TVP Historia Piątek, 17.03.2023 Zmiany z dnia 11.03.2023 w stosunku do raportu z dnia 08.02.2023 (dodano pozycję programową) 13:25 PODRÓŻE PO BAŁTYKU: LATO NA WODZIE - FINLANDIA (CRUISING THE BALTIC SEA - A SUMMER ON THE WATER) Film dokumentalny, 52 min, Niemcy, 2019 Reżyseria: Johannes Backes Dokumentalna seria 5 ODCINKÓW, podróżnicza. Każdego roku do nadmorskich krajobrazów Bałtyku zbliża się nowy rodzaj krzyżowców, tak jak kiedyś łodzie wikingów czy statki Hanzy. Pływają po morzu, aby odkrywać korzenie cywilizacji europejskiej. Od zakończenia zimnej wojny i otwarcia Europy Wschodniej coraz więcej turystów wyrusza w długie rejsy po Bałtyku, jednym z najmłodszych mórz na świecie - powstałym po ostatniej epoce lodowcowej. Fascynują ich dobrze zachowane zamki, malownicze archipelagi, rozległe i dziewicze krajobrazy, marzycielskie wioski, historyczne metropolie handlowe i niekończące się piaszczyste plaże. Seria łączy niezwykłe piękno nadbałtyckich krajobrazów z ekskluzywnymi obrazkami życia na pokładzie statków wycieczkowych. Zobaczymy też atrakcje przyrodnicze i imponujące miasta, spotykając ich mieszkańców, którzy zaproszą nas do swojego domu. Podróż przez Morze Bałtyckie rozpoczyna się w Szwecji i prowadzi przez Finlandię i Sankt Petersburg do krajów bałtyckich. Równolegle do trasy po morzu i do dużych miast portowych widz odkryje ekscytujące przystanki na lądzie. Krajobrazy opowiedzą historię. Usłyszymy też codzienne historie ludzi, którzy tu mieszkają i pracują, sprawiają, że prawdziwa osobliwość tego świata staje się nam bliższa. Odc. 1. Szwecja; Odc. 2 Finlandia; Odc. 3 Sankt Petersburg; 4. Estonia; 5. Litwa i Łotwa. (dodano pozycję programową) 14:30 NARODZINY NAZIZMU S.I - NOC DŁUGICH NOŻY (RISE OF THE NAZIS) Film dokumentalny, 51 min, Wielka Brytania, 2019 Reżyseria: Julian Jones, Julian Jones Seria odpowiada na zasadnicze pytanie: jak doszło do tego, że rządy w Niemczech przejęli faszyści. Te filmy to spojrzenie od wewnątrz na drogę Hitlera do władzy. Historia zostaje opowiedziana z punktu widzenia osób z jego najbliższego otoczenia, tych, którzy utorowali mu drogę do władzy, i tych, którzy próbowali go powstrzymać. Od politycznych intryg, które zamieniły niemiecki parlament w prawdziwy "House of Cards", po demontaż demokracji, który uczynił z Hitlera wszechmocnego Fuhrera. W cyklu dokonana zostanie analiza, czy taki rozwój zdarzeń był nieunikniony, jakie pojawiły się znaki ostrzegawcze, jakie podjęto decyzje, jakich szans nie wykorzystano i jakie błędne oceny sformułowano, które mogły powstrzymać Hitlera i zmienić bieg historii. Episode 1: Politics Episode 2: The First Six Months in Power Episode 3: Night of the Long Knives (dodano pozycję programową) 20:30 TEATR HISTORII - "SPRAWA EMILA B" Dysk./wywiad/debata, 15 min, Polska, 2022 Wykonawcy: Mikołaj Mirowski(Prowadzący) W cyklu "Teatr Historii", łączącym publicystykę ze sztuką spod znaku Melpomeny i Klio, tym razem, we wprowadzeniu do spektaklu "Sprawa Emila B."(2007) w reżyserii Małgorzaty Imielskiej wg własnego scenariusza, gościem rozmowy prowadzonej przez dr. Mikołaja Mirowskiego (historyk, publicysta; FINA, red. nacz. kwartalnika Pleograf) będzie dr Grzegorz Majchrzak (historyk, publicysta; IPN). Spektakl Małgorzaty Imielskiej "Sprawa Emila B.", zrealizowany w ramach Sceny Faktu, to próba zrekonstruowania pełnych niejasności wydarzeń wokół śmierci Emila Barchańskiego. Siedemnastoletni uczeń LO im. Mikołaja Reja w Warszawie, jest najmłodszą ofiarą stanu wojennego. W lutym 1982 r. , wspólnie z kolegami, Emil podpalił warszawski pomnik Feliksa Dzierżyńskiego, symbol komunistycznego terroru. Wyczyn był niezwykle spektakularny, jako że monument umieszczony na wysokim cokole stał pośrodku ruchliwego placu, tuż obok ratusza oraz stołecznej komendy milicji i służby bezpieczeństwa, w centralnej części miasta, często obserwowanej przez patrole. Aresztowany parę tygodni później, był torturowany i zmuszany do fałszywych zeznań. Wszystkie swoje zeznania, wcześniej wymuszone przez oprawców, odwołał podczas publicznej rozprawy jednego z kolegów. Jego śmiałość i deklarowana chęć zidentyfikowania sprawców kaźni, spowodowały popłoch w służbach mundurowych. Niedługo później chłopiec poniósł śmierć w nurtach Wisły w zagadkowych i do dzisiaj niewyjaśnionych okolicznościach. Kolega, z którym udał się nad rzekę, wielokrotnie zmieniał zeznania w sposób przeczący poprzednim wersjom. Z czasem sprawa stawała się coraz bardziej zagmatwana i niejasna, bo trudno było wytłumaczyć, po co w ogóle Emil wszedł do wody, dlaczego się na to odważył, skoro cierpiał na hydrofobię - chorobliwy lęk przed wodą - i nie umiał pływać. Wiele wątków wskazuje na to, iż przez to, że naraził się funkcjonariuszom bezpieki, do śmierci chłopca przyczyniły się motywy polityczne. Instytut Pamięci Narodowej nadal prowadzi śledztwo w tej sprawie. Reżyserka spektaklu, Małgorzata Imielska dawna koleżanka Emila w LO im. M. Reja opisuje sytuację poprzez pryzmat spojrzenia matki chłopca, próbującej poznać prawdę o losach syna. Jej bezsilność wobec zbrodni staje się oskarżeniem opresyjnego systemu politycznego, którego funkcjonariusze nie cofnęli się przed zbrodnią na niewinnej ofierze. Autorka stawia na cenzurowanym cały aparat represji z lat 80. , potrafiący zabijać ludzi w biały dzień, nawet w centrum miasta. (dodano pozycję programową) 20:45 SPRAWA EMILA B. Teatr, 67 min, Polska 2007 Autor: Małgorzata Imielska Reżyseria: Małgorzata Imielska Zdjęcia: Paweł Flis Muzyka: Michał Lorenc Aktorzy: Maria Ciunelis (Matka), Piotr Grabowski (Prokurator), Krzysztof Piątkowski (Emil B.), Olgierd Łukaszewicz (Wardęcki), Robert Gonera (Nieszczerowicz), Maciej Kozłowski (Kolega), Maciej Kozłowski, Sławomira Łozińska, Ewa Serwa, Agata Piotrowska - Mastalerz, Piotr Szrajber, Bartłomiej Firlet, Mateusz Grydlik, Sławomir Grzebień, Paweł Iwanicki, Tomasz Jarosz, Mateusz Jaśkiewicz, Jan Kozaczuk i inni W niewielkim, zadymionym pomieszczeniu słychać tylko stukot maszyny do pisania. Prokuratorka, nie przestając palić papierosa, podaje drugiej kobiecie dokument. "Podpisać" pada krótkie polecenie. Kobieta podpisuje. To zgoda na umorzenie śledztwa w sprawie śmierci jej syna. Na chwilę wpada w szloch, gdy ze sterty potrąconych przypadkiem dokumentów wysypują się zdjęcia martwego chłopaka. Zanim wyjdzie, rzuca jeszcze cicho w progu: "Bóg osądzi". Bo wśród ludzi nie znalazł się nikt, kto wyjaśniłby zagadkę śmierci niespełna 17 - letniego Emila Barchańskiego, którego zwłoki znaleziono na brzegu Wisły w czerwcu 1982 roku. Lecz po ponad 16 latach od tragedii pojawia się cień nadziei na sprawiedliwość. Sprawą zajmuje się młody, ambitny prokurator. Niegdyś chodził do tego samego liceum co Emil. Teraz postanawia odkryć tajemnicę. Zaprasza na przesłuchanie matkę Emila. Kobieta raz jeszcze powraca do strasznych dni, przypomina sobie szczegóły sprzed kilkunastu lat. W gabinecie prokuratora opowiada o marzeniach syna, który pod wpływem wydarzeń Sierpnia 1980 roku zaczął poważnie myśleć o działalności opozycyjnej. Kobieta wspomina o organizacji opozycyjnej Konfederacja Młodzieży Polskiej "Piłsudczycy", którą Emil współtworzył wraz z kolegami na wzór struktury Armii Krajowej. Wraca też pamięcią do dnia, gdy młodzi opozycjoniści postanowili działać i dokonali próby zniszczenia pomnika Feliksa Dzierżyńskiego. Ze łzami w oczach Krystyna wspomina miesiące pełne strachu, aresztowanie Emila, ciągnące się brutalne przesłuchania, wreszcie proces i tajemniczy zgon w nieprawdopodobnych okolicznościach. I choć przed laty tę samą historię opowiadała wielokrotnie przed PRL - owskimi prokuratorami, tym razem jednak Krystyna Barchańska zaczyna wierzyć, że prawda o śmierci jej ukochanego syna wyjdzie na jaw... "Sprawa Emila B." to kolejny spektakl telewizyjnej Sceny Faktu - cyklu dokumentalnych przedstawień przyciągających przed ekrany milionową widownię. Autorka i reżyserka dramatu, Małgorzata Imielska, bardzo starannie przygotowywała się do realizacji swego dzieła. Tym bardziej, że zagadka Emila w pewnym stopniu dotyczyła jej samej. Imielska stanowi pierwowzór postaci młodego prokuratora, chodziła bowiem do tego samego liceum im. Mikołaja Reja co Emil, tyle że dwa lata niżej. Autorka, jak przyznaje, prowadziła własne badania z wykorzystaniem różnych materiałów w tym dokumentów z Instytutu Pamięci Narodowej. Nowe światło rzucone na zagadkę śmierci maturzysty, uznawanego za najmłodszą ofiarę stanu wojennego, sprawiło, że IPN rozważa wznowienie śledztwa. Sam zaś Emil Piotr Barchański został pośmiertnie odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski przez prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego.