TVP Historia Niedziela, 02.04.2023 06:45 BYŁ TAKI DZIEŃ - 2 KWIETNIA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1791 - kościół św. Genowefy zamieniony na Panteon; 1800 - prawykonanie I Symfonii Ludwiga van Beethovena; 2005 - zmarł Jan Paweł II; 06:55 POLSKA JEROZOLIMA Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2020 Reżyseria: Joanna Zając, Mirosław Krzyszkowski Scenariusz: Joanna Zając, Mirosław Krzyszkowski Wykonawcy: Marek Zając Film powstawał w latach 2019 - 2020, a jego twórcy starali się towarzyszyć najważniejszym wydarzeniom i sytuacjom, jakie mają miejsce w Polskiej Jerozolimie, czyli Kalwarii Zebrzydowskiej, takim jak Wielkanocne Misteria, które gromadzą setki tysięcy pielgrzymów. Realizatorom filmu udało się pokazać dzięki współczesnym zdjęciom z Jerozolimy, archiwaliom oraz korespondującymi z nimi malarskimi kadrami z Kalwarii Zebrzydowskiej, jak wiele łączy te miejsca w przestrzeni wpisanej w krajobraz historii, ale przede wszystkim w wymiarze duchowego i kulturowego dziedzictwa. Biografia głównego bohatera Mikołaja Zebrzydowskiego bogata jest w niezwykłe zwroty akcji, którym towarzyszą często przełomowe decyzje. Zebrzydowski to człowiek z krwi i kości, kochający mąż, zaangażowany polityk i żołnierz. Pozostawił po sobie wiele dzieł, które do dzisiaj przynoszą owoce (w Krakowie, Zebrzydowicach, Kalwarii Zebrzydowskiej czy Lanckoronie). Kalwaria Zebrzydowska ze skłaniającymi ku medytacji i modlitwie dróżkami, jest najważniejszym z nich. Narracja filmu "Polska Jerozolima" to pasjonująca podróż przez XVII - wieczną historię Polski aż po współczesne obrazy i losy pielgrzymów i kontynuatorów dzieł fundatora Polskiej Jerozolimy Mikołaja Zebrzydowskiego. Takim wielkim Kalwaryjskim Pielgrzymem jest sam św. Jana Paweł II, który w roku 2020, w stulecie urodzin, został, zgodnie z watykańskim dekretem, Patronem Kalwarii Zebrzydowskiej. 09:15 PRZYŁBICE I KAPTURY - ODC. 8/9 - A WĘŻOWI BIADA Serial przygodowy, kostiumowy, 61 min, Polska, 1985 Reżyseria: Marek Piestrak Scenariusz: Marek Piestrak Zdjęcia: Janusz Pawłowski Muzyka: Wojciech Karolak Wykonawcy: Krzysztof Kolberger Aktorzy: Ewa Biała, Arkadiusz Bazak, Zbigniew Lesień, Andrzej Precigs, Jerzy Trela, Roch Siemianowski, Marek Frąckowiak, Władysław Komar, Bożena Krzyżanowska, Marta Klubowicz, Maciej Kozłowski, Piotr Garlicki, Henryk Machalica, Emil Karewicz, tanisław Zatłoka Czarny i Una natykają się na oddział polskiego rycerstwa, który doprowadza ich do Bydgoszczy, niedawno odbitej z rąk krzyżackich. Tu Una spotyka się z wujem, kanonikiem Duninem, a Czarny - z Dzieweczką, który wbrew krążącym pogłoskom ocalał i wykurował się. Arcybuskup Trąba przyjmuje do wiadomości, że Czarny i Una kochają się i daje zgodę na ślub. Najpierw jednak dzielny wojak musi wykonać kolejne zadanie: w klasztorze cystersów w Koronowie przebywa w mnisim przebraniu łącznik Vogelwedera. Czarny ma rozpoznać go i unieszkodzliwić. Pierwsza część zadania nie nastręcza trudności. Spośród trzech niedawno przybyłych zakonników na hasło Czarnego prawidłowo odpowiada mnich podający się za brata Lasotę. On doprowadza Czarnego i Dzieweczkę do ukrywającego się na wyspie Vogelwedera. Po ciężkiej walce obaj Krzyżacy zostają uwięzieni. W Wilnie Jaksa przyznaje się Hubertowi, że pokochał jego siostrę. 10:25 W KOTLE HISTORII - KAWA I PIWO. KLEMENS VIII W POLSCE. O, SANTA PIVA DI VARKA! Magazyn, 25 min, Polska, 2022 Reżyseria: Jerzy Grabowski Scenariusz: Łukasz Modelski Wykonawcy: Łukasz Modelski (prowadzący) Kardynał Aldobrandini jako nuncjusz apostolski w Rzeczpospolitej bardzo się Polsce przysłużył. Nieufni początkowo Polacy, bardzo szybko zaufali przyszłemu papieżowi. Sympatia musiała być wzajemna, bo piwo z Warki stało się bohaterem słynnej na świecie anegdoty o papieskich pragnieniach. Badamy, jak było naprawdę i uprawiamy kuchnię papieską końca XVI wieku. 11:00 PRZESTRZEŃ PAMIĘCI - MUZEUM IM. KAZIMIERZA PUŁASKIEGO W WARCE Magazyn, 27 min, Polska, 2021 Winiary, usytuowane w północno - wschodniej części Warki, na nadpilickiej skarpie, pachną winem i historią. To miejsce niezwykłe, które koniecznie musisz odwiedzić. W otoczeniu starych drzew zabytkowego parku stoi biały klasycystyczny pałacyk. Jego historia sięga początków XVII wieku. Przez ponad trzysta lat dom ten zmieniał często właścicieli, tętnił życiem, był świadkiem historii i ludzkich przeżyć. W 1967 roku otwarto tu Muzeum im. Kazimierza Pułaskiego, na cześć najbardziej znanego mieszkańca tego domu Kazimierza Pułaskiego, polsko - amerykańskiego bohatera walk o niepodległość obu narodów. Muzeum im. Kazimierza Pułaskiego w Warce kultywuje pamięć i chroni materialne dziedzictwo po polsko - amerykańskim bohaterze Kazimierzu Pułaskim, polskim wychodźstwie, szczególnie do USA oraz chroni materialne i duchowe dziedzictwo kulturowo ziemi grójeckiej i Warki. 12:30 ESSEQUIBO - RETURN TO THE LOST WORLDS - ESSEQUIBO - UKRYTA RZEKA CZ. 3 (ESSEQUIBO - RETURN TO THE LOST WORLDS) Film dokumentalny, 52 min, Niemcy, 2013 Reżyseria: Marion Pollmann, Rainer Bergomaz Dalszy ciąg niezwykłej podróży do krainy Essequibo, rzeki ukrytej głęboko w amazońskiej dżungli, zakrytej grubymi chmurami i niewidocznej z góry. Jest to najdłuższa rzeka w Gujanie, jej źródła znajdują się na Wyżynie Gujańskiej i uchodzą do Oceanu Atlantyckiego. Pełno tu wąwozów i wodospadów, bagien, dziwnych roślin i zwierząt. Nawet sami mieszkańcy z plemion Amazonii nie znają wszystkich zakamarków i całej tutejszej fauny i flory. W dolinie rzeki znajdują się miejscowe skarby - eksploatowane złoża złota i diamentów. 13:30 ZAGINIONE? OCALONE? HISTORIE ZAWODÓW RÓŻNYCH - ODC. 5 POWROŹNIK Dysk./wywiad/debata, 19 min, Polska, 2022 Reżyseria: Agnieszka Żmijewska Scenariusz: Andrzej Kaczmarczyk Wykonawcy: Andrzej Kaczmarczyk (prowadzący) Praczka, świniopas, śledziarz, handlarz skupujący starzyznę i kurze łapki, czy wędrowny ostrzyciel noży, odeszli w zapomnienie, choć tego ostatniego widziano jeszcze na warszawskich podwórkach na początku lat 90. Podobny los może czekać wikliniarzy, bednarzy, kołodziejów czy garncarzy, choć ta ostatnia umiejętność przeżywa właśnie swój renesans. Miejmy nadzieję, że nie krótkotrwały. W niektórych przypadkach to już niestety zapewne ostatni moment, by rzemieślnicy podzielili się z nami swoimi coraz rzadszymi umiejętnościami. W tym odcinku cyklu "Zaginione? Ocalone? Historie zawodów różnych" odwiedzimy powroźnika. 14:50 JOHN PAUL II: STILL ALIVE (JAN PAWEŁ II:WCIĄŻ ŻYWY) (JOHN PAUL II: STILL ALIVE) Film dokumentalny, 93 min, Włochy, 2020 Reżyseria: Antomio Olivie Dokument "Jan Paweł II: wciąż żywy" autorstwa Rome Reports został ogłoszony finalistą Międzynarodowego Festiwalu Filmowego Mirabile Dictu. To główne wydarzenie w kinie katolickim, w którym co roku bierze udział blisko tysiąc produkcji z całego świata. Film zawiera świadectwa osób, które dzięki wstawiennictwu polskiego świętego skorzystały z niezwykłych uzdrowień. Wśród nich jest francuska zakonnica, u której w 2005 roku zdiagnozowano nieuleczalną chorobę Parkinsona. Jest też matka z Kostaryki, której powiedziano 10 lat temu, że zostało jej tylko kilka tygodni życia po tętniaku mózgu. 17:35 ARSENAŁ. MAGAZYN MILITARNO - HISTORYCZNY - CZOŁG 7TP Magazyn, 24 min, Polska, 2022 Reżyseria: Jerzy Grabowski, Grzegorz Płaza, Andrzej Borowiecki Scenariusz: Grzegorz Płaza, Andrzej Borowiecki, Jerzy Grabowski Zdjęcia: Maciej Brola, Rafał Biernacki Wykonawcy: Jacek Sobieszczański, Przemysław Predygier (prowadzący) Wiosną 1919 roku sformowany został Pierwszy Pułk czołgów. Pierwsza w dziejach Polski jednostka pancerna, wyposażona we francuskie czołgi FT wchodziła w skład tzw. Błękitnej Armii. Gdy w 1919 roku armia gen. Hallera przybywa do odradzającego się państwa polskiego, z dnia nadzień staliśmy się czwartą potęgą pancerną świata, a polskie czołgi odegrały ważną rolę w wojnie polsko - bolszewickiej. W programie poznamy historię pułku i możliwości wiernej repliki czołgu FT. 18:05 ZIEMIA OBIECANA - ODC. 4/4 Serial obyczajowo - historyczny, 49 min, Polska 1975 Scenariusz i reżyseria: Andrzej Wajda Autor: Władysław Reymont Zdjęcia: Witold Sobociński, Edward Kłosiński, Wacław Dybowski Muzyka: Wojciech Kilar Aktorzy: Daniel Olbrychski, Wojciech Pszoniak, Andrzej Seweryn, Bożena Dykiel, Piotr Fronczewski, Stanisław Igar, Kalina Jędrusik, Lidia Korsakówna, Kazimierz Opaliński, Franciszek Pieczka, Wojciech Siemion, Andrzej Szalawski, Danuta Wodyńska Podczas poświęcenia fabryki Borowieckiego odwiedza stary Zucker. Karol przysięga mu na Biblię, że nie romansuje z jego żoną. Wkrótce wyjeżdża z Lucy do Berlina. W pociągu odbiera telegram o pożarze fabryki. Wraca natychmiast, jednak jest już za późno. Fabryka spłonęła doszczętnie. Nie była ubezpieczona, więc trzej przyjaciele są zrujnowani. Jedynym wyjściem z tej paskudnej sytuacji, jakie przychodzi do głowy Borowieckiemu, jest zerwanie zaręczyn z Anką i bogaty ożenek z Madą Muller. Po paru latach Karol - jako zięć starego Mullera - należy do najzamożniejszych fabrykantów w Łodzi. Podczas robotniczych strajków i demonstracji to on podejmuje decyzję, by policja strzelała do tłumu. Leje się krew. 19:10 PAPIEŻ POLAK Film dokumentalny, 60 min, Polska, 1997 Autor: Alina Czerniakowska Reżyseria: Alina Czerniakowska Zdjęcia: Zbigniew Napiórkowski Wykonawcy: Anna Nehrebecka Próba odpowiedzi na pytanie: jakie znaczenie miał i ma dla Polski fakt, że papieżem był nasz rodak. W programie fragmenty spotkań Ojca Świętego z rodakami, ukazujące, kim był dla nas papież Polak. Dzięki niemu uwierzyliśmy w swoją siłę, w możliwość odzyskania wolności, godniejszego życia, szczerej i wielkiej radości. 21:10 ZNACHOR Melodramat, 127 min, Polska 1981 Reżyseria: Jerzy Hoffman Scenariusz według powieści Tadeusza Dołęgi - Mostowicza: Jacek Fuksiewicz, Jerzy Hoffman Zdjęcia: Jerzy Gościk Muzyka: Piotr Marczewski Aktorzy: Jerzy Bińczycki, Anna Dymna, Tomasz Stockinger, Bernard Ładysz, Bożena Dykiel, Artur Barciś, Andrzej Kopiczyński, Piotr Fronczewski, Piotr Grabowski, Jerzy Trela, Maria Homerska, Igor Śmiałowski, Arkadiusz Bazak, Jerzy Block, Bogusław Sochnacki "Znachora", jak żaden inny polski film przedwojenny, otacza legenda. Wpłynęła na nią niezwykła popularność książki Tadeusza Dołęgi - Mostowicza, według której został zrealizowany. Już w 1934 roku Michał Waszyński przeniósł na ekran inną powieść tego autora - "Prokurator Alicja Horn", cztery lata później zrealizował "Znachora", a w roku 1939 "Testament profesora Wilczura". Ten ostatni film po raz pierwszy zaprezentowany został w Generalnej Guberni w roku 1942, ale nie zachowała się jego żadna kopia, wiadomo jedynie, że w pierwszej scenie "Testamentu" pojawia się sam Dołęga - Mostowicz. W sumie w latach 1934 - 39 przeniesiono na ekran 10 dzieł tego pisarza i bez przesady powiedzieć można, iż miał on bardzo duży wpływ na oblicze polskiego kina lat 30. Do jego utworów sięgano także po wojnie. W 1956 Jan Rybkowski zrealizował "Nikodema Dyzmę", a w roku 1983 Stanisław Lenartowicz "Pamiętnik pani Hanki". Powodzenie wprowadzonych do szerokiego rozpowszechniania na początku lat 70. przedwojennych kinowych przebojów, takich jak "Znachor" i "Profesor Wilczur", sprawiło, że TVP nakręciła dwa seriale według utworów Dołęgi - Mostowicza - "Doktor Murek" i "Kariera Nikodema Dyzmy". W roku 1982 powstała kolejna adaptacja "Znachora" zrealizowana przez Jerzego Hoffmana z Jerzym Binczyckim w roli głównej. Opuszczony przez żonę Beatę i siedmioletnią córeczkę Marysię znany chirurg, profesor Wilczur, szuka pocieszenia w alkoholu. Zostaje ograbiony i pobity, na skutek czego traci pamięć. Po kilkunastu latach włóczęgi, pod przybranym nazwiskiem Antoniego Kosiby, osiada na wsi i zyskuje sławę jako znakomity znachor. Marysia, którą umierająca matka oddała na wychowanie właścicielce sklepu, wyrosła na piękną pannę i pracuje u swej opiekunki. Zakochuje się z wzajemnością w młodym hrabim, Leszku Czyńskim, ale jego rodzice nie zgadzają się na ślub. Do dziewczyny wzdycha też syn karczmarza, Zenek, który patrzy z zawiścią na jej znajomość z Czyńskim. Kiedy młodzi wybierają się na wycieczkę motocyklem, Zenek zastawia na nich pułapkę i oboje ulegają wypadkowi. Marysia jest umierająca. Życie ratuje jej znachor Kosiba, który kradnie potrzebne do operacji narzędzia chirurgiczne. Trafia za to do więzienia. Tymczasem Leszek Czyński po wyjściu ze szpitala wyjeżdża na rekonwalescencję do Szwajcarii. Matka okłamuje go, że Marysia nie żyje. Hrabia wraca do kraju z zamiarem popełnienia samobójstwa na grobie ukochanej. 23:30 ERRATA DO BIOGRAFII - JÓZEF MACKIEWICZ Film dokumentalny, 25 min, Polska, 2007 Reżyseria: Grzegorz Braun Józef Mackiewicz (1902 - 1985), jeden z najwybitniejszych prozaików polskich XX wieku, jako świadek Katynia, emigrant, antykomunista przez cenzurę PRL został skazany na nieistnienie. Szersze grono czytelników i zagorzałych wielbicieli zdobył w kraju dopiero w ll połowie lat 80. , dzięki publikacjom drugiego obiegu. W 1991 roku Czesław Miłosz pisał o nim: "Józef Mackiewicz widział groby katyńskie i napisał, co zobaczył. Przypadkiem był też świadkiem, jak odbywało się mordowanie Żydów w Ponarach, i też zostawił rzeczowy raport. I dopóki będzie istnieć polskie piśmiennictwo, te dwa zapisy grozy XX wieku powinny być stale przypominane, po to, żeby dostarczały miary, kiedy literatura zbytnio oddala się od rzeczywistości". Równocześnie Adam Michnik definiował poglądy Mackiewicza, jako "tępy, zoologiczny antykomunizm". Kim był pisarz budzący tak skrajne opinie? Dlaczego nadal więcej się o nim milczy, niż mówi? Co powoduje, że żadne wydawnictwo w Polsce nie decyduje się na publikację jego dzieł? O tym opowiadają w filmie pisarze, publicyści i badacze literatury m.in. Włodzimierz Bolecki, Grzegorz Eberhardt, Włodzimierz Odojewski, Jacek Trznadel, Bronisław Wildstein. Głos zabierają także adwokaci spór o prawa do literackiej spuścizny Józefa Mackiewicza toczy się bowiem w sądzie... 24:00 PICASSO W WARSZAWIE, CZYLI JAK SIĘ ZACZĘŁO SZALEŃSTWO SOCREALIZMU Film dokumentalny, 27 min, Polska, 1992 Scenariusz: Józef Gębski Zdjęcia: Waldemar Grodzki Muzyka: Janusz Bogucki Wykonawcy: Józef Gębski W sierpniu 1948 roku przybył do Polski, odbywając pierwszy w życiu lot samolotem, Pablo Picasso. Przyjechał na Światowy Kongres Intelektualistów w Obronie Pokoju, zorganizowany we Wrocławiu. Dla organizatorów był nie tylko ważnym, ale i cennym gościem: światowej sławy artysta od dwóch lat należał do partii francuskich komunistów. Po kongresie, na początku września, Picasso odwiedził zrujnowaną Warszawę. Był zachwycony tym, że murarze z resztek miasta wznoszą nowe miasto. Na Kole, gdzie powstawał galeriowiec przypominający mu architekturę jednego z madryckich placów, w niewykończonym jeszcze mieszkaniu przy ul. Deotymy, na białej ścianie czarną kredką namalował warszawską syrenkę z młotkiem w dłoni zamiast miecza. Dla przodownicy pracy, która wkrótce stała się właścicielką tego mieszkania, zaczął się koszmar. Przez niewielki pokój nieustannie przewijały się tłumy ludzi, pragnących obejrzeć arcydzieło. Józef Gębski opowiada o tym wydarzeniu w dowcipny i dość oryginalny sposób. Pretekstem do przypomnienia pobytu Picassa w Polsce jest w jego filmie nigdy niezrealizowana idea budowy w Warszawie pomnika Józefa Stalina i początek socrealizmu w sztuce. Autor wykorzystuje fragmenty archiwalnych kronik i dopisuje do nich dialogi - prawdopodobne lub nie, lecz chwilami zabawne i dające zaskakujący efekt. Wizytę Picassa i wydarzenia, które potem nastąpiły wspomina także ówczesny minister kultury, Włodzimierz Sokorski, mówią o tym mieszkańcy ulicy Deotymy. 00:40 DYNASTIA TUDORÓW III - ODC. 5/8 (THE TUDORS III, EP. 5) Serial historyczny, 50 min, USA/Kanada/Irlandia, 2008 Reżyseria: Jeremy Podeswa Aktorzy: Jonathan Rhys Meyers, Henry Cavill, Natalie Dormer, Maria Doyle Kennedy Podczas gdy Henryk opłakuje żonę w odosobnieniu, jego przeciwnicy wykorzystują to, by zamordować kilka osób z otoczenia króla. Cromwellowi ciężko pogodzić się z faktem, jak bardzo Kościół anglikański jest podobny do katolickiego... 01:35 MOJE ŻYCIE DLA NIEGO Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2004 Reżyseria: Ewa Świecińska Zdjęcia: Przemysław Reichel, Tomasz Michałowski Filmowa opowieść o życiu i pracy zawodowej Arturo Mariego - "nadwornego" fotografa Jana Pawła II. Jan Paweł II był piątym papieżem, którego pontyfikat dokumentował. Swoją pracę w Stolicy Apostolskiej zaczynał jako 16 - latek, rejestrując na kliszy wizerunki Piusa XII. Od początku pontyfikatu Jana Pawła II Mari należał do jego najbliższych i najbardziej zaufanych współpracowników. Jego postać jest znana milionom telewidzów na całym świecie: Mari ze swoim aparatem zawsze znajdował się w pobliżu papieża, teraz jego samego uwieczniono na taśmie. Film o nim jest nie tylko okazją do pokazania jego codziennej pracy, ale także do zaprezentowania ciekawych aspektów historii państwa watykańskiego i panujących tam stosunków. W ciągu półrocznej pracy nad dokumentem ekipa TVP towarzyszyła Mariemu zarówno w apartamentach papieskich, jak i podczas oficjalnych uroczystości czy wizyt głów różnych państw. 02:35 SZEROKIE TORY - JEDEN DZIEŃ Z ŻYCIA BEZDOMNEGO CHŁOPCA W MOSKWIE Reportaż, 25 min, Polska, 2000 Scenariusz: Barbara Włodarczyk Zdjęcia: Wiktor Politow W tym wydaniu jeden dzień z życia dwunastoletniego bezdomnego chłopca Wasji w Moskwie, który razem z rodziną od ośmiu lat mieszka na dworcu. Wasja urodził się na Syberii i po tym, jak jego matka straciła pracę, zasilił rzeszę moskiewskich bezdomnych. Jego życie niewiele różni się od życia innych bezdomnych dzieci: nie chodzi do szkoły, koczuje na dworcu, żebrze, pali papierosy, pije alkohol, jest zdeprawowany i nie wie, co to znaczy tzw. normalne życie. Wstrząsające zdjęcia ukazują tragiczny los bezdomnych dzieci.