TVP Historia Czwartek, 30.03.2023 07:00 BYŁ TAKI DZIEŃ - 30 MARCA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1912 - zmarł Karol May; 1943 - zmarł z ran Jan Bytnar "Rudy", odbity w akcji pod Arsenałem; 1963 - Maria Dąbrowska w swoich dziennikachskomentowała podwyżki cen; 1995 - w Paryżu otwarto nową Bibliotekę Narodową; 07:10 WOJENNE DZIEWCZYNY S.II - ODC. 21 (SERIA II ODC. 8) Serial wojenny, 44 min, Polska, 2017 Reżyseria: Michał Rogalski Scenariusz: Ewa Popiołek Aktorzy: Aleksandra Pisula, Marta Mazurek, Vanessa Aleksander, Michał Czernecki, Józef Pawłowski, Tomasz Włosok, Katrin Buhring, Sebastian Jasnoch, Magdalena Czerwińska, Maria Dębska, Eryk Kulm, Danuta Stenka Stefan informuje Irkę, że muszą uciekać z folwarku, ponieważ nie są tam bezpieczni. Grudziński ostrzega, że do wsi zbliżają się Niemcy i ukrywa ich w stodole. Na folwark przyjeżdżają żandarmami, nie znajdując Irki i Stefana, rozstrzeliwują Grudzińskiego i pracowników oraz podpalają budynki gospodarstwa. Dyrektor szpitala ostrzega Andrzeja o ryzyku, jakie wiąże się z ukrywaniem przez niego Marysi. By zapobiec plotkom i tragedii, lekarz oświadcza się dziewczynie. W kasynie Ewka przyjmuje zaproszenie niemieckiego majora do gry w ruletkę. Dziewczyna niepostrzeżenie wyciąga jego portfel, spisuje dane z dokumentów i wsuwa je z powrotem do kieszeni oficera. Dostrzegają to tajni niemieccy agenci. Ewce pomaga krupier, przejmując upuszczoną torebkę. Nie znajdując niczego przy dziewczynie, tajniacy puszczają ją wolno. Kasia Wieleżyńska ucieka z zakonu sióstr w Henrykowie. Wpada do mieszkania Andrzeja i oświadcza, że chce zostać jego żoną. Zaskoczony mężczyzna nie ma czasu na rozmowę, musi biec na blok operacyjny. Dziewczyna odkrywa w łazience rzeczy Marysi, wściekła wybiega na ulicę. Napotkanym żandarmom składa donos na Marysię. W tajnym lokalu Alfa przekazuje Witkowi informacje, że Powała nie wrócił z mikrofilmem. Witek wraz z Irką i Ewką zabierają rannego Kamila do mieszkania Szczęsnej. Po donosie Kasi, Niemcy zabierają Andrzeja na Pawiak. 08:15 HISTORIA POLSKI - LARISSA Film dokumentalny, 43 min, Polska, 2020 Reżyseria: Alexandre Dayet Koniec 1942 roku; dziesięcioletnia dziewczynka, Larysa, ucieka z getta warszawskiego. Jej matka, Dorka, została deportowana do Treblinki dwa miesiące wcześniej. Ojciec Larysy, Jakob, organizuje ucieczkę. Pomaga mu wujek Marian, który działa w ruchu oporu poza gettem. Dziewczynka wspina się po drabinie i przeskakuje na drugą stronę muru. Po aryjskiej stronie Warszawy Larysa znajduje schronienie w mieszkaniach ludzi zaprzyjaźnionych z wujkiem Marianem. W lutym 1943 roku ukrywa się u rodziny Jasików. Dom znajdował się tuż przy granicy getta. Córka gospodarzy, nastoletnia Helena, opiekuje się małą Żydówką. To podczas całej wojny jedyny moment normalnego życia. Mimo zagrożeń polska rodzina zapewnia jej miłość i otacza ją bezinteresowną opieką. Larysa musi jednak po kilku tygodniach się wyprowadzić z powodu gróźb oprawców. Gdy mała dziewczynka opuszcza rodzinę Jasików, dziewczęta widzą się po raz ostatni. Mimo wybuchu Powstania Warszawskiego i zniszczenia stolicy małej Larysie udaje się przetrwać. Najbliższa rodzina dziewczynki ginie w skutek obław i deportacji. Pod koniec wojny bohaterka trafia do sierocińca w Otwocku, gdzie zaczyna pisać Czarny Notatnik, w którym opisuje codziennie swoje losy w powojennej Polsce. Po roku tułaczki po Łodzi i Częstochowie odnaleziona przez dalszą rodzinę matki wyjeżdża do Francji. 70 lat po tych wydarzeniach Larysa otrzymuje e - mail z Polski. Nadawcą niespodziewanej wiadomości jest Mariusz, wnuk Heleny Jasik, który odnalazł ślad po Larysie w internecie. Kontakt ten sprawia, że Larysa decyduje się na wyjazd do Polski, aby spotkać się z Heleną. 09:25 SENSACJE XX WIEKU - "PSEUDONIM"PUCH" Kameralne i studyjne (widowisko), 46 min, Polska, 2005 Autor: Bogusław Wołoszański Reżyseria: Adek Drabiński Zdjęcia: Waldemar Szmidt Aktorzy: Łukasz Nowicki - Kuzniecow, Paweł Sanakiewicz - Koch, Piotr Warszawski - Skorzeny, Łukasz Sanakiewicz, Artur Dziurman, Janusz Bukowski Młody porucznik Wehrmachtu z Krzyżem Żelaznym na piersi wbiega na piętro Urzędu Wojewódzkiego w Równem. Zmierza wprost do siedzącego za biurkiem oficera dyżurnego, prosi go o wskazanie drogi do gabinetu generała von Ilgena. Dyżurny, dostrzegając wychodzących z bufetu oficerów sztabowych i wysokiego urzędnika NSDAP, wskazuje ich interesantowi. Porucznik podchodzi do dostojników, pręży się na baczność, salutuje służbiście i wręcza partyjnemu notablowi kartkę papieru. Urzędnik szybko przebiega wzrokiem notatkę, spogląda na młodego człowieka z osłupieniem, otwiera usta do krzyku. Za późno! Porucznik błyskawicznie wyciąga pistolet, oddaje dwa strzały, przeskakuje barierkę i zbiega po schodach. Nim zaskoczona ochrona gmachu rusza w pościg, zabójca pędem opuszcza budynek i niknie w tłumie przechodniów. Kim był szaleńczy zamachowiec, któremu udało się wejść do pilnie strzeżonego gmachu i zastrzelić partyjnego urzędnika, wręczywszy mu wcześniej dokument z wyrokiem śmierci? Kim był naprawdę człowiek uważany przez swych przełożonych i podwładnych za porucznika Wehrmachtu Paula Wilhelma Sieberta? Ofensywa niemieckich wojsk w czerwcu 1941 roku zaskoczyła Rosjan i zdruzgotała ich osłonowe siły zbrojne. Formacje Armii Czerwonej ustępowały bezładnie pod naporem wroga. Setki tysięcy sowieckich ludzi zginęły w boju, setki tysięcy dostały się do niewoli. Aby spowolnić tempo pochodu nieprzyjaciela, Stalin wydał drakońskie rozkazy. Oddziały NKWD stanęły murem tuż za plecami obrońców, by strzelać do wycofujących się żołnierzy. Ludności cywilnej nakazano uchodzić w głąb kraju, spaliwszy uprzednio domy i spichrze oraz wybiwszy zwierzęta hodowlane. Ponadto za linię frontu przerzucone zostały niewielkie oddziały świetnie wyszkolonych dywersantów, by zdobywali ważne informacje o zamiarach wroga i siali zamęt w jego szeregach - przerywali linie komunikacyjne, dezorganizowali łączność, organizowali zamachy na dowódców i wysokich urzędników niemieckich. W gronie tych doborowych żołnierzy sił specjalnych znalazł się trzydziestoletni wówczas Iwan Kuzniecow. Pochodził z rodziny Niemców nadwołżańskich. Wysoki, bardzo sprawny fizycznie blondyn mówił biegle po niemiecku i był szaleńczo odważny. Niezwykłe wyczyny radzieckiego agenta o pseudonimie "Puch", znanego Niemcom jako porucznik Paul Siebert, przedstawia Bogusław Wołoszański w kolejnym widowisku z cyklu "Sensacje XX wieku". 10:20 ŻOŁNIERZE GENERAŁA MACZKA Film dokumentalny, 54 min, Polska, 2020 Reżyseria: Rafał Geremek Scenariusz: Rafał Geremek Film dokumentalny przybliżający prawdziwe historie żołnierzy podległych generałowi Stanisławowi Maczkowi w czasach drugiej wojny światowej. 11:20 ZAGINIONE? OCALONE? HISTORIE ZAWODÓW RÓŻNYCH - ODC. 4 WIKLINIARZ Dysk./wywiad/debata, 22 min, Polska, 2022 Reżyseria: Agnieszka Żmijewska Scenariusz: Andrzej Kaczmarczyk Wykonawcy: Andrzej Kaczmarczyk (prowadzący) Praczka, świniopas, śledziarz, handlarz skupujący starzyznę i kurze łapki, czy wędrowny ostrzyciel noży, odeszli w zapomnienie, choć tego ostatniego widziano jeszcze na warszawskich podwórkach na początku lat 90. Podobny los może czekać wikliniarzy, bednarzy, kołodziejów czy garncarzy, choć ta ostatnia umiejętność przeżywa właśnie swój renesans. Miejmy nadzieję, że nie krótkotrwały. W niektórych przypadkach to już niestety zapewne ostatni moment, by rzemieślnicy podzielili się z nami swoimi coraz rzadszymi umiejętnościami. W tym odcinku cyklu "Zaginione? Ocalone? Historie zawodów różnych" odwiedzimy wikliniarza. 11:40 SKARB BYDGOSKIEJ KATEDRY Film dokumentalny, 10 min, Polska, 2019 Reżyseria: Tadeusz Syka, Maciej Syka Scenariusz: Tadeusz Syka, Maciej Syka Sensacyjnego odkrycia dokonali archeolodzy w trakcie prac prowadzonych w bydgoskiej katedrze pw. Św. Marcina i Mikołaja. Skarb można oglądać w Muzeum Okręgowym im. Leona Wyczółkowskiego w Bydgoszczy. 12:05 CZTERDZIESTOLATEK - ODC. 17/21 - CWANA BESTIA, CZYLI KRYSZTAŁ Serial komediowy, 52 min, Polska 1977 Reżyseria: Jerzy Gruza Scenariusz: Jerzy Gruza, Krzysztof Teodor Toeplitz Aktorzy: Andrzej Kopiczyński, Anna Seniuk, Irena Kwiatkowska, Roman Kłosowski, Leonard Pietraszak i inni Dyrektor Karwowski wyjeżdża służbowo do Budapesztu. W czasie powitania na lotnisku w drobny mak rozbija się kryształowy wazon, który polska delegacja miała wręczyć węgierskiemiu ministrowi. Na szczęście, panu Stefanowi udaje się odkupić identyczny kryształ od przygodnie spotkanego rodaka. Na pożegnanie węgierski minister wręcza dyrektorowi Karwowskiemu wazon z przeznaczeniem dla polskiego kolegi. Nauczony smutnym doświadczeniem bohater chroni prezent tyleż pieczołowicie, co nieskutecznie. 13:15 JAK ŻYĆ Film obyczajowy, 83 min, Polska 1977 Scenariusz i reżyseria: Marcel Łoziński Zdjęcia: Jacek Petrycki Występują: Anna, Edward i Piotr Zymanowie, Barbara, Andrzej i Klaudyna Rozhinowie, Andrzej Samson, Leszek Banachowski, Janusz Sokołowski i inni Pełnometrażowy debiut fabularny Marcela Łozińskiego, autora wielu nagrodzonych filmów krótkometrażowych m.in. "Rano, południe, wieczór", "Zderzenie czołowe", "Próba mikrofonu", "Szklany dom", "Świadkowie", "Las katyński", "Siedmiu Żydów z mojej klasy", "Wszystko może się przydarzyć". "Jak żyć" to paradokumentalny film, którego akcja rozgrywa się latem 1976 roku na obozie szkoleniowym dla młodych małżeństw - członków ZSMP, w ośrodku kampingowym w Borkach koło Augustowa. Główną atrakcją obozu ma być konkurs na najlepsze małżeństwo - zwycięzcy mają otrzymać pralkę automatyczną. Jurorzy są anonimowi, a przebieg rejestruje kamera filmowa. Codziennie ogłasza się ile punktów zdobyły poszczególne małżeństwa. Szybko okazuje się, że liczy się nie inteligencja, charakter, indywidualność, ale podporządkowanie kierownictwu i organizacji, posłuszeństwo, puste deklaracje. Egzaminy z wiedzy politycznej, nachalne wywiady z dziećmi, podptarywanie, ingerencja w sprawy osobiste to metody, jakimi posługują się organizatorzy konkursu. Jedna z rodzin buntuje się przeciwko temu, co wywołuje agresję pozostałych uczestników obozu. Zrealizowany w roku 1977 film cztery lata czekał na rozpowszechnianie. 16:00 NAJWSPANIALSZE LATARNIE MORSKIE IRLANDII - ŚWIETLANA PRZYSZŁOŚĆ. ODC. 4/4 (THE GREAT LIGHTHOUSES OF IRELAND) Film dokumentalny, 48 min, Irlandia, 2020 Tajemnicze i romantyczne latarnie morskie pozostają istotną częścią infrastruktury morskiej Irlandii. Seria ta pokazuje zależność od morza i walkę z żywiołami Zielonej Wyspy oraz inżynierię, historię, a przede wszystkim ludzi stojących za tymi niezwykłymi budowlami oraz rolę, jaką odegrały w historycznych wydarzeniach. Dla Irlandii, przez wieki uzależnionej od morskiego transportu, latarnie są czymś szczególnym. Obecnie jest ich ponad sto, 66 wciąż działa. Najstarsza istniała już w średniowieczu - było to ognisko, rozpalane przez mnichów, chcących pokazać żeglarzom drogę do portu. Złota era latarni to XIX wiek: stały się symbolami ujarzmienia natury, ułatwiały nawigację na niebezpiecznych wodach przybrzeżnych. Gdzie fale atakują wyjątkowo wściekle, zaś wybrzeże jest skaliste. Irlandczycy są dumni ze swych latarni, porównują je do egipskich piramid i chińskiego muru. Pierwszy odcinek traktuje o życiu latarników, ich tradycjach, mundurach i zawodowym etosie tej prestiżowej, acz ciężkiej profesji. Drugi odcinek wyjaśnia, jak budowano te arcydzieła techniki w pięknych okolicznościach przyrody - na krawędzi klifu, wyspach, skałach ledwie wystających z wód Atlantyku, aż do latarni zakotwiczonych na dnie oceanu. Trzeci odcinek to rys historyczny - latarnie były świadkami bitew morskich, inwazji, katastrof, emigracji, wojny Irlandii o niepodległość i wojny domowej. Czwarty opowiada o końcu świata latarników (ostatni zszedł z posterunku w 1992 roku) i przyszłości, jaka je czeka w XXI wieku. Radar, radio, GPS i nowe technologie o dziwo nie odesłały latarni do lamusa, marynarze zapewniają, że nadal pomagają w ustaleniu pozycji. Poza tym romantyczne budowle działają na wyobraźnię i coraz częściej są celem turystycznych wypraw. 16:55 WOJENNE DZIEWCZYNY S.II - ODC. 22 (SERIA II ODC. 9) Serial wojenny, 44 min, Polska, 2017 Reżyseria: Michał Rogalski Scenariusz: Marek Kreutz, Ewa Popiołek Muzyka: Bartosz Chajdecki Aktorzy: Aleksandra Pisula, Marta Mazurek, Vanessa Aleksander, Michał Czernecki, Józef Pawłowski, Tomasz Włosok, Katrin Buhring, Sebastian Jasnoch, Magdalena Czerwińska, Maria Dębska, Eryk Kulm, Danuta Stenka Doktor Andrzej jest codziennie przewożony na przesłuchania z Pawiaka do gestapo na Szucha. Katowany przez Dreslera nie zdradza Marysi ani podziemia. Aby dodać mu sił, kobieta przebiera się w mundurek Frania, który sprzedaje Niemcom czekoladę. Z kasetką na szyi udaje się na dziedziniec Szucha. Podchodzi do ciężarówki, która przywiozła osadzonych na Pawiaku. Wysiadający Andrzej rozpoznaje ją. Po chwili nadjeżdża Margarethe, która ją także rozpoznaje. Marysia szybko oddala się i ucieka. Niemka próbuje ją bezskutecznie dopaść. W tajnym lokalu Alfa informuje Kamila, iż kontrwywiad znalazł w mieszkaniu Powały teczkę personalną Stefana. Znaleziono też kopię zapytania, które skierował do komórki podziemia w Szczecinie. Major chciał wiedzieć coś więcej na temat ucieczki Stefana z oflagu. Między Ewką a Witkiem dochodzi do nieporozumień. Kobieta jest zazdrosna o Leokadię, po sprzeczce z Witkiem nocuje w mieszkaniu u Lesia. Marysia organizuje kupno broni dla getta. W akcji pomagają Ewka, Klarnet i Sławek. Broń i amunicję sprzedają im Włosi. Po transakcji nie udaje się uruchomić silnika furgonetki Sławka załadowanej bronią. Zauważają to przejeżdżający terenowym wozem niemieccy żołnierze. Oferują pomoc w odholowaniu furgonetki. Po rozmowie z matką, Witek z bukietem kwiatów udaje się do mieszkania Lesia, w którym nocuje Ewka. Podekscytowany myślami o kochanej dziewczynie wpada na niemiecki patrol, zostaje zatrzymany. 17:50 POCZET WIELKICH HETMANÓW - ODC. 5 JERZY SEBASTIAN LUBOMIRSKI Dysk./wywiad/debata, 19 min, Polska, 2022 Scenariusz: Sylwester Szefer Zdjęcia: Wojciech Kursa Muzyka: Marcin Gałażyn Wykonawcy: Wiktor Szymborski (prowadzący) Aktorzy: Grzegorz Rypień Jerzy Sebastian Lubomirski (1616 - 1667) podczas potopu szwedzkiego wyraźnie opowiedział się po stronie polskiego monarchy i udzielił mu schronienia. Walczył ze Szwedami na czele własnej armii, zwyciężając m.in. pod Warką (1656). W 1660 roku jako hetman polny koronny pokonał wojska moskiewskie i kozackie w bitwie pod Cudnowem. Parę lat później został fałszywie oskarżony o planowanie obalenia króla i skazany w 1664 roku na utratę czci, życia i wszystkich dóbr. W 1665 roku dołączył do rokoszu antykrólewskiego, pokonując wojska koronne. Zmarł na wygnaniu. Zdjęcia do programu wykonano na zamku Lubomirskich w Wiśniczu. W programie wystąpili: Grzegorz Rypień (jako Lubomirski), dr hab. Wiktor Szymborski (prowadzący) oraz eksperci: dr Paweł Karol Gąsiorczyk i dr Bartłomiej Wołyniec. 18:10 W PRL-U - NOWOMOWA Dysk./wywiad/debata, 29 min, Polska, 2022 Scenariusz: Grzegorz Sieczkowski Wykonawcy: Beata Michniewicz (prowadząca) Nowa władza porozumiewała się między sobą oraz obywatelami specyficznym językiem. Sztuczny orwellowski język był dla obywateli bloku wschodniego codzienną rzeczywistością. Nowomową władze partyjne i jej aparat przekazywał społeczeństwu swoje komunikaty. Język był częścią społecznego, gospodarczego, a przede wszystkim politycznego rytuału. Jeśli gospodarka rozwijała się dynamicznie (bo inaczej w socjalizmie nie mogła), to jednocześnie musiało to następować planowo (bo taka była ta gospodarka) i rytmicznie (czyli, że wszystkie jej cykle były pod kontrolą). Logicznie jak coś jest dynamiczne, to nie może być rytmiczne, ale w realnym socjalizmie nikt się logiką nie przejmował. 18:45 HISTORIA POLSKI - HISTORIA KOWALSKICH Dokument fabularyzowany, 59 min, Polska, 2008 Reżyseria: Arkadiusz Gołębiewski, Maciej Pawlicki Scenariusz: Arkadiusz Gołębiewski, Maciej Pawlicki Zdjęcia: Tomasz Madejski, Adam Palenta Muzyka: Marcin Pospieszalski Aktorzy: Maja Barełkowska, Artur Lis, Jolanta Grusznic-Nowicka, Wenanty Nosul, Ewelina Gnysińska, Maciej Rayzacher, Jerzy Pożarowski, Stefan Knothe, Ireneusz Dydliński, Mikołaj Muller, Dymitr Hołówko, Krzysztof Gostkiewicz, Wiesława Gutowska-Siemianowska, Wojciech Glanc, Andrzej Pośniak Fabularyzowany dokument Arkadiusza Gołębiewskiego i Macieja Pawlickiego był prezentowany podczas 34. Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni. Na przykładzie historii Kowalskich i innych rodzin zamordowanych przez niemieckie oddziały SS za pomoc Żydom, twórcy podejmują próbę rekonstrukcji życia typowego polskiego miasteczka oraz stosunków polsko - żydowskich w latach okupacji. Relacje naocznych świadków tamtych wydarzeń przeplatają się z fragmentami inscenizowanymi. Polska i Ukraina były jedynymi krajami w Europie, gdzie Niemcy za pomoc udzieloną Żydowi karali śmiercią całe rodziny. Miejscem akcji filmu jest wieś Ciepielów koło Radomia, a główny wątek koncentruje się wokół tragedii Bronisławy i Adama Kowalskich, którzy za udzielenie pomocy żydowskim sąsiadom zapłacili najwyższą cenę: zginęli wraz z pięciorgiem swoich małych dzieci. 6 grudnia 1942 roku stał się jednym z najczarniejszych dni w historii tej wioski. Niemieccy żandarmi, którzy zaledwie kilka tygodni wcześniej w opustoszałym majątku Ciepielów utworzyli posterunek, rankiem zorganizowali obławę na rodziny Kowalskich, Obuchiewiczów, Skoczylasów i dwie rodziny Kosiorów. Dowodzeni przez Carla Bruno esesmani za ukrywanie Żydów spalili żywcem 34 Polaków. W Ciepielowie, typowym polskim miasteczku, przed wojną żyła w symbiozie społeczność polska i znacznie liczniejsza - żydowska. Mimo różnic kulturowych i wyznaniowych rodziły się wielkie przyjaźnie i miłości. Starsi również żyli w dobrych stosunkach z sąsiadami, choć zdarzali się i tacy, którym Żydzi w polskim miasteczku zawadzali. O mordzie sprzed 67 lat nie mówiło się dotąd wiele, ta bulwersująca sprawa owiana była milczeniem. We wspomnieniach krewnych osób pomordowanych sprawa ta ciągle jednak wywołuje silne emocje. 20:00 ZACZAROWANY KOT. KONSTANTY ILDEFONS GAŁCZYŃSKI Film dokumentalny, 53 min, Polska, 2022 Reżyseria: Marta Węgiel Scenariusz: Marta Węgiel Zdjęcia: Maciej Mroziewski, Maciej Flaumenhaft Wykonawcy: Krzysztof Gadacz Film dokumentalny przedstawiający sylwetkę poety Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego. Kim był Gałczyński - konformistą czy genialnym poetą? Jak czas historyczny kształtuje twórczość poetycką? O poecie wypowiedzą się m.in. Marta Wyka, Anna Arno, Maciej Urbanowski, Wojciech Kass - dyrektor Muzeum - Leśniczówka Pranie. Film jest próbą odpowiedzi na pytanie, która, z wielu kontrowersyjnych twarzy Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego, jest prawdziwa? Może żadna, może wszystkie? Na to pytanie odpowiadają literaturoznawcy i biografowie Poety: Maciej Urbanowski, Marta Wyka, Wojciech Kass, Anna Arno i inni. Wykorzystano wypowiedzi archiwalne Kiry Gałczyńskiej, Ireny Kwiatkowskiej, Czesława Miłosza. Dzieciństwo, młodość, decyzje życiowe, studia, początki twórczości, pobyty w różnych miastach i dramatyczne uwikłania historyczne i w sferze prywatnej. Fragmenty najważniejszych poematów poetyckich i najsłynniejszych wierszy - z materiałów archiwalnych TVP. Fotografie - z Muzeum Literatury i Muzeum K. I. Gałczyńskiego w Praniu. 21:00 NARODZINY NAZIZMU S.II - WOJNA DYKTATORÓW. STALINGRAD (RISE OF THE NAZIS) Film dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2019 Reżyseria: Julian Jones, Julian Jones Ta niezwykła seria przybliża decydujące starcie II wojny światowej, kiedy to Hitler stawił czoła równie bezwzględnemu dyktatorowi: Stalinowi. Będąc u szczytu swej potęgi, Hitler próbuje oszukać sowieckiego przywódcę, przedstawiając plan inwazji na Wielką Brytanię, jednocześnie potajemnie przygotowując atak na Związek Sowiecki. Stalin ma jednak szpiega w kwaterze głównej Hitlera. Obaj dyktatorzy przejmują dowodzenie nad własnymi armiami. Ludzie Hitlera składają fałszywe obietnice, a w Stalinie Hitler znalazł swojego przeciwnika. W obliczu klęski Niemiec na froncie wschodnim Hitler zostaje zmuszony do odwrotu. Pojawiają się głębokie konflikty, a jego najbliższy krąg walczy o władzę. W miarę jak narasta opór przeciwko niemu, a wewnętrzny wróg knuje, jak go zabić, Hitler popycha Niemcy ku zniszczeniu. Wniknięcie w umysły dwóch dyktatorów, których złudzenie niezwyciężoności doprowadziło do ich własnej klęski, to opowieść o tym, dlaczego dyktatury upadają. Jest to również przerażający opis pychy, decyzji i mrocznej sztuki politycznej, która sprzysięgła się, by zniszczyć wolność, ale ostatecznie zniszczyła samą siebie. 22:00 POLSKIE 100 LAT - STALINIZM W POLSCE Film dokumentalny, 27 min, Polska, 2019 Reżyseria: Maciej Dancewicz Scenariusz: Mirosław Chojecki, Piotr Weychert Muzyka: Michał Lorenc Wykonawcy: Kazimierz Kaczor, Tomasz Marzecki Okres stalinizmu był czasem, kiedy władze pragnęły dokonać w sposób najbardziej forsowny przekształcenia nie tylko instytucji państwa, ale również przebudowy człowieka. Stalinizm to nie tylko terror i represje, ale również nachalna propaganda, silne skrępowanie nauki i kultury w ramach ideologicznej ortodoksji. Stalinizm w Polsce wprowadzano pod nadzorem i pod dyktando sowieckich doradców, którzy niejednokrotnie pełnili wysokie funkcje w aparacie rządowym, partyjnym i sądowym. 23:15 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - ZAGINIONY POMNIK Magazyn, 22 min, Polska, 2021 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki, Ewelina Lachowska "Zaginiony pomnik" Znajdujemy się w Radomiu, na rozwidleniu dróg kolejowych w kierunku Warszawy. W tym miejscu w roku 1933 rozpoczęto budowę nowej linii kolejowej Radom - Warszawa im. Marszałka Józefa Piłsudskiego. Na pamiątkę tego wydarzenia półtora roku później postawiono tu pomnik. Przetrwał on lata okupacji, jednak na przełomie lat 40. i 50. XX wieku został zniszczony przez komunistów. Miejscowi regionaliści wyszli z inicjatywą, by pomnik powrócił na swoje miejsce. Im więcej uratujemy śladów naszej wspólnej przeszłości, tym bardziej oczywista i łatwa będzie narodowa identyfikacja kolejnych pokoleń Polaków. 23:50 SENSACJE XX WIEKU - "PSEUDONIM"PUCH" Kameralne i studyjne (widowisko), 46 min, Polska, 2005 Autor: Bogusław Wołoszański Reżyseria: Adek Drabiński Zdjęcia: Waldemar Szmidt Aktorzy: Łukasz Nowicki - Kuzniecow, Paweł Sanakiewicz - Koch, Piotr Warszawski - Skorzeny, Łukasz Sanakiewicz, Artur Dziurman, Janusz Bukowski Młody porucznik Wehrmachtu z Krzyżem Żelaznym na piersi wbiega na piętro Urzędu Wojewódzkiego w Równem. Zmierza wprost do siedzącego za biurkiem oficera dyżurnego, prosi go o wskazanie drogi do gabinetu generała von Ilgena. Dyżurny, dostrzegając wychodzących z bufetu oficerów sztabowych i wysokiego urzędnika NSDAP, wskazuje ich interesantowi. Porucznik podchodzi do dostojników, pręży się na baczność, salutuje służbiście i wręcza partyjnemu notablowi kartkę papieru. Urzędnik szybko przebiega wzrokiem notatkę, spogląda na młodego człowieka z osłupieniem, otwiera usta do krzyku. Za późno! Porucznik błyskawicznie wyciąga pistolet, oddaje dwa strzały, przeskakuje barierkę i zbiega po schodach. Nim zaskoczona ochrona gmachu rusza w pościg, zabójca pędem opuszcza budynek i niknie w tłumie przechodniów. Kim był szaleńczy zamachowiec, któremu udało się wejść do pilnie strzeżonego gmachu i zastrzelić partyjnego urzędnika, wręczywszy mu wcześniej dokument z wyrokiem śmierci? Kim był naprawdę człowiek uważany przez swych przełożonych i podwładnych za porucznika Wehrmachtu Paula Wilhelma Sieberta? Ofensywa niemieckich wojsk w czerwcu 1941 roku zaskoczyła Rosjan i zdruzgotała ich osłonowe siły zbrojne. Formacje Armii Czerwonej ustępowały bezładnie pod naporem wroga. Setki tysięcy sowieckich ludzi zginęły w boju, setki tysięcy dostały się do niewoli. Aby spowolnić tempo pochodu nieprzyjaciela, Stalin wydał drakońskie rozkazy. Oddziały NKWD stanęły murem tuż za plecami obrońców, by strzelać do wycofujących się żołnierzy. Ludności cywilnej nakazano uchodzić w głąb kraju, spaliwszy uprzednio domy i spichrze oraz wybiwszy zwierzęta hodowlane. Ponadto za linię frontu przerzucone zostały niewielkie oddziały świetnie wyszkolonych dywersantów, by zdobywali ważne informacje o zamiarach wroga i siali zamęt w jego szeregach - przerywali linie komunikacyjne, dezorganizowali łączność, organizowali zamachy na dowódców i wysokich urzędników niemieckich. W gronie tych doborowych żołnierzy sił specjalnych znalazł się trzydziestoletni wówczas Iwan Kuzniecow. Pochodził z rodziny Niemców nadwołżańskich. Wysoki, bardzo sprawny fizycznie blondyn mówił biegle po niemiecku i był szaleńczo odważny. Niezwykłe wyczyny radzieckiego agenta o pseudonimie "Puch", znanego Niemcom jako porucznik Paul Siebert, przedstawia Bogusław Wołoszański w kolejnym widowisku z cyklu "Sensacje XX wieku". 00:40 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - STALINGRAD CZ 2 Magazyn, 28 min, Polska, 1993 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Cykl popularyzujący wiedzę o historii II wojny światowej. Druga część odcinka poświęconego klęsce niemieckiej pod Stalingradem. Program bogato ilustrowany archiwalnymi materiałami filmowymi.