Gruza Scenariusz: Jerzy Gruza, Krzysztof Teodor Toeplitz Aktorzy: Andrzej Kopiczyński, Anna Seniuk, Irena Kwiatkowska, Roman Kłosowski, Leonard Pietraszak, Janusz Kłosiński, Saturnin Żórawski, Piotrek Kąkolewski, Wojciech Pokora, Mieczysław Waśkowski i inni W resorcie odbywa się reorganizacja. W związku z tym dochodzi do nieuchronnej rotacji stanowisk. Na stanowisko nowego dyrektora zjednoczenia kandyduje wielu inżynierów, jednak komputer uznaje, że najwłaściwszymi kwalifikacjami charakteryzuje się inż. Stefan Karwowski. Szczęśliwa Madzia zostaje wreszcie panią dyrektorową. Nowi koledzy żartują ze Stefana, nazywając go "komputerowym dyrektorem". Inżynier Gajny znajduje w tym potwierdzenie swoich teorii, że Karwowski zawsze potrafi się podwiązać pod właściwą grupę ludzi. Stefan powoli przystosowuje się do nowej sytuacji i swego nowego statusu. 13:20 WIELCY POLSCY EKONOMIŚCI Film dokumentalny, 32 min, Polska, 2020 Reżyseria: Szymon Gonera Scenariusz: Mateusz Trembaczowski Z inicjatywy Narodowego Banku Polskiego powstał film przedstawiający sylwetki dwunastu wybitnych polskich ekonomistów, których koncepcje i dorobek naukowy mają niebagatelne znaczenie dla rozwoju polskiej gospodarki, finansów i społeczeństwa. Poznamy zatem poglądy: Tadeusza Brzeskiego, Stanisława Głąbińskiego, Michała Kaleckiego, Stanisława Grabskiego, Romana Rybarskiego, Leopolda Caro, ks. Antoniego Roszkowskiego, ks. Antoniego Szymańskiego, Jana Stanisława Lewińskiego, Ferdynanda Zweiga, Adama Heydla i Adama Krzyżanowskiego. W filmie osiągnięcia tych naukowców zostały ukazane przez pryzmat wydarzeń historycznych, których przyszło być im świadkiem. Ponadczasowość i uniwersalność ich koncepcji zobaczymy na przykładach z codziennego życia współczesnych Polaków. Bohaterowie młodzi ludzie szukają pomysłu na własne państwo. Mają wiele pytań, przed nimi wiele niewiadomych. Z pomocą przychodzi im wuj - alter ego wybitnych ekonomistów. Film skłania do refleksji i zachęca do poszukiwania drogi rozwoju. Występują: Wiktoria Gąsiewska, Agata Świerczyńska, Mateusz Banasiuk i Mirosław Haniszewski. 17:05 WOJENNE DZIEWCZYNY S.I - ODC. 12 Serial wojenny, 45 min, Polska, 2016 Reżyseria: Michał Rogalski Scenariusz: Marek Kreutz Zdjęcia: Marian Prokop Muzyka: Bartosz Chajdecki Aktorzy: Vanessa Aleksander, Marta Mazurek, Aleksandra Pisula, Michał Czernecki, Marek Gierszał, This Maag, Katrin Buhring, Marek Ślosarski, Maria Dębska, Beata Fido, Bartosz Szczerbiak odc. 12 Komendant granatowej policji domaga się łapówki. Za dziesięć tysięcy ma wypuścić wszystkich zatrzymanych. Ewka z Irką wpadają na pomysł jak zdobyć pieniądze. Tymczasem w pensjonacie Margarete spotyka się z Brennerem. Wymieniają wiedzę na temat samobójstwa Dietricha. Joachimowie wychodzą na wolność. Dziewczyny znajdują im tymczasowe schronienie. Gestapo urządza kocioł w domu Szczęsnych. Szukają Irki, Marysi, Kamila. Ewka wpada w pułapkę i zostaje aresztowana razem z matką Irki. Marysi udaje się znaleźć tymczasowe mieszkanie dla ojca i siostry. Zamieszkują u Celiny - matki chłopca, który pomógł Marysi ukryć się przed Niemcami podczas wpadki po wyjściu z getta. Matka Irki zostaje zwolniona z gestapo. Schulze chce ją wykorzystać jako przynętę. Dom Szczęsnych jest pod obserwacją. Witold rozpaczliwie próbuje wyciągnąć Ewkę z aresztu. Wszystko na próżno. Ewka odjeżdża wraz z transportem więźniów. 18:00 POCZET WIELKICH HETMANÓW - ODC. 3 STANISŁAW KONIECPOLSKI Dysk./wywiad/debata, 21 min, Polska, 2022 Scenariusz: Sylwester Szefer Zdjęcia: Wojciech Kursa Muzyka: Marcin Gałażyn Wykonawcy: Wiktor Szymborski (prowadzący) Aktorzy: Wojciech Wąsek Hetman Stanisław Koniecpolski (1591 - 1646) to jeden z największych wodzów w historii Rzeczypospolitej. Przegonił Szwedów z terenu Prus, pobił armię dowodzoną przez króla szwedzkiego Gustawa Adolfa pod Trzcianą (1629). Bronił Kresów przed napadami Tatarów, pokonał ich m.in. pod Martynowem (1624) i Ochmatowem (1644). Po śmierci Koniecpolskiego w 1646 roku niektórzy twierdzili, że nastąpił koniec Polski. Nadszedł wtedy poważny kryzys Rzeczypospolitej związany m.in. z wybuchem powstania kozackiego pod wodzą Chmielnickiego. W programie wystąpili: Wojciech Wąsek (jako Koniecpolski), dr hab. Wiktor Szymborski (prowadzący) oraz eksperci: dr Rafał Szmytka, dr Bartłomiej Wołyniec, Krzysztof Czyżewski. 18:20 W PRL-U - PUPILKI WŁADZY. LITERACI Dysk./wywiad/debata, 29 min, Polska, 2022 Scenariusz: Grzegorz Sieczkowski Wykonawcy: Beata Michniewicz (prowadzący) Była spora grupa pisarzy, z których nieliczni cieszyli się popularnością czytelników, ale za to mieli poparcie władzy. Pisarze ci realizowali wskazane przez PZPR kierunki, czyli krótko mówiąc mówili to, czego od nich oczekiwano. Ich książki zalegały księgarnie, a oni zaś zasiadali w różnych gremiach niekoniecznie literackich. Większość z nich była bardziej znana ze swej aktywności politycznej niż pisarskiej. 19:00 HISTORIA POLSKI - WOJNA TOTALNA CZ. 1 ODC. 2 Film dokumentalny, 46 min, Polska, 2018 Reżyseria: Piotr Mielech, Jędrzej Lipski Scenariusz: Jędzrzej Lipski, Piotr Mielech cz. 1, odc. 2 Dokument poświęcony stratom materialnym, jakie w czasie II wojny światowej poniosła Polska. Film jest rzetelną syntezą wiedzy, jaką posiadają naukowcy, historycy i dziennikarze zajmujący się tą tematyką. Realizacja oparta na wykorzystaniu wyników wieloletnich badań i poszukiwań naukowców z Polski, Niemiec, Francji, Holandii. Ich skrupulatna praca w archiwach rozmieszczonych w najodleglejszych zakątkach świata, doprowadziła do ujawnienia wstrząsających faktów, które dotąd nie były znane szerokiej opinii publicznej, nie tylko na zachodzie Europy, ale także w Polsce. 20:00 SIOSTRA. ANNA RYDLÓWNA JAKIEJ NIE ZNAMY Film dokumentalny, 76 min, Polska, 2022 Reżyseria: Maria Guzy Scenariusz: Maria Guzy Zdjęcia: Krzysztof Kalisz, Jeremi Grzywa To opowieść o siostrze Pana Młodego z "Wesela" Stanisława Wyspiańskiego - "weselnej Haneczce", której pierwowzorem była Anna Rydlówna. Literacki wizerunek młodego, trochę kochliwego podlotka, przesłoniły niezwykłe dokonania i zasługi Anny Rydlówny z lat późniejszych - współtwórczyni szkolnictwa pielęgniarskiego na ziemiach polskich w czasach zaborów i w odrodzonej Polsce, bojowniczki drugiego frontu I wojny światowej, jak nazywano zaplecze sanitarne, członkini i konspiratorki Armii Krajowej podczas II wojny. 23:50 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - I OTWARŁA SIĘ ZIEMIA. Magazyn, 24 min, Polska, 2021 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki We wrześniu 2020 roku, na placu budowy obwodnicy Łańcuta doszło do zaskakującego odkrycia. Operator koparki ujrzał to, co ukryto tu najprawdopodobniej w lipcu 1944 roku. Depozyt składa się z wielu interesujących pamiątek, związanych z planowaną akcją Burza. Można tu odnaleźć dwa słoje, w których znajdowały się mapy, biało - czerwone opaski na ramię z nadrukiem W. P. 39 p.p. ; bagnet niemiecki, żydowski szkaplerz, obrzyn. Ruszymy tropem tego depozytu, starając się ustalić, kto go zakopał. Naszym przewodnikiem będzie Andrzej Borcz na co dzień przedsiębiorca, a z zamiłowania historyk i regionalista. 00:25 "SENSACJE XX WIEKU" - ENIGMA CZ. 4 (ENIGMA CZ. 4) Dokument fabularyzowany, 43 min, Polska/Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: Robert Wichrowski Scenariusz: Bogusław Wołszański Zdjęcia: Waldemar Szmidt Aktorzy: Jakub Wesołowski, Modest Ruciński, Lesław Żurek, Michał Czernecki, Ireneusz Czop, Mariusz Bonaszewski, Andrzej Precigs, Arkadiusz Janiczek, Zbigniew Suszyński, Jerzy Schejbal, Adam Cywka Największym polskim wkładem w zwycięstwo w II wojnie światowej było złamanie przez polskich kryptologów tajemnicy niemieckiej maszyny szyfrującej Enigma. Szczodry dar polskiego wywiadu, przekazany aliantom w przededniu wybuchu wojny, dał im nadzieję wśród klęsk wczesnego okresu wojny i umożliwił pierwsze zwycięstwa, prowadzące do wielkiego przełomu. Dzieło matematyków Mariana Rejewskiego, Jerzego Różyckiego i Henryka Zygalskiego, a także ich dowódców i towarzyszy broni z Biura Szyfrów, miało wiele wymiarów: historyczny - skracając o 2 - 3 lata koszmar wojny, a zdaniem niektórych historyków decydując o jej wyniku; humanitarny - ratując przed zagładą wiele milionów istnień ludzkich; naukowy - tworząc podwaliny współczesnej kryptologii, także w jej cywilnym wydaniu. Jednakże ten sukces został nam ukradziony; tylko historycy wiedzą, że Polacy złamali Enigmę Prawdę o Enigmie ujawniono późno i w sposób deprecjonujący kluczowy wkład Polaków. Nawet, jeśli dzisiaj większość naukowców uznaje ich pionierską rolę, powszechny odbiór tej przygody nie jest kształtowany przez książki historyków, lecz produkty kultury masowej, prezentujące rolę polskich kryptologów w sposób zafałszowany, by nie rzec przewrotny. Można próbować to zmienić, jedynie oddziałując innymi produktami kultury masowej. Czterodcinkowe widowisko przedstawia, jak doszło do złamania szyfru Enigmy, przed którym skapitulowali brytyjscy i francuscy kryptolodzy, uznając, że jest to zadanie niemożliwe do wykonania. 01:10 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - NARODZINY WOJNY - POLITYKA CZ. 3 Magazyn, 20 min, Polska, 1994 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Cykliczna audycja popularyzująca wiedzę o historii II wojny światowej. Trzecia część odcinka poświęconego genezie wojny.