TVP Historia Wtorek, 21.03.2023 07:00 BYŁ TAKI DZIEŃ - 21 MARCA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1968 - strajk okupacyjny na UW; 1985 - śmierć Leopolda Tyrmanda; 1988 - groteskowe działania SB przeciw grupie "Wolnośc i Pokój" na plaży w Sopocie; 1994 - siedem Oscarów dla "Listy Schindlera" w tym trzy dla Polaków; 07:10 WOJENNE DZIEWCZYNY S.II - ODC. 14 (S. II ODC. 1) Serial wojenny, 44 min, Polska, 2017 Reżyseria: Michał Rogalski Scenariusz: Marek Kreutz, Piotr Starzak Aktorzy: Aleksandra Pisula, Marta Mazurek, Vanessa Aleksander, Michał Czernecki, Józef Pawłowski, Tomasz Włosok, Maria Dębska, Katrin Buhring, Marek Ślosarski, Sebastian Jasnoch, Magdalena Czerwińska, Dariusz Majchrzak, This Maag, Joanna Balas Marysia jest przesłuchiwana na Szucha. Nie chce wyjawić prawdziwego nazwiska. Niemiec katuje ją, a następnie druzgocze dłoń dziewczyny przyciskiem do papieru. Pobita Marysia trafia do celi na Pawiaku. Ranna Irka przebywa w domu Grudzińskiego na folwarku. Stefan podczas rozmowy z dziewczyną znów zauważa chłopaka, który twierdzi, że nie jest Kamilem, lecz Filipem Sroką. Leokadia i inne uwięzione kobiety starają się pomóc Marysi w cierpieniu. Leokadia podpowiada Marysi, że musi zaufać lekarzom, wtedy otrzyma pomoc. Za jego pośrednictwem Marysia przekazuje informację o swoim położeniu. W kryjówce konspiracyjnej Konstanty z Zoją, głodni i wyczerpani czekają na Marysię. Z odsieczą przybywa Ewka, która znajduje schronienie dla rodziny Marysi w domu Nawrota. Margarette przejmuje prowadzenie agenta Rudolfa. Niemka na własną rękę poszukuje Alicji Janiak. Po kolejnym drastycznym przesłuchaniu Leokadia usiłuje popełnić samobójstwo, połykając truciznę. Marysia wzywa pomoc. Kobietę udaje się odratować. Filip Sroka zostaje przyprowadzony na folwark Grudzińskiego. Nie rozumie, czemu biorą go za Kamila Brodzkiego. Okazuje się, że podczas bombardowania został ciężko ranny. Uratowano go, ale stracił pamięć. Ewka organizuje akcję mającą na celu wydostanie Marysi. Angażuje w nią dawnych przyjaciół z przestępczego półświatka. Dzięki pomocy lekarzy obie kobiety Marysia i Leokadia zostają wywiezione ze szpitala. 08:30 HISTORIA POLSKI - GÓRNY ŚLĄSK 1919 - 1921 FOTOPANORAMA Film dokumentalny, 49 min, Polska, 2021 Reżyseria: Krzysztof Glondys Scenariusz: Krzysztof Glondys Zdjęcia: Sławomir Chudkowski Lata 1919 - 1921 to szczególny okres w dziejach Górnego Śląska ze względu na ówczesne polityczne, propagandowe i wojskowe zmagania o państwową przynależność tego regionu. Dramatyzm tych wydarzeń przyciągał uwagę współczesnych, którzy zdawali sobie sprawę z ich znaczenia dla przyszłości Polski i Niemiec, a także Europy. Z tego powodu czasy powstań i plebiscytu na Górnym Śląsku są okresem najlepiej opisanym w historiografii tego regionu, a także najbardziej obfotografowanym (przynajmniej do połowy stulecia), czemu sprzyjał zaawansowany już wówczas poziom rozwoju techniki fotograficznej oraz jej powszechność. Film dzięki fotografiom wykonanym przed stu laty na Górnym Śląsku, przywołuje wydarzenia związane z powstaniami i plebiscytem oraz odnawia pamięć o ich uczestnikach. Opowiada też o twórcach tych zdjęć, o ludziach, którzy je przechowali do naszych czasów i współczesnych badaczach zajmujących się odczytywaniem z nich prawdy o tamtym miejscu i czasie. 09:40 SENSACJE XX WIEKU - SKARBY TRZECIEJ RZESZY Kameralne i studyjne (widowisko), 48 min, Polska, 2003 Reżyseria: Bogusław Wołoszański, Adek Drabiński Wykonawcy: Bogusław Wołoszański Jedna z najbardziej tajemniczych spraw II wojny - zaginięcie części skarbu III Rzeszy, rezerw walutowych i złota Reichsbanku. Miliardy dolarów zostały wykradzione w celu finansowania ucieczek esesmanów i tworzeniu organizacji neonazistowskich po wojnie. Widowisko przedstawia, jak przebiegał rabunek i ukrywanie skarbów Rzeszy w końcu wojny. 10:35 WĘGRY - UKRYTY PŁOMIEŃ Film dokumentalny, 51 min, Polska, 2021 Reżyseria: Mariusz Pilis Film pokazuje podróż po Europie Środkowej w poszukiwaniu głosu mniejszości węgierskiej, która w wyniku Traktatu w Trianon z 1920 r. znalazła się w granicach dzisiejszej Słowacji, Rumunii, Serbii i Ukrainy. Opowieść o mniejszości węgierskiej to temat, który wciąż wywołuje napięcia w całym regionie. Wydaje się, że dzisiaj dla Węgrów straty terytorialne to historia, z którą się pogodzili. Ale jednocześnie coraz mocniej angażują się w to, co dzieje się z ich rodakami zamieszkującymi sąsiednie kraje. Sąsiedzi oskarżają Węgry o politykę zmierzającą do odzyskania utraconych ziem. Węgry zarzucają czwórce swoich sąsiadów forsowanie agresywnej polityki asymilacyjnej i stosowanie represji wobec etnicznych Węgrów. Próba opowiedzenia i zrozumienia sensu tlących się dookoła konfliktów, których źródłem są decyzje mocarstw sprzed stu lat, ale też współczesna polityka. 12:10 ARCHIWUM ZIMNEJ WOJNY - CYBERAGRESJA Magazyn, 28 min, Polska, 2022 Reżyseria: Jan Sosiński Scenariusz: Andrzej Mietkowski, Jan Sosiński Muzyka: Piotr Dziki Chancewicz Wykonawcy: Andrzej Mietkowski (prowadzący) Cyberwojna jest elementem strategii Putina. To cicha wojna, jednak groźna jak spadające bomby. Bitwa na hasła i kody. Jej stawką jest bezpieczeństwo świata. O nowej generacji wojny mówią medioznawca, badacz cyberwojny, cyberterroryzmu i zagrożeń w cyberprzestrzeni dr Piotr Łuczuk, a także dr hab. Daniel Boćkowski - specjalista ds. współczesnego terroryzmu, oraz Kamil Basaj z dowództwa komponentu wojsk obrony cyberprzestrzeni. 12:50 KRWAWA HISTORIA SZKOCKICH KLANÓW - ODC. 3 (BLOOD OF THE CLANS) Film dokumentalny, 52 min, Wielka Brytania, 2020 Reżyseria: Craig Collinson W tym porywającym sequelu serii "Historia szkockich klanów" klany powracają jeszcze potężniejsze i jeszcze bardziej nikczemne. Narrator, Neil Oliver, zabiera widzów w podróż po najgorętszym okresie historii Wielkiej Brytanii. Klany, wciąż ze sobą skłócone, muszą stawić czoła brutalnej wojnie domowej, oszustwom legendarnego Rob Roya i zagrażającemu zagładą wyzwaniu rzuconemu przez nowego króla. Śmierć i zdrada kryją się za każdym rogiem. W trzech częściach serii występują inni bohaterowie. Najpierw są to protagoniści wojny domowej z lat 1644 - 51, potem słynny szkocki Janosik Rob Roy, a w końcu animatorzy i pogromcy ostatniego powstania jakobitów, czyli zwolenników przywrócenia na brytyjski tron dynastii Stuartów. Twórcy postawili na inscenizacje. Akcja, częściej niż we wnętrzach historycznych budowli, rozgrywa się w plenerze, aby widzowie mogli poznać posępny urok Gór Kaledońskich. Cykl nie idealizuje jednak przeszłości: górale są bitni, kłótliwi i nie gardzą pieniędzmi. Religijne i polityczne spory bywają przykrywką dla ich egoistycznych pobudek. Oprócz fanatyków niepodległości, swoje argumenty przedstawiają także zwolennicy unii z Anglią. Neil Oliver nie komentuje zza kadru, towarzyszy bohaterom, przyciszonym głosem tłumacząc powody, okoliczności i następstwa ich działań. 13:55 HISTORIA W POSTACIACH ZAPISANA - ELŻBIETA II (QUEEN ELISABETH II) Film dokumentalny, 104 min, Francja, 2013 Reżyseria: Laure Delalex Wykonawcy: Marek Ciuniel Film z cyklu "Historia w postaciach zapisana" tym razem przedstawia historię najsłynniejszej kobiety na świecie, brytyjskiej królowej Elżbiety II. Elżbieta podczas swoich rządów poznała Johna Kennedy’ego, Charles'a de Gaulle'a, Ronalda Reagana, Mahatmę Gandhiego, Marilyn Monroe, Beatlesów i Lady Gagę. Sama jest ikoną rozpoznawaną na całym świecie, ale czy ktoś naprawdę ją zna? Wiadomo, że lubi żartować, jest odważna i wytrwała w dążeniu do celu, rzadko pokazuje swoje uczucia, ale zawsze jest pełna godności. Dzięki filmowi widzowie mogą poznać prywatne życie królowej, towarzysząc jej w apartamentach w Windsorze, w pałacu Buckingham czy na jachcie Britannia. A poznać ją warto, bo przypuszczalnie już nikt nigdy nie wstąpi na tron w wieku 25 lat i pozostanie na nim ponad 60. 15:35 PASZPORTY PARAGWAJU Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2019 Reżyseria: Robert Kaczmarek Film "Paszporty Paragwaju" opowiada o działalności grupy Aleksandra Ładosia, czyli nielegalnej polsko - żydowskiej struktury, zajmującej się masowym fałszowaniem dokumentów dla ratowania Żydów podczas II wojny światowej. Dotyczy to głównie okresu tzw. Akcji Reinhardt, której celem była zagłada ludności żydowskiej. "To Polacy pomogli najwięcej, polskie państwo nie mogło zrobić więcej. Przede wszystkim polskie państwo nie miało terytorium, było okupowane, więc dyplomaci i polski rząd na uchodźstwie robili, co mogli" - powiedział jeden z bohaterów filmu, Markus Blechner, konsul honorowy RP w Szwajcarii. W skład grupy wchodzili dyplomaci żydowskiego i polskiego pochodzenia, m.in. konsul Rzeczypospolitej Polskiej w Bernie wlatach 1939 - 45 Konstanty Rokicki, ambasador Aleksander Ładoś, jego zastępca Stefan Ryniewicz i dyplomata Juliusz Kuehl. Należeli do niej także poseł na Sejm II RP Abraham Silberschein oraz przedstawiciel organizacji żydowskich Chaim Eiss. Paszporty krajów latynoskich, głównie Paragwaju, Salwadoru, Hondurasu, Boliwii, Peru i Haiti, chroniły swoich posiadaczy w gettach przed wywózką do niemieckich obozów zagłady. Ich właścicieli kierowano do obozów dla internowanych, gdzie pewna część z nich doczekała końca wojny. 17:00 WOJENNE DZIEWCZYNY S.II - ODC. 15 (SERIA II ODC. 2) Serial wojenny, 43 min, Polska, 2017 Reżyseria: Michał Rogalski Scenariusz: Marek Kreutz, Ewa Popiołek Aktorzy: Aleksandra Pisula, Marta Mazurek, Vanessa Aleksander, Michał Czernecki, Józef Pawłowski, Tomasz Włosok, Joanna Balas, Maria Dębska, Katrin Buhring, This Maag, Marek Ślosarski, Sebastian Jasnoch, Magdalena Czerwińska, Dariusz Majchrzak Major Powała przesłuchuje Kamila Brodzkiego. Nie wierzy, że porucznik cierpi na całkowitą amnezję. Do pokoju wchodzi niespodziewanie Irka, podbiega do Kamila, lecz on jej nie poznaje. Irka ma żal do brata, że ukrywał przed nią prawdę. Witek mówi siostrze, że Kamil może zostać oskarżony o zdradę i oddany pod sąd. Do domu Nawrota przychodzą Niemcy, z którymi Rozi robi interesy. Kobieta częstuje ich bimbrem. Do pijanych Niemców docierają odgłosy na piętrze, znajdują ukrytych Konstantego i Zoję. Niezauważona do tej pory Marysia oddaje do Niemców dwa celne strzały. Na folwarku Grudzińskiego Irce udaje się wejść podstępem do pokoju Kamila. Dziewczyna tłumaczy narzeczonemu sytuację, w jakiej się znalazł i przekonuje o konieczności ucieczki do Warszawy. Powała, dowiedziawszy się o ucieczce obojga, wycofuje Witka z akcji i daje mu rozkaz zameldowania się w Warszawie u komendanta rejonu. Po wpadce u Nawrota, Marysia z rodziną znajduje schronienie u profesora Wójtowicza. Irce z Kamilem pomaga w Warszawie Ewka, która lokuje ich w konspiracyjnym mieszkaniu. Andrzej pomaga Marysi w znalezieniu bezpiecznego mieszkania. Lokuje ją u swojej znajomej sprzed wojny - Natalii Wieleżyńskiej. Margarethe udaje się do Abwehry w Sulejówku, gdzie proponuje Brennerowi współpracę. Informuje Niemca, iż ustaliła, że Kamil Brodzki żyje. 19:00 HISTORIA POLSKI - KTO RATUJE JEDNO ŻYCIE Film dokumentalny, 48 min, Polska, 1998 Reżyseria: Ewa Kurek Scenariusz: Ewa Kurek Zdjęcia: Michał Góral Wykonawcy: Grażyna Ruszewska, Jan Nowacki Film przedstawia relacje i przeżycia osób narodowości żydowskiej, które w czasie II wojny światowej, jako dzieci, zostały uratowane przez siostry zakonne przed Holocaustem. 20:00 KORONACJA KRÓLOWEJ ELŻBIETY II (THE CORONATION OF QUEEN ELIZABETH II) Film dokumentalny, 49 min, Wielka Brytania, 2012 Koronacja Elżbiety II była ogromną operacją logistyczną i w Wielkiej Brytanii wydarzeniem niezwykle ważnym. Dokument spełnia obietnicę i odsłania jej kulisy, czerpiąc z archiwów, wspomnień naocznych świadków i uczestników (na przykład dam dworu czy śpiewaka z chóru w opactwie Westminsterskim). O kontrowersjach tylko napomyka - na uroczystość nie zaproszono byłego króla Edwarda VIII i jego żony rozwódki, Szkoci czuli się niedowartościowani, zaś niektórzy royalsi byli przeciwni obecności kamer telewizyjnych. Główna bohaterka wydaje się spięta i nieco speszona ciężarem korony. Ustanawiając nowe rządy młodej królowej i jej małżonka, brytyjska rodzina królewska wskazywała jednoczące znaczenie współczesnej monarchii oraz wierność tradycji i ciągłości korony na Wyspach. Początkowo sama skala wydarzenia oraz naciski wysoko postawionych osób, które chciały przy tej okazji zagrać pierwsze skrzypce, zapowiadały, że całe przedsięwzięcie najprawdopodobniej zamieni się w katastrofę. 2 czerwca 1953 roku padał deszcz, co nie zniechęciło jednak tłumu gapiów. Reakcje londyńczyków świadczą, że monarchizm był wówczas mocno zakorzeniony. Pod panowaniem młodej Elżbiety łatwiej było też zapomnieć o wojnie i powojennej depresji. Szacuje się, że uroczystość koronacji, która nigdy w tej formie nie zostanie powtórzona, podziwiało na ekranach małych, biało - czarnych telewizorów 20 milionów ludzi. 21:05 WOJNA O TRONY. PRAWDZIWA HISTORIA EUROPY S.I - KRÓL I CESARZ. 1515 - 1558. ODC. 4/4 (REAL WAR OF THRONES. ODC. 4/4) Serial dokumentalny, 52 min, Francja, 2017 Reżyseria: Vanessa Pontet, Alain Brunard W burzliwym okresie średniowiecznej Europy głodne władzy dynastie walczyły między sobą o dominację na kontynencie. Starli się krwią i żelazem na polach bitew, ale prawdziwa walka o władzę rozgrywała się na osobności. Za kamiennymi murami zamku znajdował się świat strategicznych sojuszy, cudzołóstwa, zdrady i morderstwa. Bezwzględna intryga rozdzieliła wiele legendarnych rodzin i ukształtowała sposób, w jaki rządzili swoimi imperiami. Te epickie wojny trwały przez wiele pokoleń i wstrząsały Europą i nadal rozbrzmiewają w niezliczonych hitach i serialach takich jak "Królowie przeklęcie" (The Accursed Kings), "Tudorowie" (The Tudors) czy w największym hicie współczesnej telewizji "Grze o tron" (Game of Thrones). 22:05 MIECZYSŁAW JAHODA. SZTUKMISTRZ Z KRAKOWA Film dokumentalny, 54 min, Polska, 2022 Reżyseria: Wiktor Skrzynecki Scenariusz: Wiktor Skrzynecki Film jest próbą ocalenia dla następnych pokoleń sylwetki jednego z najciekawszych twórców filmowych, autora słynnych kadrów w historii polskiego kina. Operatora - pioniera nowych technik zdjęciowych, realizatora pierwszych polskich filmów w systemie "Cinemascope" i na taśmie "Eastmancolor". Pedagoga nauczyciela akademickiego. Reżysera. Po kreacyjnych zdjęciach do "Zimowego zmierzchu", "Pętli" czy "Pożegnań" okrzyknięto go mistrzem nastroju. Ich formalne nowatorstwo tworzyło nową estetykę obrazu filmowego. Dzięki twórczym zdjęciom Jahody w "Rękopisie znalezionym w Saragossie" możemy swobodnie wprowadzić się w świat oscylujący między realizmem a magią. To on pokazał monumentalizm bitwy pod Grunwaldem w "Krzyżakach" i przeraził niemocą dziecięcej krucjaty w "Bramach raju". Zaskoczył nowatorskim użyciem kamery w "Jak daleko stąd jak blisko", tworząc z niej narratora opowieści. Było to rewolucyjne rozwiązanie w metodzie opowiadania filmowego. Fascynujące jest prześledzenie procesu dochodzenia do rezultatów, które udało mu się osiągnąć. O swojej pracy mówił: "Wydaje się, że tekst literacki, scenariusz, scenopis powinien być propozycją do daleko idącej improwizacji w procesie zdjęciowym na planie. Wynika to z odrzucenia maniery atelierowej na korzyść wnętrza naturalnego i aranżowanego pleneru w sensie zmienności, na przykład światła naturalnego wzbogacającego zdjęcia o ulotne nastroje rzeczywistości, które dotychczas były zarezerwowane dla fotografii artystycznej". Jako mistrz atmosfery mawiał, że głównym zadaniem operatora filmowego winno się stać wyrażenie zamysłów twórczych za pomocą światła. "Światło jest ideą twórczą leżącą u podstaw filmu, jest jednym z najważniejszych środków wyrazowych". 22:55 RAJSKA JABŁOŃ Film psychologiczno - obyczajowy, 102 min, Polska 1985 Scenariusz na podstawie powieści Poli Gojawiczyńskiej i reżyseria: Barbara Sass Zdjęcia: Wiesław Zdort Muzyka: Zbigniew Raj Aktorzy: Izabela Drobotowicz - Orkisz, Ewa Kasprzyk, Marta Klubowicz, Piotr Bajor, Krzysztof Kolberger, Mariusz Dmochowski, Iga Cembrzyńska, Anna Romantowska, Jan Englert, Zofia Czerwińska i inni Dwie związane ze sobą tematycznie powieści "Dziewczęta z Nowolipek" i "Rajska jabłoń" Poli Gojawiczyńskiej ukazały się drukiem w latach 1934 - 35 i od razu zdobyły popularność wśród czytelników, a także uznanie krytyki. W 1937 roku Józef Lejtes przeniósł na ekran "Dziewczęta z Nowolipek". Po wojnie Stanisław Wohl dokonał telewizyjnej adaptacji obu książek. Film Barbary Sass jest trzecią ekranizacją dyptyku, chyba najciekawszą. Jest początek lat 20. Kwiryna i Roman są już małżeństwem i razem prowadzą sklep. Amelka została żoną bogatego aptekarza. Bronka pracuje jako sekretarka w Towarzystwie Dobroczynności. Ich życie prywatne nie układa się jednak najlepiej. Kwiryna jest chorobliwie zazdrosna o męża, nazbyt - w jej opinii - interesującego się młodymi klientkami ich sklepu. Mąż natomiast ma jej za złe nadmierną interesowność i kierowanie się wyłącznie chęcią zysku. Amelka nawiązuje romans z Andrzejem, bratankiem proboszcza miejscowej parafii. Gdy romans wychodzi na jaw, chłopak zmuszony jest opuścić Warszawę. Przygnębiona kobieta nie zauważa nawet początkowo, że jej mąż przyjął do pracy młodego, przystojnego prowizora. Bronka musiała porzucić pracę sekretarki, gdyż jej zwierzchniczka podejrzewała dziewczynę o romans z jej mężem Ignacym. Ten jednak wkrótce odnajduje Bronkę i uczucie między nimi wybucha z nagłą siłą. Ignacy nie chce porzucić żony, jego kochanka zaczyna więc spotykać się z innymi mężczyznami. Pogłębia się kryzys w małżeństwie Kwiryny i Romana. Wkrótce okazuje się, że Roman jest bardzo ciężko chory. Tymczasem Amelka otrząsnąwszy się po rozstaniu z Andrzejem nawiązuje kolejny romans - z prowizorem. Aptekarz domyśla się wszystkiego, ale woli nie reagować. Pewnego wieczoru Amelka decyduje się jednak sama wyznać mu prawdę. 01:20 SENSACJE XX WIEKU - SKARBY TRZECIEJ RZESZY Kameralne i studyjne (widowisko), 48 min, Polska, 2003 Reżyseria: Bogusław Wołoszański, Adek Drabiński Wykonawcy: Bogusław Wołoszański Jedna z najbardziej tajemniczych spraw II wojny - zaginięcie części skarbu III Rzeszy, rezerw walutowych i złota Reichsbanku. Miliardy dolarów zostały wykradzione w celu finansowania ucieczek esesmanów i tworzeniu organizacji neonazistowskich po wojnie. Widowisko przedstawia, jak przebiegał rabunek i ukrywanie skarbów Rzeszy w końcu wojny. 02:15 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - ROMMEL Magazyn, 19 min, Polska, 1996 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Cykliczna audycja popularyzująca wiedzę o historii II wojny światowej. Odcinek poświęcony niemieckiemu feldmarszałkowi Erwinowi Rommlowi. Obraz tworzą czarno - białe archiwalne materiały filmowe.