TVP Historia Wtorek, 28.03.2023 07:00 BYŁ TAKI DZIEŃ - 28 MARCA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1364 - poświęcenie obecnej katedry na Wawelu; 1921 - urodził się Zbigniew Brzeziński; 1985 - śmierć Marca Chagalla; 07:10 WOJENNE DZIEWCZYNY S.II - ODC. 19 (SERIA II ODC. 6) Serial wojenny, 43 min, Polska, 2017 Reżyseria: Michał Rogalski Scenariusz: Marek Kreutz, Piotr Starzak Aktorzy: Aleksandra Pisula, Marta Mazurek, Vanessa Aleksander, Michał Czernecki, Józef Pawłowski, Katrin Buhring, This Maag, Sebastian Jasnoch W Abwehrze Margarethe przerywa katowanie Kamila i Irki. Niemka informuje Brennera o rozkazie przetransportowania więźniów do Berlina. Gestapo chce swoimi metodami uzyskać od Brodzkiego klucz do zaszyfrowanej listy. W szpitalu wycieńczony chorobą Konstanty prosi Andrzeja, żeby zaopiekował się jego córkami. Marysia martwi się o życie swojego ojca, widać, że jest już w bardzo złym stanie. Prostytutka Kazia przekazuje Ewce informację o godzinie odjazdu pociągu, którym będą transportowani Irka i Kamil. Ewka, planując akcję odbicia przyjaciół, liczy na pomoc Alfy. Mężczyzna informuje Witka i Ewkę, że organizacja nie może zaangażować się w akcję odbicia Irki i Kamila ze względu na zbyt krótki czas na przygotowanie. Podaje jedynie kontakt na terenie Sulejówka. Kobieta angażuje do akcji znajomych sprzed wojny: Lesia, Gibona, gangstera Benka i piekarza Mietka. Dowodzi Witek. Marysia udaje się do Sulejówka i w pobliżu domu państwa Muszyńskich obserwuje budynek Abwehry. Telefonicznie przekazuje numer rejestracyjny limuzyny Brenera, która udaje się w kierunku dworca, gdzie Irka i Kamil mają wsiąść do pociągu do Berlina. W lesie, na trasie z Abwehry na dworzec, w zasadzce urządzonej przez Witka udaje się odbić Irkę i Kamila. Podczas strzelaniny ginie Gibon, a Kamil zostaje poważnie postrzelony w plecy. Rannego Kamila Witek z przyjaciółmi wiezie do szpitala, gdzie operuje go doktor Andrzej. 08:25 HISTORIA POLSKI - KTO RATUJE JEDNO ŻYCIE Film dokumentalny, 58 min, Polska, 2020 Reżyseria: Bogusława Stanowska - Cichoń Scenariusz: Bogusława Stanowska - Cichoń Zdjęcia: Artur Uczkiewicz, Jerzy Giec Wykonawcy: Krzysztof Gadacz, Małgorzata Bielska Film przedstawia postawy polskich księży, sióstr i zakonników, którzy zajęli zdecydowane stanowisko w obliczu zagłady Żydów. Według relacji osób ocalałych z Holocaustu, kapłani pomagali najczęściej poprzez wydawanie fałszywych metryk chrztu (i innych dokumentów), a także znajdowanie bezpiecznego schronienia u rodzin katolickich lub zatrudnienie ich jako pracowników parafii. Często żydowskie dzieci były ukrywane w klasztorach, tak jak czyniła to siostra Matylda Getter, która zadecydowała, że jej zgromadzenie przyjmie każde dziecko z getta. Matka Matylda została pośmiertnie odznaczona medalem "Sprawiedliwy wśród Narodów Świata" za ratowanie Żydów, podobnie jak wiele innych sióstr i kapłanów. Film ukazuje zaangażowania wielu duchownych: m.in. bp. Twardowskiego we Lwowie, kard. Adama Sapiehy i ks. Marcelego Godlewskiego, o. Adama Sztarka, ks. Ferdynanda Machaya, bp. Albina Małysiaka oraz sióstr albertynek, sióstr franciszkanek służebnic Krzyża, niepokalanek, sióstr sercanek, Matki Bożej Miłosierdzia, sióstr służebniczek i karmelitanek. Film prezentuje wspomnienia uratowanych z Holocaustu i ich powroty do tych, którzy ryzykowali własnym życiem, aby ich ocalić. 09:45 SENSACJE XX WIEKU - RAJD NA ST. NAZAIRE CZ 1 Kameralne i studyjne (widowisko), 23 min, Polska, 1994 Reżyseria: Arek Bieńkowski Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Muzyka: Dariusz Żebrowski Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Audycja cykliczna o charakterze sensacyjnym, popularyzująca wiedzę o historii XX wieku. Odcinek poświęcony brytyjskiemu atakowi na niemiecką bazę morską we francuskim porcie Saint - Nazaire podczas II wojny światowej. Akcja została przeprowadzona w nocy 28 marca 1942 roku połączonymi siłami Royal Navy i komandosów British Army. 10:15 SENSACJE XX WIEKU - RAJD NA ST. NAZAIRE CZ 2 Kameralne i studyjne (widowisko), 22 min, Polska, 1994 Reżyseria: Arek Bieńkowski Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Muzyka: Dariusz Żebrowski Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Audycja cykliczna o charakterze sensacyjnym, popularyzująca wiedzę o historii XX wieku. Odcinek poświęcony brytyjskiemu atakowi na niemiecką bazę morską we francuskim porcie Saint - Nazaire podczas II wojny światowej. Akcja została przeprowadzona w nocy 28 marca 1942 roku połączonymi siłami Royal Navy i komandosów British Army. 10:40 OPRAWCY Z KATYNIA - OPRAWCY Z KATYNIA CZ. 1 Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2020 Reżyseria: Cédric Tourbe, Cedric Tourbe, Cedric Tourbe Scenariusz: Olivia Gomolinski, Cédric Tourbe, Olivia Gamolinski W 1940 r. Związek Radziecki zarządził egzekucję 22.000 polskich jeńców wojennych, z czego 4.500 zamordowano w lesie katyńskim w Rosji. Film dokumentalny "Oprawcy z Katynia" opowiada po raz pierwszy historię masakry w Katyniu przedstawioną z punktu widzenia obu stron: ofiar i sprawców. W niezwykle szczegółowy sposób reżyser Cedric Tourbe pokazuje, jak doszło do tej zbrodni przeciwko ludzkości i przybliża mechanizmy funkcjonowania państwa sowieckiego oraz tajnej policji NKWD. 11:40 SPÓR O HISTORIĘ - WRACAMY NAD ODRĘ I NYSĘ Dysk./wywiad/debata, 29 min, Polska, 2020 Scenariusz: Elżbieta Szumiec - Zielińska Wykonawcy: Tomasz Muller (prowadzący) Wskutek decyzji, podjętych przez Stalina, Churchilla i Roosvelta, Polska straciła na wschodzie niemal połowę terytorium. Rekompensatę miała otrzymać z ziem należących do Niemiec. Polacy wyrzuceni z rodzinnych domów na Wschodzie mieli zająć miejsce Niemców, którzy mieli być przesiedleni w głąb Niemiec. Zmniejszony o połowę i zniszczony wojną kraj miał zagospodarować i zintegrować Dolny Śląsk, Pomorze, Warmię i Mazury z resztą kraju. Jak przebiegał ten proces? Czy historia Ziem Odzyskanych to mit, czy prawdziwe osiągnięcie? Sukces komunistycznej propagandy, czy sukces polskiej racji stanu? 12:15 ARCHIWUM ZIMNEJ WOJNY - STRASZAK NUKLEARNY Magazyn, 28 min, Polska, 2022 Reżyseria: Jan Sosiński Scenariusz: Andrzej Mietkowski, Jan Sosiński Muzyka: Piotr Dziki Chancewicz Wykonawcy: Andrzej Mietkowski (prowadzący) Arsenał jądrowy Rosji plus nieobliczalność Putina stawiają świat w trudniejszej sytuacji niż kryzys kubański w 1962 roku. Wtedy próba sił Chruszczowa i Kennedy’ego pchała cywilizację na skraj konfrontacji atomowej. Dziś Moskwa eskaluje napięcie poza racjonalne granice. O zagrożeniach nuklearnych ze strony Rosji, prawdopodobieństwie użycia broni atomowej mówią płk Juliusz Tym z Akademii Sztuki Wojennej i prof. Piotr Grochmalski - korespondent wojenny i politolog. Ponadto rzadkie materiały archiwalne z zimnowojennych prób broni jądrowej. 12:55 OSTATNI TANIEC NRD (EAST GERMANY'S LAST DANCE) Film dokumentalny, 52 min, Niemcy, 2019 Reżyseria: Heike Bittner, Torsten Korner Zdjęcia: Jean Schablin Film dokumentalny przypominający wydarzenia, jakie miały miejsce w październiku 1989 r. Odbyła się 40. i zarazem ostatnia rocznica powstania Niemieckiej Republiki Demokratycznej. Świat wywrócił się do góry nogami. Michaił Gorbaczow mówi o otwarciu i reformach: głastnosti i pierestrojce. Wielu obywateli NRD wiąże z nim nadzieje, ale wschodnioniemieccy przywódcy wydają się głusi na jego słowa. Dla Honeckera i jego biura politycznego ten dzień miał być demonstracją siły, sukcesu i żywotności państwa socjalistycznego. Podczas uroczystości ludność Niemiec Wschodnich zgromadziła się i w całym kraju odbyły się wielkie demonstracje przeciwko reżimowi. Stał się ten dzień dniem, w którym NRD zaczęła się rozpadać i wraz z nią cały blok wschodni. Zaledwie miesiąc później upadł mur berliński. Tego samego dnia rozkwitł porządek zimnej wojny i nastała inna Europa. 14:00 HISTORIA W POSTACIACH ZAPISANA - KRÓLOWA WIKTORIA (QUEEN VICTORIA) Film dokumentalny, 101 min, Francja, 2013 Reżyseria: Laure Delalex Wykonawcy: Marek Ciuniel Królowa Wiktoria, władająca Zjednoczonym Królestwem Wielkiej Brytanii i Irlandii przez blisko 64 lata, uważana jest za największą monarchinię Anglii. Epoka, w której żyła, nazywana jest od jej imienia epoką wiktoriańską. Widzowie będą mogli poznać nie tylko życie królowej, ale i miejsca, w których żyła: rezydencje Osborne i Balmoral, zamek Eu w Normandii czy Wersal. Wiktora była najpotężniejszą władczynią XIX. wieku, władała jedną czwartą ludności na świecie, na trzech kontynentach. Chętnie korzystała z ówcześnie najnowszych wynalazków: kolei i kina. Lubiła bale. Nie była pięknością, mimo to bił z niej majestat. Zmarła 2 stycznia 1901 r. , a jej ciało złożono w mauzoleum w parku w Windsorze. 15:45 TAJEMNICA LEMA Film dokumentalny, 51 min, Polska, 2021 Reżyseria: Wojciech Kuś Scenariusz: Wojciech Kuś Zdjęcia: Grzegorz Hartfiel Biograficzny film dokumentalny o wybitnym pisarzu science - fiction, Stanisławie Lemie (1921 - 2006), opowiedziany z perspektywy wojennych losów pisarza. O koszmarze lat okupacyjnych Lwowa Lem milczał, a przeżył wiele, kilkukrotnie ocierał się o śmierć. Wiele autobiograficznych wątków autor słynnej powieści "Solaris" nieświadomie przemycił w swoich książkach, a te stały się kanwą niniejszego filmu. W nim pisarze, krytycy, filmowcy i inni biegli w dziedzinie lemologii idą ich tropem, wysuwając hipotezę o traumie pisarza, która zaważyła na jego późniejszym życiorysie i ukształtowała jego światopogląd. "Tajemnica Lema" to filmowe śledztwo utkane z rozmów ze znawcami zagadnień lemowskich, pełne archiwalnych wywiadów oraz fragmentów adaptacji filmowych dzieł Lema. Formę filmu podkreślają liczne zdjęcia, historyczne materiały filmowe oraz specjalnie stworzone animacje, które spinają opowieść w przejrzystą całość. Film stawia również pytanie o słuszność rozliczeń z własną przeszłością i o cenę, którą ponosi się za wolność. 17:10 WOJENNE DZIEWCZYNY S.II - ODC. 20 (SERIA II ODC. 7) Serial wojenny, 43 min, Polska, 2017 Reżyseria: Michał Rogalski, Łukasz Ostalski Scenariusz: Marek Kreutz, Piotr Starzak, Ewa Popiołek Muzyka: Bartosz Chajdecki Aktorzy: Aleksandra Pisula, Marta Mazurek, Vanessa Aleksander, Michał Czernecki, Józef Pawłowski, Tomasz Włosok, Katrin Buhring, This Maag, Sebastian Jasnoch, Magdalena Czerwińska, Marek Ślosarski Ostatnie przeżycia sprawiły, że Kamil odzyskał pamięć, prosi narzeczoną żeby przywiozła jego rzeczy, które dał Grudzińskiemu na przechowanie. Irka informuje brata o konieczności wyjazdu do folwarku. Obecny przy rozmowie Stefan oferuje swoją opiekę w podróży. W szpitalu Margarethe oznajmia rannemu Brennerowi, że bardzo ją zawiódł. Oświadcza, że przejmuje jego obowiązki i włącza do akcji agenta o pseudonimie Rudolf. Witek z Powałą odwiedzają Brodzkiego, który szczerze odpowiada na zadawane mu pytania. Powała postanawia pojechać do folwarku Grudzińskiego w ślad za Irką i Stefanem. W szpitalu zmęczona Marysia zasypia przy łóżku ojca. Konstanty w malignie opuszcza nocą szpital o własnych nogach i idzie przed siebie środkiem ulicy, modląc się głośno po hebrajsku. Zostaje zastrzelony przez nocny patrol na oczach własnej córki. Major Leokadia zleca Ewie nowe zadanie - grę w kasynie. Dziewczynę obstawia Witek. Ewka siada obok Kwietnia, handlującego z Niemcami. Mężczyzna ma sporą ilość pieniędzy z hazardu, a dziewczyna bardzo mu się podoba. Zgarnia duża pulę i zaprasza Ewkę do mieszkania. Po chwili wchodzi tam Witek, który razem z Ewką bierze od Kwietnia pieniądze jako podatek od hazardu i dar dla polskiego podziemia. W dworku Grudzińskiego major Powała prosi Irkę o rzeczy Kamila, rozkręca jego zapalniczkę i wyjmuje mikrofilm. Jest na nim klucz do odczytania nazwisk agentów niemieckiej siatki na Wschodzie. Powała decyduje, że sam wróci z mikrofilmem do Warszawy, a Irka ze Stefanem dotrą jutro. Żegna się z nimi mówiąc, że pójdzie drogą przez las. Stefan udaje się potajemnie za nim, strzela Powale w pierś i odbiera mikrofilm. 19:05 HISTORIA POLSKI - ZANIM STĄD ODEJDĘ, PROSZĘ WAS... Film dokumentalny, 30 min, Polska, 2006 Reżyseria: Alina Czerniakowska Scenariusz: Alina Czerniakowska Zrealizowane w pierwszą rocznicę śmierci Jana Pawła II filmowe wspomnienie o papieżu jakiego dotąd nie było, a niektórzy dodają, że i nie będzie. Pokonał komunizm, przyczynił się do obalenia muru berlińskiego, przeżył zamach na własne życie i wybaczył niedoszłemu zabójcy, walczył z chorobami i cierpieniem, do końca nie poddając się. Przyciągał tłumy w Polsce i na świecie, które wsłuchiwały się w każde jego słowo. Głosił prawdę, kochał ludzi. Szczególnie umiłował młodych i oni odpłacali mu za to równie żarliwym uczuciem. Tak było do końca jego dni. Film przypomina postać tego niezwykłego człowieka, jego czyny, podróże, słowa. 20:00 CZOŁGI. HISTORIA SUKCESU (HISTORY OF TANKS) Film dokumentalny, 51 min, Nowa Zelandia, 2020 Czołgi zostały po raz pierwszy użyte podczas bitwy o Sommę w 1916 roku w celu przełamania impasu pozycyjnej wojny w okopach na froncie zachodnim. Podczas gdy Wielka Brytania i Francja zbudowały ich tysiące, Niemcy wprowadziły do użytku zaledwie 20 pojazdów jednej konstrukcji. W czasie zimnej wojny nie wyprodukowano ich zbyt wiele, jednak te, które powstały, były już na zdecydowanie wyższym poziomie technologicznym. W filmie widzowie będą mogli zobaczyć przegląd różnych typów czołgów - od brytyjskiego prototypu z roku 1915 do testowanego w Iraku Challengera. Omawiane są kolejne innowacje techniczne, które sprawiły, że z groteskowego pojazdu, przypominającego traktor, czołg stał się symbolem sztuki wojennej XX wieku i nie wygląda, by miał trafić do lamusa. W dokumencie pojawiają się kojarzony z ideą Blitzkriegu Heinz Guderian czy amerykański bóg wojny George Patton, jednak w centrum uwagi są maszyny, nie ludzie. Producent: Leading Edge TV 22:00 ŻYCIE W GLINIE WYPALONE - OPOWIEŚĆ O WANDZIE SZRAJBERÓWNIE Film dokumentalny, 62 min, Polska, 2021 Reżyseria: Krzysztof Paluszyński Scenariusz: Krzysztof Paluszyński, Elżbieta Miecznikowska Zdjęcia: Mirosław Kubiak Film opowiada historię życia i twórczości wyjątkowej kobiety początków XX wieku Wandy Szrajberówny nauczycielki, malarki, ilustratorki, ceramiczki i projektantki, działaczki i inicjatorki promocji i rozwoju sztuki. Przywraca pamięci o tej niezwykle wrażliwej, a jednocześnie przebojowej, pełnej pasji, ambicji i uporu artystce i propagatorce przemysłu ludowego. Szrajberówna w sposób szczególny umiłowała ceramikę ludową, co pozwoliło jej wyspecjalizować się w tej dziedzinie. W terenie pozyskiwała obiekty muzealne, wyruszając samotnie w podróż i odnajdując ośrodki garncarstwa ludowego w najodleglejszych zakątkach Polski. Jednocześnie jej osobowość artystyczna charakteryzowała się niezwykłą skromnością i pokorą, co współcześnie nastręcza problemy w identyfikacji jej prac, których nigdy nie sygnowała. Inspirowała się ludowością i w takim duchu wykonywała swoje kropielniczki, kapliczki, figurki świętych, aniołki, krzyżyki, które w dwudziestoleciu międzywojennym cenione były za wysoki poziom artystycznego wykonania. Podstawę filmu stanowią fabularyzowane zdjęcia, ilustrujące ścieżkę zawodową i artystyczną Wandy Szrajberówny. W filmie wykorzystany został bogaty materiał fotograficzny i faktograficzny dotyczący życia i twórczości artystki i epoki, w której żyła. 23:05 STRAŻNICZKI (LES GARDIENNES) Dramat, 129 min, Francja, 2017 Reżyseria: Xavier Beauvois Scenariusz: Xavier Beauvois, Marie - Julie Maille Zdjęcia: Caroline Champetier Muzyka: Michel Legrand Aktorzy: Nathalie Baye, Laura Smet, Iris Bry, Cyril Descours Rok 1915. Trwa I wojna światowa. Na małej farmie w Paridier zostały same kobiety, które borykają się z codziennością, nie mogąc liczyć na żadną pomoc. Hortense, seniorka rodu, angażuje do pracy młodą dziewczynę Francine, która z wielkim zaangażowaniem wykonuje powierzone jej pracy, traktując farmę jak swój dom i rodzinę. Nagrody: 2018 - cztery nominacje do Cezara w kategorii: najlepszy scenariusz adoptowany, najlepsze kostiumy, najbardziej obiecująca aktorka, najlepsze zdjęcia. 01:55 SENSACJE XX WIEKU - RAJD NA ST. NAZAIRE CZ 1 Kameralne i studyjne (widowisko), 23 min, Polska, 1994 Reżyseria: Arek Bieńkowski Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Muzyka: Dariusz Żebrowski Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Audycja cykliczna o charakterze sensacyjnym, popularyzująca wiedzę o historii XX wieku. Odcinek poświęcony brytyjskiemu atakowi na niemiecką bazę morską we francuskim porcie Saint - Nazaire podczas II wojny światowej. Akcja została przeprowadzona w nocy 28 marca 1942 roku połączonymi siłami Royal Navy i komandosów British Army. 02:20 SENSACJE XX WIEKU - RAJD NA ST. NAZAIRE CZ 2 Kameralne i studyjne (widowisko), 22 min, Polska, 1994 Reżyseria: Arek Bieńkowski Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Muzyka: Dariusz Żebrowski Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Audycja cykliczna o charakterze sensacyjnym, popularyzująca wiedzę o historii XX wieku. Odcinek poświęcony brytyjskiemu atakowi na niemiecką bazę morską we francuskim porcie Saint - Nazaire podczas II wojny światowej. Akcja została przeprowadzona w nocy 28 marca 1942 roku połączonymi siłami Royal Navy i komandosów British Army. 02:50 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - PETAIN Magazyn, 18 min, Polska, 1996 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Odcinek przedstawia sylwetkę marszałka Philippe'a Petaina - bohatera I wojny światowej, który, gdy stanął na czele rządu Vichy, stał się symbolem kolaboracji z okupantem niemieckim. Obraz tworzą czarno - białe archiwalne materiały filmowe.